Doğu Anadolu Alevi köylerinin tarihi ile ilgili sorular ( )

Transkript

1 Doğu Anadolu Alevi kölerinin tarihi ile ilgili sorular ( ) Öncelikle lütfen soru formunun tümünü okuunuz. Yanıtlaamadığınız soruları açık bırakınız. Eğer anıtla ilgili olarak başka açıklamalar gerekiorsa lütfen bunları da azınız. Yanıtın tümünün a da bir bölümünün diğer bir soru ile ilişkili olduğu durumlarda, anıtı tekrar azmak erine bir işaret a da not komanız eterli olacaktır, örneğin: (bkz ). Kö tarihlerinde anıtlar genellikle aşanılmış zamana göre farklı olmaktadır.bu nedenle lütfen mümkün olduğunca zamanı net olarak belirtin. Bu çalışma sonunda, soru kataloğunu doldurarak bu çalışmaa katılanların isimlerinden kendi izinlerile teşekkürle söz edilecektir. 1. Kö ismi 1.1. Köün ismi nedir? 1.2. Eğer köün ismi değiştirilmiş ise, köün önceki ismi ne idi ve ne zaman değiştirildi? 1.3. Komşu köleri: Komşu kölerin isimleri nelerdir? Komşu köleri Alevi mi, Sünni mi? 2. Kö önetimi 2.1. Köün bağlı olduğu il ve ilçeninin ismi nedir? 2.2. Kimler ve ne zaman köü muhtarı idi? 2.3. Köü ilgilendiren problemlerin çözümünde ve önemli kararlar alınması gerektiğinde, muhtar kö halkı ile birlikte toplantılar apıor mudu? 2.4. Kadınların a da belirli bazı kadınların karar alınma sürecinde söz sahibimidiler? 2.5. Kö idaresi ve kö ile ilgili konularda, seçim ve olama apılırmıdı? Yanıtınız evet ise hangi durumlarda apılırmıdı? 2.6. Kö ve resmi makamlar Köün merkezdeki ve bölgedeki resmi kurumlarla ilişkisi nasıldı? Kamakam, nüfus müdürü, milli eğitim müdürü, tahsildar, jandarma komutanı, sağlık müdürü köü ziaret ederler midi? Çocuklar genel olarak resmi nüfusa kaıt ettirilirler midi? Bu kaıt işlemlerile kim ilgilenirdi? Bu işlemler için kölülerin il a da ilçee gitmeleri mi gerekiordu, a da zaman zaman bir görevli köe gelip, nüfus kaıt işlemlerini apmaktamıdı? Çocuklar doğduktan hemen sonra mı, oksa bir zaman sonra mı nüfusa kaıt ettirilirlermidi? Kölüler çocuklarının okula gitmesinden ana mı idiler a da buna karşı olanlar bulunmak tamıdı?

2 Okuma azma bilmeenlerin, evraklarını dolduran, mektuplarını azan "azıcı" var mıdı? Vergilendirme nasıl apılırdı? Köün askerlikle ve askerlerle ilişkisi nasıldı? Gençler askere gitmei kabul ediorlarmıdı? 3. Köün altapısı 3.1. Mektuplar nasıl gönderildi? Köde postahane varmıdı? 3.2. Köden şehre ulaşım nasıl gerçekleşti? 3.3. Köe araba ile ulaşım ne zaman başladı? 3.4. Demirollarının ködeki rolü, önemi nedi? 3.5. Köde kimin a da kimlerin arabası vardı? 3.6. Köde telefon ile haberleşme ne zaman başladı? 3.7. Köe ne zaman elektirik getirildi? 3.8. Köde ki evlere su ne zaman bağlandı? 3.9. Köde rado varmıdı? Düzenli rado dinlenebildi mi? Köde ne zaman televizon izlenmee başlandı? 4. Kö halkı 4.1. Çeşitli zamanlarda kö nüfusu aklaşık ne kadar idi? 4.2. Köde aşaanlar sadece Aleviler midi? 4.3. Köde işler, (örnğ; evlerin apımı, tarla işleri) ortaklaşa (imece usülü) mı apılıordu? Bu ardımlaşma, daanışma hangi ölçü ve kurallara göre gerçekteştirildi? 4.4. Sosal aşam Köde hangi mekanlarda sosal faalietler apılıor du? Erkeklere, kadınlara, gençlere ve çoçuklara örelik özel erler var mıdı? 4.5. Komşu kölerle ne gibi ve nasıl ilişkiler vardı? 4.6. Akraba vea tanıdık olmaan misafirler, örnğ; devlet memurları, nerede konuk edilirlerdi? 4.7. Hangi diller günlük konuşulan dillerdi? 4.8. Köe eni gelip, erleşenler var mıdı? 4.9. Geçen ıllar bounca ködeki aşantıda ne gibi değişiklikler aşandı? Bu değişikliklerin aşağıda belirtilen konulara ansımaları nasıl oldu? Günlük aşamda, giisilerde, iecek ve içeceklerde; Kadınların baş örtüsü konusunda;

3 Aile birliği ve kö toplum haatında; Muhtar ile olan ilişkilerde; Dini inançlarda, dini temsilcilerde, dini geleneklerde; dede, cem, ziaret, cami, imam atanması vs Göç Köden göç ne zaman ve nasıl başladı? Göç edenler, urt içinde ve urt dışında nerelere gittiler? Köden göç edenler, daha sonra kö ile akın ilişkide bulundular mı? Köü düzenli ziaret ettiler mi? Kö halkının, köden göçenlerle ilişkisi nasıldı? Köden göç edenler köü ziaret ettiklerinde, geleneksel kö aşantısına katıldılar mı, oksa geleneklere, eski adetlere, törelere daha mesafeli ve soğuk mu aklaştılar? Geçen iki, üç senede köün eniden canlandırılması için girişimleri var mı? 5. Ködeki Alevilik 5.1. Köünüzün özelliği ne idi? Köünüzün nei ile gurur duardınız? (örnğ; köün eri, köün güzelliği, aşatılan gelenekler, kö ahlakı, Alevilik) 5.2. Diğer inanç toplulukarına ( Sünniler, Hristianlar, Ateistler) ilişkin ne gibi düşünceleriniz vardı? Köde bu topluluklara ililşkin neler sölenirdi, neler anlatılırdı? Bunlarla ilişkilerinizin düzei ve sınırı ne idi? Köde bu topluluklara ait insanları hoşgörürmüdünüz? 5.3. Alevilikte en önemli olarak nei gördünüz? 5.4. Alevi kölerdeki eğitimde en çok nee önem verilirdi? 5.5. Kutsal erler Kö içinde ve çevresinde ne gibi kutsal erler vardı? Köde cami varmıdı? Kölüler camie gittiler mi? Çevrede kilise varmıdı? Kiliselerin rolü nedi? Kölüler hangi ziaretlere giderlerdi? Bu ziaretlerinden ne beklenirdi? Eskiden tekke varmıdı? Bugün cemevi var mı? 5.6. Cem Cem töreni nerede apılırdı? Cemler düzenli olarak ne zamana değin apıldı? Her hafta Cem apılırmıdı? Ceme katılan aklaşık insan saısı ne kadar idi? Cem töreni nasıl apılırdı? Sosal ve dini anlamda Cem in kö birlikteliğindeki önemi, etkisi ne idi? Dede cem töreni sırasında türkçe mi, zazaca mı, kırmanca mı konuşur du?

4 Dede Cem dışında hangi dili konuşur du? 5.7. Dede Cemi öneten dede nereli idi? Hangi sodan, kökenden gelmektedi? Köde hangi zamanlarda, hangi dedeler aşamıştı? Dedelere sagı gösterilirmidi?1960 ve 1970 li ıllarında gençlerin dedeleri artık samadığı doğru mudur? Dedenin bağlı olduğu kişi a da makam var mıdı? Dedenin Hacı Bektaş ilçesi ile bağlantısı varmıdı? 5.8. Gelenekler Bütün erkek çoçuklar sünnet edilir midi? Sünnet nasıl apılırdı ve hangi anlamda önemlidi? Kirvelik varmıdı ve nasıl apılırdı? Kirveliğin anlamı ne idi? Ermeni kökenli kirveler varmıdı? Kölüler için Musahiplik kavramı gerçekte ne ifade ediordu? Musahiplik geleneği ne zamana kadar aşatıldı? Galan ın anlamı nedir? Galan kutlaması ne zamana değin gerçekleştirildi? Muharrem orucunun anlamı nedir? Ködeki herkes Muharrem orucunu tutar mıdı? Ramazan aında oruç tutanlar varmıdı? Köde başka hangi zamanlarda ve hangi şekillerde oruç tutulurdu? Mezarlar düzenli olarak ziaret edilir midi? Mezarların ziareti ile ilgili ne gibi adetler vardı? Köde ıllık olarak düzenlenen başka törenler ve kutlamalar var mıdı? Ködeki günlük aşamdaki diğer adetler, gelenekler nelerdi? 5.9. Kan davası var mıdı? 6. Ködeki beslenme ve geçim kanakları 6.1. Beslenme Ködeki temel gıda maddeleri nelerdi? Zamanla bunlarda ne gibi değişiklikler oldu? (Örneği ne zamana kadar kavurma apılmaa devam edildi?) Köde hangi ekmek çeşitleri biliniordu? Bu ekmekler hangi tahıllardan apılıordu? Yöree ait ne gibi iecek ve içecekler vardı? Kahvaltılarda neler bulunurdu ve nasıl hazırlanırdı? Ça ne zaman kahvaltıların belirli içeceği oldu? Sağlık üzerinde belirli etkileri bilinen iecek, içecekler ve bitkiler nelerdi ve ne gibi etkileri vardı?

5 Kıtlık a da açlığın aşandığı zamanlar oldu mu? ( ) 6.2. Köde ve örede ne gibi geçim kanakları bulunmaktadı? 6.3. Tarım Köde etiştirilen bitkiler, mevalar, sebzeler ve tahıllar hangileridi? Ködeki bir aile ortalama olarak hangi ve ne kadar havana sahipti? Ködeki iş bölümü nasıldı? Kimler hangi işleri apardı? Örneğin: süt sağmak, penir apmak, havanları otlatmak, meva ve sebze hasatı, ekinlerin biçilmesi, ürünlerin satılması vb Ürünler şehire mi götürülürdi? Çerci olula mı pazarlanırdı? Hangi tarım makinaları ne zaman kullanıldı? Bu makinaların sahibi kimdi ve bunları kullanabilme koşulları nelerdi? Ködeki tarım ve ziraati devlet desteklior mudu? Eskiden daha gelişmiş ziraat ve sulama metodları varmıdı? 6.4. Köden göç edenlerin maddi desteğinin kölülerin geçimindeki rolü, önemi ve etkisi ne idi? 6.5. Köde kimler zengin, kimler fakiridi? En büük torprak sahibi kimdi? 6.6. Bölgedeki Sünni kölerin toprakları anı ölçüde verimli midi? 7. Köde doğum, sağlık ve ölüm 7.1. Doğum Köde doğum nasıl gerçekleşirdi? Doğum sırasında bazen mi a da herzaman mı ebe vea ebe işlevi gören aşlı, bilgili bir kadın bulunurdu? Ebe olarak bilinen kişilerin belirli bir eğitimi varmıdı? Ebe a da bu işi apan kadın ne gibi bir prestije sahipti? Bebeklerin altına sarmak için kumaştan apılan bezlermi a da özel bir toprak mı kullanılıor du? Eğer toprak kullanılıor idi ise, bu nasıl ugulanırdı? Doğumdan sonraki 40 günün anlamı nedi? 40.günün bitiminde neler apılırdı? Doğum, loğusalık ve eni doğmuş bebekle ilgili olarak cin, peri, albasan vb. bir takım korkular var mıdı? Bunlardan korunmak için neler apılırdı? 7.2. Sağlık Köe en akın uzaklıktaki doktor nerededi? Yörenizde tıp eğitimi almamış, fakat nesilden nesile aktarılan bilgilerle etişmiş, şifalı bitkilerle iileştiren, doktor işlevi gören bilgili insanlar ("erenler") var mıdı? Köe en akın hastane nerede bulunmaktadı? Köe en akın eczane nerededi?

6 Köde en çok kullanılan şifalı bitkiler hangileridi? Ködeki başlıca ölüm sebepleri nelerdi? Diş sağlığı ne durumda idi? Diş problemlerinde ne gibi çareler vardı, neler apılırdı? 7.3. Cenaze Cenaze nasıl toprağa verilirdi? Ölüü kim ıkardı? Cenaze töreni nerede apılırdı? Cenaze namazı kılınırmıdı? Kim imamlık apardı? Fatiha ve Yasin okunurmudu? 7.4. Yas Cenaze toprağa verilmeden önce ve verildikten sonra, kişisel, ailece ve de toplu olarak hangi biçimlerde as tutulurdu? Başsağlığı nasıl dilenirdi? Başsağlığı dilemek için kimler gelirdi? Örneğin: anlızca komşular mı, aleviler mi? v. b Köün çeşitli mezarları varmıdı? Nee göre arılıordu? 8. Köde kadın ve erkek 8.1. Kız ve erkek çocuklar farklı şekilde mi eğitilirlerdi? 8.2. Kız ve erkek çocuklar arasında, okula göndermede arıcalık apılır mıdı? 8.3. Ailede kadın ve erkek arasında iş bölümü nasıldı? 8.4. Evli olmaan gençler aşklarını sevdalarını nasıl aşarlardı? Aileler anlaışlımıdı? 8.5. Evlilik Görücünün a da aracının evlilikteki rolü ne idi? Evlilik için kim karar verirdi? Başlık parasının rolü, etkisi nedi? Kimler başlık parası verirdi? Nasıl verilirdi? Çeizin önemi nedi? Kız kaçırma olaına sıkça mı rastlanırdı? Kız kaçırma olaı nasıl gerçekleşirdi ve hangi şekilde sonuçlanırdı? Kö dışından kişilerle evlilik apılır mıdı? Alevi olmaanlarla apılan evlilikler var mıdı? Akraba evlilikleri apılır mıdı? Kö düğünleri nasıl olurdu? Aile içinde gelinin konumu ne idi? 8.6. Köde a da örede çok eşli evlilik var mıdı? Eğer vardı ise ne gibi şartlar altında bu evlilikler apıldı?

7 8.7. Zamanla ailedeki çocuk saısında düşüş oldu mu? Aile planlamasının bundaki rolü nedi? Köde evlilik dışı çocuklar var mıdı? Bu çocuların anne a da babalarına karşı kölülerin tutumu, bakışı nasıldı? 8.8. Köde zina olaı aşanır mıdı? 8.9. Köde boşanma olaı var mıdı? Boşanan insanın ködeki konumu nasıldı? 9. Kö okulu 9.1. Hangi tarihler arasında köde okul vardı? Okuma azma bilen ve bilmeen kölülerin aklaşık saısı ne kadardı? 9.2. Anı zamanda okula giden çocukların aklaşık saısı ne kadardı? (1930, 1940, 1950, 1960, 1970, 1980, 1990, 2000 ıllarında) 9.3. Kimler öğretmen idi ve bunlar nereli idiler? 9.4. Kölüler öğretmene sagı duarlarmıdı? 9.5. Öğretmenler ködeki aşama uum sağladılarmı? 9.6. Okulda Türkçenin dışında başka bir dili konuşmak asak mı idi? 9.7. Normal ıllık tatillerin haricinde, okul bazı zamanlar uzun süre kapalı kaldı mı? 9.8. Okul ve karakol (vardı ise) anı zamanda mı kuruldu? 10. Köden Batı Anadolu'a ve Avrupa'a göç Köden göç edenler batı Anadolunun ve Avrupanın belli başlı hangi merkezlerinde aşamaktalar? Köden göç edenlerin kö ile ilişkileri devam ediormu? ne şekilde? Köden göçenlerin gurbette birliktelikleri var mı? Ya da herkesin olu farklı mı? Alevilik ve göçmenler (köden gurbete gidenler) Genel olarak: Ködeki alevilik gurbette nasıl gelişti? Gurbette olmak alevi göçmenlerin, sünni Türklerle a da sünni Kürtlerle olan ilişkilerini değiştirdimi? Örnğ; ilişkiler daha ii bir düzee mi getirildi? Karma evlilikler var mı? Köden göç eden Alevilerin kendi organizasonları var mı? Köün eniden kurulması a da canlandırılması konusunda gurbetçilerin ilgisi a da girişimleri var mı? Köden göç edenlerin, gurbette Türk devleti ile ilgili düşünceleri, Türk devleti ile ilişkileri değişti mi?

8 11. Kö belleği Köde; Ermeniler ile birlikte aşanılan zamana ve Ermenilerin ok olmasına dair, Hristian misonerler hakkında, Düna savaşı ile ilgili, Seit Rıza, Koçgirili Alişer ve Kamer Genç, Nurettin Karso gibi isimlerle ilgili, deki Koçkiri aaklanmasına ilişkin, deki Dersim isanına ilişkin, bilinenler, hatırlananlar, anlatılanlar nelerdir? Kö Dersim isanından / harekatından direkt olarak etkilendimi? Eğer etkilendise, bunun ne gibi ve nasıl sonuçları oldu? daki Menderes döneminde köünüzün durumunda hakkında? ve 1971 deki askeri darbelerle ilgili köde bilinenler, hatırlananlar nelerdir? Köde hangi parti ve gruplar bulunurdu? Bunların ne gibi etkileri vardı? Köde en çok hangi partie o verilirdi? Dedenizin ve nenenizin zamanında o kullanma nasıl olurdu? Yakın Tarih (lütfen arıntılı cevaplaın) askeri darbesinin ködeki etkileri nelerdi? Ködeki aşamda değişikliğe neden oldu mu? Tutuklanan gençler oldu mu? Kö muhtarının görev ve etkisi iptal edildi mi? Devlet köe cami aptırdı mı? Solcu gruplar a PKK bölgede etkin midi? Köün devlet (jandarma, asker, komando) ve PKK şiddeti arasında kaldığı zamanlar oldu mu? Köünüz a da bölgedeki diğer köler devlet baskısı ile boşaltıldı mı? Eğer boşaltıldı ise ne zaman boşaltıldı? Kö ne kadar boş kaldı? Kölüler neree göç ettiler? Köün geleceğini, gelecekteki konumunu nasıl görüorsunuz? Köden tanınmış insanlar üst düzee gelebildiler mi? (doktor, mühendis, azar, politikacı vb.) Kö kurulması ile ilgili neler anlatılıor? Kö kurulması belirli bir aşiretlin erleşmesile ilgili midir? Köünüz eskiden Ermeni a da Rum köü müdü? Eski komşu köleri Ermeni a da Rum mudu? Belleğinizde kalan, köe, ködeki aşama ilişkin başka ne gibi farklı, özel, önemli olalar ve anılarınız var? 12. Başka ifade etmek istediğiniz diğer konular ve bu konulara ilişkin görüşleriniz.