1/1000 ÖLÇEKLİ KADASTRO PAFTALARININ KARTOGRAFİK YÖNTEMLERLE SAYISAL HALE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ VE DOĞRULUK ANALİZİ

Transkript

1 1/1000 ÖLÇEKLİ KADASTRO PAFTALARININ KARTOGRAFİK YÖNTEMLERLE SAYISAL HALE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ VE DOĞRULUK ANALİZİ ÖZET A. Celan 1, Ö. Mutluoğlu 2, R. Günaslan 3 1 S. Ü. Müh. Mim. Fak., Jeodezi ve Fot. Müh. Böl., Kona, acelan@selcuk.edu.tr 2 S. Ü. Tek. Bil. Mes. Yüksekokulu, Kona, omutluoglu@selcuk.edu.tr 3 Kadastro Bölge Müdürlüğü, Kona Bu çalışmada, 1/1000 ölçekli kadastro paftalarının kartografik öntemelerle (taraıcıl ve saısallaştırıc)r (digitizer) saısallaştırma doğrulukları araştırılmıştır.test alanı olarak Kona ili Selçuklu ilçesi Selahattin köüne ait 5 adet 1/1000 ölçekli kadastro paftası kullanılmıştır. Çalışma alanında 341 adet parsele ait 962 adet parsel köşe noktası kartografik öntemelerle (taraıc ve saısallaştırıc) arı arı saısallaştırılmıştır. Arazi ölçmelerile edilen koordinatlar ve hesaplanan alanlar gerçek değer olarak alınıp, diğer iki öntemle elde edilen değerlerin ortalama hataları hesaplanmıştır Anahtar Sözcükler: Saısal paftalar, saısallaştırma, ortalama hata TRANFORMATION OF 1/1000 SCALED CADASTROL MAPS WITH CARTOGRAPHIC METHODS INTO DİGİTAL STATUS AND ACCURACY ANALYSIS ABSTRACT In this stud, digitisation of 1/1000 scaled cadastol sheets accuracies were investigated with cartographic methods (scanner and digitizer).a a test area, 1/1000 scaled 5 cadastrol maps have been used belong tokona cit selcuklu township, selahattin village. In the stud area, for 341 parcels 941 parcel cornerpoints heve been digitized separatel with cartographic methods. Obtained coordinates with the land surveing and calculated areas have taken as a real value and mean errors were calculated for two methods. Kewords: Digital sheets, digitisation, mean error. 1. GİRİŞ Ülkemizde bugüne kadar üretilmiş olan kadastral paftaların büük bir kısmı fotogrametrik vea klasik öntemlerle üretilmiş grafik paftalardır. Büük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliği (B.Ö.H.Y.Y.) ile son 16 ıldan beri saısal paftalar üretilmektedir. Taşınmaz mallar ile ilgili gelişen ihtiaçların karşılanabilmesi, aplikason işlemlerinin apılabilmesi, sınır anlaşmazlıklarının giderilebilmesi, bazı kurumların hazırladıkları projelere ve belki de en önemlisi Coğrafi Bilgi Sistemlerine (CBS) altlık oluşturabilmesi için grafik paftaların saısallaştırılması zorunluluk haline gelmiştir. Bili ve teknoloji alanındaki gelişmeler ile fotogrametrik vea klasik öntemle üretilmiş grafik paftalar hızlı bir şekilde saısal hale getirilebilmektedir. Değişik öntemlerle saılaştırma çalışmaları apılmakla birlikte, elde edilen sonuçların geçerli teknik ve hukuki kriterlere ugun olup olmadığı halen tartışma konusudur. Bu tartışmalara katkı sağlaması amacıla bu çalışma apılmıştır. 2.KADASTRAL PAFTALARIN ÜRETİLMESİ Ülkemizdeki kadastral paftaların üretilmesinde, çoğunlukla klasik öntemler olarak bilinen prizmatik (dik koordinat) ve takeometrik (kutupsal) alım ölçüleri kullanılmaktadır. Dik koordinat öntemi olarak da adlandırılan prizmatik öntem, küçük alanlarda ve apılaşmış bölgelerde günümüze kadar ugulana gelmiştir. Ölçmelerde basit ölçme aletlerinin kullanılması ve fazla maliet gerektirmemesi öntemin bir avantajıdır. Dik koordinat önteminin temel prensibi, bir poligon kenarı vea parselin iki köşe noktasını birleştiren doğru ölçü doğrusu olarak alınıp, deta noktalarından bu ölçü doğrusuna prizma ardımıla dikler inilerek, dik aak ve dik bolar ile birlikte bina cephelerinin ve parsel kenarlarının ölçülmesidir. Yöntemin doğruluğu, dik inme işleminin doğruluğuna, dik aak ve dik bo uzunluklarının ölçme doğruluğuna ve dik bo uzunluğuna bağlıdır (İnal ve ark. 1995, Tüdeş 1979). Kutupsal öntem olarak da adlandırılan takeometrik öntemin temel prensibi, poligon ve nirengi gibi koordinatları belirli er kontrol noktalarına kurulan takeometre aleti ile deta noktalarında gözlenen düşe açı, ata açı ve uzunluklar ardımıla, deta noktalarının atadaki ve düşedeki konumunun anı anda belirlenmesidir. Takeometrik öntem, kullanılan takeometre aletinin özelliklerine göre iki grupta değerlendirilebilir. Birincisi, günümüzde artık geçerliliğini itirmiş olan klasik takeometrelerle ve miralarla apılan ölçmelerdir. İkincisi ise,

2 1/1000 Ölçekli Kadastro Paftalarının Kartografik Yöntemlerle Saısal Hale Dönüştürülmesi Ve Doğruluk Analizi günümüzde gelişen teknolojinin bir ürünü olarak ortaa çıkan üksek doğrulukta düşe açı, ata açı ve uzunluk gözlemleri apabilen elektronik takeometreler (total station) kullanılarak apılan ölçmelerdir. Elektronik takeometrelerle apılan gözlemler dahili vea harici kaıt ünitelerine otomatik olarak kaıt edilmekte, istenildiği takdirde mikro işlemcide başka hesaplamalarda apılabilmektedir. Ölçülen ve hesaplanan değerler bilgisaar ortamına aktarılarak değerlendirilip, çizicilerle (plotter) çizim apılabilmektedir. Bölece, kişie bağlı okuma ve azma hataları tamamen ortadan kalkmaktadır. Yöntemin doğruluğu, birinci derecede düşe açı, ata açı ve uzunluk ölçme doğruluğuna bağlıdır. Elektronik takeometrelerle apılan takeometrik alımın doğruluğu, klasik takeometrelerle apılana göre çok daha iidir (İnal ve ark. 1995). 3. SAYISALLAŞTIRMA YÖNTEMLERİ 3.1. Taraıcılar (Scanner) ile Daısallaştırma: Taraıcılar, analog verileri raster tabanlı dijital görüntülere çeviren cihazlardır. Taraıcı tarafından algılanan dijital değerler, ışık kanağından gönderilerek görüntüden ansıan ışık oğunluklarıla ölçülür ve raster veri kodlama şeklinde bellekte saklanır. Taraıcılar genel olarak iki değişik apıda olup, bunlar; masa tipi taraıcılar ve silindir tipi taraıcılardır. Masa tipi taraıcılarda, taranacak altlık sabit algılaıcı kamera hareketlidir. Silindir tipi taraıcılarda ise altlık hareketli bir silindire monte edilmekte kamera sabittir. Tarama sonunda, paftanın büüklüğüne ve tarama çözünürlüğüne bağlı olarak değişen boutta bir resim dosası elde edilmektedir. Bu resim,.bmp,.jpg,.tif,.gif, vb. bir formatta kadedilebilir. Taraıcıların tarama çözünürlüğü, dpi (dots per inch) olarak ifade edilmektedir. Çözünürlük değeri, taraııcının doğruluğu gösterir. Tarama ile elde edilen resim koordinatlarının Y ve X ekseni katsaıları tarama hatalarından dolaı farklı değerlerde olup, arazi koordinatlarına göre homojen olmaan farklı ölçektedir. Bu nedenle, pafta koordinatlarına dönüşüm için Affin dönüşümüm kullanılması ugun olacaktır. Dönüşüm için ortak noktalar olarak en az 4 adet karelaj noktasının kullanılması istenir. Altlığın bir bölümü çeşitli nedenlerle deformasona uğramışsa, bu bölüm arı bir pafta gibi düşünülmeli ve farklı bir dönüşüm ugulanmalıdır (Yıldırım ve Ark. 2003) Saısallaştırıcı (Digitizer) ile Saısallaştırma Saısallaştırıcılar, karton, kağıt, diazo vb. altlık üzerine çizilmiş olan grafik bilgileri vektör apıda saısal hale getirmek için kullanılan cihazlardır. Saısallaştırma masaları, elektronik olarak apmış olduğu algılamalar ile masa üzeinden koordinat algılaabilmektedir. Değişik ebatlarda ve çözünürlükte saısallaştırıcılar mevcuttur. Saısallaştırma masası üzerine erleştirilen altlık üzerinde ugun dağılımda en az 4 adet nokta işaretlenir ve bu noktaların pafta koordinatları girilerek dönüşüm apılır. Bölece, masa koordinatlarından pafta koordinatlarına geçiş apılmış olur. Masa üzerindeki imleç (curser) ve menü ardımıla noktaların saısallaştırması apılır (İnal ve Ark.,1996), (Yıldız ve Ark., 1993). Saısallaştırmanın doğruluğu, saısallaştırma masasının çözünürlüğüne, pafta altlığındaki deformason oranına ve kişinin becerisine bağlıdır. 4. UYGULAMA 4.1. Saısallaştırma Çalışma apılan alan, Kona ili Selçuklu İlçesi, Selahattin Köü sınırları içerisinde L28-d-23-c-3-a, L28-d-23-c-4-a, L28-d-23-c-4-b, L28-d-23-c-4-c, L28-d-23-c-4-d olmak üzere 1/1000 ölçekli 5 adet paftada er alan, 341 adet parsel ve toplam 962 adet parsel köşesini kapsamaktadır. Toplam alan ~30 ha dır. Yukarıda sıralanan paftalar, Selçuklu Kadastro Müdürlüğü tarafından 2002 ılında üretilmiştir. Jeodezik ölçmeler, elektronik takeometre ( Geodimeter-510 ) kullanılarak kutupsal öntemle apılmıştır. Ölçüler bilgisaar ortamında değerlendirilerek parsel köşelerinin koordinatları ve alanları hesaplanmıştır. Paftalar, diazo altlıklar üzerine çizici (Plotter) ile apılmıştır (Şekil 1). Taraıcılar, ile elde edilen resimler üzerinden saısallaştırma işleminde, paftalar silindir tipi A0 ebadındaki (Marka) taraıcı ile 300 dpi çözünürlükte taranarak.bmp formatında resim dosası olarak depolanmıştır. Saısallaştırma NetCAD azılımı ile gerçekleştirilmiştir. Öncelikle, resim dosaları ortak noktalar kullanılarak pafta koordinat sistemine dönüştürülmüştür. Daha sonra, parsel köşe noktalarının bu koordinat sisteminde saısallaştırılmıştır. Dönüşüm hesaplarında Affin dönüşüm kullanılmış ve her pafta için 4-6 arası değişen karelaj noktası kullanılmıştır. Dönüşüm parametreleri tablo 1 de verilmiştir.

3 Celan, Mutluoğlu ve Günaslan Şekil 1.Kadastro paftası Pafta Adı Ortak nokta saısı Dönüşümün ortalama hatası L28-d-23-c-3-a 6 ±7.8 L28-d-23-c-4-a 4 ±12.3 L28-d-23-c-4-b 6 ±8.5 L28-d-23-c-4-c 6 ±3.2 L28-d-23-c-4-d 6 ±10.7 Tablo 1.Dönüşüm parametreleri (taraıcı) Saısallaştırıcı ile saısallaştırma işleminde A0 ebadında 0.1 mm çözünürlüklü HITACHI HGD-3648 S saısallaştırıcı kullanılmıştır. Bu öntemde öncelikle masa koordinatlarından pafta koordinatlarına geçiş apılmış ve dönüşüm parametreleri tablo 2 de gösterilmiştir Değerlendirme Ve Analiz Pafta Adı Ortak nokta saısı Dönüşümün ortalama hatası L28-d-23-c-3-a 6 ±9.1 L28-d-23-c-4-a 4 ±13.2 L28-d-23-c-4-b 6 ±9.9 L28-d-23-c-4-c 6 ±8.9 L28-d-23-c-4-d 6 ±13.8 Tablo 2.Dönüşüm parametreleri (saısallaştırıcı) Parsel köşe noktalarının saısallaştırma ile elde edilen koordinatlar (Y S, X S) ve arazi ölçmelerile elde edilen koordinatlar (Y A, X A) kullanılarak, koordinat hataları (V Y, V X) ; VY = YS YA VX = XS X A Eşitliklerile hesaplanmıştır.hataların dağılımı Şekil 2.a, b ve Şekil 3.a, b de gösterilmiştir. (1)

4 1/1000 Ölçekli Kadastro Paftalarının Kartografik Yöntemlerle Saısal Hale Dönüştürülmesi Ve Doğruluk Analizi Koordinat eksenleri önündeki m = ± m x = ± m p = [ V V ] n [ V V ] x x n m ve [ V V + V V ] n x x m x ortalama hataları ve m p konum hatası; (2) Eşitliklerile hesaplanmıştır (İnal ve Ark.,1996). Şekil 2.a V Y- histogram(taraıcı) Şekil 2.b V X-histogram (Taraıcı) Şekil 3.a V Y-histogram (Saısallaştırıcı) Şekil 3.b. V X-histogram (Saısallaştırıcı) Taraıcı ve saısallaştırıcı kullanılarak apılan saısallaştırmış koordinatlardan elde edilen ortalama hatalar tablo 3 de gösterilmiştir. m Yöntem m x m p (cm) (cm) (cm) Taraıcı ±7.6 ±9.2 ±11.9 Saısallaştırıcı ±10.0 ±14.2 ±17.4 Tablo 3.Ortalama hatalar Çalışma alnındaki 341 adet parselin alanı, arazi, taraıcı ve saısallaştırıcı ile elde edilen koordinatlarla olmak üzere üç arı şekilde hesaplanmıştır. Arazi ölçülerile elde edilen alanlar ile saısallaştırma sonucu elde edilen değerlerle hesaplanan alanlar arasındaki farklar, f = M.F F (3)

5 Celan, Mutluoğlu ve Günaslan hata sınır değeri (B:Ö:H:Y:Y: 1992) ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda, taraıcılarla apılan saısallaştırmadan elde edilen koordinatlarla hesaplanan alan farklarının tamamının, saısallaştırıcı kullanılarak elde edilen koordinatlarla hesaplanan alan farklarının %96 sı (341-15=326 adet parsel) sınır değerler içinde kaldığı görülmüştür. Arıca, söz konusu 341 adet parselin alanı, SOKIA Placom-KP-90N saısal planimetresi kullanılarak hesaplanmıştır. Arazi koordinatlarıla elde edilen alanlar ile planimetrik hesaplanan alanlar arasındaki farklar, f = M. F F (4) Hata sınır değeri ile karşılaştırılmıştır.karşılaştırma sonucunda, alan farklarının %78 nin (341-71=270) hata sınırı içerisinde kaldığı görülmüştür. 5. SONUÇ VE ÖNRİLER Bu çalışmada, grafik paftaların saısallaştırılmasında taraıcıların ve saısallaştırıcıların kullanılabilirliğinin araştırılması amaç edinilmiştir. Bu amaçla, 341 adet parsele ait 962 adet parsel köşe noktasının koordinatları taraıcı ve saısallaştırıcı kullanılarak saısallaştırılmıştır. Arazi ölçmelerile elde edilen koordinatlarla karşılaştırıldığında, Taraıcı ile saısallaştırmadan m = 7.5 cm, mx = 9.2 cm ve mp = 11.8cm Saısallaştırıcı ile saısallaştırmadan m = Ortalama hata elde edilmiştir. 10.0cm m = 10.0 cm, mx = 10.7 cm ve mp = 14.2 cm 341 adet parselin alanı, arazi ölçü değerlerile, taraıcı ve saısallaştırıcı ile elde edilen koordinatlarla ve saısal planimetre ile olmak üzere 4 arı şekilde hesaplanmıştır. Arazi ölçü değerlerile hesaplanan alanlar gerçek değer olarak kabul edilerek apılan karşılaştırmalardan, taraıcı ile elde edilen koordinatlarla hesaplanan alanların % 100 ünün, saısallaştırıcı ile elde edilen alanların %96 sının, saısal planimetre ile elde edilen alanların %78 inin sınır değerler içinde kaldığı tespit edilmiştir. Taraıcı ve saısallaştırıcı ile apılan saısallaştırmanın doğruluğu, öncelikle orijinal pafta altlığının deformason durumuna, taraıcı vea saısallaştırıcının çözünürlüğüne, çizim doğruluğuna ve saısallaştırma apan operatörün becerisine bağlıdır. Bu değerlendirmeler ışığında, saısallaştırıcı elde edilen doğruluk, saısallaştırıcılara göre biraz daha ii olduğu sölenebilir. KAYNAKLAR B.Ö.H.Y.Y., 1995, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası-İstanbul Şubesi Erdi, A., İnal, C., Yıldız, F., 1996, 1/5000 Ölçekli STH ların Konum Doğruluğunun Araştırılması, Harita Dergisi, Saı 116, Ankara. İnal, C., Yıldız, F., Erdi, A., 1995, Pratik Jeodezide Alım Yöntemlerinin Karşılaştırılması, Harita Dergisi, saı 114, Ankara. İnal, C., Erdi, A., Durduran, S., S., 1996, Bilgi Sistemlerinde Veri Altlığı Olarak 1/5000 Ölçekli STH ların Konum ( X,Y ), Yükseklik ( H ) ve Alan Hassasietlerinin Araştırılması, S.Ü. Müh. Mim. Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Saı 2, Kona. SOKIA Placom-KP-90N, kullanma klavuzu Tüdeş, T., 1979, Aplikason-Özel Ölçmeler, KTÜ Yaınları, No Baskı, Trabzon. Yıldırım, Ö., İnal, C., 2003, Taraıcılar İle Taranan 1/1000 Ölçekli Kadastral Paftalardan Elde Edilecek Duarlık, Mülkiet Dergisi, Saı 48, Mart, Ankara. Yıldız, F., İnal, C., Erdi., A., 1993, Grafik Kadastral Amaçlı Paftaların Saısallaştırılmasında Hassasiet Araştırması, S.Ü. Uluslararası Bilgisaar Ugulamaları Sempozumu, 9-10 Haziran, Kona.

6 1/1000 Ölçekli Kadastro Paftalarının Kartografik Yöntemlerle Saısal Hale Dönüştürülmesi Ve Doğruluk Analizi

7 BİLDİRİNİN BAŞLIĞI KAZANILMIŞ DEĞER TEKNİĞİNİN SAYISAL HARİTA ÜRETİMİNDE UYGULANMASI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA SUNUM YAPAN YAZARI ADI Ahan CEYLAN ÖZGEÇMİŞ 1963 ılına Silifke de doğdu, İlk orta ve lise eğitimini Silifkede tamamladı ılınada Selçuk Üniversitesi Müh. Mimarlık Fakületsi Jeodezi ve Fotogrametri Bölümünden mezun oldu ılında Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitisünde Yüksek lisansını ve 1993 ılında da Doktorasını tamamladı. Halen, Selçuk Üniversitesi Müh. Mimarlık Fakületsi Jeodezi ve Fotogrametri Bölümünde Öğretim üesi(y.doç.dr.)olarak görev apmaktadır. İLETİŞİM BİLGİLERİ Adı Soadı:Ahan CEYLAN Yazışma Adresi:Selçuk Üniversitesi Müh. Mim. Fakültesi Jeodezi ve Fot. Müh. Bölümü, Kampus/KONYA Telefon: Faks: Adı Soadı:Ömer MUTLUOĞLU Yazışma Adresi:Selçuk Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Kampus/KONYA Telefon: Faks: Adı Soadı:Recep GÜNASLAN Yazışma Adresi:Kadastro Bölge Müdürlüğü, /KONYA Telefon: