Türkiye'de su getirme projelerinin yapımında İller Bankası'nın hazırlamış olduğu konuyla ilgili şartnameler geçerlidir.

Transkript

1 Giriş Su getirme ve kanalizason sistemlerinin her ikisi de, ihtiaç duulan temiz su ve ortaa çıkan kullanılmış su miktarları ile bunları kullanan nüfus arasındaki bağıntı hakkında bilgi sahibi olmaı gerektirmektedir. Su getirme ve kanalizason sistemleri gelecekte makul saılabilecek zaman içerisinde, önemli ilave vea değişiklikler gerektirmeden, söz konusu bölgenin ihtiaçlarını karşılaabilecek büüklükte olmalıdır. Proje kapasitesini tain etmek; sosal ve ekonomik eğilimler konusunda tecrübe sahibi olmaı ve gelecekteki ihtiaçları önceden tahmin edebilmek için geçmişteki bilgilerin analizinde eterli muhakemenin apılmasını gerektirmektedir. Bir erleşim bölgesinin su gereksinimlerini karşılaabilmek için suun bulunduğu erden alınarak kullanılacağı ere kadar getirilmesi gerekir. Bu ise su getirme sistemi adı verilen oldukça masraflı tesislerle mümkündür. Bu tesislerin en ekonomik bir şekilde amacına ugun olarak apılabilmesi ancak ii bir planlama ile mümkündür. Planlama ve bunun için apılacak ön çalışmaları aşağıdaki gibi sıralanabilir. a İstikşaf raporunun düzenlenmesi b Planlama (fizibilite, apılabilirlik raporunun vea avan projesinin düzenlenmesi c Kesin projenin düzenlenmesi d Aplikason projesinin düzenlenmesi e Kesin hesap projelerinin düzenlenmesi. Türkie'de su getirme projelerinin apımında İller Bankası'nın hazırlamış olduğu konula ilgili şartnameler geçerlidir. Gelecekteki Kent üfusunun Hesaplanması Yerleşim merkezlerinin su ihtiacını karşılaacak su getirme sistemleri genellikle 30 ıl vea 35 ıl sonraki nüfusun gereksinimlerini karşılaacak şekilde boutlandırılır. Bunun için gelecekteki nüfusun tahmini gerekmektedir. Gelecekteki nüfusu hesaplaabilmek için o erleşim erine ait geçmişteki ıllarda gözlenen nüfus durumu incelenir. Yerleşim

2 bölgesindeki nüfus hareketleri ve ilerideki gelişme olanakları göz önüne alınarak gelecekteki nüfus tahmin edilir. Bunun için önce eski ıllara ait nüfus artış üzdeleri (p hesaplanır (gerekli olduğu durumlarda birkaç farklı nüfus saımı için p hesaplanır. üfus artış üzdesi (çoğalma katsaısı bağlanmıştır. İller Bankası'nca aşağıda verilen esaslara "p" değeri birden küçük (p<1 ise p=1 alınır. "p" değeri üçten büük (p>3 ise p=3 alınır. "p" değeri bir ile üç arasında (1 p 3 ise p'nin hesaplanan değeri kullanılır. Beldenin mevsimlik nüfusunda büük fark olan erlerde nüfus saımı sonuçları ile birlikte bu husus arıca belirtilir ve ihtiaç hesabında göz önünde tutulur. Askeri birlik, sanai, turizm ve benzeri nedenlerle saıma göre nüfusun olağanüstü artışı vea bunun beklenmesi halinde idare ile anlaşmaa varılır. "üfus projeksion hesabında, biri İller Bankası Yöntemi olmak üzere en az üç öntem kullanılır. Bunların anısıra imar planında önerilen a da daha önce hazırlanmış diğer raporlarda (Atıksu Proje Raporu, Master Plan Raporu vb. er verilen nüfus analizleri iletüik in resmi internet sitesinde verilen ıllık nüfus artış hızları değerlendirilir. Proje hedef ılı, inşaatın bitiminden 30 ıl sonraki ihtiacı karşılamak üzere düzenlenir. Ancak projenin ele alınmasından, tesisin işletmee girişine kadar geçecek süre 5 ıl olarak bu süree eklenir. Bu durum dikkate alınarak 5 er ıllık aralıklarla 35 ıllık nüfus projeksionları hazırlanır. Yerleşim alanı dışında arıca çalışma alanını kapsaacak şekilde, su verilecek başka erleşimlere (kö, belde, ilçe vb. ait nüfus projeksionları hesaplanır. Yerleşim alanının göç alma ve göç verme eğilimi, sanaileşmesi, eğitim ve refah düzei, gelişmişliği, turizm kenti olup olmadığı, askeri birlik ve üniversite mevcudieti, ilerie dönük tüm planlamaları dikkate alınarak nüfus projeksionuna karar verilir. Mevsimsel artışlar dikkate alınarak ve doğal artış içinde olmaan ilave nüfus apılan nüfus analiz sonuçlarına eklenir."

3 ÜFUS PROJEKSİYOU YÖTEMLERİ İller Bankası Yöntemi Bu metot, geometrik artış metodu esasına göre artışın sınırlandırıldığı bir öntemdir. üfus Artış Yüzdesi (Çoğalma Katsaısı p ( e ( t 1 t e 1 *100 alınır. e : Ugun bir eski saımdaki nüfus (te ılının saımı : eni (son saımdaki nüfus (t ılının saımı Gelecekteki üfus: Proje inşaatı bittikten sonra proje ömrünün 30 ıl kabul edildiği ve tesisin projelendirmeden işletmee alınmasına kadar geçen sürenin 5 ıl kabul edildiği varsaımı ile gelecek nüfus hesabında; g alınır. ( 1 p n g : Hesaplanacak olan nüfus projeksion değeri (Son saımdan (30+5+n ıl sonraki nüfus : Son saımdaki nüfus

4 p: üfus artış üzdesi n : Proje ılı ile son saım arasındaki ıl saısı Aritmetik Artış Yöntemi Bu metotta nüfusun birim zamandaki artışının sabit kaldığını ifade eden bir matematiksel model kullanılır. Yani Δt gibi bir zaman aralığında Δ gibi bir nüfus artışı söz konusu ise nüfus artış hızı olan Δ/Δt sabit olup; k a aritmetik artış sabiti ile ifade edilir. Buna göre gelecekteki nüfus; Artış Hızı k a ( ( t t e e Gelecekteki üfus g k a *( tg t = Son nüfus saım değeri E = İlk nüfus saım değeri t = nüfusunun belirlendiği ıl t E = E Eski nüfus saımının belirlendiği ıl t G = G nüfusunun belirleneceği ıl G = Hesaplanacak olan nüfus projeksion değeri

5 Geometrik Artış (Eksponansiel Yöntemi üfus artış hızı nüfusun logaritmik bir fonksionu olarak ifade edilir. üfus artış hızı ve gelecekteki nüfus hesabı; Artış Hızı r ( Ln( ( t Ln( t e e Gelecekteki üfus g * e r*( t g t = Son nüfus saım değeri e = İlk nüfus saım değeri t = nüfusunun belirlendiği ıl t e = e nüfusunun belirlendiği ıl t g = g nüfusunun belirleneceği ıl g = Hesaplanacak olan nüfus projeksion değeri

6 İÇMESUYU İHTİYAÇ HESAPLARI "İçmesuu ihtiacı, çalışma alanının nüfusu, tüketicilerin soso-ekonomik durumu, tüketime verilen suun kalitesi, ölçülmüş su üretimi ve kullanım kaıtları ( mevcut içmesuu durumu başlıklı Madde 4.3. de belirlenen veriler, benzer su sistemlerindeki ölçülmüş su üretimi ve kullanım kaıtları atıksu sisteminin mevcudieti, iklim, suun metreküp fiatı, su şebekesinden sulanan eşil alanının büüklüğü vb. faktörler dikkate alınarak hesaplanır. Toplam içmesuu ihtiacı; evsel su ihtiacı, ticaret, sanai, hizmet sektörü, turizm, havan su ihtiacı ve özel ihtiaçlardan oluşur ve bu değerlere kaıp- kaçak miktarı ilave edilir. Tüketime verilen su miktarının belirlenmesinde gerçekçi bir aklaşım için, erleşim alanının son ıllarda kada geçmiş tahakkuk verilerinden fadalanılır. Bu veriler konut, sanai, ticaret, inşaat ve hizmet sektörü olarak arılarak, tablolara aktarılır. Bölece erleşim alanında konut ve diğer sektörlerin hangi oranlarda su kullandığı belirlenir. Çalışma alanındaki konut saısı ve abone saısının karşılaştırılmasıla, kaçak su kullanım miktarı üzdesi tanımlanmış olur." PROJE DEBİLERİ Kişi Başına Yaz Günü İnsan İhtiacı (qh: Sıcak bir az gününde bir kişinin tüm gün bounca tüm ihtiaçlarını (içme suu, kullanma suu vs. karşılamak için gerekli su miktarıdır. üfusa bağlı olarak İller Bankası Yönetmeliğinde tablo olarak verilmektedir.

7 Verilen değerler nüfus miktarına bağlı olarak giderek artarlar. Verilen değerlere şebeke kaıpları dahil edilmiştir. Birimi lt / kişi /gün dür (lt / / gün Bu değer kullanılarak beldenin az günü su ihtiacı lt/sn cinsinden: Q H q H * g * Saatlik Azami İhtiaç Su kullanımının azami olduğu günün pik saatlerinde gerekli olan su ihtiacına denir. Q 1.5* Ha Q H Sanai İhtiacı (Qsan: Gelecekteki sanai suu ihtiacını kestirmek oldukça güçtür.

8 Dağınık sanai a da arık organize sanai olarak bulunabilir. Küçük ve büük sanai alanlarının nüfusa bağlı olarak tahmin edilmesi olula vea QHY değerinin belli bir üzdesi (f olarak hesaba katılabilir (genellikle % 10 ila % 25 arası. Q f * san Q H Havan Su İhtiacı Çalışma alanında havan besiciliği apılıorsa içmesuu ihtiacında dikkate alınır. Projenin düzenlendiği tarihteki havan saıları belirlenerek, havan besiciliğindeki gelişme olasılığı dikkate alınır. Havan Türü Tüketim (l/gün Büükbaş havan 50 Küçükbaş havan 15 Tavuk-Ördek- Hindi 0.25 İletim Debisi (Qil: Su kanağından derlenerek iletim hattı ile içme suu haznesine iletilecek olan iletim debisine denir. Q il Q H Q san Q havan Yangın Debileri (Qangın: İller Bankası Yönetmeliğinde, gelecekteki nüfusa bağlı olarak dağıtım şebekesinin çeşitli kısımlarında ve haznede angın ihtiat debileri ve hacmi arılır.

9 Şebeke Debisi (Qşb: Ana boru hesap debisidir. Q şeb 1.5* Qil Qang, ana ÖEMLİ!!! Yangın ihtiat hacmi (V, içmesuu haznesinde günlük düzenleme hacmi üzerine ilave edilen ve teorik olarak sadece angın olaı sırasında kullanılacağı varsaılan bir su hacmidir.