DicLE TIP DERGiSi (JOURNAL OF MEDICAL SCHOOL) C:29 S:

Transkript

1 DicLE TIP DERGiSi (JOURNAL OF MEDICAL SCHOOL) C:29 S: LiPOPROTEiN(a) [Lp(a)) VE SERUM LipiDLERiNiN ATEROSKLEROTiK OLGULARDAKi DfGi$iKLiKLERiNiN incelenmesi* Doc;.Dr.Ylldlz ATAMER1 Uzm.Dr. Aytac; ATAMER2 bzet Anjiografik olarak tant konmu:;; 26 aterosklerotik hasta ve klinik olarak herhangi bir hastall{jt olmayan 20 sagllkll ki:;;ide serum Lipoprotein(a) [Lp(a)}, total kolesterol(t.kol), trigliserid(tg), HOL-Kolesterol (HOL-C) ve LOL-Kolesterol (LOL-C) dozeyleri OIqOlerek, birbirleri arasmda bir ili:;;kinin olup olmadlgl incelendi. Aterosklerotik grupta serum Lp(a), T.Kolesterol, TG ve LOL-C dozeylerinin istatistiksel olarak oldukqa onemli dozeyde yokseldigini (P<0.001), HOL-C dozeylerinin de anlamll derecede do:;;ok (P<0.001) oldugunu gozlemledik.bu parametreler arasmda yapllan korelasyonlarda anlamll bir degi:;;iklik saptamadlk (P>0.05)., Sonuq olarak; YOksek serum Lp(a) dozeyleriyle lipid parametrelerindeki degi:;;ikliklerin atersklerotik damar hastallklan ile ilgili riski yanstfmada onemli parametreler oldugu ve tedavide on slrada gozonone almmasl gerektigi kantsmdaylz. Anahtar Kelimeler: Ateroskleroz, Lipoprotein(a), Trigliserid, Kolesterol, HOL- Kolesterol, LOL -Kolesterol. GiRi$ Ateroskleroz, multifaktbryel bir hastallk olarak onemini korurken, aterojenik mekanizma 90k komplike ve farkll faktorlerin birarada olmasl nedeniyle sorekli gondemde kalmakta ve tartl~llmaktadlr. Geli~mi~ Olkelerdeki olomlerin yansma aterosklerozun sebep oldugu hastallklar eklenince konunun onemi daha da artmaktadlr. Ateroskleroz olu~um ve geli~imde 200'On Ozerinde faktbron sorumlu oldugu ileri soroiorken,bu faktorlerden en onemlilerinden birinin anormal lipid metabolizmasl bozuklugu oldugu goro~ondebirle~mektedirler (1,2). Yapllan 9all~malar Lp(a)'nm koroner ateroskleroz ile yakm ili~kisi oldugunu gostermektedir (3,4). Lipoprotein (a) [Lp(a)], LDL benzeri lipidden zengin bir merkez, bir apoprotein B-100 ve apo B'ye kovalen olarak bagll bir apolipoprotein (a) [apo(a)] igerir. Apo (a), plazminojene yaplsal homoloji gosterir. Bu ozellikleri ile, Lp(a)'nm aterojenik ve trombojenik bir molekoioldugu do~onolmo~tur(4,5)..5-8 Haziran 2003 tarihleri arasmda Tamda MolekOler Tip Sempozyumunda Poster olarak sunulmu~tur. (1) Dlcle Universitesi Biyokimya Ani"lbllim Dail (2) SSK Hastahanesi Dahiliye B610mu DiYARBAKIR DiYARBAKIR

2 32 Lp(a)'nm aterosklerotik sore9teki katklsml daha direkt gozlemek i9in yapllan prospektif 9all!?malardageli!?kilisonu91arelde edilmi!?tir. Bu 9all!?malann bazllannda bir risk faktoro oldugu oldugu teyit edilirken digerlerinde ise aynl sonuca Ula!?llamaml!?tlr (3,4,6). Lipoproteinler kolesterol esteri ve trgliseridi gevreleyen fosfolipid, serbest kolesterol ve apolipoproteinlerden olu!?urlar. Hipertrigliserdeminin ateroskleroz Ozerine etkileri tartl!?mall olmakla birlikte, hiperkolesterolemi ile ateroskleroz arasmda 90k yakm bir ili!?ki vardlr. Insan lipoproteinleri i9inde peroksidasyona en a91kolan LDL'lerdir. Okside olan LDL'ler "temizleyici" reseptorler tarafmdan tanmlr ve endotel hocreleriyle makrofajlar tarafmdan allmmm artmasma, monosit yada makrofajlarda kolestbrol esterlerinin birikmesine neden olur (7,8). HDL ise antiaterojeniktir ve serbest kolesterolon esterifikasyonu, lipoprotein lipaz ve lesitin kolesterol a9il transferaz (LCAT) enziminin aktivasyonu, serbest kolesterolon periferden karacigere ta!?marak Ylkllmasl, lipoprotein artlklannm dola!?lmdan uzakla!?tlnlmasl gibi fonksiyonlan ile aterosklerozu engellemektedir (9). Boylesine onemli sagllk ve ekonomik problemlerini doguran ateroskleroza neden olan faktorlerin iyi bilinmesi, risk faktorlerinin azaltllmasma 9all!?llmasla91smdanonemlidir. Biz de 9all!?mamlzda; Serum lipoproteinleri ve lipoprotein (a) dozeylerindeki degi!?iklikleriinceleyerek hastallgm patojenezindeki onemini vurgulamak istedik. MATERYAL METOD c;all!?maya, Dicle Oniversitesi Kardiyoloji Klinigi ve Diyarbaklr SSK hastahanesi 19Hastallklan servisinde takip edilen anjiografik olarak tanl konmu!?26 aterosklerotik hasta ve 20 sagllkll birey dahil edildi. c;all!?maya35-65 ya!?lanarasmda erkek hastalar allndl. Kontrol grubu olarak se9tigimiz olgularda ya!?lan arasmdaki erkeklerdi. Hastalar 9all!?maya allnmadan once tekrar sistemik fizik muayeneleri yapllarak elektrokardiografileri gekildi. Aynca son iki hafta ne beta bloker nede hipolipidemik ajanlarla tedavi edilmemi!? olmalanna dikkat edildi. Digital ve dioretik kullananlar, Diabetes Mellitus. Karaciger ve bobrek yetmezligi olanlar 9all!?maya dahil edilmedi. c;all!?maya almmadan once hastalann demografik incelemeleri yapllml!? rutin biyokimyasal analizleri ve aynntlll anamnezleri almml!?tlr. Olgulardan venoz kan ornekler 12 saat a911ktansonra allndl. Ve aynlan serumlar 9all!?ma gonone kadar -20 C de deepfrezde saklandl.total Kolesterol, trigliserid, HDL-Kolesterol, LDL-Kolesterol dozeyleri Abbott

3 Aeroset(USA)otoanalizbrOnde enzimatik-kolorimetrik metodla 33 blyoldo. Lp (a) dozeyi, Nephelometrik ybntemle blyoldo (Dada Behring). TOm gruplarda elde edilen verilerde "Student t" testi kullanllarak, iki ortalama arasmdaki farkm bnemlilik testi yaplldl. Aynca korelasyon analiz metodu uygulandl. BULGULAR Elde edilen sonuylar Tablo 1 'de sunulmu~tur. Hasta grubunda, Trigliserid dozeylerikontrol grubuna gbre istatistiksel olarak bnemli derecede artml~tl(p<0.001). Kolesterol dozeyindeki artl~ta bnemliydi ( P <0.001). Ancak, HDL-Kolesterol dozeyi bnemli derecede do~okbulunurken (P<0.001), LDL-Kolesterol dozeyiyoksek bulundu (P<0.001). Lp(a) dozeyi de istatistiksel olarak bnemli derecede yoksek bulundu (P<0.001). Parametreler arasmda yapllan korelasyonlar istatistiki olarak anlamll bulunmadl. Tablo 1: Aterosklerotik hasta grubuyla kontrol grubu arasmdaki Serum Lp(a), TG, Kolesterol, HDL-C, LDL-C dozeyleri. Parametreler Aterosklerotik Hasta Kontrol Grubu P Grubu fn=26) (n=20) Lp(a)(mg/dl) 12.3:1: :I:22.66 P<0.001 Trigliserid(mg/dl) :1: :1:5.42 P<0.001 Kolesterol( mg/dl) :1: :1: 4.66 P<0.001 HDL-Kolesterol( mg/d I) 25.23:1: :I:2.46 P<0.001 LDL -Kolesterol( mg/dl) 198.3:1: :1: 6.75 P<0.001 TARTI$MA Ateroskleroz, lipid ve konnektif doku elemanlanndan olu~an lokalize intimal plaklann olu~turdugu bir hastallktlr. Ateroskleroz patogenezinde yevresel faktbrler yanmda genetik faktbrlerin rol aldlgl multifaktbryel hastallklar grubundadlr. Aterosklerozun geli~iminde Ozerinde en yok yall~llan konu lipoproteinler olmu~tur. Lipoproteinler, trigliserid ve kolesterol esterlerinden olu~an hidrofobik bir kor ile serbest kolesterol, fosfolipid ve spesifik proteinlerin kapladlgl yozey tabakasmdan meydana gelen koresel bir partikoi ~eklindedirler. Iyerdikleri spesifik proteinlere de apolipoproteinler denir (1,2). Lp(a)'nm aterosklerotik koroner arter hastallklan ve restenoz iyin bir risk oldugu, yapllan ye~itli olgu-kontrol yall~malannda olgularm serum Lp(a) dozeylerinin

4 kontrole gore daha yuksek glkmasl ile ortaya glkml~tlr. Ancak olgu-kontrol gall~malannda elde edilen bu bulgu Lp(a) duzeyinin olgularda gozlenen yuksekliginin bir sebep mi yoksa sonug mu oldugunu aglklamaml~tlr (3,5). <;e~itli klinik ve epidemiyolojik gall~malardan elde edilen geli~kili sonuglar, serum Lp(a) duzeyinin aterosklerotik damar hastallklan ile ilgili riski iyi yansltmayabilecegini, Lp(a)'nm aterosklerotik suregteki katklsmm hucresel duzeyde daha fazla incelenmesi gerektigini gostermektedir (4,9). Lp(a) duzeyleri, total kolesterol, trigliseridler, HDL-Kolesterol gibi diger risk faktorleri ile korelasyon gostermemektedir. (:;~311~mamlzda onceki ara~tlrmacllann sundugu verilerle uyumlu olarak parametreler arasmda anlamll bir korelasyon bulunmadl (4,5,9,10). Ek olarak, serum Lp(a) duzeyleri genetik olarak belirlenir; Diyet, ya~am tarzl degi~iklikleri ve standart lipid du~urucu tedavilerden etkilenmez (5,10). Biz de aterosklerotik hasta grubumuzda serum Lp(a) duzeylerini dikkat gekici derecede kontrol grubuna gore yuksek bulduk (P<0.001). Buna gore, Lipoprotein(a) duzeylerinin aterosklerotik kalp hastallglyla kesin bir birliktelik sergiledigini, aterosklerozun patogenezinde rol alan en onemli mekanizmalardan biri oldugunu soyleyebiliriz. Henuz hipertrigliserideminin ateroskleroz uzerine etkileri tartl~mall olmakla birlikte epidemiyolojik gall~malar trigliseridin koroner aterosklerozda risk faktoru olabilecegini ileri surmektedir. Aynca, agllk TG duzeylerinden ba~ka tokluk TG duzeylerinin koroner aterosklerozla yakm ili~kisi oldugu ileri surulmektedir(2,7). <;all~mamlzda, Aterosklerotik hastalarda TG duzeylerinin kontrollere gore oldukc;:a yuksek bulduk ( P<0.001). Bu sonucumuz, TG duzeylerinin koroner aterosklerozda risk faktoru olabilecegi yonundeki gall~malarla uyumludur ( 8,11-13). Yuksek kolesterol duzeyinin (ozellikle du~uk dansiteli kolesterol (LDL-C) ac;:lk ve net olarak ateroskleroz geli~imini hlzlandlrdlgl gosterilmi~tir (1,2). $u gerc;:ekte gosterilmi~tir ki plazma kolesterolunu du~urmek aterosklerozun ilerlemesini durdurmakta hatta geriye dondurebilmektedir (8,11-13). LDL plazmadaki kolesterolun %70'ini ta~lr. Aterogenezin subendotelyal bolgede LDL kolesterol toplanmasl ile ba~ladl9i kabul edilmektedir. Subendotelyal bolgede okside olan LDL kolesterol makrofajlara tutunur, kopuk hucreleri ve yag gomakglklan olu~ur. Zedelenmi~ endotel bolgesine trombositlerde yapl~lr, meydana gelen tram bus organize olur ve plak geli~mesi devam eder. Trombosit ve makrofajlardan glkan buyume faktorleri duz kas 34

5 35 hucresi proliferasyonuna ve migrasyonuna neden olur ve intimal hiperplazi geli~ir. Sonu<;ta damar duvan i<;inde, uzerinde bir ba~llk ta~lyan aterosklerotik plak olu~ur. Plak ba~liglnln Ylrtllmasl ve bu bolgede trombus meydana gelmesi ile, ya~aml tehdit eden <;e~itli klinik tablolar ortaya <;lkar(14). Bu <;all~mada, ateroskleroz grubunda total kolesterol duzeyleri kontrollerle kan;;lla~tlrlldlglnda onemli derecede artml~ bulunurken (P<0.001), HDL-kolesterol duzeyleride kontrollere gore olduk<;a yuksek bulundu (P<0.001). Buna gore, plazma lipoprotein duzeylerinin ateroskleroz geli~iminde en onemli faktorlerden biri oldugunu soyleyebiliriz. Ba~ta serum lipoprotein degi~iklikleri olmak uzere arterlerdeki trombotik prosesler, immunolojik etkile~imler, insulin resistansl ve hiperhomosisteinemi gibi belli ba~1i risk faktorleri ve gostergeleri de bu hastallgln patogenezinde yer almaktadlr. Sonu<; olarak; YOksek serum Lp(a) dozeyleriyle lipoprotein parametrelerindeki degi~ikliklerin aterosklerotik damar hastallklanyla ilgili riski yansltmada onemli, 'parametreler oldugu, tedavide on slrada gozonone allnmasl gereken markerlar oldugu kanlslndaylz. SUMMARY INVESTIGATION OF ALTERATIONS ON SERUM LlPOPROTEIN(a) [Lp(a)] LlPIDS LEVELS ON ATHEROSCLEROTIC CASES. AND Lp(a), total cholesterol (T.Chol.), triglyceride (TG), high density lipoprotein (HDL-C), and low density lipoprotein (LDL-C) levels were measured in the sera of 26 Atherosclerotic patient and 20 healthy control subjects and the relationship between parameters were investigated. The levels of Lp(a), T.chol, TG and LDL-C in atherosclerotic patients were significantly higher(p<0.001), while HDL-C levels were lower when compared to the control group(p<0.001).the correlations between this parameters were insignificant (P>0.05). Consequently, we are of the opinion that enhanced Lp(a) level and lipid parameters can be used as an marker indicating the risk of atherosclerosis. KeyWords: Atherosclerosis, Lipoprotein(a), Triglyceride, Cholesterol, HDL- C, LDL-C

6 KAYNAKLAR Mayes PA: Lipid Transport and Storage in Murray RK, Granner OK, Mayes PA, Rodwell W (eds): Harpers Biochemistry, USA: Prentice-Hall International Inc., 2000, ed 25 p Stary HC, Chandler AB, Glagov S. A definition of intimal fatty streak, and intermediate lesions of atherosclerosis: a report from the Committee an Vascular Lesions of The Council of Atherosclerosi~, American Heart Association, Special Report. Atherosclerosis and Thrombosis 1994; 14: Koschinsky ML, Marcovina SM. Lipoprotein(a): structural implications for pathophysiology. Int J Clin Lab Res 1997; 27: Liu AC, Lawn RM. Lipoprotein(a) and athergenesis. Trends Cardiovasc Med 1994; 4: Marcovina SM, Koschinsky ML, Lipoprotein(a): structure measurement and clinical significance. Handbook of Lipoprotein Testing; Editor: N. Rifai, GR. Varnick, and M.H. Dominiczak,. 1997, AACC Press: Washington, DC. s Marcovina SM, Albers JJ, Gabel B, Koschinsky ML, Gaur VP. Effect of the number of apolipoprotein(a) kringle 4 domains on immunochemical measurements of lipoprotein(a). Clin Chem 1995; 41: Lipid Research Clinics Program: The Lipid Research Clinics Coronary Primary Prevention Trial Results. Reduction in incidence of coronary heart disease. JAMA 1984; 251: Stephard J, Cobbe SM, Ford I, et al. For the West of Scotland Coronary Prevention Study Group: Prevention of coronary heart disease with pravastatin in men with hypercholesterolemia. N Eng J Med 1995; 333: Scaru AM. Structural basis for the presumptive atherothrombogenic action of lipoprotein(a). Facts and speculations. Biochem Pharmacol1993; 46: Silberman SR, Butman BT: Lipoprotein(a): Recent progress. The Fats of Life 1994; VIII: Scandinavian Simvastatin Survival Study Group: Randomised trial of cholesterol lowering in 4444 patients with coronary heart disease. Lancet 1994;344: Lactose L, lam JYT, Hung J, et al. Hyperlipidaemia and coronary disease: correction of the increased thrombogenic potential with cholesterol reduction. Circulation 1995; 92: The Heart Outcomes Prevention Evaluation Study Investigators. Effects of an Angiotensin-Converting Enzyme Inhibitor, Ramipril, on Cardiovascular Events in High Risk Patients. New Eng J Med 2000; 342: Liao JK, Shin WS, Lee WY, Clark SL. Oxidized low density lipoprotein decreases the expression of endothelial nitric oxide synthase. J Bioi Chem 1995; 270: ~