BİLDİRİ KİTABI PROCEEDING BOOK

Transkript

1 ULUSLARARASI İSTANBUL BASKIRESİM ETKİNLİKLERİ BİLDİRİ KİTABI PROCEEDING BOOK INTERNATIONAL ISTANBUL PRINTMAKING ACTIVITIES

2

3 Engravist hakkında Doç. Dr. Lütfü KAPLANOĞLU ENGRAVİST Organizasyon Kurul Bașkanı Mağara dönemiyle başlatılan insanlık tarihi, resim ve baskıresim sanatının başlangıcını da oluşturmaktadır. Yazının başlangıcından önce kullanılan baskıresim sanatı, dünyanın her yerinde ortak bir dil olarak kabul edilmektedir. Püskürtme yöntemiyle şablon baskı, boyalı ellerin bir yüzeye aktarılmasıyla yüksek baskı gravür, çukurdaki boyaların bir yüzeye aktarılmasıyla ise çukur baskı gravür sanatı tarih içinde çeşitli evre ve yöntemler geçirerek günümüze kadar gelmiştir. Güzelliği, Kültürel geçmişi ve üzerinde kurulmuş medeniyetlerle sürekli adından söz ettiren İstanbul, önce kitap sanatlarında görülen tahra basma gravürleriyle, sonradan özellikle 19. ve 20. Yüzyılda merak ve cazibe merkezi olması sebebiyle birçok sanatçıya ilham kaynağı olmuştur. Osmanlı toprakları ve kültürüne olan merak Anadolu nun hemen hemen her şehrinin gravür baskılarının yapılmasına sebep olurken; İstanbul un güzelliği, ihtişamı bu detaylı betimlemelerden fazlaca nasiplenmiştir. Gravür konusundaki geçmişe dayalı bir altyapısı olan İstanbul un Osmanlı Devleti nden sonra yapılan gravür eserlerinde azalma görülmektedir. Sanat fakültelerinde var olan atölye imkanlarının özel atölyelerde olma olasılığının az olması gibi birçok nedenle İstanbul a ait yani gravürlerin çok az üretilmesi, önce Uluslararası İstanbul Gravürleri Çalıştayı ve sergisini ortaya çıkarmış, buna ilaveten aynı konu başlığı ile geçmişten günümüze İstanbul gravürleri konulu bildirili bir sempozyum fikrinin gerçekleşmesine sebep olmuştur. İstanbul temalı Uluslararası Engravist Gravür Çalıştayı ve Sergisi, Türkiye, Balkanlar ve diğer akraba topluluklar arasında gerçekleştirilen ve özellikle günümüz İstanbul gravürlerinin üretilmesini sağlamak amacıyla Uluslararası Engravist İstanbul Baskıresim Etkinlikleri olarak 28 Şubat-4 Mart 2016 tarihlerinde İstanbul da Yıldız Teknik Üniversitesi Baskıresim atölyelerinde gerçekleştirilmiştir. Etkinlik, İngilizce engraving ve İstanbul un ilk üç harfi bir araya getirilerek oluşturulan ENGRAVIST markasıyla yapılan baskı resim etkinliğimiz, kapsam ve eylem olarak Türkiye de bir ilk olma özelliğini barındırmaktadır. Birleştirici, eğitici, öğretici, güzelleştirici, diyalog kurucu, yardımlaşmaya açık ve çoğaltılabilme özelliğine sahip olan gravür sanatının İstanbul un kendine has güzelliğinin bir araya getirilmesi şüphesiz hem eğitim bakımından, hem sanatsal, hem kültürel bakımdan birçok önemli açığın kapanmasına katkıda bulunmuştur. Desteklenmesi halinde gelenekselleştirilmesini planladığımız bu etkinliğin zaman zaman genel, zaman zaman odaklanılmış teknikler üzerinden tekrarlanması düşünülen bu etkinliklerin bienallere, trianellere, festivallere ve uluslararası etkinliklere dönüştürülmesi hedeflerimiz arasındadır. 3

4 Organizasyon Komitesi Engravist 2016 Sempozyum Onursal Başkanı: Rektör Prof. Dr. İsmail Yüksek Sempozyum Başkanı: Dekan Prof. Dr. Turan Sağer Organizasyon Kurul Başkanı: Doç.Dr. Lütfü Kaplanoğlu Organizasyon Kurul Başkan Yardımcısı: Öğr. Gör. Mehmet İlhan Bilim Kurulu Prof.Dr. Melihat Tüzün Namık Kemal Üniversitesi Doç.Dr. Nedret Yaşar Kemerburgaz Üniversitesi Doç.Dr. Lütfü Kaplanoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Doç. Musa Köksal Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Mehmet Nuhoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Kahraman Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç. Salih Denli Kemerburgaz Üniversitesi Prof.Safet Spahiu Tetova Devlet Üniversitesi, Makedonya Prof.Nafi Jashari Tetova Devlet Üniversitesi, Makedonya Prof. Nehat Beqiri Tetova Devlet Üniversitesi, Makedonya Doç.Dr. Kenan Zekic Uluslararası Saraybosna Üniversitesi, Bosna Hersek Doç.Peno Penev St Cyril and St Methodius University of Veliko Tırnovo, Bulgaristan Sempozyum Düzenleme ve Yayın Kurulu Yrd.Doç.Dr. Mehmet Nuhoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Kahraman Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç. İsmail Tetikçi Uludağ Üniversitesi Yrd.Doç. Ali Kılıç Kemerburgaz Üniversitesi Öğr.Gör. Mehmet İlhan Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr.Gör. Zeynep Özge Kalyoncu Plato Meslek Yüksek Okulu Arş.Gör. Çağatay Bilsel Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Nur Cemelelioğlu Altın Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Nesli Gül Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Tuğba Renkçi Taştan Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Bahadır Uçan Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr.Gör. Murat Toprak Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr. Gör. Ahmet Ziya Sandıkçıoğlu Basın Koordinatörü

5 Çalıştay Düzenleme Kurulu Öğr.Gör. Emrah Günay Öğr.Gör. Burak Satar Arş.Gör. Tuğba Renkçi Taştan Arş.Gör. Nur Cemelelioğlu Altın Arş.Gör. Çağatay Bilsel Arş.Gör. Nesli Gül Sergi Seçici Kurul Prof.Dr. Melihat Tüzün Doç.Dr. Nedret Yaşar Doç.Dr. Lütfü Kaplanoğlu Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Kahraman Yrd.Doç. İsmail Tetikçi Öğr.Gör. Emrah Günay YTB Temsilcisi Sergi Düzenleme Kurulu Öğr.Gör. Emrah Günay Öğr.Gör. Ahmet Dolunay Arş.Gör. Tuğba Renkçi Taştan Arş.Gör. Serpil Akdağlı Arş.Gör. Çağatay Bilsel Editör Yrd.Doç.Dr. Mehmet Nuhoğlu Yapım Tablet İletişim 5 Basım Haziran 2016, İstanbul Tor Ofset ISBN Tüm hakları saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz.

6 6 BİLDİRİLER PROCEEDINGS Prof. Dr. Ahmet Şinasi İŞLER, Tarihsel Süreç İçinde Avrupa da Basılan Kitap ve Haritalarda Ağaçbaskı, Metal Gravür ve Taşbaskı Tekniği İle Çoğaltılan Panoramik İstanbul İllüstrasyonlarından Örnekler The Examples from Panoramic stanbul Illustrations with Replicated Printed Books and Maps in Wood Printing, Metal Engraving and Lithography Technique in The Historical Process in Europe Arş. Gör. Bahadır UÇAN, Gravürler Üzerinden İstanbul Efsaneleri Istanbul Legends Via Engravings Bora FER, 19. Yüzyıl İstanbul Gravürlerinde Toplu Taşıma ve Gündelik Hayat Public Transportation and Everyday Life in 19th Century stanbul Engravings Arş. Gör. Ceren ÇALIŞKAN, Osmanlı Dönemi Seyahatname ve Gravürlerinde Julia Pardoe ve William Henry Bartlett in İzlenimleri Julia Pardoe and William Henry Bartlett s Impressions on the travel book and engraving in the Ottoman Period Çağatay BİLSEL, 19. Yüzyilda Türkiye ye Gelen Yabanci Sanatçilarin Gözünden İstanbul Görünümleri, Dönemin Yaşami, Giyim Ve Kuşamini Tanitan Gravürler İncelenmesi The Examination of Engravings on the Istanbul views, life period, clothing and finery from eyes of foreign artists arriving to Turkey on 19th century Öğr. Gör. Emrah GÜNAY, Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri Haydarpasa Train Station In The Memories Of The City" Öğr. Gör. Erkan ÇİÇEK, Öğr. Gör. Ahmet DOLUNAY, İstanbul un 19. Yüzyılında Gravürlerle Yaşam Sahneleri The Living Scenes of Istanbul with Ingravings in the 19th Century" Doç. Güldane ARAZ AY, Görünümler ve Ötesi Behind The Images Arş. Gör. Gülderen GÖRENEK BEYAZ, Devrim Erbil in Sanatı ve İstanbul Temalı Gravürleri Devrim Erbil s Art and İstanbul Themed Engraving Doktora Öğrencisi Hatice KARADOĞAN, Geçmişten Günümüze Gravür Tekniğinin Resim Sanatında Yeri ve İstanbul Gravürleri Until Nowadays The Situation of Engraving Technic in the Paint Art and The Engraving of Istanbul Yrd. Doç. Dr. Mehmet Emin KAHRAMAN, Öğr. Gör. İsmail Erim GÜLAÇTI, İstanbul Temalı Gravür Çalışmalarında Ekslibris Örnekleri The Exlibris Examples on the Istanbul Themed Engravings Workigns Yrd. Doç. Dr. Mehmet NUHOĞLU, Celal ESER, Sanayi- Nefise Mektebi Hâkk (Gravür) Hocası Mösyö Napier nin Servet-i Fünun Dergisindeki Gravürleri The Fine Arts School Teacher Engravist Napier s Gravures in The Journal of Servet-i Funun" Doç. Dr. M. Sinan NİYAZİOĞLU, Tasvir Mi? Temsil Mi? 19. Yüzyıl İstanbul Gravürlerinde İkonografik Dil The Desciription or The Represent? The Iconographic Language Istanbul Engravings in the 19th Century Doktora Öğrencisi, Öğretmen, Müberra BÜLBÜL, 18. ve 19. Yüzyıl Gravürlerinde İstanbul Hipodromu Istanbul Hippodrome in The 18th and 19th Centuries Gravure Okt. Necla TOSMUR, Osmanlı Gravür Sanatında Harem Resimleri The Harem Paintings on the Ottoman Engraving Art Arş. Gör. Saliha Nesli GÜL, Aliye Berger Gravürlerinde İstanbul un İzleri Influence of Istanbul at The Engravings of Aliye Berger Nur CEMELELİOĞLU ALTIN, Tarihin Görsel Sunumu: 15. ve 16. Yüzyıl İstanbul Haritaları The Visual Presentation of History: 15th and 16th Century Istanbul Maps Öğr. Gör. Özlem ERZURUMLU JORAYEV, Doç. Dr. Lütfü KAPLANOĞLU, William Henry Bartlett in İstanbul Gravürlerinde Giyim Kuşam The Clothing and Finery on The William Bartlett s Istanbul Engravings

7 BİLDİRİLER PROCEEDINGS Doktora Programı Özlem VARGÜN, İstanbul Haliç Gravürlerinde Kentin Anlam Haritaları The Meaning Maps of The Urban on the Istanbul Golden Horn Engravings Yrd. Doç. Salih DENLİ, İstanbul Gravürleri Ve Oryantal (Doğulu) Göstergeler The Istanbul Engraving And Oriental (Eastern) Signs Doç. Dr. Seza SİNANLAR USLU, Gravürlerle Bir Meydanın Öyküsü The Story of a Square with The Engravings Yrd. Doç. Sezin TÜRK KAYA, Arş. Gör. Şerife ŞEN, Ahmet Şinasi İŞLER in Gravürlerinde İstanbul Yorumları The Istanbul Comments on The Ahmet Şinasi İŞLER s Engraving Works Arş. Gör. Tuğba RENKÇİ TAŞTAN, Ressam Melchıor Lorck un İstanbul Temalı Baskıresimleri The Painter Melchior Lorck s Istanbul Themed Printingpictures Ubeydullah BİNOL, 19. Yüzyıl İstanbul Gravürlerinde Kent Konutları The Urban Houses in The Istanbul Engravings on The 19th Century Yrd. Doç. Umut GERMEÇ, Çağdaş İstanbul Gravürleri The Contemporary Istanbul Engravings Öğr. Gör. Volkan YAVUZ, Pietercoecke Van Aelst Gravürlerinde İstanbul Istanbul In The Engravings Of Pieter Coecke Van Aelst Prof. Dr. Üzlifat ÖZGÜMÜŞ, Doç. Dr. Rabia ÖZAKIN, Öğr. Gör. Umut ÇELİK, Konservatör Serra KANYAK, Gravürlerde Ayasofya The Hagia Sophia in the Engravings Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU, Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam; Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma The Daily Living in Istanbul Engravings; A Research on The Bosphorus Beauty Engravings

8 Öğr. Gör., Emrah GÜNAY Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri 70 Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri Haydarpasa Train Station In The Memories Of The City Öğr. Gör., Emrah GÜNAY Yıldız Teknik Üniversitesi, ÖZET Bu çalışmada, kentin tarihi simgelerinden biri olan Haydarpaşa Garı nda çıkan 28 Ekim 2010 tarihli yangın, fotoğraf ve gravürler ile betimlenmiş ve belgelenmiştir. Haydarpaşa Garı yangınına karşı kitlelerin sessizliği, yıkımın büyüklüğü ve yangının söndürülme çalışmalarına kadar geçen süreç, Emrah GÜNAY ın gravürleri üzerinden anlatılmaktadır. Gravürler, Yüksel Sabancı Sanat Merkezi nde kişisel sergi kapsamında izleyicilerle buluşmuştur. Anahtar kelimeler: Gravür, Haydarpaşa Garı, kent, İstanbul. ABSTRACT In this study, one of the city s historic Haydarpasa Train Station on the icon dated October 28, 2010 fire, depicted with photos and engravings and documented. Haydarpasa Train Station silence of the masses against the fire, the process until the destruction of the size of the fire and firefighting work describes over Emrah GUNAY s engravings. Engravings, has met with the audience under the Yuksel Sabanci Arts Center in solo exhibitions. Key words: Engraving, Haydarpasa Train Station, city, Istanbul. GİRİŞ İstanbul, tarihi bir yarımada üzerinde konumlanan Avrupa nın önemli sanat ve kültür başkentlerinden biridir. Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan İstanbul, M.S yılları arasında Roma İmparatorluğu, ve yılları arasında Doğu Roma İmparatorluğu, yıllarında Latin İmparatorluğu ve son olarak yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu na başkentlik yapmıştır (Uçan, 2013, ). Haydarpaşa Garı ise, İstanbul gibi bir dünya mirasının değerli simge yapılarından biridir. Haydarpaşa Garı, İstanbul a hiç ayak basmamış insanlar için bile Yeşilçam filmlerinde, başrol oyuncusunun tahta bir bavulla, İstanbul a gelip, buharlı bir trenden Haydarpaşa Garı nda inip, o muhteşem kapısından şaşkın şaşkın kente, denize baktığı ve ardından ağır ağır mermer merdivenlerinden indiği sahne ile hafızalardadır. Osmanlı padişahı II. Abdülhamit döneminde, 30 Mayıs 1906 tarihinde yapımına başlanmıştır. 19 Ağustos 1908 tarihinde tamamlanıp hizmete girmiştir. Bir rivayete göre binanın bulunduğu sahaya III. Selim in paşalarından Haydar Paşa nın adı verilmiştir İki Alman mimar Otto Ritter ve Helmuth Cuno tarafından hazırlanan projenin inşaatında Alman ustalar ile birlikte İtalyan taş ustaları da çalışmıştır. Neoklasik Alman Mimarisinin en güzel örneklerinden biri olan Haydarpaşa Gar binası tarihsel ve kültürel miras niteliğinde olup, İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından tarih ve 4542 sayılı kararla 1. Sınıf Korunması Gereken Yapı olarak tescil edilmiştir. Kent ve kentlinin kimliğinin bir parçası olan Garın; 28 Kasım 2010 tarihinde çatısında çıkan ağır yangından dolayı çatısı çökmüş ve 4. katı kullanılamaz hale gelmiştir. Ardından Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Tren Projesi kapsamında İstanbul-Eskişehir bölümündeki demiryolu çalışmaları nedeniyle, 1 Şubat 2012 tarihinden itibaren 24 ay süreyle ülke çapındaki tren seferlerine ara verilerek tamamen işlevsiz kılınmıştır. Konusunu hayatın içinde olan gerçeklikten alan belgesel fotoğraf; tam da bu noktada büyük bir önem kazanıyor. Sözün kifayetsiz kaldığı zamanlarda, sessizliğe bir çığlık işlevi verebilen fotoğraf; hem belleklere daha kalıcı izler bırakmakta hem de fikri takip için birer kanıt ve hareket noktası oluşturmaktadır. Fotoğraf Sanatçısı Emrah Günay 28 Kasım 2010 günü Haydarpaşa Garı yangının söndürülme çalışmaları sürerken denklanşöre basmış ve üç yıl boyunca da Haydarpaşa Garını izlemiş. Haydarpaşa Yanıyor, İstanbul Seyre-

9 Öğr. Gör., Emrah GÜNAY Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri diyor adını verdiği sergide 22 fotoğrafa, 22 gravür eşlik etmiştir (Aydoğdu, 2014). Șekil 1: Haydarpașa Yanıyor, İstanbul Seyrediyor-3, Emrah GÜNAY Gravürün Tanımı Fransızca Gravure sözcüğünden alınan gravür, kazıma resim sanatı demektir. Ağaç, metal ve muşamba gibi çeşitli materyal üzerine kazınarak ya da taş üzerine yağlı kalem ile işlenerek ve baskı ile elde edilen resim ya da yazıya gravür adı verilmektedir. Gravür sanatı, çinko, bakır, madeni veya tahta ya da linolyum gibi plakalara kazıma tekniğini içerir ve kazınan resimlerin kağıda basılması ve çoğaltılmasıyla elde edilir. 1.2 Gravürün Tarihçesi Grafik sanatların bir kolu olan ve Osmanlıca da hakk (=kazıma-kabartma) sözcüğü ile ifade edilen resim tekniğinin, XV. yüzyılda, Hollanda da başladığı sanılıyor. Daha sonra diğer coğrafyalara yayılan bu sanat, Almanya başta olmak üzere tüm Avrupa da yapıla gelmiştir. Gravür, sanatın gelişmesinde önemli etkisi olan bir baskı tekniğidir (Gravür, ). Bu teknik kitaplardan önce resimlerde kullanılmıştır. Üstüne aziz resimleri ve dua metni basılan yapraklar, hacılara ya da kilise dışında dua etmek isteyenlere dağıtılmıştır. İlk bilinen gravürler XV. yüzyılda Ren kıyılarında ağaç üzerine kazınarak yapılmış olan figürlerdir. XV. Yüzyılda Alman Albert Dürer, ağaç ve bakır üzerine yaptığı gravürlerle tanınır. Ünlü ressamlar Albrecht Dürer ve Rembrandt ilk dönem gravürlerin en güzel örneklerini vermiştir. Böylece fotoğrafın henüz icat edilmediği yıllarda, gravürler ile mekanların, duyguların ve yaşantılardan kesitlerin insandan insana, nesilden nesile aktarılabilmesi mümkün olmuştur. İtalya da Marca Antonio, maden üzerine çelik uçla kazıyarak yaptığı eserleriyle bilinir. Fransa da gravür sanatının ilk temsilcisi Jean Duvet tir. XVI. Yüzyılda Avrupa da çok ünlü gravür sanatçıları yetişmiştir. Thomas Leu, Robert Monteuil, Andran lar, Jean Pesne, Edelinck, Callot, Claude ve Brebiette bunlardandır. Ressam Rubens renkli gravürü ile tanınırken, Rembrandt, bakır üzerine yaptığı desenlerde büyük ifade gücüne ulaşmıştır. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda gravüre duyulan ilgi ve alaka artarak devam etmiştir. İstanbul da bulunan diplomatlar ve seyyahların burada yaptıkları çizim ve çalışmalar, Avrupa da büyük ilgi görmüştür. Kültürel, askeri ve ticari nedenler sonucu, kapalı Osmanlı İmparatorluğu yüzünü Batı ya çevirmiş, Batı toplumu da, Doğu daki bu toplumun kendisine sunduğu egzotizmi benimsemiştir ve oryantalizm kavramı doğmuştur. 71 XVIII. Yüzyılda gravür sanatı gelişmiş ve renkli ağaç baskılar dünya üzerinde görülmeye başlamıştır. Bu sanat Japonya da da ileri gitmiş ve Avrupalı sanatçıları etkilemiştir. Türkiye de II. Abdülhamit devrinde azınlıklar ve daha önceleri Avrupa ülkelerinin elçileri tarafından başlatılan gravür sanatı, saray çevresinde gelişmiştir. XVII. yüzyıl ve daha sonraları, özellikle İstanbul u tasvir eden batılı elçi ve gezgin sanatçılar, çok sayıda renkli ve siyah-beyaz gravür çalışması yapmışlardır. Bu çalışmalar, Avrupa ve ABD kütüphanelerinde nadir eserler olarak korunmaktadır. Gravürler, sanat değeri taşımalarının yanında, yapıldığı dönemdeki kentleşmeyi, kültürel ve sosyal hayatı, doğal çevreyi yansıtarak, değişimleri izlememizde bize yardımcı olmakta ve önemli birer belge niteliği taşımaktadırlar. İstanbul, İzmir ve diğer büyük merkezleri gravürlerle tasvir eden belli başlı sanatçılar şunlardır: Jean-Baptiste van Mour, Antoine Ignace Melling, Eugene Flandin, Thomas Allom, William Bartlett, Gaspare Fossati, Louis-François Cassas, Joseph Schranz, Germain-Fabius Brest, Amadeo Pireziosi ve CarI Gustaf Löwenhielm. İstanbul ve çevresinin tarihini, mimarisini, yaşayışını, hayatın pek çok detaylarıyla tasvir etmişlerdir. İstanbul da, azınlıklar, evlerindeki özel preslerle gravür baskıları yaparken, Türkler de bu sanata ilgi duymuş ve çeşitli baskılar gerçekleştirmişlerdir. Ancak bunların yaptıkları baskılar ve uyguladıkları teknikler konusunda kapsamlı belgeler mevcut değildir. Bilinen ilk gravürler, Osman Hamdi Bey in açtığı Güzel Sanatlar Akademisi nde taş baskı yöntemiyle yapıldı. Yapılan bu gravürlerin en iyi örnekleri Ressam Hoca Ali Rıza nın yaptığı çalışmalardır. XIX. yüzyıldan itibaren gravür sanatçıları en parlak dönemlerini yaşamış, Avrupa da egzotizm ve oryantalizm modasını besleyecek eserler vermek için adeta kıyasıya yarışmışlardır. Thomas Allom, II. Mahmut döneminde İstanbul da bulunmuş en ünlü sanatçılardandır. XIX. yüzyılda sanayi devrimi sonucu değişen dünya ile birlikte, insanların önünde yeni ufuk-

10 Öğr. Gör., Emrah GÜNAY Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri lar açılmış, yapılan yeni keşiflerle hayat kolaylaşmaya başlamış, mesafeler kısalmış, haberleşme hızlanmıştır. Hızla gelişen bu düzen içinde, gerçeği olduğu gibi gözler önüne seren, ele alınabilir bir obje olarak, fotoğraf bulunmuş ve gravürlerin yerine almaya başlamıştır. Cumhuriyet döneminde, 1937 de, Güzel Sanatlar Akademisi nde açılan gravür atölyesinde, ilk Türk gravürcüleri yetiştirildi. Burada metal plakalar üzerine, iksilografi [Resim Basma] ve litografi [Yazı Basma] çalışmaları başlatıldı. Sabri Berkel özellikle gravür çalıştı. Daha sonra Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eren Eyüboğlu, Nevzat Akoral, Cemal Tollu Turgut Zaim ressamlar da gravür çalıştılar. Bunlar arasında sayılmayan ve gravür sanatında isim yapan sanatçılar ise Muzaffer Aslıer, Aliye Berger, Muammer Bakır, Gündüz Gölönü ve Mustafa Plevneli dir (Gravür Sanatı, ). 2. Haydarpaşa Garının Öyküsü 2.1 İlk Yangın 1917 Yangını Birinci Dünya Savaşı yıllarında Haydarpaşa Garında Suriye ye gidecek askerler ve cephane vagonlara yüklenmiş. 6 Eylül 1917 saat öğleden sonra üç suları korkunç bir patlama sesi duyuluyor. Gar binasının hasarı büyüktür, neredeyse bina olduğu gibi yanmıştır. Yangının bir kazamı yoksa sabotaj mı olduğu hiç bir zaman ortaya çıkmayacaktır. Ama çeşitli varsayımlar içinde en fazla ağırlık kazanan George Mann isimli Fransız casusu bir Alman ın yaptığıdır. 2.2 İkinci Yangın Kent ve kentlinin kimliğinin bir parçası olan Gar ın; 28 Kasım 2010 tarihinde çatısında çıkan ağır yangından dolayı çatısı çökmüş ve 4. katı kullanılamaz hale gelmiştir. Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Tren Projesi kapsamında İstanbul-Eskişehir bölümündeki demiryolu çalışmaları nedeniyle, 1 Şubat 2012 tarihinden itibaren 24 ay süreyle ülke çapındaki tren seferlerine ara verilerek tamamen işlevsiz kılınmıştır. Șekil 2: Haydarpașa Yanıyor, İstanbul Seyrediyor-1, Emrah GÜNAY. 72 Șekil 3: Haydarpașa Yanıyor, İstanbul Seyrediyor-18, Emrah GÜNAY. Emrah GÜNAY; 2010 da çıkan ikinci Haydarpaşa Garı yangını konu edindiği sergi ve çalışma ile toplumsal hafızaya belgeler sunarken bir yandan da Haydarpaşa Garı ve çevresinin endüstri tarihi mirası özelliğini hatırlatarak, Haydarpaşa Garının kent belleğindeki izlerinin peşine düşmektedir.

11 Öğr. Gör., Emrah GÜNAY Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri Șekil 4: Haydarpașa Yanıyor, İstanbul Seyrediyor-5, Emrah GÜNAY. 73

12 Öğr. Gör., Emrah GÜNAY Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri 74 Șekil 5: Haydarpașa Yanıyor, İstanbul Seyrediyor, Emrah GÜNAY fotoğraf ve gravür sergisi Yüksel Sabancı Sanat Merkezi, SONUÇLAR İstanbul, geçmişi ve bugünüyle hem Doğuyu hem Batıyı kucaklayan, farklı toplumların yaşamlarında ve bakışlarında ayrı anlamlar kazanmış, dünya başkentlerinden biridir. Napolyon un meşhur deyişini Dünya tek bir devlet olsaydı, başkenti İstanbul olurdu. hatırlamak gerekir. Ancak, İstanbul gibi değerli bir şehrin tarihi mirasına ise üzerinde yaşayanların sahip çıkması gerekmektedir. İstanbul gibi bir şehrin değerlerinden ve simge yapılarından olan Haydarpaşa Garı nın 2010 yangınına kurban edilmesi, bu şehirde yaşayan tüm insanlar için utanılacak bir tabloyu gözler önüne sermektedir. Emrah GÜNAY ın fotoğraf ve gravürlerinde değindiği bu önemli gerçeklik sorgulanmalı ve Haydarpaşa Garının geleceği bunun üzerinden kurgulanmalıdır. Atıl bir şekilde bırakılan bu tarihi mirasa sahip çıkmak ve Sanat MÜZESİ olarak değerlendirmek, bu çalışmanın temel meselesi olmaktadır. Musee D Orsay, Fransa da Paris te tren garı olarak kullanırken yılları arasında tadilat görerek müzeye çevrilmiştir. Müzedeki eserler genellikle Fransız sanatçılara aittir. Bu dönüşümle birlikte müze, Fransa nın üç önemli sanat merkezinden biri olmuştur: Louvre Müzesi, Modern Sanatlar Müzesi ve Musee D Orsay. Modern Sanatlar Müzesi, yine Musee D Orsay a benzer şekilde eski bir fabrika iken müzeye dönüştürülmüştür. Yılda ortalama 10 milyon ziyaretçiyle buluşan Louvre Müzesi ise, 13.yy da Phillipe Auguste nin sarayı iken, 1793 te müze haline getirilmiştir. Avrupa daki örneklerden yola çıkarak, Haydarpaşa Garının sanat müzesi olarak değerlendirilmesi, garın tarihi misyonunu yansıtabilmesinin önünü açacak ve gelecek nesillere gar; korunarak, yaşatılarak aktarılacak, işlevsiz kalmış olma halinden, canlı ve yaşayan bir miras olma özelliğine geçiş yapabilecektir. Garın sanat müzesi işlevi kazanması, İstanbul un sanat ve kültür turizmine ve İstanbul un kültür ve sanat başkenti olarak kazanmış olduğu itibara katkı sunabilecektir. 4. KAYNAKÇA Aydoğdu, Elif. Haydarpașa Yanıyor, İstanbul Seyrediyor. Basın Bildirisi. Yüksel Sabancı Sanat Merkezi, Uçan, Bahadır. İstanbul Temalı Karikatürler Üzerine Bir Araștırma, İstanbul Tarihi Yarımada Sempozyumu 2013, Bildiri Kitabı. Gravür, Gravür Sanatı,

13

14