BİLDİRİ KİTABI PROCEEDING BOOK

Transkript

1 ULUSLARARASI İSTANBUL BASKIRESİM ETKİNLİKLERİ BİLDİRİ KİTABI PROCEEDING BOOK INTERNATIONAL ISTANBUL PRINTMAKING ACTIVITIES

2

3 Engravist hakkında Doç. Dr. Lütfü KAPLANOĞLU ENGRAVİST Organizasyon Kurul Bașkanı Mağara dönemiyle başlatılan insanlık tarihi, resim ve baskıresim sanatının başlangıcını da oluşturmaktadır. Yazının başlangıcından önce kullanılan baskıresim sanatı, dünyanın her yerinde ortak bir dil olarak kabul edilmektedir. Püskürtme yöntemiyle şablon baskı, boyalı ellerin bir yüzeye aktarılmasıyla yüksek baskı gravür, çukurdaki boyaların bir yüzeye aktarılmasıyla ise çukur baskı gravür sanatı tarih içinde çeşitli evre ve yöntemler geçirerek günümüze kadar gelmiştir. Güzelliği, Kültürel geçmişi ve üzerinde kurulmuş medeniyetlerle sürekli adından söz ettiren İstanbul, önce kitap sanatlarında görülen tahra basma gravürleriyle, sonradan özellikle 19. ve 20. Yüzyılda merak ve cazibe merkezi olması sebebiyle birçok sanatçıya ilham kaynağı olmuştur. Osmanlı toprakları ve kültürüne olan merak Anadolu nun hemen hemen her şehrinin gravür baskılarının yapılmasına sebep olurken; İstanbul un güzelliği, ihtişamı bu detaylı betimlemelerden fazlaca nasiplenmiştir. Gravür konusundaki geçmişe dayalı bir altyapısı olan İstanbul un Osmanlı Devleti nden sonra yapılan gravür eserlerinde azalma görülmektedir. Sanat fakültelerinde var olan atölye imkanlarının özel atölyelerde olma olasılığının az olması gibi birçok nedenle İstanbul a ait yani gravürlerin çok az üretilmesi, önce Uluslararası İstanbul Gravürleri Çalıştayı ve sergisini ortaya çıkarmış, buna ilaveten aynı konu başlığı ile geçmişten günümüze İstanbul gravürleri konulu bildirili bir sempozyum fikrinin gerçekleşmesine sebep olmuştur. İstanbul temalı Uluslararası Engravist Gravür Çalıştayı ve Sergisi, Türkiye, Balkanlar ve diğer akraba topluluklar arasında gerçekleştirilen ve özellikle günümüz İstanbul gravürlerinin üretilmesini sağlamak amacıyla Uluslararası Engravist İstanbul Baskıresim Etkinlikleri olarak 28 Şubat-4 Mart 2016 tarihlerinde İstanbul da Yıldız Teknik Üniversitesi Baskıresim atölyelerinde gerçekleştirilmiştir. Etkinlik, İngilizce engraving ve İstanbul un ilk üç harfi bir araya getirilerek oluşturulan ENGRAVIST markasıyla yapılan baskı resim etkinliğimiz, kapsam ve eylem olarak Türkiye de bir ilk olma özelliğini barındırmaktadır. Birleştirici, eğitici, öğretici, güzelleştirici, diyalog kurucu, yardımlaşmaya açık ve çoğaltılabilme özelliğine sahip olan gravür sanatının İstanbul un kendine has güzelliğinin bir araya getirilmesi şüphesiz hem eğitim bakımından, hem sanatsal, hem kültürel bakımdan birçok önemli açığın kapanmasına katkıda bulunmuştur. Desteklenmesi halinde gelenekselleştirilmesini planladığımız bu etkinliğin zaman zaman genel, zaman zaman odaklanılmış teknikler üzerinden tekrarlanması düşünülen bu etkinliklerin bienallere, trianellere, festivallere ve uluslararası etkinliklere dönüştürülmesi hedeflerimiz arasındadır. 3

4 Organizasyon Komitesi Engravist 2016 Sempozyum Onursal Başkanı: Rektör Prof. Dr. İsmail Yüksek Sempozyum Başkanı: Dekan Prof. Dr. Turan Sağer Organizasyon Kurul Başkanı: Doç.Dr. Lütfü Kaplanoğlu Organizasyon Kurul Başkan Yardımcısı: Öğr. Gör. Mehmet İlhan Bilim Kurulu Prof.Dr. Melihat Tüzün Namık Kemal Üniversitesi Doç.Dr. Nedret Yaşar Kemerburgaz Üniversitesi Doç.Dr. Lütfü Kaplanoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Doç. Musa Köksal Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Mehmet Nuhoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Kahraman Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç. Salih Denli Kemerburgaz Üniversitesi Prof.Safet Spahiu Tetova Devlet Üniversitesi, Makedonya Prof.Nafi Jashari Tetova Devlet Üniversitesi, Makedonya Prof. Nehat Beqiri Tetova Devlet Üniversitesi, Makedonya Doç.Dr. Kenan Zekic Uluslararası Saraybosna Üniversitesi, Bosna Hersek Doç.Peno Penev St Cyril and St Methodius University of Veliko Tırnovo, Bulgaristan Sempozyum Düzenleme ve Yayın Kurulu Yrd.Doç.Dr. Mehmet Nuhoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Kahraman Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd.Doç. İsmail Tetikçi Uludağ Üniversitesi Yrd.Doç. Ali Kılıç Kemerburgaz Üniversitesi Öğr.Gör. Mehmet İlhan Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr.Gör. Zeynep Özge Kalyoncu Plato Meslek Yüksek Okulu Arş.Gör. Çağatay Bilsel Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Nur Cemelelioğlu Altın Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Nesli Gül Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Tuğba Renkçi Taştan Yıldız Teknik Üniversitesi Arş.Gör. Bahadır Uçan Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr.Gör. Murat Toprak Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr. Gör. Ahmet Ziya Sandıkçıoğlu Basın Koordinatörü

5 Çalıştay Düzenleme Kurulu Öğr.Gör. Emrah Günay Öğr.Gör. Burak Satar Arş.Gör. Tuğba Renkçi Taştan Arş.Gör. Nur Cemelelioğlu Altın Arş.Gör. Çağatay Bilsel Arş.Gör. Nesli Gül Sergi Seçici Kurul Prof.Dr. Melihat Tüzün Doç.Dr. Nedret Yaşar Doç.Dr. Lütfü Kaplanoğlu Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin Kahraman Yrd.Doç. İsmail Tetikçi Öğr.Gör. Emrah Günay YTB Temsilcisi Sergi Düzenleme Kurulu Öğr.Gör. Emrah Günay Öğr.Gör. Ahmet Dolunay Arş.Gör. Tuğba Renkçi Taştan Arş.Gör. Serpil Akdağlı Arş.Gör. Çağatay Bilsel Editör Yrd.Doç.Dr. Mehmet Nuhoğlu Yapım Tablet İletişim 5 Basım Haziran 2016, İstanbul Tor Ofset ISBN Tüm hakları saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz.

6 6 BİLDİRİLER PROCEEDINGS Prof. Dr. Ahmet Şinasi İŞLER, Tarihsel Süreç İçinde Avrupa da Basılan Kitap ve Haritalarda Ağaçbaskı, Metal Gravür ve Taşbaskı Tekniği İle Çoğaltılan Panoramik İstanbul İllüstrasyonlarından Örnekler The Examples from Panoramic stanbul Illustrations with Replicated Printed Books and Maps in Wood Printing, Metal Engraving and Lithography Technique in The Historical Process in Europe Arş. Gör. Bahadır UÇAN, Gravürler Üzerinden İstanbul Efsaneleri Istanbul Legends Via Engravings Bora FER, 19. Yüzyıl İstanbul Gravürlerinde Toplu Taşıma ve Gündelik Hayat Public Transportation and Everyday Life in 19th Century stanbul Engravings Arş. Gör. Ceren ÇALIŞKAN, Osmanlı Dönemi Seyahatname ve Gravürlerinde Julia Pardoe ve William Henry Bartlett in İzlenimleri Julia Pardoe and William Henry Bartlett s Impressions on the travel book and engraving in the Ottoman Period Çağatay BİLSEL, 19. Yüzyilda Türkiye ye Gelen Yabanci Sanatçilarin Gözünden İstanbul Görünümleri, Dönemin Yaşami, Giyim Ve Kuşamini Tanitan Gravürler İncelenmesi The Examination of Engravings on the Istanbul views, life period, clothing and finery from eyes of foreign artists arriving to Turkey on 19th century Öğr. Gör. Emrah GÜNAY, Haydarpaşa Garı nın Kent Belleğindeki Yeri Haydarpasa Train Station In The Memories Of The City" Öğr. Gör. Erkan ÇİÇEK, Öğr. Gör. Ahmet DOLUNAY, İstanbul un 19. Yüzyılında Gravürlerle Yaşam Sahneleri The Living Scenes of Istanbul with Ingravings in the 19th Century" Doç. Güldane ARAZ AY, Görünümler ve Ötesi Behind The Images Arş. Gör. Gülderen GÖRENEK BEYAZ, Devrim Erbil in Sanatı ve İstanbul Temalı Gravürleri Devrim Erbil s Art and İstanbul Themed Engraving Doktora Öğrencisi Hatice KARADOĞAN, Geçmişten Günümüze Gravür Tekniğinin Resim Sanatında Yeri ve İstanbul Gravürleri Until Nowadays The Situation of Engraving Technic in the Paint Art and The Engraving of Istanbul Yrd. Doç. Dr. Mehmet Emin KAHRAMAN, Öğr. Gör. İsmail Erim GÜLAÇTI, İstanbul Temalı Gravür Çalışmalarında Ekslibris Örnekleri The Exlibris Examples on the Istanbul Themed Engravings Workigns Yrd. Doç. Dr. Mehmet NUHOĞLU, Celal ESER, Sanayi- Nefise Mektebi Hâkk (Gravür) Hocası Mösyö Napier nin Servet-i Fünun Dergisindeki Gravürleri The Fine Arts School Teacher Engravist Napier s Gravures in The Journal of Servet-i Funun" Doç. Dr. M. Sinan NİYAZİOĞLU, Tasvir Mi? Temsil Mi? 19. Yüzyıl İstanbul Gravürlerinde İkonografik Dil The Desciription or The Represent? The Iconographic Language Istanbul Engravings in the 19th Century Doktora Öğrencisi, Öğretmen, Müberra BÜLBÜL, 18. ve 19. Yüzyıl Gravürlerinde İstanbul Hipodromu Istanbul Hippodrome in The 18th and 19th Centuries Gravure Okt. Necla TOSMUR, Osmanlı Gravür Sanatında Harem Resimleri The Harem Paintings on the Ottoman Engraving Art Arş. Gör. Saliha Nesli GÜL, Aliye Berger Gravürlerinde İstanbul un İzleri Influence of Istanbul at The Engravings of Aliye Berger Nur CEMELELİOĞLU ALTIN, Tarihin Görsel Sunumu: 15. ve 16. Yüzyıl İstanbul Haritaları The Visual Presentation of History: 15th and 16th Century Istanbul Maps Öğr. Gör. Özlem ERZURUMLU JORAYEV, Doç. Dr. Lütfü KAPLANOĞLU, William Henry Bartlett in İstanbul Gravürlerinde Giyim Kuşam The Clothing and Finery on The William Bartlett s Istanbul Engravings

7 BİLDİRİLER PROCEEDINGS Doktora Programı Özlem VARGÜN, İstanbul Haliç Gravürlerinde Kentin Anlam Haritaları The Meaning Maps of The Urban on the Istanbul Golden Horn Engravings Yrd. Doç. Salih DENLİ, İstanbul Gravürleri Ve Oryantal (Doğulu) Göstergeler The Istanbul Engraving And Oriental (Eastern) Signs Doç. Dr. Seza SİNANLAR USLU, Gravürlerle Bir Meydanın Öyküsü The Story of a Square with The Engravings Yrd. Doç. Sezin TÜRK KAYA, Arş. Gör. Şerife ŞEN, Ahmet Şinasi İŞLER in Gravürlerinde İstanbul Yorumları The Istanbul Comments on The Ahmet Şinasi İŞLER s Engraving Works Arş. Gör. Tuğba RENKÇİ TAŞTAN, Ressam Melchıor Lorck un İstanbul Temalı Baskıresimleri The Painter Melchior Lorck s Istanbul Themed Printingpictures Ubeydullah BİNOL, 19. Yüzyıl İstanbul Gravürlerinde Kent Konutları The Urban Houses in The Istanbul Engravings on The 19th Century Yrd. Doç. Umut GERMEÇ, Çağdaş İstanbul Gravürleri The Contemporary Istanbul Engravings Öğr. Gör. Volkan YAVUZ, Pietercoecke Van Aelst Gravürlerinde İstanbul Istanbul In The Engravings Of Pieter Coecke Van Aelst Prof. Dr. Üzlifat ÖZGÜMÜŞ, Doç. Dr. Rabia ÖZAKIN, Öğr. Gör. Umut ÇELİK, Konservatör Serra KANYAK, Gravürlerde Ayasofya The Hagia Sophia in the Engravings Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU, Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam; Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma The Daily Living in Istanbul Engravings; A Research on The Bosphorus Beauty Engravings

8 Yrd. Doç. Dr. Mehmet NUHOĞLU - Celal ESER Sanayi-Nefise Mektebi Hâkk (Gravür) Hocası Mösyö Napier nin Servet-i Fünun Dergisindeki Gravürleri 137

9 254 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam; Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma The Daily Living in Istanbul Engravings; A Research on The Bosphorus Beauty Engravings Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Plato Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Programı, ozgekalyoncu@plato.edu.tr Fotoğraf ve video gibi görüntüleme teknolojilerinin gelişmediği dönemlerde gravürler oldukça önem taşımaktadır. Kültürlerin birbirlerini tanımasında ve toplumsal (kültürel) belleğin kurulması ve aktarılmasında evrensel ve hızlı iletişim kuran gravürler nesiller ve kültürler arasında bir köprü görevi görmektedir. Yapılan araştırmada gravür kullanımının, toplumsal bellek oluşturmasındaki kuramsal arka planı oluşturulmuştur. İstanbul da gündelik yaşam betimlemeleri, Miss Padore un Boğazın Güzellikleri kitabında yer alan betimlemeler üzerinden araştırılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda Boğaz ın Güzellikleri kitabında yer alan 21 adet gravür incelenmiştir. Anahtar Kelimler: Gravür, Toplumsal Bellek, İstanbul, Miss Pardoe, W. H. Bartlett ISTANBUL S EVERYDAY LIFE IN ENGRAVINGS; AN ANALYSIS ON THE BEAUTIES OF THE BOSPHORUS S ENGRAVINGS Engravings are quite important in the era where visual technologies such as photography and video aren t being developed. Getting to know each other culture; conveying and the establishment of common memory engravings where faster universal communication serves as a bridge between generations and cultures. The use of engraving in the research, theoretical background in creating common (cultural) memory has been established. Depictions of everyday life in Istanbul, has been researched over the portrayal of Miss Padorin Located in Beauties of the Bosphorus book. For the purpose of the analysis; 21 engravings located in the Beauties of the Bosphorus were examined. Key Words: Engraving, Common Memory, Istanbul, Miss Pardoe, W. H. Bartlett GİRİŞ Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma Seyahatnameler ve içlerinde yer alan gravürler, toplumların birbirlerini tanımalarını sağlamakla birlikte, Osmanlı toplumunun toplumsal belleğinin oluşmasını sağlayarak günümüze kadar kalıcı olmasını da beraberinde getirmiştir. Seyahatnameler ve gravürler, seyyahların anılarını yazma ve gördüklerini aktarma isteklerinin ötesinde, bir kültürün tanınmasında önemli rol oynamaktadır. Bu anlamda öznel bir bakışa sahip olan seyahatnameler gerek yazılarıyla gerekse gravürlerle tarihi bir kaynak olarak sayılması tartışmalı olsa da kültürel belleğe katkısı belirgindir (Yılmaz, 2013, s: 587; Arslan, 1992, s:22-23). Kültürel veya başka bir deyişle toplumsal bellek belleğin sadece bir fiziksel, nörolojik unsur olarak değil, bireyleri etkileyen çevresel koşulların, anıların kurgusunu etkileyen çevreye bağlı olduğunu ileri sürer (Assmann, 2001, s:40). Bu bağlamda gravür sanatçılarının ve seyyahların kendi bireysel gözlemleri ve eserleri sayesinde toplumsal bellek oluşumuna katkı sağladığı söylenebilir. Ancak seyyahların, farklı bir kültüre ait olmaları ön yargıların farklı bir kültürü tanımada ve temsil etmede etkili olabileceği göz önüne alınması gerekmektedir. Seyahatnameler ve gravürler, seyyahların anılarını yazma ve gördüklerini aktarma isteklerinin ötesinde, bir kültürün tanınmasında önemli rol oynamaktadır. Bu anlamda öznel bir bakışa sahip olan seyahatnameler gerek yazılarıyla gerekse gravürlerle tarihi bir kaynak olarak sayılması tartışmalı olsa da kültürel belleğe katkısı belirgindir (Yılmaz, 2013, s: 587; Arslan, 1992, s:22-23). Bu bağlamda yapılan analizde, Miss Pardoe nun İstan-

10 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma bul seyahatinin W. H. Barlett in gravürlerinin yer aldığı Boğazın Güzellikleri (1838) kitabından seçilen; 21 adet gravürün analizi gerçekleştirilmiştir. Seçilen gravürler, dini mekanlar ve toplumsal mekanlar olmak üzere iki ana başlık altında toplanarak kitapta resmedilen 19. yüzyıl İstanbul da yaşayan toplulukların gündelik yaşamlarının betimlendiği gravürler incelenmiştir. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Osmanlı ve Batı etkileşimin, ticaret, savaşlar, elçilik çalışmaları gibi faaliyetler ile 16. yüzyıldan itibaren gelişerek seyyahların ve gravür sanatçılarının ilgisini çekmiştir (Arslan, 1992, s:15). 17. yüzyıla gelindiğinde özellikle Karlofça Antlaşması nın imzalanmasıyla yeni bir boyut kazanarak kültürel ve sosyal anlamda büyük değişikliklere ve Avrupa ile yakınlaşmalara neden olmuştur (Polatcı, 2011, s:250). 18. yüzyıla gelindiğinde, Napolyon un Mısır seferi ve Batı nın Doğu ya olan merakının artmasına neden olarak, Oryantalizm in bir bilim ve resim akımı olarak ortaya çıkmasına ve beraberinde tarihi daha eskilere dayansa da Turquerie modasının yaygınlaşmasına katkı sağlamıştır (Çolak, 2008, s: ; Harmankaya, 2015, s: 776). Aynı yüzyılda, dönemin sanatçılarından Van Mour, Liotard, Carrey, de Favray, Hilair, Mayer ve Melling gibi birçok sanatçı görevleri nedeniyle Osmanlı topraklarında uzun süre yaşamış ve özellikle gravür çalışmalarıyla Boğaz Ressamları olarak anılmışlardır (Gürçağlar, 2011, s:145). 19. yüzyıl Doğu nun kapsamlı olarak incelenmesine sahne olmakla birlikte, Osmanlı topraklarının özellikle de İstanbul un gravürler ve seyahatnamelerin başlıca konusu haline gelmesine sahne olmuştur (Yılmaz, 2013, s:590, Arslan, 1992, s:18-20). Miss Pardoe nun kaleme aldığı Boğazın Güzellikleri adlı eser de bu yüzyılda yayımlanmıştır. Seyahatnameler ve gravürler, seyyahların anılarını yazma ve gördüklerini aktarma isteklerinin ötesinde, bir kültürün tanınmasında önemli rol oynamaktadır. Bu anlamda öznel bir bakışa sahip olan seyahatnameler gerek yazılarıyla gerekse gravürlerle tarihi bir kaynak olarak sayılması tartışmalı olsa da kültürel belleğe katkısı belirgindir (Yılmaz, 2013, s: 587; Arslan, 1992, s:22-23). Seyahatnameler ve içlerinde yer alan gravürler, toplumların birbirlerini tanımalarını sağlamakla birlikte, Osmanlı toplumunun toplumsal belleğinin oluşmasını sağlayarak günümüze kadar kalıcı olmasını da beraberinde getirmiştir. Toplumsal bellek belleğin sadece bir fiziksel, nörolojik unsur olarak değil, bireyleri etkileyen çevresel koşulların, anıların kurgusunu etkileyen çevreye bağlı olduğunu ileri sürer (Assmann, 2001, s:40). Bu bağlamda gravür sanatçılarının ve seyyahların kendi bireysel gözlemleri ve eserleri sayesinde toplumsal bellek oluşumuna katkı sağladığı söylenebilir. Ancak seyyahların, farklı bir kültüre ait olmaları ön yargıların farklı bir kültürü tanımada ve temsil etmede etkili olabileceği göz önüne alınması gerekmektedir. Gündelik yaşam sahnelerinin işlendiği, kahvehane, cami, gibi kamusal mekanların işlendiği gravürlerde, o kültüre ait bilgilerin nesillerce kalıcı olmasına ve kültürler arasında bir köprü görevi gördüğünü söylemek mümkündür. Kamusal alanlar, bireylerin sınıf farklılıklarının en az en az şekilde etkilediği, kişilerin birlikte konuşup tartışabildikleri bir alan olarak tanımlanmaktadır (Öztürk, 2005, s:98). Sözlü kültürün egemen olduğu Türkler tarafından kurulan devletlerden biri olan Osmanlı da yukarıda isimlerini saydığımız mekânlar Serdar Öztürk ün Osmanlı da İletişimin Diyalektiği (2010) adlı çalışmasına göre batıdaki kamusal alanlarla benzer nitelikler taşımalarından ötürü Osmanlı daki kamusal alanlar olarak adlandırılabilirler. İletişim medyalarının Osmanlı Devletine girmesi ve yaygınlaşması Avrupa ya oranla aradan çok büyük bir zaman diliminin ardından gerçekleşmiştir. Örneğin gazetenin Avrupa da ortaya çıkması 17. yy sonundayken; Osmanlı da ilk gazetenin basılması 19. yy ilk yarısında gerçekleşmiştir. Ayrıca Osmanlı da okuma-yazma oranlarının çok düşük oranlarda seyredememesinden ötürü gazete, mecmua ve kitap gibi basılı medyalar tam anlamıyla yaygınlaşamamış; dolayısıyla işlevlerini yeterince yerine getirememiştir. Söz ettiğimiz bu iki sebep, Osmanlı da sözlü iletişimin egemenliğinin imparatorluğun yıkılışına kadar egemen olmasını beraberinde getirmiştir (Öztürk, 2010 s: 4-13). YÖNTEM Miss Pardoe nun İstanbul seyahatinin W. H. Barlett in gravürlerinin yer aldığı Boğazın Güzellikleri (1838) kitabı, öncelikle yazarın bakış açısı nedeniyle oldukça önem taşımaktadır. Miss Pardoe (2004, s:11), yazılarında, Türklerin göreneklerine ve gündelik yaşamlarına ilişkin kendi tarihine kadar edinebildiklerinden daha dürüst ve bütünlüklü bir kavrayış sunma hedefindedir. Bu anlamda yazarın ön yargılarını ve geçmiş ön yargıları bir kenara iterek objektif olmaya çalıştığı söylenebilir. Ayrıca, Kültürlerin birbirlerini tanımasında gündelik yaşam pratiklerinin betimlenerek aktarılması büyük önemi; Fotoğraf ve video gibi görüntü işleme teknolojilerinin gelişmediği dönemlerde gravürler iletişim kurma görevi; gravürlerin görsel bir iletişim unsuru olarak dil ve okuryazarlık farkı gözetmeksizin bireyler ve topluluklarla daha doğrudan ve hızlı iletişim sağlaması ve gravürlerin, yüzyıllardır aktarılarak ve kalıcılıklarını koruyarak toplumsal belleğin oluşmasındaki yapı taşlarından birisi olması nedeniyle araştırmanın önemi ortaya çıkmaktadır. Bu önem dolayısıyla yapılan araştırmada, Boğazın Güzellikleri kitabında yer alan gravürler üzerinde; gravürlerde İstanbul da gündelik yaşam üzerine yapılmıştır. Yapılan araştırmada Boğazın Güzellikleri (1838) adlı kitapta gündelik yaşamın betimlendiği, amaca yönelik örnekleme yöntemiyle seçilen; 21 adet gravürün analizi gerçekleştirilmiştir. Seçilen gravürler, dini mekanlar ve toplumsal mekanlar olmak üzere iki ana başlık altında toplanarak kitapta resmedilen 19. yüzyıl İstanbul da yaşayan toplulukların incelenmesiyle gerçekleştirilmiştir. Yapılan içerik analizinde, İbrahimzade nin (2012) Rus Ressam Gavrila Sergeyev in İstanbul Manzaraları adlı makalesinde yer alan yöntem kullanılmıştır. 255

11 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma BULGULAR Yapılan araştırmada, kitapta toplulukların gündelik yaşamının betimlendiği 25 adet gravür incelenerek, dini mekanlar ve toplumsal mekanlar olmak üzere iki ana başlık altında toplanmıştır. Dini Mekanlar: Kitapta, Yeni Camii, Eyüp Camii, Sultan Ahmet Camii, Ayasofya Camii, Süleymaniye Camii ve Beyazıt Camii gravürlerine yer verilmiştir. Yer alan diğer dini mekanlardan bir diğeri olan mezarlıklar ise; Üsküdar ve Eyüp mezarlıklarının olduğu tespit edilmiştir. Resim 1: Aya Sofya Camii Avlusu ve Çeșmesi s:69 Resim 2: Yeni Camii veya Sultanı Valide Camii s:28 Aya Sofya Camii Avlusu ve Çeşmesi ile Yeni Camii veya Sultan-ı Valide Camii gravürleri, toplulukların yerleştirilmesi açısından birbirlerine benzerlik gösterdiği söylenebilir. İki gravürde de topluluklar, kompozisyonun yaklaşık olarak 1/5 lik bir alanda yer aldığı görülmektedir. Avlularda büyüklü küçüklü dinlenen, sohbet eden figür gruplarına ve satış yapan figürlere yer verilmiştir. Miss Pardoe (1838, s: 60-61), gravürlerde olduğu gibi kitabında da yoğunlukla camilerin mimari özelliklerinden, iç tasarımlarından, objelereden ve avlularından bahsederek, farklı ülkelerdeki yapılarla karşılaştırmalarını yapmıştır. Ayrıca gravürlerden de gözlenebileceği gibi ticaret yapan kişilere ve avludaki yaşayışa da yer vermiştir. Kitabın bir diğer ilgi çekici noktası ise, Allah büyüktür. deyişine yer vererek toplumun kültürünün diğer özelliklerini de yansıtmasıdır. Kendisi için camiler İstanbul un en ilgi çekici görkemli mekanları ve her seyyahın mutlaka ziyaret etmesi gereken yeridir. 256 Resim 3: Beyazıt Camii Avlusu, s:107 Resim 4: Sultan Ahmet Camii Meydanı s: 47 Beyazıt Camii Avlusu ve Sultan Ahmet Camii Meydanı gravürleri, kompozisyon, camilerin avlularını kaplayan sütunların yarattığı perspektifin çerçevesinde çizilmiştir. Camilerin kubbeleri ve minareleri görkemli bir şekilde arka planda yükselmektedir. Miss Pardoe (1838, s:47), camilerin gravürde yer alan ve önemle betimlenen sütunların görkemli görünüşlerinden, bezemelerden ayrıntılı olarak bahsetmiştir. Kompozisyonlarda yer alan figürler, diğer gravürlerde de yer aldığı gibi mimarinin gölgesinde kalarak, konuşurken, tablaları başında satış yapmak için beklerken ve dinlenirken betimlenmiştir. Sultan Ahmet Camii Meydanı gravüründe yer alan ve merkezde ön planda, secde etmiş bir figür dikkat çekmektedir. Bu figürün caminin avlusunda namaz kılması ilk bakışta biraz garip gelse de ardında yatan sebep Miss Pardoe nun kaleme aldığı Şehirlerin Ecesi İstanbul (2004) isimli kitapta İstanbul u ziyaret eden seyyahların camileri ziyareti sırasında yaşadıklarını anlattığı bölümde açıklık kazanmaktadır. Yazar, bir gayrimüslimin camileri ziyaret etmesinin ancak Babıali ye gönderilen bir fermanla girişin mümkün olduğundan bahsetmiştir. Miss Pardoe ise beklemek yerine kıyafet değiştirerek camileri ziyaret etmiştir. Onlarca Müslümanın aynı anda Mekke ye doğru yüzlerini dönerek, hep beraber eğilip kalkmalarının kendisinde uyandırdığı hisleri de yazısına eklemiştir. Devamında ise kendisi ile birlikte birçok farklı ülkeden gelen ziyaretçilerle tekrar ziyaret ettiğini eklemiştir (Pardoe, 2004, s: ).

12 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma Resim 5: Beyazıt Camii ve Serasker Kapısı s:106 Resim 6: Limandan Valide Sultan Camii s: 43 Beyazıt Camii ve Serasker Kapısı ile Limandan Valide Sultan Camii gravürleri, gündelik yaşamdan sahnelerin çerçevesinde, arka planda camilerin yer verilmesiyle düzenlendiği görülmektedir. Beyazıt Camii ve Serasker Kapısı gravürü, ön planda hamallık yapan, kurulu çadır içerisinde satış yapan figürlere yer vermiştir. Bir arka planda Serasker Kapısı ndan çıkan askerlerin atları üzerinde ve yürüyerek çıkışları yer verilirken; en arka planda Beyazıt Camii yer almaktadır. Limandan Valide Sultan Camii gravüründe ise ön planda kayıklarda yolculuk eden figürlere, kalyonculara yer verildiği, Valide Sultan Camii arka planda yer aldığı görülmektedir. En arka planda ise başka bir cami daha kompozisyonda yerini almıştır. İki kompozisyonda da gündelik yaşamdan farklı işlerde uğraşan kişilerin betimlendiği görülmektedir. Camiler ise bütünsel olarak arka planda yer almaktadır. Limandan Valide Sultan Camii gravüründe merkeze yakın bir konumda en ön plana yerleştirilerek, bakışını bakana doğru yöneltirken betimlenmiştir. Kitapta yer alan gravürlere bakıldığından diğer gravürlerden daha ayrıntılı ve yığın içerisinde betimlenmeyen bir figür olduğu söylenebilir. 257 Resim 7: Eyüp Camii Avlusu s:9 Resim 8: Süleymaniye Camii Giriși s:81 Eyüp Camii Avlusu ve Süleymaniye Camii Girişi gravürleri, diğer gravürlerde olduğu gibi camilerin mimarinin baskınlığının koruduğu ve figürlerin yığın olarak betimlendiği görülmektedir. Eyüp Camii Avlusu gravürü, merkezde yer verdiği kadın figürü ve bir arka planda yer verdiği iki kadın figürüyle kadınların da toplumsal mekanlarda yer aldıklarını resmetmiştir. Aynı şekilde Süleymaniye Camii Girişi gravürü de ön planda üç figürden oluşan kadın gruplarına yer vermiştir. Miss Pardoe (2004 s: 67) bir Türk kadının bir yere gitmek istediği zaman, örtüsünü giydikten sonra dışarıya çıktığını, kontrol veya azarın söz konusu olmadığını belirtir. Ayrıca Batılıların genellikle kadınların camilere girmelerinin yasak olduklarını düşündükleri, sadece yatsı namazlarında içeriye giremediklerini belirtmiştir (Pardoe, 2004, s: 220). Kadınların toplumsal mekanlarda yerlerinin altını çizen Miss Pardoe nun gözlemleri, gravürlerde

13 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma 258 yer alan kadınların betimlemeleri ile paralellik taşıdığı söylenebilir. Camilerin yer aldığı gravürlerde, mimari ön plana alınarak figürlerin kompozisyon içerisinde daha 1/5, 1/3 lük alanlarda yığın olarak resmedildiği görülmektedir. Sadece erkek figürlerin yer almadığı toplumsal mekanlarda kadınların da yer aldığı sahnelerin gravürlerde yer aldığı tespit edilmiştir. Farklı meslek gruplarından yer alan figürler de gravürlerde yer almıştır. Camiler dışında kitapta yer alan bir diğer dini mekanlar ise; mezarlıklar ve türbelerdir. Gravürlerde Üsküdar ve Eyüp mezarlıkları yer almaktadır. Resim 9: Haliç, Eyüp Mezarlığı s:13 Resim 10: Üsküdar Mezarlığı ndaki Türbe s: 132 Haliç Eyüp Mezarlığı gravürü ve Üsküdar Mezarlığı ndaki Türbe gravürleri konuları açısından benzeşmektedir. Haliç Eyüp Mezarlığı gravürü, İstanbul un siluetini oluşturan camileri ve Haliç manzarasını arka planda yer vermiştir. Ön planda ise mezarlık taşları ve tabut taşıyan figürlere ve mezarlıkta oturan kıyafetlerinden din adamı olduğu anlaşılan bir figür betimlenmiştir. Üsküdar Mezarlığı ndaki Türbe gravürü is türbenin mimarisinin kompozisyonda 3/5 lik büyük bir alanda yer almasıyla oluşturularak ön planda mezarlık taşları üzerinde çalışan figürler betimlenmiştir. Mezarlıkların, İstanbul un önemli yerlerinde konumlanması ve özellikle Eyüp Mezarlığı nın şehrin güzel manzarasının izlenmesine olanak vermesinden dolayı gezginlerin ilgisini çekmiştir. Ancak mezarlıklar farklı seyyahlar tarafından farklı şekilde yorumlanmıştır. Miss Pardoe ise mezarlıklara daha romantik bir bakış açısıyla bakarak, toplumsal yaşamın bir parçası ve insanların birlikte zaman geçirdiği bir yer olarak bahsetmiştir (Uçar, 2013, s: 89). Toplumsal Mekanlar: Kitapta yer alan gravürde günlük yaşam pratiklerinin sürdürüldüğü ve toplumsal iletişimin sağlandığı pazar yeri ve ticarethaneler, kahvehane, mesire yeri, su kaynakları, çeşmeler ve hamamlar gibi kamusal alanlar tasvir edilmiştir. Resim 11: Resim 12: Resim 13: Çarșıdan Bir Sahne s:32 Zırh Pazarı s:31 Çarșıdaki Büyük Cadde s:29 Resim 11, 12 ve 13 de yer alan gravürlerde pazar yerlerini ve ticari alanları ele alan gravürlerde bu mekânlarda alışveriş yapan tüketicileri, onlara bir mal ya da hizmet satmaya çalışan esnafları görürüz. Bu gravürlerde kompozisyon içerisinde alım satım eylemi yapan halk çok az yer kaplar. Pazar yerinin ya da ticari alanın mimarisin görkemli yapısı bu gravürlerde çok daha fazla ön plandadır.

14 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma Halk bir yığın olarak resmedilmiştir ve genellikle kompozisyonun en önünde yer alan insanların detayları az da olsa belli olmasına rağmen, arka planda yer alan insanların detayları perspektiften ötürü belli belirsizdir. Seyahatnamelerde Türkler, sürekli işi göz ardı eden, tembel, duygularına önem veren ve zevk düşkünü olarak tasvir edilmiştir (Uçar 2013, s:87). Ancak buradaki gravürlerde, halk bir yığın olarak tasvir edilse bile farklı işlerdeki figürlerin bir dinamizm içerisinde oldukları görülür. Sadece erkeklerin değil aynı zamanda kadınların da toplumsal mekanda da yer almıştır. Resim 14: Kaymakçı Dükkanı s: 34 Kaymakçı Dükkânı isimli gravürde kompozisyonda bir kaymak dükkânın önünde oturmakta olan ve kıyafetlerinden oldukça farklı toplumsal sınıfsal kesimlerden geldiğini anlayabileceğimiz iki adam oturmaktadır. Bu figürlerden sandalyede oturanın iyi giyiminden ötürü onun müşteri olduğunu ve toplumsal statüsünün ona verdiği kazanımlar sayesinde sandalyede oturma hakkına sahip olduğunu görmekteyiz. 259 Resim 15: Köle Pazarından Osmaniye Camii s:127 Köle Pazarından Osmaniye Camii gravürü ön planda köle pazarını konu alırken arka planda Osmaniye Camii ye yer vermiştir. Miss Pardoe (2005, s:68) gravürde olduğu gibi durumun varlığını ortaya koymaya yönelik bir yaklaşım izleyerek abartılardan kaçınmıştır. Yazısında İstanbul da yaşayan insanların kölelerine iyi davrandıklarından bahsederek; eğer bir köle olmak zorunda kalsaydı buna ancak İstanbul da kaldırabileceğinden söz etmiştir.

15 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma Resim 16: Limandaki Kahvehane s:146 Kahvehaneler kuşkusuz Osmanlı da çok önemli bir iletişim mekânıdır. Bu mekânların önemi Osmanlı nın vazgeçilmez içeceği olan kahvenin kahvehanelerde servis edilmesidir. Aslında kahvehanelerin önemi Kahve bahane, sohbet şahane sözü irdelendiğinde ortaya çıkmaktadır. Kahvehanelerin asıl işlevi kahve sunulan bir yer olmasından öte, Osmanlı toplumun farklı kesimlerini aynı çatıda buluşturmasındandır. Limandaki Kahvehane isimli gravürde Osmanlıdaki kahvehanelerden biri tasvir edilmiştir. Gravürde ön tarafta liman kenarında bulunan bir kahvehane bulunmaktadır. Kahvehanenin önünde giyim kuşamlarının farklılıklarından farklı kesimlere mensup olduklarını düşündüğümüz insanların taburelerin üstünde oturup sohbet ettiklerini ve nargile içtiklerini görürüz. Kahvehane önünde oturan insanların kompozisyon içerisindeki oranı 3/1 civarındadır. Gravürün ortasında deniz ve onun üzerinde demir atmış gemiler bulunur. Kompozisyonun üst kısmında ise İstanbul un tepeleri üzerindeki camileri ve Topkapı Sarayı nın uzaktan resmedilmiş küçük görüntüsünü görürüz. 260 Resim17: Hamamda Dinlenme Odası s:15 Hamamda Dinlenme Odası isimli bir gravürde Osmanlı da bir hamamın dinlenme odası betimlenmiştir. Bu hamam bir erkek hamamıdır ve içerisinde sedirlerin üzerine uzanıp dinlenen iki adam yer almaktadır. Sol tarafta bulunan adamın nargile fokurdatmakta olduğu görülür. Dinlenme odasının devasa boyuttaki tavanı yine ön plandadır ve bu eserde yine ana odak mimaridir. Ortada bir fıskiye bulunmaktadır. Fıskiyenin tavana doğru su fışkırtmakta olduğu an tasvir edilmiştir. Fıskiyenin önünde durmakta olan yüzüne dönük iki adam görürüz ve bu iki adam muhtemelen birbirleriyle sohbet etmektedirler. Arka planda ise yine sedirler üzerine uzanıp dinlenmekte olan adamlar görürüz.

16 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma Resim 18: Galata daki Çeșme s: 37 Resim 19: Üsküdar Çeșmesi s: 47 Galata daki Çeşme ve Üsküdar Çeşmesi isimli gravürlerde o tarihlerde İstanbul da bulunan merkezi iki çeşme betimlenmiştir. İki gravüre de baktığımızda çeşmelerin devasa boyutta kompozisyonda yer aldığını görürüz. Çeşmelerin etrafında çeşitli işlerle meşgul farklı kesimlerden insanları görürüz. İnsanların kimisi çeşmeden su ihtiyacını karşılamaktayken, kimisi yük taşımakta, kimisi ticari faaliyetlerde bulunmakta, kimisi ise oturup sohbet etmektedir. Galata daki Çeşme isimli gravürde arka planda çeşmenin arkasında bulunan evleri görürüz. Çeşme o kadar görkemli bir şekilde tasvir edilmiştir ki, çeşmenin boyu evlerin boyunu fazlasıyla aşmaktadır. Üsküdar Çeşmesi isimli gravür de ise boğaz kenarında oturan insanların boğaz manzarasını seyrettikleri an tasvir edilmiştir. Yine aynı şekilde daha önce ele aldığımız gravürlerdeki gibi boğazın ardında görülen İstanbul tepelerinin üzerindeki cami siluetleri dikkat çekicidir. Resim 20: Asya Vadisi Yanındaki Tatlı Su Resim 21: Boğazdaki Asya Vadisi Kaynağındaki Müzisyenler s: 55 Yanındaki Tatlı Su Kaynağı s:22 Asya Vadisi Yanındaki Tatlı Su Kaynağındaki Müzisyenler gravüründe ortada ağaç gölgesi altında oturan bir müzisyenler grubu, ellerindeki çalgılarla müzik yapmaktadır. Müzisyenlerin etrafında onları dinleyen kadın ve çocuklardan oluşan dinleyiciler mevcuttur. Kompozisyonun yaklaşık yarısını gökyüzü kaplamaktadır. Kompozisyonda iki adet devasa boyuttaki ağaç dikkat çekicidir. Ağaçların altında yere serdikleri minderler üzerinde oturan insanlar görmekteyiz. Kompozisyonun tam ortasında fayton ve at arabası üzerinde yolculuk yapmakta olan iki kadın grubu görülmektedir. Boğazdaki Asya Vadisi Yanındaki Tatlı Su Kaynağı adlı gravürde ise, kompozisyonun 1/4 lük bir alanında yoğunlukla kadın gruplarına yer verilmiştir. Resim 20 de yer alan gravürdeki gibi kadınların ve çocuklar yer almıştır. Arka plandaki Rumeli Hisar ı görüntüsü ise ilgiyi İstanbul un mimarisine ve siluetine olan ilginin bir diğer yansıması olduğu söylenebilir. SONUÇ VE ÖNERİLER Gravürler, Osmanlı nın kültürünün Batılı bir gözden görülmesi sebebiyle önem taşımaktadır. Bu bağlamda Boğazın Güzellikleri Miss Pardoe nun yazdığı ve W. H. Bartlett in gravürlerine yer verilen İstanbul gravürleri de incelenmesindeki önemi vurgulamaktadır. Kitapta yer alan gravürlerde Osmanlı da önemli mekanlar arasında yer alan; önemli dini ve toplumsal iletişim mekanlar betimlenmiştir. Bu mekanlar betimlenirken, Rumeli Hisarı gibi İstanbul un önemli mimari yapılarına ve siluetinin de yansıtıldığı görülmüştür. Ön yargılı bir Batılı bakışından ziyade, dönemin bulunduğu koşulları yansıttığı görülmektedir. Gravürlerde çalışan, dini vazifelerini yerine getiren, dinlenen, eğlenen kısacası gündelik yaşamda yer alan kadın ve erkek figürlere yer verildiği tespit edilmiştir. Pazarlar, camiler, hamamlar, kahvehaneler gibi bir çok toplumsal mekan gravürlerde yer almıştır. Bu mekanlarda yer alan toplumu oluşturan farklı grupların aynı çerçevede yer almasından dolayı toplumsal sınıf farklılıklarının keskin olmadığı söylenebilir. 261

17 Öğr. Gör. Zeynep Özge KALYONCU Gravürlerde İstanbul da Gündelik Yaşam: Boğaz ın Güzellikleri Gravürleri Üzerine Bir Araştırma 262 Dönemin mimarisi hakkında belleğe katkıda bulunduğu gibi toplumsal yaşamda insanların birbirleriyle kurdukları iletişimi de yansıtmaktadır. Farklı toplumsal iletişim mekanları ele alınmıştır. Böylece mimari ve kültürel yapı hakkında kitapta yer alan metinlerin ve gravürlerin paralellik taşıdığı tespit edilmiştir. Kitapta yer alan gravürlerde insanlar mimari ve manzaraya göre kompozisyonlarda daha az yer kaplamaktadır. Buradan yola çıkarak kitapta yer alan gravürlerde insan ve topluluk unsurundan daha çok manzara ve mimari unsurunun ön planda tutulduğu söylenebilir. Kadınların gravürlerde temsili erkek figürlere oranla daha az olsa da toplumsal alanlarda yer verilmiştir. Özellikle mesire alanlarında kadın figürlerin daha ağırlıklı olduğu söylenebilir. Kadınlar tamamen silik olarak değil alışveriş yapan, eğlenen, kısacası hayatından içinde yer alan olarak betimlenmiştir. Seyahatnamelerde Türkler, sürekli işi göz ardı eden, tembel, duygularına önem veren ve zevk düşkünü olarak tasvir edilmiştir (Uçar 2013, s:87). Ancak kitapta yer alan figürlerde, hamallar, esnaflar, mezarcılar, kayıkçılar gibi farklı iş gruplarından kişiler çalışırken betimlenmiştir. Dolayısıyla Miss Pardoe ve W. H. Bartlett in ön yargılarından arındıkları olduğu söylenebilir. Miss Pardoe nun özellikle bir kadın seyyah olarak kitabı yazması farklı bir topluma olan bakış açısında ve keşfetmeye çalıştığı kültüre olan yaklaşımında farklılıklar yaratabilir. Bu bağlamda gelecek çalışmalarda erkek ve kadın seyyahların bakışları incelenebilir. KAYNAKÇA ARSLAN, N. (1992) Gravür ve Seyahatnamelerde İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No: İstanbul. ASSMANN J. (2001). Kültürel Bellek. Ayrıntı Yayınları. İstanbul. ÇOLAK, K. (2008). Mısır ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi ( ). Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Dergisi, GÜRÇAĞLAR A. (2011). Landscapes of Istanbul as an Imaginary Oriental City Through the Eyes of English Painters, Milica Antic-Gaber and Tine Germ (eds.) Ars & Humanitas Journal of Arts and Humanities, Ljubljana: Ljubljana University Press, HARMANKAYA, H. (2015) Osmanlı Dönemi Oryantalist Resimlerde Görülen Kadın Figürleri ve Giyim Özellikleri. International Journal of Science Culture and Sport Special Issue 3 4th ISCS Conference - PART A July MISS PARDOE J. (1838). Beauties of the Bosphorus. Published by George Virtue. London. MISS PARDOE J. (2004). Şehirlerin Ecesi İstanbul. Kitap Yayınevi. İstanbul. ÖZTÜRK, S. (2005). Osmanlı İmparatorluğu nda Kamusal Alanın Dinamikleri. İletişim, 21, POLATCI T. (2011). Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi nin Paris Sefaretnamesi nin Önemi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2(2) UÇAR Z. (2013). XIX. Yüzyıldaki Avrupalı Seyyahların Gözüyle Osmanlı daki Mesire Kültürü. Gazi Türkiyat, Bahar 2013/12: YILMAZ, Ö. (2013). Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 28(2), RESİM LİSTESİ Resim 1: Aya Sofya Camii Avlusu ve Çeşmesi, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:69. Resim 2: Yeni Camii veya Sultanı Valide Camii, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:28. Resim 3: Beyazıt Camii Avlusu, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:107 Resim 4: Sultan Ahmet Camii Meydanı, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 47 Resim 5: Beyazıt Camii ve Serasker Kapısı, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:106 Resim 6: Limandan Valide Sultan Camii, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 43 Resim 7: Eyüp Camii Avlusu, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:9 Resim 8: Süleymaniye Camii Girişi, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:81 Resim 9: Haliç, Eyüp Mezarlığı, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:13 Resim 10: Üsküdar Mezarlığı ndaki Türbe, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 132 Resim 11: Çarşıdan Bir Sahne, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:32 Resim 12: Zırh Pazarı, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:31 Resim 13: Çarşıdaki Büyük Cadde, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:29 Resim 14: Kaymakçı Dükkanı, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 34 Resim 15: Köle Pazarından Osmaniye Camii, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:127 Resim 16: Limandaki Kahvehane, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:146 Resim17: Hamamda Dinlenme Odası, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:15 Resim 18: Galata daki Çeşme, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 37 Resim 19: Üsküdar Çeşmesi, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 47 Resim 20: Asya Vadisi Yanındaki Tatlı Su Kaynağındaki Müzisyenler, 1838, Beauties of the Bosphorus, s: 55 Resim 21: Boğazdaki Asya Vadisi Yanındaki Tatlı Su Kaynağı, 1838, Beauties of the Bosphorus, s:22

18

19