MUSTAFA KEMAL ÜNIVERSITESI SU ÜRÜNLERI FAKÜLTESI

Transkript

1 İSKENDERUN KÖRFEZİ NDE KULLANILAN MOLOZMA AĞLARININ ÖZELLİKLERİ VE AVCILIK DURUMLARI ÜZERİNE BİR ÖN ÇALIŞMASEFA AYHAN DEMİRHAN, MUSTAFA GÜRLEK, SELÇUK YAĞAN ÖZET MUSTAFA KEMAL ÜNIVERSITESI SU ÜRÜNLERI FAKÜLTESI B çalışmada İskendern körfeinde kllanılan moloma ağlarının teknik öellikleri ve b ağlarla yapılan balıkçılık faaliyetleri incelenmiştir. Ymrtalık-Ars kıyı şeridinde, 1-50 m derinliğinde, moloma ağları ile yapılan avcılık genel olarak Eylül-Ekim aylarında başlamakta, Nisan-Hairan aylarında bitmektedir. B ağlarda tor gö açıklıkları mm, fanya gö açıklıkları mm dir. Incelenen 10 balıkçının her bir avcılık operasyonnda yaklaşık toplam m ağ kllandıkları ve av seon boynca 21 türe ait yaklaşık olarak 2,7 ton s ürünü avladıkları tahmin edilmiştir Avcılıkta hedeflenen türler; Yaılı orkinos (Katswons pelamis), Dil (Solea solea), Karides (Penaes sp), Mercan (Pagells erythrins), Akya (Lichia amia), Kaya (Epinephels aenes), İstavrit (Trachrs trachrs), Çipra (Spars arata), Gümüş (Sarida ndosqamis), Kötek (Umbrina cirrosa), Lüfer (Pomatoms saltatrix), Zrna (Scomberesox sars sars), Barbn (Mlls barbats barbats), Ot barbn (Mlls srmlets), Kırlangıç (Chelidonichthys lcerns), Kayış (Ophidion barbatm), Sardalye (Sardina pilchards), Naylon balığı (Sargocentron rbrm), Köpek balığı (Scyliorhins canicla), Mürekkep balığı (Allotethis media), Kalamar dır (Loligo vlgaris). Anahtar kelimeler: fanyalı dip atma ağı, İskendern Körfei, moloma A PRELIMINARY STUDY ON THE TECHNICAL SPECIFICATION AND FISHING ACTIVITIES OF TRAMMEL NETS IN ISKENDERUN BAY ABSTRACT Technical specification of commercial trammel nets sed in Iskendern bay and fishing activities with these gear were investigated in this stdy. A total of 10 trammel nets were examined. The technical specification of the gears were measred and recorded. Catch composition of the gears were investigated by sing qestionnaire. The trammel net is a commonly sed fishing gear from September, October to April, Jne in the coastal waters of Iskendern bay at depth between m. Mesh sie of inner and oter panel of trammel nets ranged between mm and mm, respectively. Ten fishermans se a total of m net per day rond the fishing season and catch a total of average 2.7 tonnes. The catch consisted of fish, sqid and crstacea belonging to 21 species. The target species were skipjack tna (Katswons pelamis), common solea (Solea solea), prawn (Penaes sp), red sea bream (Pagells erythrins), leerfish (Lichia amia), white groper (Epinephels aenes), Atlantic horse-mackarel (Trachrs trachrs), Mediterranean horse-mackarel (Trachrs mediterranes), gilt-head seabream (Spars arata), brshtooth liardfish (Sarida ndosqamis), shi drm (Umbrina cirrosa), blefish (Pomatoms saltator), Atlantic sary (Scomberesox sars), red mllet (Mlls barbats barbats), striped red mllet (Mlls srmlets), tb grnard (Chelidonichthys lcerns), csk eel (Ophidion barbatm), Eropean pilchard (Sardina pilchards), redcoat (Sargocentron rbrm), small-spotted catshark (Scyliorhins canicla), little sqid (Allotethis media), Eropean sqid (Loligo vlgaris). Keywords: trammel nets, Iskendern bay GIRIŞ 337

2 Balıkçılık, ülke ekonomisine sağladığı katkı, sağlıklı beslenme ve istihdam açısından önemli bir iş koldr. Diğer bir çok ekonomi alanında oldğ gibi b faaliyetin de sürdürülebilir olması gerekmektedir. S ürünlerinden sürdürülebilir yararlanmanın sağlanması için vageçilme baı koşllar vardır. Öncelikle, mevct türlere ait stokların ve biyoekolojik öelliklerinin bilinmesi, mevct av araçlarının stokların kornması açısından yenileştirilmesi ve avcılığın belirlenen ygn krallar çerçevesinde sürdürülmesi gerekmektedir. B amaçla yapılması gerekli olan çalışmalardan biri de, mevct av araçlarının ve avlarının nitelik ve nicelik açısından öelliklerinin ortaya konması gerekmektedir. İskendern Körfei nde sürdürülen balıkçılık faaliyeti büyük çeşitlilik göstermektedir. B çeşitlilik bir birinden farklı av araçlarının kllanımı şeklinde gölenebileceği gibi, aynı av aracının çeşitli şekillerde veya çeşitli donanım öelliklerinde de kendisini göstermektedir. Çok çeşitli av araçlarının kllanılıyor olmasının öncelikli nedeni, bölgenin tür çeşitliliği açısından engin olmasıdır. Bir başka ifadeyle s ürünlerinin türsel çeşitliliği ile av aracı çeşitliliği arasında doğr orantılı bir ilişki mevcttr. Türkiye nin toplam s ürünleri üretiminin büyük oranının sağlandığı Karadeni de türsel çeşitlilik toplam üretimde en düşük payı olan Akdeni den daha adır (Anonim, 2005). Daha çok tür barındıran Akdeni b yapısı itibariyle daha çeşitli av araçlarının kllanımına neden olmaktadır. İskendern Körfei nde (Şekil 1) b amaçla daha önce de baı çalışmalar yürütülmüştür. Akamca, (1996) trol ağlarının, Demirhan (1998) balık avlama sepetlerinin, Çekiç ve ark. (2000) paraketa takımlarının öelliklerini incelemişlerdir. B çalışmada av araçlarının sınıflandırılmasında fanyalı atma ağı sınıfına giren ve yerel olarak moloma olarak adlandırılan moloma takımlarının (Şekil 2) teknik öellikleri ve av drmları incelenmiştir. Çalışma kapsamı itibarıyle bir ön çalışma niteliğindedir ve daha sonra çalışmanın b konda yapılacak olan sonraki çalışmalara temel olştrması amaçlanmıştır. Şekil 1. Moloma ağının kesit görünümleri Figre 1. Constrction of trammel net MATERYAL VE YÖNTEM Moloma ağlarına ait elde edilen verilerle ağların donamlarına ilişkin teknik öellikler (Donam Faktörü (E) Unlk Pot (P), Sarkma Oranı (S), Fanya Ağ Yüksekliği (Y F ), Tor Ağ Yüksekliği (Y T ), Fanya/Tor Oranı (FTOR) ve Yükseklik Pot (Py)) Fridman a (1986), Çelikkale ve ark. (1993) ve Hoşsc (1998) göre değerlendirilmiştir. BULGULAR 338

3 Çalışmada, 10 balıkçıya ait moloma (fanyalı dip atma ağı) takımlarının teknik öellikleri (Çielge 1), av drmları ve avlanma dönemi hakkında incelemeler yapılmıştır. Bir takım moloma ağının toplam donatılmış boynn m arasında değiştiği, avcılıkta döneme ve balıkçıya göre 4-20 arasında takım kllanıldığı, avcılığın İskendern Körfei nin Ars-Ymrtalık arasındaki m derinliklerdeki kıyı bölgesinde sürdürüldüğü (Şekil 2) ve hedef türe göre genel olarak eylül-kasım arasında başladığı ve nisan-temm ayları arasında sona erdiği belirlenmiştir (Çielge 2). 10 balıkçının her bir avcılık operasyonnda yaklaşık m ağ kllandıkları ve av seon boynca 21 türe ait yaklaşık olarak 2,7 ton s ürünü avladıkları tahmin edilmiştir (Şekil 3 ve 4). Çielge 1. İncelenen moloma takımlarının baı teknik öellikleri Table 1. Technical specification of trammel nets İncelenen Balıkçı No takım ağ nlğ Mantar çapı Toplam mantar sayısı de 5 te 5 te Mantar donamı 4 te 1 5 te 1 7 de te 1 4 te 1 4 te 1 5 te 1 Mantar yaka çaka boy ,2 Mantar yaka çapı Mantar yaka materyali PP PP PP PP PP PP PP PP PP PP Mantar yaka rengi yeşil mavi yeşil mavi mavi yeşil yeşil mavi mavi yeşil Krşn ağırlığı Toplam krşn sayısı te 2 de 2 de Krşn donamı 2 de 1 3 de 1 4 te 1 4 te te te 1 4 te 1 Krşn yaka çaka boy , ,2 Krşn yaka çapı* 3,5 3,5 3,5 4 3,5 4 3, Krşn yaka çapı ,5 3 3, ,5 3,5 Krşn yaka materyali PP PP PP PP PP PP PP PP PP PP Krşn yaka rengi mavi mavi mavi mavi mavi yeşil mavi mavi mavi mavi Tor ağ gö açıklığı Tor ağ ip no 4 no 4 no 3 no 3 no 3 no 4 no 4 no 3 no 4 no 4 no Mantar Yaka Krşn Yaka Tor Ağ Fanya Diğer Tor ağ rengi mavi Tor ağ 1 çakada gö sayısı Fanya ağın gö açıklığı Fanya ağ ip no 6 no 6 no 4 no 4 no 4 no 6 no 6 no 9 no 6 no 6 no Fanya ağ rengi 12 no 9 no 12 no 9 no 9 no Donam ip no 9 no 9 no 9 no 9 no 9 no Tor donam orani (E T ) 0,54 0,56 0,34 0,69 0,42 0,49 0,56 0,45 0,49 0,49 Fanya donam orani (E F ) 0,64 0,42 0,52 0,63 0,57 0,38 0,63 0,64 0,50 0,47 Tor pot orani (P T ) 0,46 0,44 0,66 0,31 0,58 0,51 0,44 0,55 0,51 0,51 Fanya pot orani (P F ) 0,36 0,58 0,48 0,38 0,43 0,63 0,38 0,36 0,50 0,53 Tor sarkma oranı (S T ) 0,84 0,83 0,94 0,72 0,91 0,87 0,83 0,89 0,87 0,87 Fanya sarkma oranı (S F ) 0,77 0,91 0,86 0,78 0,82 0,93 0,78 0,77 0,87 0,88 Ağ (Fanya) yüksekliği (Y F ) 1,29 2,18 1,50 1,25 1,38 2,23 1,50 1,29 2,08 2,16 Tor yüksekliği (Y T ) 2,84 2,99 2,94 2,07 2,62 3,14 2,49 2,68 3,16 3,66 Yükseklik Pot (P Y ) 0,55 0,27 0,49 0,40 0,47 0,29 0,40 0,52 0,34 0,41 Fanya/tor orani (FTOR) 0,45 0,73 0,51 0,60 0,53 0,71 0,60 0,48 0,66 0,59 339

4 Şekil 2. İskendern Körfei ve av sahaları (taralı alanlar) Figre 2. İskendern Bay and fishing gronds (line marks) Çielge 2. Avcılık dönemi Table 2. Fishing season Balıkçı Ağstos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şbat Mart Nisan Mayıs Hairan Temm 1 S B 1, 2, 3, 4 * * * * * * 2 B * 2, 3, 5, 6 * * * * S 3 B 1, 2, 4, 7 * * * * * S 4 B * * * * * 1, 2, 8, 9 * * S 5 B * * * * * * 1, 3, 8, 10, 11 * S 6 B 2, 3, 5, 6 * * * * * * * S 7 B * 3, 4, 7, 9 * * * S 8 B 3, 4, 5 * * * * * * S 9 B 2, 3, 5 * * * * * * * S 10 B 2, 3, 5, 9 * * * * S B: avcılığın başladığı dönem, S: avcılığın bittiği dönem, *: avcılığın a yapıldığı dönem, : avcılığın yapılmadığı dönem, 1-11: avlanan türler (1: dil, 2: mercan, 3: akya, 4: çpra, 5: yaılı orkinos, 6: kaya, 7: barbnya, 8: karides, 9: istavrit, 10: sardalya, 11: köpek balığı) Lüfer (P. saltatrix) Akya (L. amia) Yaılı orkinos (K. pelamis) Sardalya (S. pilchardhs) Ot barbn (M. srmlets) Barbnya (M. barbats) İstavrit (T. trachrs) Kırlangıç balığı (C. lcerns) Karides (Penaes sp.) Kırmıı mercan (P. erytrins) Çipra (Spars arata) Kötek (U. cirrosa) Şekil 3. Avlanan türler Figre 3. Main species of catch composition 340

5 Kaya balığı (E. aenes) Naylon balığı (S. rbrm) Dil balığı (S. solea) Mırlan (S. ndosqamis) Kayış balığı (O. barbatm) Zrna (S. sars sars) Köpek balığı (S. canicla) Mürekkep balığı (A. media) Kalamar (L. vlgaris) Şekil 3 (devamı). Avlanan türler Figre 3 (contine). Main species of catch composition K.pelamis S.solea Penaes sp S. s. sars S.pilchardhs P.erythrins L.amia P.saltatrix E.aenes Mlls sp. S.canicla A.media L. vlgaris T.trachrs S. arata S.ndosqamis U.cirrosa O.barbatm C.lcerns S.rbrm Av miktarı (kg/yıl) KAYNAKLAR Şekil 4. incelenen 10 balıkçının bir yıl içerisinde avladığı türlerin miktarları Figre 4. Total annal catches of the main species by 10 fisherman Akamca, E., İskendern Körfei nde Kllanılan Trol Ağlarının Teknik Öellikleri. Çkrova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tei. Anonim, Devlet İstatistik Enstitüsü, S Ürünleri İstatistikleri T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü. Ankara. 45 Çekiç, M., Demirhan, S.A., Başsta, N., Tran, C., İskendern Körfei nin güney kıyılarında kllanılan paraketaların, paraketa av teknelerinin öellikleri ve avcılık drmları. IV S Ürünleri Sempoym, Hairan 2000, Errm. Çelikkale, M. S., Av Araçları ve Avlama Teknolojisi. Karadeni Teknik Üniversitesi, Sürmene Deni Bilimleri Fakültesi. Genel yayın no: 162, Fakülte yayın no: 4. Trabon, Demirhan, S. A., İskendern Körfei nde Kllanılan Sepet Av Araçlarının Teknik Öellikleri ve Yeni Diayn Edilen Sepetlerle Kairdes Avcılığı. Çkrova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tei. Fridman, A. L., Calclations for fishing gear designs, FAO Fishing Manal. Fishing New Books Ltd., Farnham.264p Hoşsc, H., Av Araçları ve Avlanma Yöntemleri. Ege Üniv., S Ürünleri Y.O., Yayın No:22, Ege Üniv., Basımevi, İmir,