EDREMİT KÖRFEZİ DİP UZATMA AĞLARININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ VE YAPISAL FARKLILIKLARI

Transkript

1 2(3): (2008) DOI: /jfscom.mug Journal of FisheriesSciences.com ISSN X RESEARCH ARTICLE ARAŞTIRMA MAKALESİ EDREMİT KÖRFEZİ DİP UZATMA AĞLARININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ VE YAPISAL FARKLILIKLARI Uğur Altınağaç, Adnan Ayaz, Uğur Özekinci, Alkan Öztekin Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Çanakkale Özet: Bu çalışmada, Edremit Körfezi nde kullanılan dip uzatma ağlarının teknik yapılarını belirlemek üzere, Körfez bölgesini çevreleyen, Behramkale (Assos), Küçükkuyu, Altınoluk, Güre iskelesi, Akçay, ve balıkçı limanlarında, ağ yapımı ile uğraşan balıkçılar ve kooperatif başkanları ile anket çalışmaları yapılmıştır. Yapılan anketler değerlendirilerek, Bölgede kullanılan dip uzatma ağlarının özellikleri tablolar halinde verilmiştir. Bu ağların kendi içinde pek çok farklılık gösterdiği saptanmıştır. Anketler sonucunda, bölgede yapı ve donam farklılıkları bulunan 9 marya, 10 barbun, 6 sardalya, 5 kupez, 3 kolyoz- uskumru, 2 mezgit, 4 voli-dönek, 2 köpek balığı, 1 bakalyaro, 1 kıyı bırakma ve 1 dil ağı çeşidi kullanıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Dip uzatma ağları, Edremit Körfezi, Uzatma ağı özellikleri Abstract: Technical features and structural differences of bottom gill and trammel nets in Edremit Bay (Turkey) In this study some questionnaires were done with the heads of the fishing cooperatives and fishermen which work at trammel nets, on the point of determine structural and technical difference in Behramkale (Assos), Küçükkuyu, Altınoluk, Güre Iskelesi, Akçay, and where situated around the bay. Features of the trammel net types used in the area were given as tables in the study. Lots of differences were found among the same kind of these nets. According the results of the questionnaires, different types of 9 marya nets, 10 red mullet nets, 6 sardine nets, 5 bogue nets, 3 mackerel nets, 2 whiting nets, 4 combine nets, 2 shark nets, 1 hake net, 1 coast trammel net and 1sole net were determined. Keywords: Bottom gillnets, trammel nets, Edremit Bay, Gillnet features Correspondence to: Yrd. Doç. Dr. Eğur ALTINAĞAÇ, Onsekiz Mart Çanakkale Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Avlama Teknolojisi Anabilim Dalı, Çanakkale -TÜRKİYE Fax: ( ) ualtinagac@yahoo.com Bu araştırma TÜBİTAK-ÇAYDAG 106Y021 nolu Proje Tarafından Desteklenmektedir. 432

2 Giriş Türkiye denizlerinde uzatma ağları özellikle küçük ölçekli balıkçılıkta en çok kullanılan av araçlarından bir tanesidir. Maliyetinin uygunluğu kullanım kolaylığı ve av veriminin yüksek olması gibi nedenlerden dolayı balıkçılar tarafından tercih edilmektedir. Uzatma ağları lı, sade ve Özel (Alamana) olarak sınıflandırılmıştır (Hoşsucu, 2005, Özekinci ve diğ. 2006, Kara, 2004). Uzatma ağlarının yapısı ve kullanım şekilleri bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Yer, zaman, hedef tür ve çevresel faktörlere bağlı olarak farklı özelliklere sahip uzatma ağları kullanılmaktadır (Özdemir ve Erdem, 2006). Fakat Diğer av araçlarında olduğu gibi uzatma ağlarının yapısal özellikleri ile ilgili çalışmalar oldukça azdır (Doyuk 2006). Edremit Körfezi, dip yapısının düzgün ve su derinliğinin uygun olması, bakımından uzatma ağları ile avcılığa son derece elverişlidir. Körfez hem Balıkesir hem de Çanakkale illerini kapsamaktadır. Bu nedenle bölgede kullanılan uzatma ağları da kendi içinde farklılıklar göstermektedir. Bu çalışmanın amacı Edremit Körfezi civarında kullanılan dip uzatma ağlarının teknik yapıları ve farklılıklarını ortaya koymaktır. Materyal ve Metod Çalışmada, bölgede kullanılan dip uzatma ağlarının araştırılması hedef alınmıştır. Bunun yanında aktif olarak kullanılan alamana ağları ve pelajik uzatma ağlarına bu çalışmada değinilmemiştir. Çalışma bölgesi olarak Çanakkale ve Balıkesir ili sınırları içersinde bulunan ve yoğun bir balıkçılık bölgesi olan Edremit körfezi seçilmiştir (Şekil 1). Çalışma bölgesindeki balıkçı barınakları tespit edilmiş, bu bölgelere gidilerek balıkçılarla, kooperatif başkanları ve uzatma ağı yapımı ile uğraşan kişilerle anketler yapılmıştır. Bu anketlerde, kişilere, uzatma ağlarının yapımındaki teknik detayları içeren sorular yöneltilmiştir. Donam faktörü ve çako boyu gibi veriler ise donam özelliklerinden çıkarılarak hesaplanmıştır.. Şekil 1. Edremit Körfezi Figure 1. Edremit Bay Bulgular ve Tartışma Yapılan araştırma sonucunda, bir türün avcılığı için çok sayıda farklı özelliklere sahip uzatma ağları kullanıldığı görülmüştür. Bunlar özellikle birbirine yakın bölgelerde benzerlik göstermektedir. Yapılan anketler sonucunda bölgede 44 çeşit farklı yapı ve donam özelliklerine sahip dip uzatma ağı kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunlardan 9 tanesi marya, 10 tanesi barbun, 6 tanesi sardalya, 5 tanesi kupes, 3 tanesi kolyozuskumru, 2 tanesi mezgit, 2 tanesi köpek balığı, 3 tanesi voli-dönek, 1 tanesi bakalyaro, 1 tanesi dil ve 1 tanesi de kıyı bırakma ağıdır. Marya ağı olarak tabir edilen ağ, sinarit, mercan, dil, iskorpit, kırlangıç, ıstakoz, böcek gibi karışık türlerin yakalandığı ağ türüdür. Bütün Bu ağlara ait teknik özellikler aşağıdaki tablolarda detaylı olarak verilmiştir (Tablo 1,2,3). Tablolarda çako olarak belirtilen ölçü, donam faktörüne göre hesaplanan bir ağda, birim ağ boyunun donatıldığı yaka boyunu ifade etmektedir. Bu ölçü ağın göz genişliği ve donam faktörüne bağlı olarak değişir. daki göz ise bu birim alana donatılan göz nı belirtmektedir. Tablolarda geçen 3 lü, gibi terimler; ağ yakaya donatılırken bir çakoya 3 göz, sonraki çakoya 2 göz alındığını ifade etmektedir. İlk 3 göz alındığında buna fanya bağlanmış sonraki iki göze fanya alınmamıştır. Balıkçının bunu yapmaktaki amacı çok uzun olan çako boyunu ikiye bölerek mantarların donam arasına kaçmasını önlemektir. Bu durumda tablolarda, 3 lü 2li veya 4 lü 3 lü gibi terimlerle gösterilmiştir. 433

3 Tablo 1. Marya ağlarına ait teknik özellikler Table 1. Technical features for marya nets Gen Ağ Der Sa.y Donam Faktörü da Marya B ,43 4 lü 3 lü 75 Behramkale Marya ,5 3 lü 90 Behramkale Marya B ,5 3 lü 105 Behramkale Marya B ,5-4 0, Güre İskele Marya B , Güre İskele Marya B 5 B lü 105 Akçay Marya B ,5-3 0, Burhaniye Marya B ,5-3 0,5 4 14urhaniye Marya ,5-4 0,

4 Tablo 2. Barbun ağlarına ait teknik özellikler Table 2. Technical features for red mullet nets Gen. Barbun Ağ d Say Donam Faktörü da , Behramkale Barbun B d , Küçükkuyu Barbun B d / , Küçükkuyu Barbun B Mono 0, , Küçükkuyu Barbun d , Altınoluk Barbun d , Altınoluk Barbun d , Güre İskele Barbun d , Burhaniye Barbu d , Barbun Mono 0, ,

5 Tablo 3. Diğer uzatma ağlarına ait teknik özellikler Table 3. Technical features for other gill and trammel nets Ağ Fakt. da * Sardalya1* 12, B 5 B 100x4 6 0,5 5 63,75 Küçükkuyu Sardalya 2 12, ,5 kulaçta 4,5 kg x , ,2 Altınoluk Sardalya 3 12,65-12, kulaçta 1,5 kg 100x , ,55 89,25 Güre-İskele Sardalya 4 12, kulaçta 1,5 kg 2 100x6 5 0, Burhaniye Sardalya 5 12,60-12, B 4,5 kulaçta 1,5 kg 3 520x , ,8 102 Sardalya 6 12,60-12, B 4,5 kulaçta 1,5 kg , ,6 76,5 Kupes ,5 3 lü 60 Behramkale- Kupes d , Küçükkuyu *Sardalya 1Kurşun yakada 9 no 20 göz yük seklikte 12,75 mm göz g. Sardon *Kıyı bırakma Mantar yakada d/6 no 15 göz mm göz g. Sardon 436

6 Kupes Kupes Kupes Bakalyaro B Dil B bı- Kıyı rakma* Mezgit Mezgit Kolyoz- Uskumru 1 Kolyoz- Uskumru 2 Kolyoz- Uskumru Köpek Köpek Ağ d/ Fakt. da , , , , Altınoluk Burhaniye Küçükkuyu , Küçükkuyu , , , Küçükkuyu Altınoluk 120 2,5 4 0, Akçay, Güre-İskele , Altınoluk , Güre İskele ,5 3 lü 63 Akçay , Altınoluk ,

7 Voli- Dönek 1 Voli- Dönek 2 Voli- Dönek 3 Voli- Dönek Ağ Fakt. da , ,5 3 lü , ,5 3 lü Altınoluk 63 Akçay ,5 3 0, Burhaniye ,5 13, , B D Gen göz. gen. don. don. ağ ip kal. Fan ip kal. say. Fakt. : Boş : Dolu : genişliği, iki düğüm arasındaki mesafe : daki göz genişliği : Mantar numarası : Gram cinsinden kurşun ağırlık : Mantar yaka donamı. Mantar yakada, mantarın dizilme şekli : Kurşun yaka donamı. Kurşun yakada kurşunun dizilme şekli : ağın ip kalınlığı. ağın denye cinsinden numarası : ip kalınlığı. ağın denye cinsinden numarası : Ağın donamdan sonraki derinliğine göz : Donam faktörü (E) 438

8 Yapılan anket sonuçları göstermiştir ki, türlere özgü yapılmış olan uzatma ağlarının bile herhangi bir standardı bulunmamaktadır. Bu farklılıklar, balıkçıların kendi tecrübeleri sonucunda elde ettikleri veriler ışığında, ya da yakın çevrelerindekilerden gördükleri ile ağlarını yapma eğiliminden kaynaklanmaktadır. Ağların yapımında detaylı bir hesaplama söz konusu değildir. Bazı fanyalı ağların yapımında ise hesaplamalar gelişi güzel olduğu için, fanya ya da tor artmaktadır. Bu konuda, Çanakkale ve Balıkesir bölgeleri için yapılmış detaylı çalışma yok denecek kadar azdır. Bunun yanında yapılan çalışmalarda Doyuk 2006 da Çanakkale bölgesinde kullanılan 27 adet farklı yapıda uzatma ağından söz etmiştir. Özekinci ve diğ da Çanakkale bölgesindeki uzatma ağlarının donam özellikleri ile ilgili anket çalışmasında, Çanakkale Bölgesi nde Sade uzatma ağları (%4.5), lı uzatma ağları (Marya ağları%5.3), Alamana ağları (Sade ve lı) (%90.2) kullanıldığını. Kullanım şekli olarak, Çevirme, Voli, Bırakma(Dönek) ve Yeldirme (bir ucu tekneye bağlı diğer ucu serbest bırakılan ağın akıntıya göre gerginliğinin sağlanması amacı ile belirli aralıklarla çekilmesi) yöntemleri uygulandığını belirlemişlerdir. lı, fanyasız ve sardonlu uzatma ağlarından Çanakkale bölgesinde 14 adet farklı uzatma ağı tespit etmişlerdir. Edremit Körfezinde ise bu sayı 44 adet olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada göze çarpan diğer bir nokta farklı bölgelerdeki balıkçıların aynı tür için farklı göz genişliklerinde ağları kullanmasıdır. Ağların göz genişlikleri, donam faktörleri gibi bazı veriler bize o bölgedeki av baskısı ile ilgili fikir verebilmektedir. Örneğin ağ gözünün küçülmesi o bölgede, o tür üzerinde av baskısının oluştuğunu gösterebilmektedir. Örneğin Küçükkuyu bölgesinde barbun ağlarında 22 mm göz genişliğinde ağ kullanılırken, Altınoluk tarafında bu değer 18 mm olmaktadır. Sonuç Türe özgü uzatma ağlarının belli donam kriterlerine uygun olarak yapılması sürdürülebilir balıkçılık açısından büyük önem arz etmektedir. AB giriş sürecinde ve balıkçılık politikamızın gelişmesi yönünde bu av araçlarının katalog olarak çizimleri yapılırken bir standarda oturtulması gerekmektedir. Kaynaklar Doyuk, S. A., (2006). Çanakkale Bölgesinde Av Araçlarının Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi. ÇOMÜ Fen Bil. Enst. Su Ürünleri Anabilim Dalı, Çanakkale. 93 s. Kara, A., (2004). Av Araçlarının Markalanması ve Türkiye de Uygulanabilirliği üzerine Öneriler. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 21(1-2): İzmir Hoşsucu, H., (2002). Balıkçılık I: Avlama Araçları ve Teknolojisi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yay. :55. Ders Kit. diz.: s. Özdemir, S., Erdem, Y., (2006). Pasif Av Araçları ile Avcılıkta Balık Davranışları. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 23(1-3): Özekinci, U., Cengiz,Ö., Bütüner, S., (2006). Çanakkale Bölgesinde uzatma Ağlarının Donam Özellikleri ve Balıkçıların Sorunları, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 23(1-3):