YEN B NYILIN TOLTEKLER

Transkript

1 YEN B NYILIN TOLTEKLER

2 YEN B NYILIN TOLTEKLER Victor Sanchez Çeviren: Sayat Arslanlıo lu

3 AYNA YAYINEV : 37 rfân Dizisi: 9 Sertifika Numarası: ISBN Birinci Basım: Ocak 2011, stanbul Kitâbın Özgün Adı: Toltecs Of The New Millennium Yeni Binyılın Toltekleri Victor Sanchez ngilizce den Çeviren: Sayat Arslanlıo lu Copyright Victor Sanchez 1996 Kitâp, ilk olarak Bear&Company, Inc. tarafından Santa Fe, New Mexico da 1996 yılında basılmı tır. Inner Traditions ile yapılan sözle keye uygun olarak yayınlanmı olan bu kitâbın Türkçe yayın hakkı Akçalı Telif Hakları Ajansı aracılı ı ile alınmı tır. Bu kitâbın Türkçe yayın hakları Ayna Yayınevi ne âittir. Yayınevimizden yazılı izin alınmadan tamâmen veya kısmen alıntı yapılamaz, hiçbir ekilde kopya edilemez, ço altılamaz ve yayınlanamaz. Yayına Hazırlayan: Ahmet Y. Özbilen ve Serkan Akpulat Dizgi ve Baskı Öncesi Hazırlık: Ayna Yayınevi Kapak Tasarım: Murat Efe Kapak ve ç Baskı: Kurti Matbaacılık Tel.: AYNA YAYINEV Ca alo lu Yoku u No.: 40 Kat: Ca alo lu, stanbul Tel.: ahmet@aynayayinevi.com

4 Hayâtta kalanlara

5 Ç NDEK LER Te ekkür 9 Giri 11 B R NC BÖLÜM: TOLTEK GELENE 1 TÂR HTE TOLTEKLER 19 2 TOLTEKAYOTL 23 K NC BÖLÜM: HÂLÂ BURADALAR 3 TOLTEKLER ARAMAK 33 4 GÖREV 45 5 HAYÂTTA KALMI TOLTEK GELENEKLER 53 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TOLTEKLER N DÜNYÂSINDAK DENEY MLER 6 ANT ANTROPOLOJ ÇALI IYOR 67 7 LA UNARRE DEK TUTULU 73 8 KUTSAL DA DAK KEHÂNET 91 9 HUMUN KULLUABY YE HAC 117 SONSÖZ: LA UNARRE DEK GÜÇ KAPISI 175 Yazar Hakkında 179

6 TE EKKÜR Bu eserin gerçekle tirili ine bu dünyâdaki mevcûdiyetleriyle çok önemli katkıda bulunan a a ıdaki varlıklara te ekkürlerimi sunmak isterim: Bu zor zamânlarda geleneklerini canlı tutmak eklindeki devâsâ görevi yalınlık ve mutluluk ile yerine getirdikleri için Teokarilerime, Santa Ma rialı jikarerolara, Çılgınlı ı gerçekle tirmekte bana sa ladıkları destek ve itici güç için Tere ve Maria del Mar a. Payla tı ımız mücâdelelerdeki dostlukları ve cesâretlerinden dolayı Ma nolo ya, René ye ve Armando ya. Babam Güne e. Annem Toprak a. Karde im Geyik e. Büyükbabam Ate e. Rûh a.

7 G R Bu satırları gelip geçici bir heves ile yazmıyorum; kendimi, ba lı oldu um Gelenek i yaymak için seçilmi biri olarak tanıtmak amacında da de ilim. Bu satırları, Tolteklerden gelen yerli halklar arasındayken bana Rûh tarafından do rudan verilen görev ve sorumlulu un bir parçası ola rak yazıyorum. Söz konusu Gelenek in i lemleri ve uygulayı ları ile ilgili hiçbir ey anlatmayaca ım; aslında sır olarak kendime saklama ı tercih edece im eylerden bahsedece im. Ama bu görev, ki isel bir mesele de ildir. Orta Amerika yerli dünyâsının en derin ve en güçlü rûhsal gele neklerinden birine âhit ve katılımcı olmu biri olarak sorumlulu umu üstlenmek zorundayım. Bu geleneklerin günümüze kadar gelmi koru yucuları, yeni binyılın afa ında ya amakta oldu umuz krizde modern toplumların ihtiyâcı olan âcil de i ikli in yanıtlarını sunmaktadırlar. A a ıdaki metinde de görebilece iniz gibi, ben herhangi bir niteli im den dolayı, dünyâ dı ı güçler ta ıyan bir yerli usta tarafından seçilme dim. Aksine, onların farklı gerçekliklerine sızdım ve anlayı ımın ötesindeki ama bir ekilde onların cömertlikleri ve benim ısrârcı çaba larıma ba lı etmenler sâyesinde, gelenekleri ile ba lantıya geçtim. Bu kitâbın ana iddiâsı udur: Toltek Gelene i, yalnızca hikâyelerde ve efsânelerde rastlayabilece imiz ölü bir gelenek de ildir. Canlı bir gele nektir ve Meksika daki yerliler arasında canlı uygulayıcıları vardır. Gele ne in hayâtta kalı ı, fanatizmi, fanteziyi ve ideolojiyi bir yana bırakıp, kadîm Tolteklere ve onların günümüze ula an torunlarına has bir mücâ deleye atılmı olan arayı içindeki samîmî insânların varlı ıyla aynı za mâna denk gelmektedir. Bu gelenek yalnızca yeni bir binyılın afa ına kadar gelebilmekle kalmayıp, kendisini ye eren bir tohuma, etnik ol maktan çok rûhsal bir açıdan Toltekli in yeniden do u una i âret eden bir tohuma dönü türmektedir.

8 12 G R Önceki kitâbım Don Carlos un Ö retileri nde açıklamı oldu um gibi, orada sunulanlar, on be yılı a kın bir süredir yerli halk ile ve geli im grupları ile yürüttü üm çalı mâların yalnızca bir kısmıydı. Geriye, ger çekle tirilen çalı mâların di er alanlarını belgeleyen kısımların yayınla nı ı kalmı tı. Elinizdeki kitâp, bu ikinci kısım a kar ılık dü mekte ve yerli dünyâsın daki somut deneyimleri anlatmaktadır. Yakın gelecekte, bu üçlünün üçüncü ö esini de sunaca ım ve orada, olu turdu um geli im grupların daki çalı ı yöntemi, do ası ve kayna ı üzerinde duraca ım. Evet, yerli halklardan bahsediyorum. Ama antropologların anlattı ı ve yorumladı ı ekli ile insânlı ın geri kalmı bir ifâdesine dönü en, eninde sonunda müzelerde, etnoloji ve târih kitâplarında kalacak bir folklora sâhip olan ve oradan bize büyük târihsel geçmi imizin kültürel zen ginli ini anlatma a devâm edecek olanlardan de il. Benim bahsetti im Kızılderililerin, da lardaki karde lerimin, bize a manizm kurslarında ö retilenler ile hiçbir ilgisi olmadı ı gibi, bizi ö rencileri olarak kabûl etmek gibi bir niyetleri de yoktur. Onlar, bizim kavramlardan ve betondan olu an sunî dünyâmızdan oldukça uzakta, kendi hâllerinde ya arlar. Ancak bugün, onların uzman oldukları alan hakkında az da olsa bilgi sâhibi olmak bizim için hayâtî önem ta ımak tadır: Rûh ile bulu mak ve Güne ile, Toprak ile, Ate ile yakın, uyumlu bir ili ki içinde olmak. Bahsetti im Kızılderililer çok az konu urlar ve konu tuklarında da, bir profesör veyâ Budist bir usta gibi de illerdir. Ne duvarlarda yürürler ne de kanyonları uçarak a arlar. Ama filmlerdeki ve kitâplardaki Kızılderili bilgeleri yanında müthi bir avantajları vardır: Etten ve kemiktendirler. Vardırlar ve yeterince gayret sarfeden herkes onları görebilir. Bu yerli halklar kendi verimli Geleneklerinin ta ıyıcılarıdırlar; bu Gele nek, bir inanç ve bo dînsel uygulayı lar bütünü de ildir; ki iyi, modern Batı toplumunun normalde imkân tanıdı ından çok daha geni bir algı yelpazesini deneyimleme e götüren belirli bir i lemler kümesidir. Bu kitâpta, kadîm Toltekli in hayâtta kalabilmi yerli temsîlcilerinin

9 YEN B NYILIN TOLTEKLER 13 Rûh u nasıl aradıklarını, onun ile nasıl bulu tuklarını ve Do a nın temel güçleri ile nasıl ili ki kurduklarını anlatmaktayım. Onlar bunu hiçbir kitâp, fikir, inanç, açıklayı, yorum veyâ aracı olmadan yaparlar. Burada mesele bütünüyle birey ve orada olanlar arasındadır. Kimse size bir va atte bulunmaz veyâ size bir ey satmaz. Kimse size ne ile kar ıla aca ı nızı söylemez. Tüm bir hayât boyunca süren zorlu bir yoldan bahsediyorum. Evet, zor bir yol ama gerçek, derin ve el ile dokunulabilir. Toltek yolu budur. Târih yok, inanç yok. Yalnızca bizzât yapmak ve görmek var. Aracı yok. Kitap üç kısım a ayrılmı dokuz bölümden ve sonsözden olu maktadır. lk kısım, Tolteklerin târihsel varlı ının genel bir tanımıdır; ikici kısım, kadîm Tolteklerin torunları olan Kızılderililer ile nasıl tanı tı ımı ve on ların rûhsal geleneklerinin ana hatlarını anlatmaktadır; kitâbın üçüncü ve en önemli kısmı, bu ola anüstü insânlar ile ya adı ım ve ö rendi im esnâdaki deneyimlerimin, onlar ile ilk temasımdan, tüm rûhumla Tol teklik uygulayı larına katılı ıma kadar olan bir anlatımıdır. Açıkça ifâde etmek gerekir ki, birlikte ya ayıp ö rendi im Kızılderili lerden bahsederken Toltekler sözcü ünü, on altıncı yüzyılda Mek sika nın yerli halkları arasındaki anlamıyla kullanıyorum. Toltek, Bilgi nsânı demektir, en derin sanatlarda ve ö renimde usta olan ki i anla mındadır. Bahsetti im Kızılderililer ise, kendilerine Toltekler de il, Wir rarikalar derler. Onları Kadîm Tolteklerden Günümüze Kadar Gelmi Olanlar olarak adlandırı ımın bir di er sebebi de, Toltekler ile Wirrarikalar arasında, Tula nın da ılı ından sonra, Aztlán olarak bilinen bölgedeki yakınla ı tan itibâren, onların târihsel Tolteklerin rûhsal kültürünün do rudan mîrâs çıları olu larıdır. Yeni Binyılın Toltekleri, kendilerini yok etme e çalı an be yüz yıllık vah î baskıya kar ı koyabilmi olan sırada lardaki o yerli halklardır. Ge leneklerinden gelen kuvvet ile, yeterli kaynaklara ula ıp, evreni ayakta tutan enerjiyi arayıp bulmak eklindeki yollarından hiç sapmadan üçüncü binyıla kadar gelebilmi olanlardır.

10 14 G R Ama Yeni Binyılın Toltekleri yalnızca kadîm Tolteklikten günümüze ge lenleri kast etmemektedir. Onlar aynı zamânda, tüm gürültüsü ve kafa karı ıklı ı ile modern toplumların içinde olup, bizden çalınmı olan bü yülü mîrâsımızı yeniden bulma a giden yolları açan insânlardır; o yollar bizi, Rûh ile ili kimizi anlama a ve yeniden canlandırma a götürür. Bu yeni insânlar aynı Tula daki büyükbabalarımız gibi karanlı ı ve gizemi aydınlatmak için kendilerini Güne ile birle tirerek, Yeni Toltekli in to humlarını olu tururlar. Her ne kadar bu bilgi, anlamlı alternatifler arayan insânlarda samîmî bir ilgi uyandırsa da, yerli bölgelerini rûhsal arayı içindeki insânların istîlâ sından ve her türlü di er istîlâdan korumak da çok önemlidir. Toltek lerden gelen yerli halkların, co rafî yalıtılmı lı ı kullanarak, maddî ve rûhsal kültürlerini tehdit eden beyazların ve mestizoların varlı ından ko runup hayâtta kalma ı ba arabildikleri bu sı ındıkları bölgeleri korumak, ya amsal bir önem ta ır. Bu sebeple, birlikte çalı tı ım toplulukların ve hikâyede yer alan ki ilerin isimlerini de i tirdim. Gerçek u ki, olguları saklamak ve maskelemek, sevdi im eyler de ildir. Ama yerli halkların kendileri benden, insânların merâkını uyandırmaktan mümkün oldu unca kaçınayım istediler, çünkü bu, büyük zorluklarla yalıttıkları o böl gelere, istenmeyen bir mestizo ve beyaz akını yaratacaktı. Yine de unu vurgulamak isterim ki, bahsetti im yerli insânlar u ânda ya amakta ve uygulayı larını sürdürmektedirler. Olguları ben uydurma dım veyâ onları kurgular ile doldurmadım; ne yazık ki yerli bilgisi ile ilgili birçok onaylanmamı anlatıda durum öyledir ve somut deneyimle rin sunulu undan çok, Kızılderili bilge hakkındaki Batılı fanteziler ile beslenmi tir. Her birimizin içinde saklı bulunan ve bekleyen Toltek ile kar ıla mak için kendi yollarımızı geli tirme i öneriyorum. Toltek Yolu nun temel ö eleri ki onları yerli toplulukları istîlâ etmeden de ö renebiliriz Amaç Dolu Ya am Sanatı 1 adlı eserde sunulmaktadır. Orada, kurslar, saha çalı mâları ve atölyelerde geli tirmi oldu um çalı ı eklini ve yöntem lerini ayrıntısıyla anlatmaktayım; bunların tümü, yerli bilgisi ve do a ile alı ılmı ın dı ındaki etkile imler sonucu ortaya çıkan bir nsânî Geli im önerisidir. 1 Hazırlık a amâsında.

11 YEN B NYILIN TOLTEKLER 15 Ya ayan Tolteklerden ö rendiklerim, onların bilgilerinin ancak küçük bir kısmıdır. Ama onların do a ile her günkü bütünle i lerini deneyim lemek ve alı ılmamı algı olasılıkları ile yaptıkları yolculukları payla mak, bence insân olarak hepimizi ilgilendiren temel bir ders ile yüzle i imi sa ladı: Biz ı ıktan varlıklarız. Egomuzun ve fikirlerimizin kendimiz hak kında söylediklerine önem vermedi imizde, do amız hakkındaki temel hakîkat, büyükbabalarımızın kadîm Tula da ifâde etti i ile uyum içinde dir: Biz Güne in çocuklarıyız! Do amız parlamaktır! Victor Sanchez Valle de Anahuac, Eylül 1995

12 B R NC BÖLÜM TOLTEK GELENE

13 B R TÂR HTE TOLTEKLER spanyollardan önceki geçmi imiz ile ilgili her konuda oldu u gibi Tol tekler hakkındaki târihsel bilgi de kıt ve çeli kilidir. Bunun tek sebebi yazılı belgelerin eksikli i veyâ arkeolojik bulguların yetersizli i de ildir. Günümüz dü ünce ve evren görü ündeki kavramlar ile kar ıla tırıldı ında çok farklı bir dünyâ algısına sâhip olan medeniyetleri anlama a ça lı makta büyük zorluklar vardır. Toltekler nasıl ya arlardı? Ne ile ilgilenirlerdi? Nasıl bir dünyâ algıları var idî? Toltekler tam u ânda gözümüzün önünde ya ıyor olsalardı bile, bu soruların yanıtları aynı derecede zor olurdu. Ya amakta olan yerli halkların davranı larını do rudan gözlemlemek de bu tür sorulara önemli yanıtlar getirmemektedir. Yıllarca süren saha gözlemleri ve Sa hagún un 1 raporlarına, modern antropolojik çalı mâlara ra men yerlile rin evreni, dînsel veyâ bilimsel ara tırıcılar kar ısında kapalı kalma a devâm etmektedir. Bunun sebebi, bizim normal olarak algıladı ımızdan ba ka bir evrenin veyâ gerçekli in olmadı ı eklindeki Avrupa merkezli ve dünyânın geriye kalanı tarafından da payla ılan zandır. Dolayısıyla yerli olmayan gözler ve dü ünce tarafından algılanan yerli dünyâsı, geç mi te veyâ imdi içinde ya ayanların algısında var olan yerli dünyâsının dâimâ çarpıtılmı bir hâlidir. Tüm târihsel ve etnolojik çalı mâlar, genelde tüm be erî bilimler, algıla dı ımız ekliyle dünyânın, do du umuz ânda bize verilen ve kendimizi sosyal dünyâya dâhil etti imizde olu turma ı ö rendi imiz bir tanım ol du u eklindeki donjuanist öneri le ba layarak gözden geçirilmek ve ye niden kurulmak durumundadır. Yerli bir mazatekoyu ve ehirli bir adamı 1 Bkz. Historia General de las Cosas de la Nueva España, Fray Bernardino Sahagun, Editorial Porrua, Mexico, 1984.

14 20 TÂR HTE TOLTEKLER aynı odaya veyâ bir da da aynı yere koydu umuzda, kendilerini ayrı ger çekliklerde bulacak ve farklı dünyâlar göreceklerdir. Duvardaki bir ista tistik tablosunda yerli adam sâdece anlamsız bir takım çizgiler görürken, ehirli adam i indeki üretimin dü ü ü kar ısında endi elenecektir. Or manda yerli adam, a açları dinler ve onlardan ö renirken, i adamı sâ dece ticârî amaçlar ile kullanılabilecek hammaddeyi görebilecektir. Do al olarak yerli adam a aç karde lerinden veyâ da ın rûhlarından al dı ı derslerden bahsedecek olsa, ehirli adam Ah u küçük bâtıl inançlı Kızılderililer! Ah u zavallı eyler! diye dü ünecek, aslında bizzât ken disinin tek bir dünyâ görü üne hapsolup kalmı oldu unu bir ân bile dü ünmeyecektir. Dünyâları ayrı tutan paralel çizgileri sâdece Bilgi nsânı a abilir. Algılanacak ve deneyimlenecek daha sayısız dünyâ oldu unu ke fedebilir. leride bu konuyu daha derinden ele alaca ım. Yerli gerçekli inin kavranılı ı son derece zordur, geçmi e gidildikçe de bu zorluk artar. spanyollar geldi inde, Aztekler ile ilgili yazılmı birçok belge ve etnografik eser olu una ra men, Aztekler hâlâ bir muammâdır. Bu konuda aralarında mücâdele edip duran birçok farklı târihsel görü vardır. Târihin çok daha eski dönemlerine âit kadîm Toltekler ise dev bir gizemdir ve onlar ile ilgili elimizde yalnızca efsâneler vardır. Aztek lerin anlattı ı efsâneler Etnotârihçilerin anlattı ı efsâneler Meksi ka daki birçok yerli toplulukta bulunan hikâye anlatıcılarının anlattı ı efsâneler Marakamelerin anlattı ı efsâneler... Bilgi nsânlarının anlat tı ı efsâneler... Zamânımızda ya ayan, hayâtta kalmı Tolteklerin anlat tı ı efsâneler... Di er yandan, efsânelerden ve hikâyelerden daha da önemlisi, canlı ta nıklıktır: Bugünün Toltekleri, bu kitâbın ana konularından biridir. Eldeki azıcık bilgiden ve ça da, Batılı evren görü ümüzden hareket ile yerli evrenini anlamak isteyi in neredeyse a ılamaz bir zorluk oldu unun farkındayım. Yine de, efsânelerde ve yerli hikâyelerinde oldu u kadar, konuyla ilgili akademik ara tırılarda da son derece belirgin olan Toltek dünyâsının bâzı özelliklerini ele alaca ım. Her ne kadar resmî târih, Toltekleri dokuzuncu yüzyıl ile on ikinci yüzyıl arasındaki bir dönem e yerle tiriyor ise de, Toltekli in kaynakları, târihin karanlı ında kaybolmu tur. En eski izlerine Olmekler Teotihuakalar

15 YEN B NYILIN TOLTEKLER 21 Toltekler çizgisinde ve Tula nın da ılı ından sonra da kendini Wirrari kalar, Aztekler ve Mayalar eklinde farklı kürelere bölmü hâlde bulu nabilir. QUETZALKOATL Toltek dünyâsında öne çıkan figür, hiç üphesiz Huemak olarak da ad landırılan tüylü yılan Quetzalkoatl dır. Eski metinlerdeki ve arkeolojik bulgulardaki Quetzalkoatl resimleri sâyesinde, birçok Kolomb öncesi halkın Toltek karakterini bilmek mümkün olmaktadır. Quetzalkoatl, Atlantisliler denilenlerin de bulunabilece i Hidalgo eyâletindeki Tula piramitlerinde gözlemlenebilir. Birçok farklı yerli gruptan gelen bilge insânların bulu tukları bir yer olan Xochicalco, Morelos ta yine onu gö rürüz. Bu insânlar, özellikle Toltek Bilgisini ve bilhassa insân evren ili kisinin çe itli yönlerini derinle tirmek için gelirler. Yucatan daki Chichenitza da aynı tüylü yılan, her 21 Mart ta muhte em bir gölge efekti ile ana piramitten a a ı inerek baharın ba langıcını müjdeler. Bu da bize, Maya Tolteklerin evren bilgisinin derinli i ve do rulu u hakkında küçük bir örnek sunar. Aynı ey Xochicalco da da olur; bir tören ma arası tam 21 Haziran gündönümünde, yazın ba langıcını belirtmek için dı a açılan küçük bir delikten gelen gün ı ı ı ile aydınlanır. Günümüze kadar Mek sika da bayra ında süregelmi olan Meshico Tenochtitlan ambleminde de yine ku yılan birle imini görürüz. Bu örnekler bizim bölgemizi ve Orta Amerika yı da içine alacak ekilde ço altılabilir. Quetzalkoatl târihsel olaylar ile oldu u kadar felsefî ve rûhsal simgeler ile de ilgili birçok eyi temsîl eder. O, Toltekleri en üst teknik ve rûhsal geli im seviyesine ta ımı olan kültürel kahraman ve uygarla tırıcı olarak bilinir. Her ne kadar her ey insân bir Quetzalkoatl ın ya amı oldu una ve Tula yı yönetti ine i âret etse de, daha önce dü ük seviyede bulunanın yüceltili ini temsîl eden tüylü yılan simgesi, târihsel ki ili in ötesine geç mi tir. O ki iye Quetzalkoatl adının verili i tam da bu sebepten yâni, kendi benli inde rûhsal yüceli i ba armı olu undandır. Kolomb önce sindeki en yüksek kültürlerde, dîn ile bilimin birbirinden ayrı olmadı ını hatırlamak gerekir; bu ikisi bütünsel bir bilgide birle mi ve bireyin kendi dünyâsıyla uygun bir ili ki kuru unu sa lamı tır. Dolayısıyla Quet zalkoatl bilgisinin hem teknik bilimsel bilgide hem de rûhsal ya amdaki farkındalı ın geli imi noktasında ifâde bulu u garip de ildir.

16 22 TÂR HTE TOLTEKLER TOLTEKLER DA ILIYOR Quetzalkoatl ın gizemli gidi i veyâ kaybolu u, Toltek ihti âmının sonuyla ili kilendirilir ve de bu konuyla ilgili birçok hikâye ve efsâne vardır. Her nasıl olmu ise, on ikinci yüzyılın sonlarına do ru Tula terk edilmi, Tol tekler da ılmı tır. Mezoamerika nın farklı bölgelerine yayılmı lardır ve bu bölgeler Toltek Bilgelerinin geli iyle az veyâ çok zenginle mi tir. Bu dönemden itibâren Mayalar, Toltek etkisi sâyesinde daha önce eri ilme mi seviyelere ula mı lardır. Eski Tula dan gelen bâzı gruplar, Nayarit ve Sinaloa civârına yerle mi lerdir. Be yüz yıl önce spanyol i gali onları yüksek da lara çekilme e zorlamı tır ve bugüne kadar da oralarda kalmı lardır. Tam da o bölgedeki me hûr Aztlán, temelde bir Toltek nüfûsundan olu mu tur. Oradan on iki kabile yola çıkmı ve rüyâlar âleminden gelen bir mesajı izleyerek iki yüz yıllık bir hac yolculu u yaptıktan sonra Meshico Tenochtitlan ı kur mu ve bu ekilde Aztekler 2 olarak bilinen Meshica halkının atalarını olu turmu tur. Bkz. Historia del Nombre y Fundacion de la Ciudad de Mexico, Guiterre Tibón, Mexico, 1975.