BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ SONUÇ RAPORU

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ SONUÇ RAPORU SINIRLI VE SERBEST KABA YEMLE BESLENEN KUZULARDA KARMA YEMLERE MALAT İLAVESİNİN PERFORMANS, RUMEN FERMANTASYONU VE KARKAS RANDIMANI ÜZERİNE ETKİLERİ Proje Yürütücüsünün İsmi: Dr. Neşe Nuray TOPRAK Yardımcı Araştırmacıların İsmi: Doç. Dr. Hakan ÖZTÜRK Doç. Dr. Begüm YURDAKÖK DİKMEN Ar. Gör. Ferhunde Melis ÜNLER Proje Numarası: 14B Başlama Tarihi: 27/10/2014 Bitiş Tarihi: 27/07/2016 Rapor Tarihi: 19/08/2016 Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara

2 I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri RAPOR FORMATI Sınırlı ve serbest kaba yemle beslenen kuzularda karma yemlere malat ilavesinin performans, rumen fermantasyonu ve karkas randımanı üzerine etkileri Özet: Araştırma, sınırlı ve serbest kaba yem ile beslenen kuzuların yemlerine ilave edilen malik asit tuzunun büyüme performansı, rumen ph sı, protozoa sayısı, amonyak azotu (NH 3 -N) ve uçucu yağ asitleri miktarı ile karkas randımanı üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada 32 adet (23,28±1,27 kg canlı ağırlığında) 3-4 aylık yaşta Kangal Akkaraman ırkı erkek kuzular kullanılmıştır. Çalışma, tesadüf parsellerinde 2x2 faktöriyel (kaba yem, 100 g/gün veya ad-libitum; malat, 0 veya 5 g/gün) deneme deseninde yürütülmüştür. Araştırma sonunda kuzularda büyüme performansı, yem tüketimi ile kesim ve karkas ağırlıkları bakımından fark görülmemiştir. Rumen ph sı bakımından kuru yonca otu x numune alma zamanı arasındaki interaksiyon önemli bulunmuştur. Araştırmanın başında alınan rumen sıvısı örneklerinde asetik asit miktarı, tüketilen kuru yonca otu ve malat ilavesi ile artmış, deneme sonunda bu etki ortadan kalkmıştır. Deneme boyunca rumen propiyonik asit, NH 3 -N miktarı ve protozoa sayısı muamelelerden etkilenmemiştir. Rumen sıvısında bütirik asit konsantrasyonu bakımından kuru yonca otu, malat ve numune alma zamanı arasında, metan üretimi bakımından ise, kuru yonca otu miktarı ile malat arasındaki interaksiyon önemli bulunmuştur. Sonuç olarak yemlere malat ilavesinin kuzularda besi performansı ve karkas randımanını iyileştirmediği ancak rumende üretilen asetik ve bütirik asit miktarlarını etkilediği tespit edilmiştir. Effects of malate addition to the concentrate feed, on the performance, rumen fermentation and carcass yield, by restricted and ad-libitum forage fed lambs Abstract: This research was conducted to investigate the effects of salts of malic acid on growth performance, rumen ph, protozoon number, NH3-N and VFA concentration and carcass yield by restricted and ad-libitum forage fed lambs. Thirty two male Kangal Akkaraman lambs (3-4 months of age, 23.28±1.27 kg live weights) were used in the research. The experiment was planned in completely randomized design in 2x2 factorial arrangement of treatments using two forage levels (100 g/d or ad-libitum) and two malate levels (0 or 5 g/d). The growth performance, feed intake, slaughter and carcass weight were not affected by the treatments. Alfalfa hay x sampling time interactions were observed for ruminal ph. At the beginning of the experiment the amount of acetic acid was increased by alfalfa consumption and malate addition but this effect was disappeared end of the trial. During the research, rumen propionic acid and NH 3 -N concentration and protozoon number were not affected by treatments. In terms of butiric acid concentration there was an interaction between alfalfa hay x malate x sampling time. Also, alfalfa x malate interactions were found for methane production in the rumen. As a result, it was found that malate addition did not improve growth rate and carcass yield of lambs but it affected ruminal acetic acid and butiric acid concentrations. II. Amaç ve Kapsam Ruminant mide bölmeleri içinde rumen, gerek hacimce gerekse de fonksiyonu bakımından temel farklılığı yaratan en önemli kısımdır. Mikrobiyal sindirimin gerçekleştiği rumen ortamının devamlılığı bakımından rumen içi koşulların optimize edilmesi hem hayvanın sağlığı hem de elde edilen hayvansal ürün açısından oldukça önemlidir. Bu koşullar içinde rumen ph sının kontrolü hayati önem arz etmektedir. Entansif beside hayvanlar fazla miktarda kesif yemle beslendiklerinden rumen içi koşullar (özellikle ph) bakımından risk altındadırlar. Bu sebeple ruminantlarda rumen fermantasyonunun kontrolü ve rumen içi koşulların sürdürülebilirliği üzerinde en çok durulan araştırma konularıdır. Ruminantlardan elde edilen ürünün verim ve kalitesinin artırılması ancak sağlıklı bir sindirim sistemi ile sağlanabilir. Bu amaçla son yıllarda özellikle sindirim sistemi düzenleyici ve rumen içi fizyolojik koşulların optimizasyonunu sağlayan yem katkı maddeleri kullanılmaktadır. Ancak bu maddelerden pek çoğunun in vivo etkileri henüz net bir şekilde ortaya

3 konmamıştır. Organik asitler, hayvan vücudunda kullanılıp, metabolize olduktan sonra karbondioksit ve suya okside olurlar. Dolayısıyla canlı organizma için herhangi bir sağlık sorunu ya da bir risk oluşturabilecek hiçbir kalıntı bırakmazlar. Organik asitler arasında en çok dikkat çeken, Krebs siklusunun ara kademelerinde meydana gelen malik asittir. Malik asit, bir tür meyve asidi olup birçok meyve ve sebzede doğal olarak bulunan organik bir bileşiktir. Yapılan in vitro araştırma sonuçlarına göre malik asit, rumende laktik asit miktarını azaltıp propiyonik asit miktarını arttırmaktadır. Rumen ph sı ve laktat konsantrasyonu arasında yüksek bir korelasyon bulunmaktadır ve malik asit ilavesinin rumen ph sını artırdığı belirtilmektedir (Martin et al., 1999, Montano et al., 1999, Foley et al., 2009). Bu sebeple malatın asidozisin önlenmesinde faydalı olabileceği düşünülmektedir. Asidozis, ruminantlarda özellikle de kesif yem ağırlıklı beslenen besi hayvanlarında sıkça karşılaşılan beslenmeye bağlı metabolik bozukluklardan biridir. Asidozis, hayvanın veriminde düşmeye neden olmasının yanı sıra ölümüne dahi sebep olabilir. Asidozis, ayrıca laminitis, rumenitis gibi diğer bazı hastalıkların ortaya çıkmasına da neden olabilmektedir. Bu durum büyük ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu sebeple kesif yem ağırlıklı beslenen besi hayvanlarında malik asit veya tuzlarının rumen ph sı üzerine etkisinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Malik asitin in vitro çalışmalardaki bir diğer olumlu etkisi metan salınımı üzerine saptanmıştır. İn vitro çalışmalarda malik asit ve tuzlarının rumen fermantasyonu (ph ve propiyonik asit konsantrasyonunu artırması) üzerine olumlu etkiler yapması (Carro ve Ranilla, 2003, Gómez et al., 2005, Newbold et al., 2005, Tejido et al., 2005) ve bu olumlu sonuçların pek çok çalışmada tekrar elde edilmesi gözleri in vivo çalışmalara çevirmiştir. Yapılan sınırlı sayıda in vivo araştırma sonuçlarında ise, bazı araştırıcılar malik asitin rumen parametreleri, yemlerin sindirilebilirliği ve hayvanın performansını iyileştirdiğini bildirirken bazıları etkisinin olmadığını kaydetmişlerdir. Malik asit veya tuzları ilavesinin etkilerinin ortaya çıkmasında rasyonda bulunan kaba yem çeşidi ve miktarı, kesif yem miktarı ve yeme ilave edilen malik asit formu ve miktarının etkili olduğu düşünülmektedir. Kaba yem çeşidi, farklı kesif yem içerikleri ve malik asit seviyeleri ile ilgili birkaç araştırma olmasına rağmen, kuzularda tüketilen kaba yem miktarı ile yemlere malik asit ilavesinin etkilerini ortaya koyan bir literatüre rastlanmamıştır. Bu çalışmayla sınırlı (100 g/gün/kuzu) ve serbest (ad-libitum) miktarda kuru yonca otu (KYO) ile beslenen kuzularda karma yemlere malat (malik asitin sodyum-kalsiyum tuzu) ilavesinin performans, rumen parametreleri ve karkas randımanı üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. III. Materyal ve Yöntem Araştırma Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Hayvancılık işletmesinde yürütülmüştür. Bu çalışma için Ankara Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurul onayı alınmıştır (Karar No: ). Araştırmada hayvan materyali olarak 32 adet 3-4 aylık yaşta Kangal Akkaraman erkek kuzu (23,28±1,27 kg) kullanılmıştır. Ruhsatlı bir küçükbaş hayvan çiftliğinden alınan kuzular, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Hayvancılık İşletmesi nde bireysel bölmelerde barındırılmışlardır. 32 adet kuzu her birinde 8 hayvan bulunan 4 gruba ayrılmış ve bireysel beslenmişlerdir. Araştırma başlamadan önce kuzular 10 gün süre ile alıştırma yemlemesine tabi tutulmuşlardır. Araştırma, alıştırma dönemi hariç 60 gün sürmüştür. Deneme tesadüf parselleri 2x2 faktöriyel (kaba yem ve malat) düzende yürütülmüştür. Muamele grupları: Sınırlı kaba yem (100 g/gün/kuzu) + malat ilavesiz; sınırlı kaba yem (100 g/gün/kuzu) + malat ilaveli (5 g/gün/kuzu); serbest kaba yem (ad-libitum) + malat ilavesiz; serbest kaba yem (ad-libitum) + malat ilaveli (5 g/gün/kuzu) şeklinde oluşturulmuştur. Denemede kaba yem kaynağı olarak KYO kullanılmıştır. Kuzulara bir yem fabrikasından alınan standart kuzu besi yemi verilmiştir. Muamele gruplarında malat ilavesi besi yemi üzerine günlük olarak yapılmıştır. Denemede kuzuların beslenmesinde kullanılan yemlerin besin maddeleri kompozisyonu Tablo 1 de

4 verilmiştir. Kuru madde (KM), ham protein (HP), ham selüloz (HS), ham kül (HK) ve ham yağ (HY), AOAC (1999) a göre, NDF ve ADF Van Soest et al. (1991) e göre analiz edilmiş, metabolik enerji (ME) değerleri ise, TSE (1991) e göre hesaplanmıştır. Besi yemlerinin üzerine ilave edilecek malik asit tuzuna ait analizler (nem= % 3,50 ve kül= % 34,10) ise tedarikçi firma tarafından yaptırılmıştır. Tablo 1. Araştırmada kullanılan yemlerin kimyasal yapısı (%) ve ME değerleri (kcal/kg) Yem kaynağı KM HP HK HS HY NDF ADF ME Besi yemi 90,89 18,00 7,77 9,03 3,55 25,94 12, ,41 Kuru Yonca Otu 92,35 13,12 8,29 33,99-49,01 8, ,84 Kuzuların yem tüketimleri günlük (1 g hassasiyetinde terazi ile), canlı ağırlıkları ise haftalık tartımlarla ferdi olarak belirlenmiştir. Buradan elde edilen veriler ile besi entansitesi (günlük canlı ağırlık artışı) ve yem değerlendirme sayısı hesaplanmıştır. Rumen ph sı, uçucu yağ asitleri miktarı (asetik asit, propiyonik asit, bütirik asit), laktik asit konsantrasyonu, toplam protozoa sayısı ile NH 3 -N miktarının belirlenmesi için deneme başı ve deneme sonunda her gruptan 5 hayvandan rumen sondası ile sabah yemlemesinden önce (0. saat), yemlemeden 2, 4 ve 6 saat sonra olmak üzere 4 kez rumen sıvısı alınmıştır. Rumen ph sı ve protozoa sayımı, örnekler alınır alınmaz belirlenmiş, UYA lar ve laktik asit analizi için 5 ml rumen sıvısına 12 N H 2 SO 4 den 90 µl eklenmiş ve analiz edilinceye kadar - 20 C de saklanmışlardır. Rumen sıvılarının ph değerleri bir ph elektrotu (WD , Oakton) ve bağlı olduğu ph metre (Ion 6, Acorn series, Oakton) yardımıyla ölçülmüştür. Rumen sıvısında NH 3 -N miktarının belirlenmesi için katkısız rumen sıvısı örnekleri alınmış ve analiz edilinceye kadar - 20 o C de saklanmıştır. Yapılan analizler sonucu tespit edilen UYA konsantrasyonuna göre Wolin (1960) ve Blummel ve ark. (1993) tarafından bildirilen eşitliklerden yararlanarak rumende üretilen metan miktarı hesaplanmıştır. Besi dönemi sonunda denemede kullanılan hayvanlar kesim ağırlıkları belirlendikten sonra kesimhaneye gönderilmiş, sıcak karkas ağırlıkları tespit edilmiş ve elde edilen veriler ile karkas randımanları hesaplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler tesadüf parselleri 2x2 faktöriyel deneme deseninde Statistica paket programında analiz edilmiş, muameleler arasındaki farklılıkların tespitinde Tukey testi kullanılmıştır. IV. Analiz ve Bulgular a. Yem analizleri: Yemlerde temel besin maddesi analizleri AOAC (1990) a göre aşağıdaki metotlara göre yapılmıştır. KM (metot ), HP (metot ), HS (metot ), HK (metot ) ve HY (metot ). Hücre duvarı unsurlarından NDF ve ADF ise, Van Soest et al. (1991) e göre analiz edilmiştir. b. Rumen Sıvısında Yapılan Analizler: Rumen sıvısında UYA konsantrasyonunu belirlemek üzere yapılan analizlerde numuneler 4 C de çözdürüldükten sonra 30 dakika g de santrifüj edilmiştir. Elde edilen süpernatantlar, gözenek çapı 0,2 µm olan naylon filtrelerden geçirildikten sonra 20 µl sıvı HPLC sistemine enjekte edilerek 210 nm de okunmuştur. Analizde kullanılan cihaz Thermo Seperation Product-Spectra Product P1000 (USA), otomatik

5 örnekleyici (Thermoseperation Product-Spectrasystem AS3000), Foto diode-array dedektörü nden (Thermofinnigan-Spectrasystem UV6000 LP) oluşmaktaydı. HPLC sisteminde asetik, propiyonik ve bütirik asitlerin seperasyonu için Rezex ROA organik asit kolonu (300x7,8 mm, Phenomenex) ve Rezex ROA organik asit koruyucu kolonu (50x7,8 mm, Phenomenex) kullanılmıştır. Mobil faz olarak 0,005 M H 2 SO 4 kullanılmış ve kolon ısısı 60 C de sabit tutularak akış hızı dakikada 0,6 ml olarak ayarlanmıştır (Oeztuerk et al., 2010). Asetik asit, propiyonik asit ve butirik asidin 10, 20, 40, 80 mmol/l lik standartları kullanılarak kalibrasyon yapılmıştır. NH 3 -N analizi için alınan numuneler 4 C de çözdürüldükten sonra NH 3 -N konsantrasyonu indofenol mavisi yöntemi ile spektrofotometrik olarak belirlenmiştir (Chaney and Marbaeh, 1962). Protozoa sayısı için alınan 1 ml rumen sıvısı 1 ml protozoa sayım çözeltisiyle (0,6 g metil yeşili, 8 g NaCl, 100 ml % 37 lik formaldehit 1 litrelik balon jojeye konarak üzeri 1000 ml çizgisine kadar distile su ile tamamlanmıştır) karıştırılıp ışık mikroskobu ve Fuchs-Rosenthal lamı (derinlik: 0,2 mm, küçük kare alanı: 0,0625 mm 2 ) yardımıyla protozoa sayımı yapılmıştır (Harmeyer, 1965). c. Rumende Metan Üretiminin Hesaplanması: Rumen fermantasyonu sonucu üretilen metan gazı hesabına ait eşitlikler aşağıda verilmiştir (Wolin 1960; Blummel et al.1993): CO 2 = Asetik asit/2 + Propiyonik asit/4 + 1,5 Bütirik asit CH 4 = (Asetik asit + 2 Bütirik asit) CO 2 V. Bulgular Araştırma sonunda gruplardan elde edilen canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı, yem tüketimi, yemden yararlanma sayıları, kesim ve karkas ağırlıkları Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde, performans değerleri ve kesim-karkas ağırlıkları bakımından muameleler arasında fark olmadığı görülmektedir (P>0.05). Sınırlı ve serbest KYO tüketen gruplar ile malat ilaveli ve malat ilavesiz yemlerle beslenen gruplarda kesim ağırlıkları ve karkas randımanları sırasıyla 39,08; 41,08; 40,69; 39,62 kg ve % 38,27; 38,98; 38,82; 38,48 olarak tespit edilmiştir. KYO tüketimi bakımından sabit miktarda (100 g/gün) ot tüketen hayvanlar ile serbest miktarda ot tüketen gruplarda istatistik karşılaştırma yapılmamış ancak malat faktörü bakımından KYO tüketim ortalamaları varyans analizine tabi tutulmuş sonuçlar Tablo 2 de verilmiştir. Buna göre malat ilaveli ve malat ilavesiz yemlerle beslenen gruplarda tüketilen günlük KYO miktarı sırasıyla 174 ve 140,3 g olarak bulunmuştur (P>0.05). Araştırmada muamele gruplarından elde edilen rumen ph sı, protozoa sayısı ve NH 3 -N miktarları Tablo 3 te, UYA konsantrasyonları ve bu değerlerden hesaplanan metan miktarları Tablo 4 te özetlenmiştir. Deneme başında kuzulardan alınan rumen sıvılarında ölçülen ph tüketilen kaba yem miktarından etkilenirken (P<0.05), deneme sonunda bu etkinin ortadan kalktığı görülmüştür (P=0.08). Malat ilaveli gruplarda ise, yemlemeden sonra görülen ph değişimi önemli bulunmamıştır (P>0.05). Araştırmada rumen NH 3 -N ve protozoa sayısı bakımından muameleler arasında fark görülmezken (P>0.05) yemlemeyi izleyen saatlerde NH 3 -N miktarının arttığı protozoa sayısının ise azaldığı tespit edilmiştir(p<0.01)(tablo 5).

6 Tablo 2. Kuzularda yemlere malat ilavesinin büyüme performansı, yem tüketimi ve karkas ağırlıkları ve karkas randımanı üzerine etkileri Kuru yonca otu Malat P değeri Özellikler Sınırlı Serbest 0 g/gün 5 g/gün KYO Malat KYOxMalat Başl.CA(kg) 22.81± ± ± ± CA(kg) 26.71± ± ± ± CA(kg) 31.25± ± ± ± CA(kg) 35.58± ± ± ± Final CA(kg) 38.54± ± ± ± GCAA(0-2h)(g) 278.6± ± ± ± GCAA(2-4h)(g) 324.3± ± ± ± GCAA(4-6h)(g) 309.3± ± ± ± GCAA(6-8h)(g) 211.4± ± ± ± GCAA(0-8h)(g) 280.6± ± ± ± YT(0-2h)(g/g) ± ± ± ± YT(2-4h)(g/g) ± ± ± ± YT(4-6h)(g/g) ± ± ± ± YT(6-8h)(g/g) ± ± ± ± YT(0-8h)(g/g) ± ± ± ± YDS(0-2h) 4.28± ± ± ± YDS(2-4h) 4.97± ± ± ± YDS(4-6h) 5.44± ± ± ± YDS(6-8h) 7.25± ± ± ± YDS(0-8h) 5.18± ± ± ± KYO(0-8h)(g/g) ± ± Kesim ağr(kg) 39.08± ± ± ± Karkas ağr(kg) 14.96± ± ± ± Karkas rand(%) 38.27± ± ± ± CA, canlı ağırlık; GCAA, günlük canlı ağırlık artışı; YT, yem tüketimi; YDS, yem değerlendirme sayısı; KYO, kuru yonca otu Tablo 3. Kuzularda yemlere malat ilavesinin rumen ph sı, NH 3 -N miktarı ve protozoa sayısı üzerine etkileri Kuru yonca otu Malat P değeri Özellikler Sınırlı Serbest 0 g/gün 5 g/gün KYO Malat KYOxMalat KYOxZaman MalatxZaman ph (deneme başı) saat 7.05±0.073A 7.18±0.042A 7.08± ± saat 6.18±0.135B 6.02±0.079B 6.02± ± saat 6.29±0.106B 5.91±0.101B 6.14± ± saat 6.08±0.149B 5.88±0.112B 5.99± ±0.161 ph (deneme sonu) saat 7.21± ± ± ± saat 6.01± ± ± ± saat 5.68± ± ± ± saat 5.70± ± ± ±0.080 NH 3-N (deneme başı)(mmol/l) saat 12.05± ± ± ± saat 16.80± ± ± ± saat 14.22± ± ± ± saat 14.75± ± ± ±1.690 NH 3-N (deneme sonu)(mmol/l) saat 10.20± ± ± ± saat 23.51± ± ± ± saat 22.69± ± ± ± saat 21.40± ± ± ±2.570 Protozoa sayısı (deneme başı)(10 3 ) saat 1570± ± ± ±381 2.saat 850± ± ± ±170 4.saat 615± ± ±97 865±167 6.saat 1365± ± ± ±225 Protozoa sayısı (deneme sonu)(10 3 ) saat 1285± ± ± ±170 2.saat 520±67 790± ± ±137 4.saat 505± ± ± ±97 6.saat 515±94 620± ± ±81 Aynı sütunda farklı büyük harf taşıyan ortalamalar arasındaki fark önemlidir(p<0.05). Araştırmadan elde edilen rumen sıvısı UYA miktarları Tablo 4 te verilmiştir. Buna göre, asetik asit miktarı

7 hem tüketilen KYO miktarı hem de yemlere malat ilavesi ile artmıştır (P>0.01), ancak besi dönemi sonunda gözlenen etkinin ortadan kalktığı tespit edilmiştir (P>0.05). Propiyonik asit bakımından gruplar arasında fark görülmezken yem tüketiminin başlaması ile rumen sıvısında propiyonik asit miktarının arttığı gözlenmiştir (P<0.01)(Tablo 5). Tablo 4. Kuzularda yemlere malat ilavesinin rumen asetik asit, propiyonik asit ve bütirik asit miktarları ile metan üretimi üzerine etkileri (mmol/l) Kuru yonca otu Malat P değeri Özellikler Sınırlı Serbest 0 g/gün 5 g/gün KYO Malat KYOxMalat KYOxZamanxMalat Asetik asit (deneme başı) saat 31.91± ± ± ± saat 47.21± ± ± ± saat 44.46± ± ± ± saat 45.76± ± ± ±5.480 Asetik asit (deneme sonu) saat 29.38± ± ± ± saat 32.81± ± ± ± saat 52.95± ± ± ± saat 55.47± ± ± ±5.880 Propiyonik asit (deneme başı) saat 17.91± ± ± ± saat 28.57± ± ± ± saat 18.50± ± ± ± saat 26.44± ± ± ±5.260 Propiyonik asit (deneme sonu) saat 7.67± ± ± ± saat 23.46± ± ± ± saat 40.14± ± ± ± saat 39.59± ± ± ±4.980 Bütirik Asit (deneme başı) saat 7.47± ± ± ± saat 10.56± ± ± ± saat 9.50± ± ± ± saat 13.65± ± ± ±1.390 Bütirik asit (deneme sonu) saat 8.97± ± ± ± saat 8.86± ± ± ± saat 17.70± ± ± ± saat 10.88± ± ± ±1.900 Metan (deneme başı) saat 20.46± ± ± ± saat 23.32± ± ± ± saat 21.76± ± ± ± saat 26.27± ± ± ±1.890 Metan (deneme sonu) saat 19.25± ± ± ± saat 16.21± ± ± ± saat 25.73± ± ± ± saat 22.31± ± ± ±5.130 Rumen bütirik asit miktarları bakımından araştırmanın başında alınan örneklerde muameleler arasında fark görülmezken deneme sonunda KYO, malat ve numune alma zamanı arasında interaksiyon bulunmuştur (P<0.05). Araştırmada UYA değerleriyle hesaplanan metan miktarı bakımından KYO ile malat arasında interaksiyon tespit edilmiştir (P<0.05). Araştırmada metan salınımının artması rumende asetik asit miktarının artması ile ilişkilendirilebilir. Tablo 5. Yemlemenin rumen NH 3 -N miktarı (mmol/l), protozoa sayısı ve UYA konsantrasyonu (mmol/l) üzerine etkileri Özellikler 0.Saat 2.Saat 4.Saat 6.Saat P değeri ph (deneme sonu-ds) 7.18± ± ± ± NH 3 -N (deneme başı-db) 11.05±0.692B 16.43±1.310A 14.63±1.170A 14.63±1.410A NH 3 -N (ds) 10.04±0.662B 23.36±1.020A 21.82±1.100A 20.80±1.500A Protozoa sayısı (db)(10 2 ) 14175±2775A 7550±1417B 6575±1055B 10800±2293AB Protozoa sayısı (ds)(10 2 ) 13800±1451A 6550±1182B 5500±936B 5675±845B Asetik asit (ds) 32.41±5.220B 40.23±3.800B 45.02±5.210AB 57.35±4.320A Propiyonik asit (ds) 8.87±1.240B 29.81±3.350A 36.81±3.640A 39.18±2.99A Bütirik asit (db) 7.07±1.120B 10.24±1.170AB 10.19±1.330AB 13.58±1.450A

8 Aynı satırda farklı büyük harf taşıyan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.01). Araştırmada laktik asit bakımından analize tabi tutulan örneklerde, ne GC ne de HPLC cihazları ile yapılan okumaların çoğunda tespit edilebilir düzeyde sonuç alınamamıştır. Bu yüzden elde edilen verilerde istatistik değerlendirme yapılamamıştır. Analiz sonucu elde edilen sınırlı sayıdaki veriler grup ortalamaları olarak Tablo 6 da verilmiştir. Rumen sıvısında laktik asit miktarının cihaz tarafından ölçülemeyecek düzeyde düşük olması sağlıklı rumen koşullarının bir göstergesidir. Laktik asit ruminal fermantasyon sırasında oluşan bir ara üründür ve hızla laktilitik bakterilerce propiyonik aside dönüştürülür. Bu nedenle fizyolojik koşullarda iz miktarlarda bulunur ve detekte edilebilir sınırların altındadır. Laktik asit, rumen asidozu gibi patofizyolojik şartlarda miktarca hızla yükselir, böyle bir ortamda bu projede şekillenmemiştir. Tablo 6. Araştırmada gruplardan elde edilen rumen sıvısı laktik asit miktarları KYO Malat (g/gün) 0.Saat 2.Saat 4.Saat 6.Saat Deneme başı Sınırlı Ölçülemedi Serbest 0 Ölçülemedi Ölçülemedi Ölçülemedi Deneme Sonu Sınırlı 0 Ölçülemedi Ölçülemedi Serbest 0 Ölçülemedi Ölçülemedi VI. Sonuç ve Öneriler Araştırmada hipotezlerden biri yemlere ilave edilen organik asit kaynaklarının tüketilen kaba yem miktarı ile ilişkisinin olup olmadığının tespitine yönelikti. Yürütülen bu proje ile rumende üretilen bütirik asit miktarı ve metan üretimi bakımından yemlere ilave edilen malik asit tuzu ile kaba yem tüketim miktarı arasında bir interaksiyon olduğu tespit edilmiştir. Malik asit ve tuzları ile yürütülen in-vitro çalışmalarda elde edilen verim artırıcı etkiler mevcut çalışmada görülmemiş ancak rumende fermantasyonu sonucu açığa çıkan UYA dengesini değiştirdiği bulunmuştur. Kuzularda yemlere malat ilavesinin (5g/gün) özellikle rumen fermantasyonu üzerine etkilerinin ortaya konması için, farklı kaba yem çeşidi ve tüketim miktarları ile yapılmış daha fazla sayıda in vivo çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Araştırmada yemlere ilave edilen malat, rumende asetik asit üretimini arttırmıştır. Asetik asit özellikle süt hayvanlarının beslenmesinde oldukça önemlidir. Bu sebeple araştırmadan elde edilen bu bulgu, bazı dönemlerde yeterli seviyede kaba yem tüketemeyen süt hayvanlarında (örn. erken laktasyon dönemi) süt yağı sentezi için malik asit tuzu kullanımının faydalı olabileceğini düşündürmektedir. VII. Geleceğe İlişkin Öngörülen Katkılar Araştırma sonuçlarından elde edilen verilerle hazırlanan makale, hayvan beslemede kullanılan yem katkı maddeleri (organik asitler) ile ilgili yapılacak araştırmalara literatür sağlayacaktır. VIII. Sağlanan Altyapı Olanakları ile Varsa Gerçekleştirilen Projeler Proje kapsamında onarılan kuzu bölmeleri başka bir doktora projesinde de kullanılmıştır. Bölmeler bundan sonra planlanacak kuzu-oğlak besi çalışmaları için de kullanılabilir durumdadır. IX. Sağlanan Altyapı Olanaklarının Varsa Bilim/Hizmet ve Eğitim Alanlarındaki Katkıları Besi çalışması, staj yapan ve/veya gönüllü lisans öğrencileri için canlı hayvan ile birebir çalışma fırsatı

9 sağlamıştır. X. Kaynaklar AOAC Official Methods of Analysis. Association of official analytical chemists. 15 th edition. Arlington, VA. Blummel, M., Steingass, H., Becker, K., & Soller, H Production of SCFA, CO2, CH4 and microbial cells in vitro. Proceedings of the Society of Nutrition Physiology. 1: 9. Carro, M.D., Ranilla, M.J., Effect of the addition of malate on in vitro rumen fermentation of cereal grains. Br. J. Nutr. 89, Chaney, A.L., Marbaeh, E.P Modified reagents for determination of urea and ammonia, Clin Chem. 8, Foley, P.A., Kenny, D.A., Callan, J.J., Boland, T.M., O Mara, F.P Effect of dl-malic acid supplementation on feed intake, methane emission, and rumen fermentation in beef cattle. J. Anim. Sci. 87: Harmeyer, J Zur Methodik experimenteller Untersuchungen an Pansenprotozoen, Zbl Vet Med A. 12, 9. Martin, S.A., Streeter, M.N., Nisbet, D.J., Hill, G.M., Williams, S.E Effects of dl-malate on ruminal metabolism and performance of cattle fed a high-concentrate diet. J. Anim. Sci. 77: Montaño, M.F., Chai, W., Zinn-Ware, T.E., Zinn, R.A Influence of malic acid supplementation on ruminal ph, lactic acid utilization, and digestive function in steers fed high concentrate finishing diets. J. Anim. Sci. 77: Newbold, C.J., López, S., Nelson, N., Ouda, J.O., Wallace, R.J., Moss, A.R Propionate precursors and other metabolic intermediates as possible alternative electron acceptors to methanogenesis in ruminal fermentation in vitro. Br. J. Nutr. 94: Oeztuerk, H., Emre, B., Sagmanligil, V., Piskin, I., Fidanci,U.R., Pekcan, M Effects of nisin and propolis on ruminal fermentation in vitro, J Anim Vet Adv. 9: Tejido, M.L., Ranilla, M.J., García-Martínez, R., Carro, M.D In vitro microbial growth and rumen fermentation of different diets as affected by the addition of disodium malate. Anim. Sci. 81: TSE Hayvan yemleri metabolik enerji tayini. TSE No: Türk Standartları Enstitüsü. Ankara. Van Soest, P.J., Robertson, J.B., Lewis, B.A Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J Dairy Sci, 74: Wolin, M. J A Theoretical rumen fermentation balance. Journal of Dairy Science, 43:

10 XI. Ekler a. Mali Bilanço ve Açıklamaları Tablo 7. Proje bütçesi ile yapılan harcamalar Tablo 7 de görüldüğü gibi, proje giderleri için ayrılan ,00 TL nin ,44 TL si harcanmış olup, 7.409,56 TL proje hesabında kalmıştır. b. Makine ve Teçhizatın Konumuu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar Mevcut proje kapsamında alınan terazi ve cam sarf malzemeler Ankara Üniversitesi BAP destekli başka bir doktora projesinde kullanılmıştır. Proje bütçesinden alınan cihazlar (terazi ve ot-sap kıyma makinesi) ile alınan bazı sarf malzemeler bundan sonraki bilimsel projeler ile lisans & lisansüstü eğitim için kullanılabilecek durumdadır, herhangi bir arıza söz konusu değildir. c. Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları) d. Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar) (Altyapı Projeleri için uygulanmaz) Projeden elde edilen sonuçlar, 28 Eylül-1 Ekim 2016 tarihinde Antalya daa düzenlenecek olan 1. Uluslararası Hayvan Besleme Kongresi nde poster bildiri olarak sunulmuştur. e. Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler (Altyapı Projeleri için uygulanmaz) NOT: Verilen sonuç raporu bir (1) nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, sonuç raporu Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD ile birlikte sunulacaktır. Sonuç raporunda proje sonuçlarını içeren, ISI nın SCI veya SSCI veya AHCI dizinleri kapsamında ve diğer uluslar arası dizinlerce taranan hakemli dergilerde yayınlanmış makaleler, III. Materyal ve Yöntem ve IV. Analiz ve Bulgular bölümleri yerinee kabul edilir.

11

12