ĠSTENMEYEN ÖĞRENCĠ DAVRANIġLARI

Transkript

1 ĠSTENMEYEN ÖĞRENCĠ DAVRANIġLARI

2 SINIFTA ĠSTENMEYEN DAVRANIġLAR Ġlkay, her gün derse geç gelmektedir. Ali, sürekli arkadaģlarını Ģikâyet etmektedir. Ömer, verilen ödevleri yapmamaktadır. Mustafa, sırasında nadiren oturmakta, zamanının büyük bir kısmını kalem açmakla geçirmektedir. Oya, sık sık devamsızlık yapmaktadır. Gül, derste sürekli konuģarak dersi kesmektedir

3 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞ NEDĠR? Sorun çözmenin birinci basamağı onu tanımlamaktır. Farklı kişiler farklı şekilde tanımlamış. öğretmen tarafından problemli, uygun olmayan ve rahatsız edici görülen davranış Davranışları öğretmenin algısına göre istenmeyen olarak nitelendirmek doğru mu?

4 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞ NEDĠR? Kısa süreli dışarıyı seyretmek, çalışmaları yavaş yapmak, dalgınlık vb. öğretmeni rahatsız eder. Ancak bu tür basit davranışları büyütmeye değer mi? Ġstenmeyen davranışın tanımı, gösteren öğrenciye göre değişir mi?

5 KARINCAYA SORMUŞLAR: Hangi hayvanlar vahşidir? Hangileri değildir? KARINCA YANIT VERMĠŞ; Aslan, kaplan ve ayı son derece sakin ve kendi halinde arkadaşlardır. Ancak kaz, piliç ve ördek en vahşi hayvanlardır

6 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞ NEDĠR? ĠSTENMEYEN DAVRANIŞ; Öğretim sürecini ve/veya okulun normal çalışma sürecini ciddi şekilde sekteye uğratan davranıştır. Akademik etkinlikleri tehdit eden ve öğretimin akışını olumsuz etkileyen her türlü öğrenci davranışı

7 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞ NEDĠR? Davranış şu durumlardan biri ile sonuçlanıyor ise istenmeyen davranıştır; 1. Ders izlemeyi engelleme, kendinin ya da arkadaşlarının öğrenmesini engelleme 2. Öğrencilerin, öğretmen ve arkadaşlarıyla etkileşimine zarar verme 3. Kendisinin veya başkalarının güvenliğini tehlikeye sokma 4. Okulun veya öğrencilerin eşyalarına zarar verme

8 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞ ÖRNEKLERĠ - Derse devam etmeme ya da derslere geç gelmek - Derste hazırlıksız gelmek - Sınıfta uygun olmayan yer ve zamanda konuşmak - Arkadaşlarına, kendisine veya eşyalarına zarar vermek - Ders dışı bir etkinlikle uğraşmak - Temizlik ve görgü kurallarına uymamak - Sınavlarda kopya çekmek - Yerlere tükürmek - Yerlere çöp atmak - Kavga etmek - Arkadaşlarına küfür ve hakaret etmek - Yalan söylemek - Arkadaşlarına lakap takmak vb davranışlar derslerde sık karşılaşılabilen istenmedik davranışlardır

9 ÖĞRENCĠ DAVRANIŞLARINI ETKĠLEYEN FAKTÖRLER Öğrenciler benzer uyarılar karşısında farklı davranmaktadırlar. Neden ortam ve uyarıcılar aynı olduğu halde öğrenciler farklı biçimlerde davranmaktadırlar? Öğrenci davranışlarını tek tek açıklamak çok güçtür çünkü öğrenci davranışlarını yönlendiren bir çok etmen bulunmaktadır. Bu etmenlerden biri öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklardır.

10 ÖĞRENCĠ DAVRANIŞLARINI ETKĠLEYEN FAKTÖRLER Bireysel farklılıkların temel kaynakları 1. Öğrencinin kalıtımsal özellikleri, 2. Yetiştiği toplumsal çevre 3. Öğrenme sonucu kazandıkları davranışlardır. Kalıtım, çevre ve öğrenme etkileşimi sonucunda birbirlerinden farklılaşırlar ve sınıf ortamını farklı biçimde etkilerler.

11 ĠSTENMEYEN DAVRANIġLARIN NEDENLERĠ 1- Sınıf Dışı Etkenler (TOPLUMSAL ÇEVRE) - Ailel - Oku -Çevre 2- Sınıf İçi Etkenler - Öğretmen - Öğrenci - Fiziksel Ortam

12 AİLE Aile, çocuğun ilk temel ve sosyal davranışları öğrendiği kurumdur. Ailenin ait olduğu kültürün özellikleri, anne babanın eğitim durumu, ailenin sosyoekonomik durumu, aile üyelerinin çocuğa verdiği değer, çocukla ilgilenme düzeyleri, ailedeki çocuk sayısı, eğitime verdiği önem gibi birçok etmen çocuğun okuldaki davranışlarını etkiler.

13 Bunlara ek olarak anne-babanın çocuğa karşı davranış ve tutumlarının çocuğun davranışları üzerinde çok önemli etkileri vardır. Araştırmalar aşırı baskı ve tutumla büyüyen çocukların anne ve babalarından intikam alma, dolayısıyla onları cezalandırma düşüncesiyle suç işlemeye meyilli olduklarını (Johnson, 1987); bazen de küskün, silik, çekingen, kolaylıkla başkasının etkisinde kalabilen hassas yapıya sahip olduklarını göstermiştir (Mangir ve Başar, 1992).

14 Bazı ailelerde ise disiplin yok denecek kadar azdır ve ebeveyn çocuklara sıcak davranarak onun davranışlarını denetlemez. Bunun sonucu olarak aşırı hoşgörüyle yetiştirilen çocuklar bencil, idare edilemez, sabırsız ve anlayışsız olabilir (Aral, 1991).

15 Yine anne-babanın dengesiz ve kararsız tutumu da çocuğun kişilik gelişimini etkileyebilir. Ebeveynlerin çocuğun yanında birbirlerini eleştirmeleri, tutarsız davranmaları çocuğun çelişkili, kararsız ve tutarsız bir kişilik geliştirmesine neden olabilmektedir.

16 Ailelerin tüm bu tutumları çocuğun okul başarısını da etkilemektedir. Bu konuda yapılan araştırma sonuçları aşağıda verilmiştir. Anne babaların çocuktan okul başarısı beklentileri ile çocukların akademik performansları arasında olumlu bir ilişki vardır (Seginer, 1986).

17 Aile içi ilişkilerin dengeli ve düzenli olması, çocuğun başarısını olumlu açıdan etkiler. Aile içinde geçimsizlik olduğu, yeterli sevgi ve ilgiyi görmediği durumlar, çocuğun akademik başarısını olumsuz yönde etkiler (Yavuzer, 1986). Ev çevresi ve desteği, ailenin eğitime katılımı, öğrencinin okula düzenli devam etmesini sağlar (Wang ve diğerleri, 1993).

18 OKUL Sınıfın en yakın çevresi okuldur. Okulun fiziksel özellikleri, durumu, öğrenci sayısı, kuralları, yönetim yapısı önemli Okul, öğrenciler için uygun ve ilgi çekici olmalıdır. Temiz, bakımlı, iyi donanımlı okullar, yalnız morali değil davranışı da etkiler. Okuldaki öğrenci sayısının artması demek disiplin sorunlarının da artması demektir. Eğitim öğretim için gerekli materyal, araç-gereç ve kaynakların yokluğu ya da yetersizliği Okul çalışanları arasında görüş birliğinin olmaması, yönetici ve öğretmenlerin farklı görüş ve uygulayışta olmaları

19 Okul sadece kendi sınırları içinde öğrenciden sorumlu olduğunu düşünür, kapılarını çevreye kapatırsa ve dışarıdaki oluşumlara duyarsız kalırsa; öğrenci istenmeyen davranış gösteren arkadaş, çevre ve sokağın bozucu etkileri ile karşı karşıya kalacak bu da sınıf ortamına taşınarak istenmeyen bazı davranışların ortaya çıkmasına neden olacaktır. Bundan dolayı da okullar çevredeki bozucu davranışların etkilerinden öğrencilerini korumak için onları mümkün olduğunca okulda tutmaya çalışmalıdır

20 ÇEVRE Öğrencinin ve okulun içinde bulunduğu çevre, sınıfın yapısını etkiler. Çevrede rastlanılan bir takım olumsuz davranışlar doğrudan ya da dolaylı olarak sınıf içine yansır Arkadaş grupları öğrenci davranışlarının kazanılmasında oldukça etkilidir

21 AĠLE Ailedeki birey sayısı Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi Ailenin eğitim durumu Ailenin bütünlüğü Anne baba tutumları Ailelerin çocuklarından aşırı beklentilerinin olması

22 ÖĞRETMEN Öğretmenin öğrencilerini yeterince tanımaması Öğretmenin davranışlar konusunda öğrencileri bilgilendirmemesi Öğretmenlerin yetersizlikleri Öğretmenin kullandığı öğretim yöntemleri, araç-gereç ve materyaller Tekdüzelik

23 * Öğretmenin öğrenci ile alay etmesi, öğrencilere kaba davranması, öğrenciler arasında ayrım yapması, öğrencilerle iletişim kuramaması * Öğretmenlerin düşünce ve eylemlerinde açık olmaması * Öğretmenin öğrencileri ile göz teması kurmaktan kaçınması, yüzünü tahtaya dönerek ders anlatması * Öğretmenin söz ve davranışlarında tutarsız olması * Öğretmenin beklentileri * Öğretmenin model olmaması

24 Elbette ki hiçbir öğretmen sınıfında yukarıda belirtilen bu türden davranışları kasıtlı olarak yapmaz. Başka bir ifade ile hiçbir öğretmen sınıfında disiplin sorunu yaratmayı önceden tasarlamaz veya böyle bir şeye niyetlenmez. Aksine herhangi bir sorun yaşamadan zevkli ve verimli bir ortamda ders yapmak öğretmenlerin en büyük arzusudur. Ancak daha öncede belirtildiği gibi içinde yetişilen ailenin yapısı, toplumun kültürü, alınan eğitimin kalite ve süresi, öğrenciye bakış açısı ve benzeri bir çok etken ister istemez öğretmenlerin davranış ve tutumlarına, dolaylı olarak da sınıf içi uygulamalara ve öğrenci davranışlarına yansımaktadır

25 ÖĞRENCĠ Öğrencinin duygusal problemleri Öğrencinin başarısızlık duygusu ve korkusu Öğrenci dikkatini toplamada güçlük yaşaması Öğrencinin zeka düzeyinin yüksek ya da düşük olması Öğrencinin öğretmeni ve arkadaşlarıyla etkileşim düzeyinin düşük olması, Sosyal becerilerde yetersiz olması, Arkadaşlarının olmaması, Okulu sevmemesi, Sosyal doyumsuzluk içinde olması

26 * Öğrencinin görme ve işitme yetersizlikleri * Öğrencinin kalıcı bir hastalığa sahip olması, fiziksel özürlü olması, herhangi bir vücut uzvunun eksikliği * Aslında öğrencilerin tüm davranıģlarının temelinde ihtiyaçlar yatar. Bu, istenmeyen davranıģlar için de geçerlidir. Öğrenciler istenmeyen davranıģlar gösterdiklerinde bir gereksinimlerini doyurmaya çalıģırlar

27 FĠZĠKSEL ORTAM Sınıftaki öğrenci sayısı Sınıfın ışığı, aydınlığı Sınıfın ısı düzeni Sınıf ölçülerinin normal olması, duvarların boyalı badanalı olması, pencerelerin geniş olması, masa, sıra, pencere, duvar ve yerlerin temiz olması Oturma düzeni

28 Öğretmenler, yaratıcılıklarını kullanıp sınıf ortamını zenginleştirerek öğrencilerin fiziksel ortamdan kaynaklanan istenmeyen davranışları ile başa çıkabilirler

29 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞLARA KARŞI STRATEJĠLER 1. İsteneni çağrıştırıcı davranmak 2. İstenen davranışa inandırmak 3. İstenen davranışı güçlendirmek 4. İstenen davranışı kolaylaştırmak

30 1. ĠSTENENENĠ ÇAĞRIŞTIRICI DAVRANMAK Öğretmenin örnek olması, anlayışlı ve destekleyici davranması Gündemde istenen davranışlar olmalı Güvendiğinizi belli ederseniz, güvenilir davranış bulursunuz İletişimde kullanılan dil önemli Sersem, berbat, ne kötü vb. olumsuz ifadedeler kullanılmamalı Öğrenciler etiketlenmemeli

31 II. ĠSTENENEN DAVRANIŞA ĠNANDIRMAK İnsanları kandırmak kolay, inandırmak güçtür. İstenen davranışın yararını anlatmak Olumlu örnekler vermek Sorumluluk duygusu vurgulanmalı Davranışın olası sonuçlarından söz edilmeli senden bunu bekliyorum gibi beklenti ifadeleri İnandırmak aslında bir liderlik sorunudur

32 III. ĠSTENENEN DAVRANIŞI GÜÇLENDĠRMEK Doğru davranışlar pekiştirilmelidir. Övgü kullanılmalıdır, ama aşırısı iyi değil Ödüller verilebilir. Başarı sevincini paylaşmak Olumsuz pekiştireçler de kullanılabilir. Sosyal pekiştireçler de duruma göre etkili olabilir

33 IV. ĠSTENENEN DAVRANIŞI KOLAYLAŞTIRMAK İstenen davranışı göstermek belli engellerin aşılmasına bağlıysa Öğretim programının kolaydan zora hazırlanması Aşamalılık ilişkisi olan dersler Davranışların altında gereksinimler yatar, gereksinimler uygun yollarla karşılanamazsa istenmeyen davranışlar oluşur

34 ĠSTENMEYEN DAVRANIġLAR KARġISINDA GÖSTERĠLMESĠ GEREKEN ÖĞRETMEN TEPKĠLERĠ 1- Sorunu anlamak 2- Görmezden gelmek 3- Uyarmak 4- Derste değişiklik yapmak 5- Sorumluluk vermek 6- Öğrenciyle konuşmak 7- Okul yönetimi, aile ve rehber uzman ile iletişim kurmak 8- Ceza vermek

35 1. SORUNU ANLAMAK Yapılması gereken ilk şey Sorunu anlamak çözmenin yarısıdır Önlemsel modeli kullanmak için de çok gereklidir Öğrenci davranışlarının dinamiklerini iyi bilmek gerekir (okul, aile, çevre vb.) Bir arkadaşınız size selam vermese ne yaparsınız?

36 2. GÖRMEZDEN GELMEK Davranış tekrar etmiyorsa Küçük bir sorunsa Bir kere kullanılmalı Davranışı kabul etmek değildir Çok dikkatli kullanılmalıdır ĠSTENMEYEN BĠR DAVRANIŞI NASIL GÖRMEZDEN GELEBĠLĠRĠZ? HANGĠ YÖNTEM KULLANILMALI?

37 3. UYARMAK Beden dilini kullanarak Sözlü olarak Dokunarak Dolaylı soru sorarak Söz hakkı vererek Sözü doğrudan doğruya istenmeyen davranışa getirerek

38 4. DERSTE DEĞİŞİKLİK YAPMAK Anlatım yöntemi sık kullanılıyorsa Öğretmen merkezli bir ders ortamı varsa Sürekli aynı yöntemler kullanılıyorsa Öğrenciler pasif ise Ġstenmeyen davranışlar oluşabilir. FARKLI YÖNTEMLERĠ KULLANMAK, YENĠ ARAÇLARI GETĠRMEK VB

39 5. SORUMLULUK VERMEK Meşguliyeti olmayanla şeytan daha çok uğraşır diye bir söz vardır. Bazı durumlarda öğrenciye ilginç gelecek bir iş vermek yarar sağlar Ancak sorumluluk verilecek öğrenci iyi tanınmalı Araç-gereçleri getirip götürmek, ödevleri kontrol ettirmek vb. YARAMAZLARI HEP SINIF BAŞKANI YAPARLARDI

40 6. ÖĞRENCİYLE KONUŞMAK Diğerleri işe yaramamışsa öğrenci ile konuşulabilir Ders içinde veya ders dışında (duruma göre) Davranışın nedenleri ve sonuçları ortaya konmalı Ben dili kullanılmalı Suçlayıcı ve etiketleyici olmamalı

41 7. OKUL YÖNETİMİ, AİLE VE REHBERLİK SERVİSİ İLE İLETİŞİM KURMAK Bazı sorunları sadece öğretmen çözemez Okul yönetimi, aile ve/veya rehberlik servisinin işbirliğini gerektirir Eğer sorunla baş edemiyorsanız bu yola başvurabilirsiniz Ancak her sorun bu yolla çözülmez Bazı sorunlar uzman desteğini gerektirir

42 8. CEZA VERMEK Hiçbir yöntem işe yaramamışsa cezaya başvurulur Ġstemesek bile bazen gereklidir Orantılı olmalı Öğrenciye neyi, nasıl yaptığı için ceza verildiği bildirilmelidir SĠZCE CEZA OLARAK ÖDEV VERMEK DOĞRU MUDUR?

43 8. CEZA VERMEK Etkili sınıf yönetiminde cezanın yeri yoktur. Sadece davranışı bastırır, değiştirmez Öğretmenler tarafından çok kullanılır Ancak öğrenciler üzerinde bazı olumsuz etkilerinin olduğu görülmüştür Okul ve aile arasında iyi bir işbirliği ve iletişim varsa ceza kullanımı en aza indirilebilir

44 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞA YÖNELĠK KÜÇÜK MÜDAHALE STRATEJĠLERĠ Sözel olmayan iletileri kullanma (göz teması, baş sallama, el hareketleri vb.) Etkinlikler süresince hareket halinde olmak (ders geçişlerine ve ölü zamanlara dikkat etme) Fiziki yakınlıktan yararlanma (öğrenciyle fiziki yakınlık) Odak gruptan yararlanma (dikkat zayıfladığında ya da öğrenci pasif kaldığında derse katılım sağlama)

45 ĠSTENMEYEN DAVRANIŞA YÖNELĠK KÜÇÜK MÜDAHALE STRATEJĠLERĠ Öğrenciyi yeniden derse yöneltme (ders dışı etkinliklerle uğraştığında doğru davranışı hatırlatmak) Ġhtiyaç duyulan öğrenmeyi sağlama (öğrencinin bağımsız çalışmaya yönlendirilmesi) Konuya kısa bir ara vermek Öğrenciye bir seçenek sunmak Ben iletisini kullanmak