İçindekiler. Ön Söz Çeviri Editörünün Sunuşu. xvii xix

Transkript

1 İçindekiler Ön Söz Çeviri Editörünün Sunuşu xvii xix KISIM BİR Öğrenmeye Giriş 1 Bölüm 1 Öğrenme Nedir? 1 Öğrenme, Davranış Değişikliğine Neden Olmalı mı? 2 Nispeten Kalıcı Olan Nasıl Kalıcıdır? 3 Öğrenme ve Edim 4 Deneyimlerimize Neden Gönderme Yaparız? 4 Öğrenme, Özel Bir Tür Yaşantı Sonucu mu Ortaya Çıkmaktadır? 6 Öğrenmenin Değişikliğe Uğramış Tanımı 6 Farklı Öğrenme Türleri Var mıdır? 7 Klasik Koşullanma 7 Araçsal Koşullanma 7 Öğrenme ve Hayatta Kalma 8 Öğrenme Neden Araştırılır? 9 Bölüm 2 Öğrenme Bilimine Yönelik Yaklaşımlar 12 Öğrenmenin Sistematik Olarak Araştırılması 13 Bilim Nedir? 13 Teorik Yaklaşımlar 13 Araştırmadan Teoriye 14 Araç Olarak Teoriler 15 Tutumluluk İlkesi 16 Öğrenme Deneyi 17 Öğrenme Deneyi Düzeneğini Kurmada Öznel Kararlar 17 Modellerin Kullanımı 21 Laboratuvar Ortamında Öğrenmeye Karşı Doğal Gözlem 22 Kuhn un Bilimin Nasıl Değiştiğine İlişkin Görüşleri 22 Popper in Bilime Yönelik Görüşü 24 Kuhn a Karşı Popper 25 vii

2 viii İçindekiler Bölüm 3 Öğrenmeye Dair İlk Yaklaşımlar 27 Epistemoloji ve Öğrenme Teorisi 27 Platon 28 Bilgiyi Anımsama Teorisi 29 Aristo 30 Modern Psikolojinin Başlangıcı 32 Öğrenme Teorisi Üzerindeki Diğer Tarihsel Etkiler 36 Psikolojinin İlk Ekolleri 41 İradecilik 41 Yapısalcılık 42 İşlevselcilik 43 Davranışçılık 44 Özet ve Genel Değerlendirme 46 KISIM İKİ AğIRLIKLI Olarak İşlevselci Kuramlar 49 Bölüm 4 Edward Lee Thorndıke 49 Thorndike dan Önceki Dönemde Hayvan Araştırmaları 51 Temel Kuramsal Kavramlar 53 Bağlaşımcılık 53 Seçme ve Bağlama 53 Öğrenme Kademelidir/Birikimlidir (Kavrayışsal/İçgörüsel Değildir) 55 Öğrenme Düşünceler Yoluyla Sağlanmaz 55 Tüm Memeliler Aynı Şekilde Öğrenir dan Önce Thorndike 56 Hazır Bulunuşluk Yasası 56 Tekrar Yasası 57 Etki Yasası: Thorndike a Göre Pekiştirme dan Önceki İkincil Kavramlar 58 Tepki Çeşitliliği 59 Oluşumlar veya Tutumlar 59 Ögelerin Baskınlığı 59 Benzetme Yoluyla Tepkide Bulunma 60 Çağrışımsal Geçiş dan Sonra Thorndike 62 Revize Edilmiş Tekrar Yasası 63 Revize Edilmiş Etki Yasası 63 Ait Olma Yasası 63 Etkinin Yayılması 65

3 içindekiler ix Thorndike ın Eğitim Alanı ile İlgili Görüşleri 65 Thorndike ın Kuramının Gelişimi 67 Katkılar 67 Eleştiriler 68 Bölüm 5 Burrhus Frederıc Skınner 71 Temel Kuramsal Kavramlar 73 Radikal Davranışçılık 73 Tepkisel ve Edimsel Davranış 74 U Tipi ve C Tipi Koşullanma 74 Skinner ın Pekiştirme Kuramı 75 Skinner Kutusu 77 Birikimli Kayıt 77 Pedala Basma Tepkisine Koşullanma 78 Biçimlendirme 79 Sönme 80 Kendiliğinden Geri Gelme 81 Batıl Davranış 81 Ayırt Etme İşlemi - Edimsel Koşullanma 82 İkincil Pekiştirme 83 Genelleştirilmiş Pekiştireçler 84 Zincirleme Olumlu ve Olumsuz Pekiştireçler 86 Cezalandırma 87 Cezalandırmaya Alternatifler 90 Skinner ve Thorndike Karşılaştırması 91 Pekiştirme Tarifeleri 92 Skinner ın Öğrenme Kuramına Karşı Tutumu 102 Pekiştirmenin Göreceliliği 103 David Premack 103 Premack İlkesinin Revizyonları 105 William Timberlake 105 Eğitim Alanında Skinner 107 Skinner ın Katkısı BÖS, BTÖ Çevrimiçi Öğrenme 108 Bireysel Öğretim Sistemleri 110 Bilgisayar Tabanlı Eğitim 111 Skinner ın Kuramının Değerlendirilmesi 112 Katkılar 112 Eleştiriler 112 Bölüm 6 Clark Leonard Hull 115 Hull ın Kuramlaştırmaya Karşı Yaklaşımı 117 Temel Kuramsal Kavramlar 117

4 x İçindekiler Hull ın 1943 teki ve 1952 deki Kuramları Arasındaki Temel Farklılıklar 124 Harekete Geçirici Dürtüler (K) 124 Uyarıcı-Yoğunluk Dinamizmi 125 Dürtü Azaltma Kuramından Dürtü Uyarıcı Azaltma Kuramına Kadar Olan Değişiklikler 126 Kısmi Önce Gelen Hedef Tepkileri 126 Alışkanlık Hiyerarşisi 129 Hull ın Özetlenmiş Final Sistemi 131 Eğitim Alanında Hull 132 Hull ın Kuramı Üzerine Değerlendirme 133 Katkılar 133 Eleştiriler 133 Kenneth W. Spence 135 Abram Amsel 140 Neal E. Miller, Visceral (İç Organla İlgili) Koşullanma ve Biyogeribildirim 144 KISIM ÜÇ Temel Çağrışımcı Kuramlar 149 Bölüm 7 Ivan PetrovIch Pavlov 149 Deneysel Gözlemler 152 Koşullu Refleksin Gelişimi: Pavlov un Pekiştireç Üzerindeki Etkisi 152 Sönme (Deneysel Çözülme) 153 Kendiliğinden Geri Gelme 153 Üst Düzey Koşullanma 153 Genelleme 155 Ayırt Etme 156 Koşullu Uyarıcı ve Koşulsuz Uyarıcı Arasındaki İlişki 156 Temel Kuramsal Kavramlar 157 Uyarılma ve Ket Vurma (İnhibisyon) 157 Dinamik Kalıp Yargı 158 Sıçrama (Yayılma) ve Yoğunlaşma 158 Uyarıcı ve Ketleyici Koşullanma 159 Pavlov un Beyin Fonksiyonlarına Dair Görüşlerinin Özeti 160 Birincil ve İkincil Sinyal Sistemleri 161 Klasik ve Araçsal Koşullanmanın Karşılaştırılması 162 Klasik Koşullanma Üzerine Son Araştırmalar 163 Klasik Koşullanmaya İlişkin Rescorla-Wagner Kuramı 168 Bitişiklik Değil Habercilik 170

5 içindekiler xi Öğrenilmiş Çaresizlik 173 Klasik Koşullanmaya İlişkin Diğer Kuramsal Açıklamalar 175 Öğrenilmiş Uyumsuzluk, Gizli Ket Vurma ve Süper Koşullanma 177 Olumsuz Tat Koşullanması-Garcia Etkisi 179 John B. Watson ın Küçük Albert Deneyi 181 Klinik Psikolojideki Diğer Klasik Koşullanma Uygulamaları 183 Tıptaki Klasik Koşullanma Uygulamaları 186 Pavlov un Eğitim Üzerindeki Etkisi 187 Pavlov Kuramının Değerlendirilmesi 188 Katkılar 188 Eleştiriler 188 Bölüm 8 Edwın Ray Guthrıe 192 Başlıca Teorik Kavramlar 193 Öğrenmenin Tek Yasası 193 Tek Denemede Öğrenme 194 Yenilik İlkesi 194 Hareket Üreten Uyarıcı 194 Pratik Yapmak Performansı Neden Geliştirir? 195 Guthrie ye Göre Pekiştireç 197 Guthrie-Horton Deneyi 198 Unutma 198 Guthrie nin Teorisinin Şimdiye Kadar Sunulan Kısmının Özeti 200 Alışkanlıklar Nasıl Değiştirilir? 201 Alışkanlığı Ertelemek 204 Ceza 204 Guthrie nin Cezaya Bakışının Özeti 206 Dürtüler 207 Niyetler 208 Öğrenmenin Transferi 208 Guthrie Teorisi Üzerine Voeks in Biçimlendirmesi 209 Eğitimde Guthrie 211 Guthrie nin Teorisinin Değerlendirilmesi 212 Katkılar 212 Eleştiriler 212 Bölüm 9 Wıllıam Kaye Estes 215 Başlıca Kuramsal Kavramlar 217 Genelleme 221

6 xii İçindekiler Sönme 221 Kendiliğinden Geri Gelme 222 Olasılık Eşlemesi 222 Estes in Markov Öğrenme Modeli 224 Estes ve Bilişsel Psikoloji 228 Bilişsel Diziliş Modeli: Sınıflandırma ve Kategorize Etme 229 Estes in Pekiştireç Üzerindeki Etkisi 235 Öğrenmede Matematiksel Modellerin Güncel Durumu 236 Estes Kuramının Değerlendirilmesi 236 Katkılar 236 Eleştiriler 237 KISIM DÖRT Öne Çıkan Bilişsel Teoriler 239 Bölüm 10 Gestalt Kuramı 239 İstenççilik, Yapısalcılık ve Davranışçılığa İtiraz 241 Ana Kuramsal Kavramlar 242 Alan Kuramı 242 Doğa mı Yetiştirme mi? 243 Prägnanz Yasası 244 Beyin ve Bilinçli Deneyim 244 Öznel ve Nesnel Gerçeklik 247 Gestaltçı Öğrenme İlkeleri 248 Önçözüm Dönemi 250 İçgörüsel (Kavrayış Yoluyla) Öğrenmenin Özeti 251 Aktarma (Transferans) 252 Davranışçılara Göre Yer Değiştirme 254 Gestalt Psikolojisine Göre Eğitim: Üretici Düşünme 255 Gestalt Psikolojisine Göre Pekiştirme 260 Popper Bir Gestalt Kuramcısı mıydı? 262 Bellek İzi 263 İze Karşı İz Sistemi 264 Gestalt Kuramının Değerlendirilmesi 265 Katkılar 265 Eleştiriler 266 Bölüm 11 Jean PIaget 268 Başlıca Teorik Kavramlar 270 Zekâ 270

7 içindekiler xiii Şemalar 271 Özümleme ve Düzenleme (Uyum Sağlama) 271 Dengelenme (Equilibration): Piaget te Pekiştirme 273 İçselleştirme 274 Gelişim Dönemleri 275 Öğrenme İçin En Uygun Koşullar 277 Piaget nin Teorisi Hangi Gruba Girer? 279 Eğitim Üzerine Piaget 281 Piaget nin Teorisinin Özeti 281 Piaget nin Teorisinin Değerlendirilmesi 283 Katkılar 283 Eleştiriler 283 Bölüm 12 Edward Chace Tolman 286 Bütüncül (Molar) Davranış 288 Amaçlı Davranışçılık 289 Farelerin Kullanımı 289 Başlıca Teorik Kavramlar 290 Öğrenilmiş Olan Nedir? 290 Doğrulama: Pekiştirme Üzerine Tolman 291 Temsili Deneme ve Hata 291 Öğrenmeye Karşı Performans 292 Gizil Öğrenme 292 Yer Öğrenmeye Karşı Tepki Öğrenme 295 Pekiştirme Beklentisi 298 Tolman ın Teorisinin Biçimsel Yönleri 299 Çevresel Değişkenler 301 Bireysel Farklılık Değişkenleri 301 Ara Değişkenler 302 Öğrenmenin Altı Türü 304 Enerji Yüklenimi (Kateksis/Cathexes) 304 Eşdeğer İnançlar 304 Alan Beklentileri 305 Alan-Biliş Tarzları 305 Dürtü Ayrımları 305 Motor Örüntüler 306 Tolman ın Kendi Teorisine Karşı Tutumu 306 Eğitim Üzerine Tolman 307

8 xiv İçindekiler Tolman ın Teorisinin Değerlendirilmesi 308 Katkılar 308 Eleştiriler 309 Bölüm 13 Albert Bandura 311 Gözlemleyerek Öğrenmenin İlk Açıklamaları 313 Thorndike ın ve Watson un Gözlemleyerek Öğrenme Üzerine Açıklamaları 313 Miller ve Dollard ın Gözlemleyerek Öğrenme Üzerine Açıklamaları 313 Skinner ın Gözlemleyerek Öğrenme Analizi 315 Hayvanlar Gözlemle Öğrenebilir 315 Bandura nın Gözlemleyerek Öğrenmeye Yönelik Açıklaması 316 Deneysel Gözlemler: Bandura ve Pekiştirme 316 Temel Kuramsal Kavramlar 318 Dikkate Dayalı Süreçler 319 Belleğe Dayalı (Depolama) Süreçler 319 Davranış Üretim Süreçleri 320 Motivasyonel Süreçler 321 Karşılıklı Belirleyicilik 321 Davranış Öz Düzenlemesi 323 Ahlaki Davranış 325 Gözlemleyerek Öğrenmenin Pratik Uygulamaları 327 Model Alma Neleri Başarabilir? 327 Klinik Ortamda Model Alma 329 Haberlerin ve Eğlence Medyasının Etkisi 332 Sosyal Bilişsel Kuram 334 Ayna Nöronlar: Gözlemleyerek Öğrenme 335 Bandura ve Eğitim 337 Özet 337 Bandura nın Kuramının Değerlendirilmesi 339 Katkılar 339 Eleştiriler 340 KISIM BEŞ Nörofizyoloji Ağırlıklı Bir Teori 343 Bölüm 14 Donald OldIng Hebb 343 Başlıca Teorik Kavramlar 346 Kısıtlı Çevreler 346 İmkânlı Çevreler 347 Hücre Toplulukları 347 Evresel Dizilimler 349

9 içindekiler xv Uyarılma Teorisi: Hebb in Pekiştirme Görüşü 350 Uzun Süreli ve Kısa Süreli Hafıza (Bellek) 352 Sağlamlaşma ve Beyin 354 Hebb in Pekiştirme ve Beyin İlişkisi Üzerine Sinirbilimsel Araştırması 355 Pekiştirme ve Beyin 355 Bağlantıları Kurma: Gerçek Hücreler ve Gerçek Hücre Toplulukları 359 Aplysia da Öğrenme 360 Uzun Süreli Güçlendirme 361 Uzun Süreli Depresyon 363 Sinirsel Esneklik 364 Yeni Bağlantıcılık 367 Yapay Hücreler ve Yapay Hücre Toplulukları 367 Hebb in Eğitim Anlayışı 372 Özet 373 Hebb in Teorisinin Değerlendirilmesi 374 Katkılar 374 Eleştiriler 375 KISIM ALTI Evrim Teorisi 378 Bölüm 15 Robert C. Bolles ve Evrimsel Psikoloji 378 Darwin Teorisi ve Evrimsel Psikoloji 379 Doğal Seçilim ve Adaptasyon 379 Kapsamlı Uygunluk ve Yeni Darwinci Teori 381 Bolles in Öğrenme Teorisi 382 Başlıca Teorik Kavramlar: Bolles Pekiştirmesi 382 Öğrenmenin Biyolojik Sınırları 384 Araçsal Koşullanma 385 Edimsel Koşullanma ve Organizmanın Davranış Repartuvarında Olmayan Davranış 387 Kendi Kendine Şekillendirme 389 Klasik Koşullanma 391 Biyolojik Davranışçılık 393 Evrimsel Psikoloji ve İnsan Davranışı 395 Fobilerin Gelişimi 395 Eş Seçimi 398 Hastalıklardan Kaçınma 401 Dil 401 Eğitimde Evrimsel Psikoloji 404

10 xvi İçindekiler Evrimsel Psikolojinin Değerlendirilmesi 404 Katkılar 404 Eleştiriler 405 KISIM YEDİ 408 Bölüm 16 Son Söz 408 Öğrenme Kuramlarında Güncel Eğilimler 409 Az Bilinen Kuramlar 409 Herkes Bir Sinirbilimcidir 409 Sinirbilim ve Eğitim 409 Öğrenme Stilleri 412 Uygulama Sorunları 413 Öğrenme Konusunda Cevapsız Bazı Sorular 413 Öğrenmenin Değişiminde Olgunlaşmanın İşlevi Nasıldır? 413 Kaç Tür Öğrenme Vardır? 414 Pekiştirme Nedir? 415 Öğrenme Süreci Hakkında Nihai Cevaplar Yoktur 415 Sözlük 417 Kaynakça 435 İsim Dizini 455 Konu Dizini 459