Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

Transkript

1 Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s Zülküf AYRANGÖL 1 Mustafa TEKDERE 2 Bülent Diclehan ÇADIRCI 3 ERZĠNCAN ÜNĠVERSĠTESĠ ĠKTĠSADĠ VE ĠDARĠ BĠLĠMLER FAKÜLTESĠ ÖĞRENCĠLERĠNĠN VERGĠ ALGILAMASI VE BĠLĠNCĠ ÜZERĠNE BĠR ĠNCELEME 4 Özet Vergi ahlakı, bireylerin vergi ile ilgili görev ve sorumluluklarını gönüllü olarak yerine getirmeleri konusunda kendilerinde buldukları içsel bir motivasyon olarak tanımlanmaktadır. Bu çerçevede bireylerin vergiye iliģkin kurallara uyması ve vergiye iliģkin ödevleri kendiliğinden yerine getirmesi beklenir. Vergiye uyum Ģeklinde de ifade edilen bu durum bireylerin vergiyi algılama biçimlerine ve vergi bilinçlerine bağlı olarak değiģmektedir. ÇalıĢma Erzincan Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin vergi algılamalarını ve vergi bilinçlerini ölçmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda gelecekte toplumun önemli kademelerinde yer alması ve vergi mükellefi olması muhtemel Erzincan Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi öğrencilerine 40 sorudan oluģan bir anket uygulanmıģtır. Anketten elde edilen sonuçlar SPSS programı aracılığıyla analize tabi tutulmuģtur. Anahtar Kelimeler: Vergi Algısı, Vergi Uyumu, Vergi Bilinci, Vergi Ahlakı Jel Kodları: H0, H2, H21 1 Yrd. Doç. Dr.,Erzincan Üniversitesi.,zayrangol@erzincan.edu.tr 2 ArĢ. Gör.,Erzincan Üniversitesi.,mtekdere@erzincan.edu.tr 3 ArĢ. Gör.,Erzincan Üniversitesi.,bdcadirci@erzincan.edu.tr 4 Bu çalıģma ġubat 2016 tarihinde Ġspanya nın Barcelona Ģehrinde Üçüncü Uluslararası Ekonomi Konferansı, Sempozyumu nda özet olarak bastırılan bildirinin güncellenmiģ ve geliģtirilmiģ halidir.

2 Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme STUDENTS OF ERZĠNCAN UNĠVERSĠTY FACULTY OF ECONOMĠCS AND ADMĠNĠSTRATĠVE SCĠENCES ARE A RESEARCH ON AWARENESS AND PERCEPTION OF TAX Abstract Tax ethic is defined as an internal motivation that individuals fulfill voluntarily their duties and responsibilities. In that respect, individuals are expected to obey the rules related to tax and to fulfill their duties about it by themselves. This situation which is also stated as tax compliance varies depending on the individuals tax perception and awareness. The aim of this paper is to measure the tax perception and awareness of the students studying at the Faculty of Economics and Administrative Sciences of Erzincan University. In this context, the students from the Faculty of Economics and Administrative Sciences of Erzincan University who are possibly believed to be taxpayer and take part in the important stage of society in the future, were asked a survey containing 40 questions. The results obtained from the survey were analyzed via SPSS. Key Words: Tax perception, tax awareness, tax compliance, tax morale. Jel Codes: H0, H2, H21 1. GĠRĠġ Vergiler genellikle ülkelerin en önemli gelir kaynağı ve her ekonominin can damarı (Doyle et al., 2009: 51) olarak görülmektedir. Türkiye de 2014 yılının merkezi yönetim bütçe gelirlerinin %86,4 ü vergi gelirlerinden oluģmuģtur 5. Kamu hizmetlerinin varlığı ve sürekliliği, bir baģka ifadeyle devletin mikro ve makro düzeyde üstlendiği sorumluluklar ele alındığında vergi gelirlerinin önemi daha iyi anlaģılmaktadır. Bu kapsamda hukuki cebir unsuru olmasına rağmen bireyleri vergi vermekten alıkoyan veya vergi kaçırma ve vergiden kaçınma potansiyeli olmasına rağmen gönüllü olarak vergi vermeye iten faktörlerin yönetim birimleri tarafından tespit edilmesi gerekmektedir. Bu sayede uygulanacak birtakım politikalar ile bireylerin vergi ile ilgili görev ve sorumluluklarını gönüllü olarak yerine getirmeleri konusunda kendilerinde buldukları içsel motivasyon üzerinde olumlu değiģiklikler sağlanabilir. Söz konusu durum ise kayıt dıģı faaliyetlerin azalmasına 6, dolayısıyla devletin gelir kaynaklarının artmasına ve devletin üstlendiği görev ve sorumlulukları daha baģarılı bir Ģekilde yerine getirmesine yardımcı olabilmektedir. Neticede vatandaģların kamu hizmetlerinden elde ettikleri memnuniyet düzeyinde yaģanacak artıģ ile devlete bağlılıkları arasında olumlu ve anlamlı iliģkiler elde edilebilecek ve bu durum vergilerin tam ve zamanında gönüllü olarak ödenmesiyle ilgili pozitif bir döngünün oluģmasına katkı sağlayacaktır. 333 ÇalıĢmada örneklem kütlesi olarak, Erzincan Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi öğrencileri seçilmiģ ve bu öğrencilerden 659 u ile yapılan anket sonuçları analiz edilmiģtir yılı toplam bütçe gelirlerinin 452 milyar lira, bu bütçe içerisinde toplam vergi gelirlerinin ise 389,5 milyar lira olacağı belirtilmektedir (OVMP: ). 6 Alm ve Torgler e göre (2004) kayıtdıģı ekonomi ile vergi ahlakı arasında ters yönlü bir iliģki vardır (Alm and Torgler, 2004: 16-17). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

3 Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı 2. Vergi Ahlakı, Vergi Algısı ve Vergi Bilinci Kavramları Devletlerin en önemli gelir kaynağı olan vergi gelirlerinin etkin biçimde elde edilmesi ve vergilendirilebilir kapasiteden en üst düzeyde yararlanılabilmek için vergi gayretinin dıģsal baskı yöntemleri ile arttırılmaya çalıģılması çabaları takip edilen bir yöntem olarak bilinmektedir. Bir baģka ifadeyle son zamanlara kadar daha çok devletin egemenlik gücünden ve hukuki cebir unsurundan yararlanarak; denetleme, yakalanma ve cezalandırma yöntemleri ile bireylerin vergi ödemesi teģvik edilmeye ve vergi kaçırması engellenmeye çalıģılmıģtır. Ancak birçok ülkede caydırıcılık seviyesi artan vergi uyumunu açıklama oldukça yetersiz kalmıģtır (ġahbaz ve Saruç, 2012: 58, Torgler, 2003c: 3, Torgler and Schneider, 2009: 230, Lago-Peñas and Lago-Peñas, 2010: 441). Ayrıca günümüzde bu yöntemin tek baģına yeterli olmadığı anlaģılmıģ ve dıģģal yaptırım yöntemlerine ilave olarak, bireyleri gönüllü biçimde vergi ödemeye teģvik edecek içsel yaptırım/motivasyon yöntemlerine de odaklanılmaya baģlanmıģtır (ġahbaz ve Saruç, 2012: 58). Çünkü vergi denetimleri ve cezalarının bireyleri vergilerini ödemeye zorlayacak yeterlilikte olmadığı durumlarda dahi birçok insanın düzenli olarak vergisini ödediği görülmüģ ve bu durum vergi uyumu literatüründe temel hareket noktası haline gelmiģtir (Torgler, 2003a: 6, Torgler et al., 2007: 3). Bu nedenle, kiģiler daha fazla harcanabilir gelir elde etme gibi rasyonel bir düģünce ile hareket etmek yerine niçin vergi kaçırmazlar veya niçin dürüstçe vergi öderler sorusu yapılan araģtırmalarda önemle üzerinde durulan bir konudur (Aktan ve SavaĢan, 2009: 1). Artık mükelleflerin tutum ve davranıģlarını açıklamakta sadece dıģsal yasal ve ekonomik faktörlerin yeterli olmadığı bilinmektedir. Bu çerçevede verginin hukuki cebir unsurunun ön plana çıkarıldığı geleneksel tanımına, vergide gönüllü uyumu vurgulama ve sağlama çabasında olan modern, ahlaki ve sosyal ilavelerin yapıldığı görülmektedir (Muter ve Özcan, 2012: 15). 334 Bu doğrultuda bireylerin devletle olan iliģkilerinde ve vergi ile ilgili iģlemlerinde tutum ve davranıģlarını etkileyen, bireylerin vergiyi algılama ve vergi bilinci üzerinde önemli etkileri olan içsel yaptırımların/motivasyonların ortaya çıkarılması önem arz etmektedir. Bu içsel motivasyonların ise baģta psikolojik ve sosyolojik olmak üzere demografik, kültürel, siyasi, idari, dini ve ahlaki birçok boyutu bulunmaktadır. Bu noktada karģımıza vergi ahlakı kavramı çıkmaktadır. Vergi ahlakı literatürü ile ilgili ilk önemli bulgular 1960 ve 1970 li yıllarda Günter Schmölders ve etrafındaki Alman bilim adamları tarafından, Cologne Vergi Psikolojisi Okulu olarak bilinen akademik çevreden elde edilmiģtir (Torgler, 2003a: 5, Alm and Torgler, 2004: 5). Birçok araģtırmacı tarafından vergi ahlakı; vergi uyumundaki artıģ derecesini açıklamaya yardımcı olan, vergi ödeme konusundaki (parasal boyutu olmayan) içsel bir motivasyon olarak tanımlanmaktadır (Torgler, 2003a: 5, Filippin et al., 2013: 320). Bu motivasyon vergi ödeyerek topluma katkı sağlandığına dair inanç veya vergi ödeme konusundaki ahlaki zorunluluklardan kaynaklanmaktadır (Cummings et al., 2006: 4, Torgler, 2005: 526, Torgler and Schneider, 2009: 232). Buradaki içsel motivasyon dıģsal bir baskı ya da zorlama olmaksızın gönüllü vergi ödemeyi ifade etmektedir (Aktan, 2006: 126, Muter ve Özcan, 2012: 21). Dolayısıyla vergi ahlakının yüksek olması vergiye karģı olumlu edinimler beslendiğinin açık bir göstergesi olarak ifade edilebilir. Bu nedenle kavram kapsamında bireyler vergi kaçakçılığı ve vergi cezaları karģısında belirli tavırlar takınmaktadır (Turhan, 1998: 199). Bir baģka ifadeyle vergi ahlakının düģük seviyede olduğu toplumlarda, vergi kaçakçılığı ve vergiden kaçınma Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

4 Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme düzeyi daha yüksektir (Torgler, 2003b: 136). Çünkü artan vergi ahlakının daha yüksek vergi uyumu ile iliģkisi vardır (Kornhauser, 2007: 139, Torgler, 2005: 525, Torgler, 2003c: 3). Bireyin vergiyi gönüllü olarak ödemesi veya vergiye iliģkin ödevlerini isteyerek, doğru biçimde, zamanında ve kendiliğinden yerine getirmesi olarak tanımlanan vergi uyumu ise; bireyin vergiyi algılaması, vergi ile ilgili düģünceleri ve sahip olduğu vergi bilinci çerçevesinde takınacağı tutum ve davranıģlardan etkilenmektedir (Aktan, 2006: 125). Ġlgili tanımlamayla bağlantılı olarak vergi uyumunu karmaģık davranıģsal bir konu olarak değerlendirmek mümkündür (Cummings et al., 2006: 4). Bu nedenle vergi uyumu üzerinde etkili olan vergi algılaması ve vergi bilinci kavramlarının izah edilmesinde fayda vardır. Zira bu kavramların içeriğinden hareketle vergi uyumsuzluğu yaģayan bireylerin sorunlarını çözecek adımlar atılması gerekmektedir. Çünkü diğer bireyler arasındaki uyumsuzluklar, bir bireyin mevcut durumda sahip olduğu vergi ahlakı ve uyumunu da azaltabilir (Kornhauser, 2007: 139). Vergi algılaması; bireyin iç ve dıģ uyarıcıların/motivasyonların etkisiyle vergiye iliģkin zihninde oluģturduğu yargı ve vergi olgusu ile ilgili fikir olarak tanımlanabilir (Sağlam, 2013: 319). Ġnsanların vergileri duyu organları aracılığıyla anlamlandırması da vergi algılaması olarak ifade edilmektedir (SağbaĢ ve BaĢoğlu, 2005: 126). Ġlk aģamada vergi, bireylerin kullanılabilir gelirini azaltmaları nedeniyle onların gelir ve harcama düzeylerini düģürdüğünden bir acı hissi uyandırmakta ve bir maliyet olarak algılanmaktadır. Bu algı ise bireyleri vergiden kurtulmak ve vergi yükünü hafifletmek yönündeki (vergi kaçırmak- vergiden kaçınmak) birtakım davranıģlar içerisine sokmaktadır (Muter ve Özcan, 2012: 15, Wenzel, 2005: 1). Yapılması gereken iç ve dıģ dinamiklerden kaynaklı bu algıyı yönetmek ve vergiye karģı oluģan olumsuz noktaları elimine edici adımları en kısa sürede atabilmektedir. Vergi bilinci kavramı ise vergi ile ilgili görev ve sorumlulukları yerine getirme konusundaki isteklilik düzeyi (Akdoğan, 2011: 189) ve verginin neden alındığı ile ilgili farkındalık olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdan bildirim, belge düzenine uyma, beyanname verme, verginin tahakkuku ve ödenmesi yükümlülüklerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Fakat vergi bilinci sadece vergi ödeme ile ilgili değildir. Mükelleflerin ödedikleri vergilerin harcandığı yerleri ve denetimi de kavram kapsamına alınabilir (Ömürbek vd. 2007: 104). Vergi algılamasıyla iç içe geçmiģ olan bu kavram çerçevesinde önemli olan nokta söz konusu isteklilik düzeyini arttırmaktır. Bu ise bireyleri vergi ödememeye iten olumsuz içsel ve dıģsal faktörlerin tespit edilip, isteklilik düzeyini azaltıcı bu faktörlerin ortadan kaldırılması, vergi ödeme isteği düzeyini arttırıcı faktörlerin ise geliģtirilmesi ile sağlanabilecektir. Böylece evrensel bir sorun olan vergiye gönüllü uyumu arttırma ve vergi uyumsuzluklarını azaltma çabaları (Kasipillai and Jabbar, 2006: 73) baģarıya ulaģabilecektir. 3. AraĢtırmanın Metodolojisi AraĢtırma, Erzincan Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesinde öğrenim gören Ġktisat, iģletme ve kamu yönetimi öğrencilerinin vergi algısı ve vergi bilinci düzeylerini ölçmektir. AraĢtırmanın ana kütlesi, Erzincan Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesinde iktisat, iģletme ve kamu yönetim bölümlerinin örgün ve ikinci öğretim programlarında okuyan sırayla 576, 569, 554 kiģiden oluģmaktadır. % 5 anlamlılık düzeyinde örneklem sayısı her bir bölüm için 217 olarak bulunmuģtur. Ġktisat bölümü için 238(18 hatalı 220 anket), iģletme bölümü için 243(22 hatalı 221), kamu yönetimi bölümü için 250(31 hatalı 219) anket yapılmıģtır. Toplamda 335 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

5 Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı 659 anket yapılmıģ olup her bölüm için ayrı örneklem sayısı çıkarılmasının sebebi bölümleri kendi içinde kıyaslayabilmektir. Anket formu üç bölümden oluģmaktadır. Birinci bölümde sosyo-demografik faktörleri analiz etmeye yönelik sorular sorulmuģtur. Ġkinci bölümde vergi bilincini, üçüncü bölümde ise vergi algılamasını ölçmeye yönelik sorular sorulmuģtur. Sorular ve temsil ettiği bölümler aģağıdaki Tablo 1 de verilmektedir. Tablo 1: Anket Soruları ve Dağılımı Sosyo-Demografik faktörleri belirlemeyi amaçlayan sorular S.1. Bölüm S.2. Öğrenim Türü S.3. Cinsiyet S.4. YaĢ S.5. Anne / Baba Mesleği S.6. Aylık Harcama Vergi bilincini ölçmeye yarayan sorular S.7.Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? S.8. Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. S.9. Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar. S.10. Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır. S.11. Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır. S.12. Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. S.13. AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. Vergi algısını ölçmeye yarayan sorular S.14.Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? S.15.Türkiye'de vergi oranları yüksektir S.16.Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir. S.17.Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. S.18.Ülkemizde vergi sistemi adildir. S.19.Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır. S.20.Asla vergi kaçırmam S.21.Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir. S.22.Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. S.23.Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir. S.24.Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır. S.25.Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. S.26.Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. S.27.Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanın da ödenmesi gerekir. S.28.Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir. S.29.Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. S.30.Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum. S.31.Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. S.32.Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum. S.33.Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar. S.34.Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır. S.35.Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur. S.36.Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır. S.37.Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim. S.38.Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır. S.39.Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). Tablo 1 e göre, öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerini belirlemeye yönelik 6 adet soru sorulmuģtur. Vergi bilinci ile vergi algısını ölçmek için ise (1) Kesinlikle Katılmıyorum, (2) Katılmıyorum, (3) Kararsızım, (4) Katılıyorum, (5) Kesinlikle Katılıyorum Ģeklinde 5 li Likert 336 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

6 Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme ölçeği kullanılmıģtır 7. Anket çalıģması neticesinde elde edilen veriler SPSS 21 paket programı kullanılarak analiz edilmektedir. Erzincan Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesinin iktisat, iģletme ve kamu yönetimi bölümlerinde okuyan ve ankete katılan öğrenci sayıları aģağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 2: Ankete katılan öğrencilerin Bölüm ve Öğrenim türüne göre Dağılımı Ġktisat Öğrenci Sayısı Katılım Sayısı Katılım Oranı N. Öğretim Ġ. Öğretim N. Öğretim Ġ. Öğretim N. Öğretim Ġ. Öğretim %42 %34 ĠĢletme Öğrenci Sayısı Katılım Sayısı Katılım Oranı N. Öğretim Ġ. Öğretim N. Öğretim Ġ. Öğretim N. Öğretim Ġ. Öğretim %35 %43 Kamu Yönetimi Öğrenci Sayısı Katılım Sayısı Katılım Oranı N. Öğretim Ġ. Öğretim N. Öğretim Ġ. Öğretim N. Öğretim Ġ. Öğretim %39 %41 Ankete katılan toplam 659 öğrencinin % 33 iktisat bölümünde, % 33 iģletme ve % 34 kamu yönetimi bölümünde öğrenim görmektedir. Bununla birlikte, Tablo 2 den incelenebileceği üzere öğrenciler, öğrenim türüne göre sınıflandırıldığında; ankete katılımın her iki öğrenim türünde de yakın oranlarda olduğu görülmektedir. 4. AraĢtırma Bulguları AraĢtırmanın bulguları demografik değiģkenler, vergi bilinci ve vergi algısı olmak üzere üç baģlık altında incelenecektir. Anket sorularının benzer fikirleri ölçüp ölçmediği ve ölçek içerisinde tutarlılığın olup olmadığı araģtırılmalıdır (Brayman ve Cramer, 1990:77). AraĢtırmada kullanılan anketlerden elde edilen verilerin iç tutarlılığını ölçmek için güvenilirlik testleri yapılmaktadır. Bu testler yardımıyla elde edilen güvenilirlik katsayısı, gerçek ve gözlenmiģ skorların varyanslarının birbirine oranıdır (Bayram, 2013:194). 337 Analizde Ģayet ölçme hatası yok ise katsayının 1 e eģit olması beklenmektedir. Ölçme hataları ise güvenilirlik katsayısının değerini 0 a yaklaģtıracaktır. Bu sebeple güvenilirlik katsayısı 0 ile 1 arasında bir değer almaktadır (Ural ve Kılıç, 2013: 284). AraĢtırmada güvenilirliği etmek amacıyla Cronbach Alpha indeksi kullanılmıģtır. Bu indekse göre, 0.70 değerinin üstündeki ölçeklerin içsel tutarlı olduğu ve ölçeğin güvenilirliğe sahip olduğu söylenmektedir (Clark-Carter, 1997: 338). Analize dahil edilen ölçeklerin Cronbach Alpha indeks değerleri aģağıdaki Tablo 3 te verilmektedir. 7 Vergi bilincini ölçmeye yönelik olan 7. Soru ile vergi algısını ölçmeye yönelik olan 14. Sorularda genelden farklı olarak Likert ölçeği kullanılmamıģtır. Vergi bilincini ölçmeye yönelik olan Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? sorusunun cevabı evet ya da hayır Ģeklinde istenmiģtir. Bununla beraber, vergi algısını ölçmeye yönelik sorulan Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? sorusunda ankete katılanlardan, Eğitim-Sağlık, Altyapı-UlaĢım, Savunma, Sosyal Güvenlik, Kültür-Turizm ve Diğer seçenekleri arasından birini seçmeleri istenmiģtir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

7 Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı Tablo 3: Cronbach Alpha Güvenilirlik Testi Cronbach's Alpha N of Items 0, ÇalıĢmada, 5 li Likert tipi soruların iç tutarlılığının test edildiği Cronbach Alpha katsayının değeri %82 ye yakın bir oran bulunmuģtur. Bu sonuca göre, ölçeğin yüksek derecede güvenilirliğe sahip olduğu görülmektedir. 5. Demografik DeğiĢkenler Ankete katılan öğrencilere ait demografik sonuçlar Tablo 4 te verilmektedir. Tabloya göre katılan öğrencilerin cinsiyet dağılımı birbirine yakın çıkmıģtır. Anket sonuçlarına göre, öğrencilerin %68.6 gibi bir çoğunluğu yaģ aralığındadır. Öğrencilerin, anne/baba mesleği dağılımı farklılık göstermektedir. Buna göre, iģçi %19.9, memur %22.9, çiftçi %11.5, serbest meslek %22.9, diğer 8 %22.8 olarak bulunmuģtur. Öğrencilerin aylık harcama dağılımına bakıldığında % TL ye kadar, %31.4 lük bir oran TL arası, %10.3 ü ve %4.4 ü ise 1501 ve üstü aylık harcamaya sahiptir. Tablo 4: Demografik Özellikler S.1.Cinsiyet S.2.YaĢınız Adet Oran Sıklık Oran Erkek ,7 20 ve altı ,1 Kadın , ,6 26 ve üzeri 15 2,3 S.3. Anne/Baba Mesleği S.4. Aylık Harcamalarınız Sıklık Oran Sıklık Oran ĠĢçi , ,9 Memur , ,4 Çiftçi 76 11, ,3 Serbest Meslek ,9 Diğer , ve üstü 29 4,4 6. Vergi Bilinci Ankette vergi bilincini analiz etmeye yönelik 1 soru ve 6 önerme sunulmuģtur. Ankete katılan öğrencilerin verdiği cevaplar ve oranları aģağıdaki tablo 5 te verilmektedir. Tablo 5: Vergi Bilincine ĠliĢkin Ġstatiksel Sonuçlar 338 Ġstatiksel Tanımlamalar Ortalama Medyan Mod Standart Sapma Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? 1,66 2,00 2,474 Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. 3,58 4,00 5 1,226 Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar. 4,01 4,00 5 1,166 Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır. 3,77 4,00 4 1,116 Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır. 3,87 4,00 5 1,192 Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. 4,01 4,00 5 1,114 AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. 3,60 4,00 4 1,230 8 Diğer Ģeklinde verilen seçenek emekli, gayrimenkul irad sahibi ve iģsizlerden oluģmaktadır. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

8 Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme Tablo 5 te verilen tanımlayıcı istatistiklere göre mod değerleri en sık verilen cevapları göstermektedir. Vergi bilincini analiz etmeye yönelik soruya en sık verilen cevap hayır (2) Ģeklinde olmuģtur. Bununla birlikte, önermelere verilen cevapların mod değerleri 4 ve 5 olarak görülmektedir. Bu durum katılımcıların önermelere katılıyorum (4) ve kesinlikle katılıyorum (5) Ģeklinde cevap verdiğini ortaya koymaktadır. Standart sapmalar göz önüne alındığında ise değerlerin 1 e yakın değerler aldığı ve ortalama etrafındaki dağılımlarının uzak olmadığı görülmektedir. Tablo 6: Vergi Bilincine ĠliĢkin Sonuçlar Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar. Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır. Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır. Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. Evet Hayır Sıklık Oran Sıklık Oran Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Sıklık Oran Sıklık Oran Sıklık Oran Sıklık Oran Sıklık Oran 52 7, , , , ,0 36 5,5 52 7, , , ,0 34 5,2 60 9, , , ,8 51 7,7 37 5, , , ,6 29 4,4 50 7, , , ,6 54 8, , , , ,1 Ankete katılan öğrencilerin vergi bilincini ölçmek için sorulan Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? sorusuna öğrencilerin %66.2 si hayır cevabını vermiģtir. Bu durum öğrencilerin vergi konusunda yeterli bilince sahip olmadıkları Ģeklinde yorumlanabilse de vergi bilincinin ölçüldüğü önermelere ya katılıyorum ya da kesinlikle katılıyorum Ģeklinde cevap verilmiģtir. Önermelere verilen cevapların dağılımı Ģu Ģekildedir: Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim önermesi için ortalama 3.58, katılıyorum %25.5, kesinlikle katılıyorum %29, toplamda ise %54.5 ( ) gibi nispeten yüksek bir oran bulunmuģtur. Vergi bilincini gösteren diğer önermeler ise sonuç Ģu Ģekildedir: Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar önermesi için katılıyorum %31.6, kesinlikle katılıyorum % 44, toplamda ise %75.6 ( ), Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır katılıyorum %39.2 kesinlikle katılıyorum % 28.8, toplamda ise %68 (39,2+28,8), Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluşmasında katkısı vardır katılıyorum %35.4, kesinlikle katılıyorum % 36.6, toplamda ise %72 ( ), Her harcamadan sonra fiş/fatura alırım katılıyorum %34,1 kesinlikle katılıyorum % 41.6, toplamda ise %75.7 ( ), Alışveriş 339 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

9 Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı yaparken fiş/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım katılıyorum %31.1 kesinlikle katılıyorum % 28.1, toplamda ise %75.7 (31,1+28,1) Ģeklinde bulunmuģtur. 7. Vergi Algısı Anketin üçüncü bölümünde ise vergi algısını ölçmeye yönelik 1 adet soru, 25 adet önerme kullanılmıģtır. Öğrencilerin vermiģ oldukları cevaplara iliģkin istatistiksel sonuçlar ve soru ile önermelere verilen cevapların dağılımı Tablo 7 ve Tablo 8 de verilmektedir. Tablo 7: Vergi Algısına ĠliĢkin Ġstatiksel Sonuçlar Ortalam a Medya n Mod Standart Sapma Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? 1,45 1,00 1 1,031 Türkiye'de vergi oranları yüksektir 4,16 4,00 5 1,110 Türkiye'de bireyler üzerinde ki vergi yükü yüksektir. 4,10 4,00 5 1,077 Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. 3,85 4,00 5 1,181 Ülkemizde vergi sistemi adildir. 2,43 2,00 1 1,314 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır. 3,69 4,00 4 1,184 Asla vergi kaçırmam 4,14 5,00 5 1,131 Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir. 4,17 5,00 5 1,188 Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. 3,63 4,00 5 1,287 Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir. 2,90 3,00 1 1,500 Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 3,50 4,00 4 1,260 Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 3,91 4,00 4 1,012 Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. 3,83 4,00 5 1,183 Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir. 4,07 4,00 4 1,036 Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir. 3,77 4,00 4 1,185 Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. 3,29 3,00 5 1,362 Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum. 2,61 2,00 1 1,340 Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. 2,19 2,00 1 1,291 Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum. 3,93 4,00 4 1,152 Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar. 3,98 4,00 5 1,132 Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır. 3,00 3,00 3 1,210 Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur. 3,36 3,00 3 1,140 Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır. 2,95 3,00 3 1,243 Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim. 3,25 3,00 4 1,190 Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır. 3,90 4,00 4 1,168 Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). 3,60 4,00 5 1,343 Tablo 7 de verilen tanımlayıcı istatistiklere göre mod değerleri en sık verilen cevapları göstermektedir. Katılımcıların büyük çoğunluğu, vergilerin eğitim ve sağlık alanında harcanmasını istemektedir. Vergi algısını ölçmeye yönelik 5 li likert tipi önermelerin mod değerleri sıklıkla katılıyorum (4) ve kesinlikle katılıyorum (5) olarak görülmektedir. Bununla birlikte, bazı önermeler kesinlikle katılmıyorum (1) ve kararsızım (3) Ģeklinde cevaplandırılmıģtır. Standart sapma değerlerinin ise vergi bilinci olduğu gibi 1 e yakın değerler aldığı ve ortalama etrafındaki dağılımlarının uzak olmadığı görülmektedir. 340 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

10 Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme Tablo 8: Vergi Algısına ĠliĢkin Sonuçlar Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? Türkiye'de vergi oranları yüksektir Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir. Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. Eğitim-Sağlık Altyapı-UlaĢım Savunma Sosyal Güvenlik Kültür Turizm Sıklı Ora Ora Sıklık Oran Sıklık Oran Sıklık Sıklık Oran k n n ,7 32 4,9 45 6,8 27 4,1 22 3,3 Kesinlikle Katılmıyorum Sıklık Oran Sıklık Oran Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Sıklı k Ora n Sıklık Ora n Kesinlikle Katılıyorum Sıklık Oran 39 5,9 24 3,6 55 8, , ,5 31 4,7 37 5,6 55 8, , , , , , , ,6 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Sıklık Oran Sıklık Oran Sıklık Ora n Sıklık Ora n Kesinlikle Katılıyorum Ülkemizde vergi sistemi adildir , , , , ,6 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır. 43 6, , , , ,7 Asla vergi kaçırmam 29 4,4 41 6, , , ,7 Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir. 38 5,8 47 7,1 49 7, , ,0 Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. 46 7, , , , ,8 Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir. Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır. Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir. Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir. Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum. Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum. Sıklık Oran , , , , ,2 64 9, , , , ,5 20 3,0 38 5, , , ,3 40 6,1 60 9, , , ,7 24 3,6 41 6,2 64 9, , ,2 43 6,5 59 9, , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 53 8,0 45 6,8 40 6, , , ,3 341 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

11 Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar. Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır. 40 6,1 38 5, , , , , , , , ,7 Tablo 8: Vergi Algısına ĠliĢkin Sonuçlar (Devam) Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur. Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır. Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim. Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır. Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Sıklık Oran Sıklık Oran Sıklık Ora n Sıklık Ora n Kesinlikle Katılıyorum Sıklık Oran 48 7, , , , , , , , , ,6 65 9, , , , ,5 44 6,7 45 6, , , , ,2 59 9, , , ,4 Vergi algısına iliģkin yapılan sıklık analizinin sonuçları Tablo 8 de görülmektedir. Tabloya göre ankete katılan öğrencilerin %80,7 lik kısmı vergilerin öncelikle eğitim ve sağlık alanına harcanmasını istemektedir. Türkiye de vergi oranları yüksektir ve Türkiye de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir önermelerine katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevabını verenlerin oransal değeri birbirine yakındır ve sırasıyla %82,1 (%32,6+%40,5) ile % 81,3 (%37,6+%43,7) bulunmuģtur. Katılımcıların %56,5 i yüksek vergilerin yatırımları engellemeyeceğini ve ülkemizde vergi sisteminin adil olmadığını düģünmektedir. Bununla beraber, %62,6 lık bir kesim kayıt dıģı faaliyetlerin azalmasının, vergi oranları düģürülürse mümkün olacağını düģünmektedir. Ankete katılan öğrencilerin, %76,8 i asla vergi kaçırmayacağını ifade ederken; %79,7 si vergi kaçırmayı hırsızlıkla eģdeğer görmektedir. Buna rağmen, vergi kaçıranların toplumdan dıģlanmasına ise %59,6 oranında katılmaktadırlar. Çevremde herkes vergi kaçırıyor bende kaçırırım anlayışı hâkimdir önermesine verilen yanıtlarda ise katılıyorum yönünde toplam %41, katılmıyorum yönünde ise toplam %44,9 luk birbirine yakın sonuçlar bulunmuģtur. Katılımcıların %56,3 ü insanların, devlete aidiyet duygusu olmadığı için, %70,8 i kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için vergi kaçırdıkları yönünde görüģ bildirmiģtir. Bireylerin gelir ve refah seviyesi ile vergi ödeme arzusu arasında pozitif yönlü bir iliģki olduğunu ifade eden %68,9 luk kesimin yanında %80,4 lük bir kesimde vergilerin zamanında ödenmesi durumunda devletin mali olarak güçleneceği yönünde görüģ beyan etmiģtir. Ankete katılan öğrencilerin %66,62sı vergi kutsal bir vatandaģlık görevi görmesine rağmen diğer yandan %47 lik bir kısmı zorunluluk olmadığı takdirde vergiyi ödemeyeceğini ifade etmektedir. Katılımcıların büyük çoğunluğunda, vergilerin ödenmesinde dini ve siyasi görüģlerinin etkili olmadığı, vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördükleri için ödedikleri sonucuna ulaģılmıģtır. Tablo 8 e göre öğrencilerin %76,7 lik bir kesimi vergilerin düzenli ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetlerin aksayacağını düģünmektedir. Vergi sistemimiz günümüz koşullarına uyum sağlamaktadır, Vergi mevzuatımız oldukça karışık ve anlaşılması zordur ve Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır önermelerinde ise 342 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

12 VERGĠ ALGISI Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme katılımcılar yüksek oranlarda kararsız olduklarını ifade etmiģ olmalarına rağmen %45,7 si aldıkları eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgiye sahip olduklarını iddia etmektedir. Ankete katılan öğrencilerin %73,4 ü ödenmeyen her verginin gelecek nesillerin borç yükünü artıracağının farkındadır. Son olarak, öğrencilerin %55,9 u ödenen vergilerin devlet tarafından doğru kullanılmadığını düģünmektedir. 8. Vergi Bilinci ve Vergi Algısına Yönelik Non-Parametrik Testler Vergi bilinci ve vergi algısının analiz edildiği bu çalıģmada, katılımcıların demografik özelliklerinin vergi bilinci ve vergi algısını üzerindeki etkisi non-parametrik (parametrik olmayan) testler ile sınanmıģtır. Birbirinden bağımsız grupların bağımlı değiģkene iliģkin sonuçlarının karģılaģtırılıp, iki dağılım arasında anlamlı bir fark olup olmadığını sınayan testlere parametrik olmayan testler denilmektedir(ural ve Kılıç; 2013: 269). Ana kütlenin normal dapılıma sahip olmadığı durumlarda kullandığımız non-parametrik testlerde dağılımın süreklilik göstermesi yeterlidir(bayram;2013:105). Parametrik olmayan testler örneklem büyüklüğüne göre ayrılmaktadır. ÇalıĢmada, en sık kullanılan testlerden biri olan Kruskal-Wallis H testi kullanılmıģtır. Birbirinden bağımsız üç veya daha fazla örnekleme iliģkin dağılımların karģılaģtırılarak aralarında anlamlı bir iliģki bulunup bulunmadığı ölçülmeye çalıģılmıģtır. Bununla birlikte, örneklemin iki gruba bölündüğü öğrenim türü ve cinsiyet değiģkenleri için Mann-Whitney U testi kullanılması daha uygun görülmekle beraber, Kruskal-Wallis H testinin iki grup için Mann- Whitney U testi ile aynı sonucu verdiği görülmektedir (Ural ve Kılıç; 2013: 269). Dolayısıyla, bütün önermeler Kruskal-Wallis H testi ile analiz edilmektedir. Tablo 9: Bölüm- Vergi Algısı ve Vergi Bilinci ĠliĢkisi Kruskal-Wallis H Testi 343 Ki- Kare Olasılık S.14. Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? 9,079,011 S.15. Türkiye'de vergi oranları yüksektir,804,669 S.16. Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir. 2,824,244 S.17. Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. 2,235,327 S.18. Ülkemizde vergi sistemi adildir.,428,807 S.19 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır. 4,932,085 S.20. Asla vergi kaçırmam 1,724,422 S.21. Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir. 5,285,071 S.22. Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. 1,642,440 S.23. Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir. 1,127,569 S.24. Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 4,879,087 S.25. Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 3,029,220 S.26. Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. 1,552,460 S.27 Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir. 5,940,051 S.28. Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir. 2,503,286 S.29. Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. 2,068,356 S.30. Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum. 1,921,383 S.31. Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. 1,625,444 S.32. Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum. 2,688,261 S.33. Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar. 2,278,320 S.34. Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır.,028,986 S.35. Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur. 1,467,480 S.36. Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır.,789,674 S.37. Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim.,332,847 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

13 VERGĠ ALGISI VERGĠ BĠLĠNCĠ Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı S.38. Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır. 1,411,494 S.39. Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). 1,320,517 S.7 Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? 5,348,069 S.8 Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. 3,266,195 S.9 Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar. 8,572,014 S.10 Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır.,858,651 S.11 Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır. 28,786,000 S.12 Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. 1,805,405 S.13 AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. 9,162,010 Tablo 9 öğrencilerin okudukları bölümün vergi bilinci ve vergi algısı üzerindeki etkilerinin sonuçlarını Kruskal-Wallis H testine göre göstermektedir. Test sonuçları için kurulan hipotezler aģağıda verilmektedir. :Bölüm farklılığının vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı yoktur. :Bölüm farklılığının vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı vardır. Analiz sonucunda elde edilen olasılık değerleri %5 anlamlılık düzeyinden küçük ise reddedilerek alternatif hipotez kabul edilmektedir. Tablo 9 incelendiğinde, vergi bilinci için S.9, S.11, S.13 soruları, vergi algısı için ise S.14. sorusunun olasılık değeri %5 anlamlılık düzeyinden küçüktür. Dolayısıyla, bu sorular için hipotezi reddedilmekte; bölümlere göre farklılığın olduğu gözlenmektedir. Ancak, sorulara genel olarak bakıldığından olasılık değeri %5 in üstünde olduğu için bölüm farklılığının vergi bilinci ve vergi algısı üzerinden bir etkisinin olmadığı söylenebilmektedir. Tablo 10: Öğrenim Türü ile Vergi Algısı ve Vergi Bilinci ĠliĢkisi Kruskal-Wallis H Testi Ki- Kare Olasılık S.14. Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? 4,250,039 S.15. Türkiye'de vergi oranları yüksektir 1,069,301 S.16. Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir.,112,738 S.17. Yüksek vergi oranları yatırımları engeller.,035,851 S.18. Ülkemizde vergi sistemi adildir. 1,073,300 S.19 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır.,358,550 S.20. Asla vergi kaçırmam,085,771 S.21. Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir.,333,564 S.22. Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır.,992,319 S.23. Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir.,936,333 S.24. Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır.,004,950 S.25. Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır.,647,421 S.26. Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar.,119,730 S.27 Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir.,013,910 S.28. Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir. 1,460,227 S.29. Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. 2,995,084 S.30. Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum.,038,845 S.31. Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. 1,073,300 S.32. Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum.,941,332 S.33. Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar.,369,544 S.34. Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır. 3,723,054 S.35. Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur.,950,330 S.36. Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır. 3,515,061 S.37. Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim. 1,004,316 S.38. Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır.,000,994 S.39. Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). 1,182, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

14 VERGĠ BĠLĠNCĠ VERGĠ ALGISI VERGĠ BĠLĠNCĠ Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme S.7 Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? 1,901,168 S.8 Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim.,000,995 S.9 Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar.,061,804 S.10 Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır. 1,356,244 S.11 Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır.,176,674 S.12 Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. 1,778,182 S.13 AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. 1,751,186 Öğrencilerin öğrenim türünün, vergi bilinci ve vergi algısı üzerindeki etkileri Tablo10 da gösterilmiģtir. Test sonuçları için kurulan hipotezler aģağıda verilmektedir. :Öğrenim türünün vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı yoktur. :Öğrenim türünün vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı vardır. Tablo 10 incelendiğinde, sadece vergi algısı için S.14. sorusunun olasılık değeri %5 anlamlılık düzeyinden küçüktür. Dolayısıyla, bu soru için hipotezi reddedilmekte ve öğrenim türüne göre farklılığın olduğu görülmektedir. Genel olarak bakıldığında öğrenim türünün vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığının olmadığı söylenebilmektedir. Tablo 11: Cinsiyet ile Vergi Algısı ve Vergi Bilinci ĠliĢkisi Kruskal-Wallis Testi Ki- Kare Olasılık S.14. Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? 2,087,149 S.15. Türkiye'de vergi oranları yüksektir 8,682,003 S.16. Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir. 4,869,027 S.17. Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. 1,271,260 S.18. Ülkemizde vergi sistemi adildir.,795,373 S.19 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır.,916,339 S.20. Asla vergi kaçırmam,000,991 S.21. Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir.,002,969 S.22. Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. 2,282,131 S.23. Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir. 10,100,001 S.24. Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 3,593,058 S.25. Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 2,239,135 S.26. Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. 2,332,127 S.27 Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir.,001,980 S.28. Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir. 3,612,057 S.29. Vergide zorunluluk olmazsa ödemem.,611,435 S.30. Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum.,279,597 S.31. Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum.,114,736 S.32. Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum.,357,550 S.33. Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar.,809,369 S.34. Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır.,169,681 S.35. Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur.,256,613 S.36. Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır.,004,951 S.37. Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim.,121,728 S.38. Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır.,064,800 S.39. Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). 1,650,199 S.7 Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? 7,265,007 S.8 Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. 2,883,090 S.9 Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar.,141,707 S.10 Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır.,400,527 S.11 Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır.,290,590 S.12 Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. 6,436,011 S.13 AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. 1,807, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s

15 VERGĠ BĠLĠNCĠ VERGĠ ALGISI Zülküf Ayrangöl _ Mustafa Tekdere _ Bülent Diclehan Çadırcı Vergi bilinci ve vergi algısı sonuçlarında cinsiyet farklılığının etkisi olup olmadığını incelediğimiz Tablo 11 için kurulan hipotezler ise Ģöyledir: :Cinsiyete göre vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı yoktur. :Cinsiyete göre vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı vardır. Vergi bilinci için S.7, S.12, soruları, vergi algısı için ise S.15, S.16, S.23 sorularının olasılık değeri %5 anlamlılık düzeyinden küçüktür. Dolayısıyla, bu sorular için hipotezi reddedilmekte; cinsiyete göre farklılığın olduğu gözlenmektedir. Yine vergi bilinci ve vergi algısına genel olarak bakıldığında, cinsiyet farklılığının bir etkisi olmadığı görülmektedir. Tablo 12: YaĢ ile Vergi Algısı ve Vergi Bilinci ĠliĢkisi Kruskal-Wallis H Testi Ki-Kare Olasılık S.14. Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz?,656,720 S.15. Türkiye'de vergi oranları yüksektir 1,720,423 S.16. Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir. 2,828,243 S.17. Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. 2,439,295 S.18. Ülkemizde vergi sistemi adildir. 3,724,155 S.19 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır.,387,824 S.20. Asla vergi kaçırmam 2,470,291 S.21. Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir. 4,597,100 S.22. Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. 1,401,496 S.23. Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir.,774,679 S.24. Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır.,521,771 S.25. Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 2,080,353 S.26. Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. 3,869,144 S.27 Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir. 6,703,035 S.28. Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir.,992,609 S.29. Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. 7,092,029 S.30. Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum. 2,998,223 S.31. Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. 12,567,002 S.32. Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum.,290,865 S.33. Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar. 1,915,384 S.34. Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır. 6,126,047 S.35. Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur.,316,854 S.36. Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır. 5,924,052 S.37. Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim. 7,024,030 S.38. Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır.,230,891 S.39. Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). 15,130,001 S.7 Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? 17,356,000 S.8 Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. 4,938,085 S.9 Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar. 4,355,113 S.10 Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır.,372,830 S.11 Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır. 6,561,038 S.12 Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım.,351,839 S.13 AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. 1,453, Tablo 12, yaģ faktörünün vergi bilinci ve vergi algısı üzerindeki etkilerinin sonuçlarını Kruskal- Wallis H testine göre göstermektedir. Test sonuçları için kurulan hipotezler aģağıda verilmektedir. :YaĢ faktörüne göre vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı yoktur. : YaĢ faktörüne göre vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı vardır. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 10, Mart 2017, s

16 VERGĠ BĠLĠNCĠ VERGĠ ALGISI Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme Analiz sonucunda elde edilen olasılık değerleri %5 anlamlılık düzeyinden küçük ise reddedilerek alternatif hipotez kabul edilmektedir. Tablo 12 incelendiğinde, vergi bilinci için S.7, S.11 soruları, vergi algısı için ise S.27, S.29, S.31, S.34, S.37, S.39 sorularının olasılık değeri %5 anlamlılık düzeyinden küçüktür. Dolayısıyla, bu sorular için hipotezi reddedilmekte; yaģ faktörüne göre farklılığın olduğu gözlenmektedir. Tablo 13: Anne/Baba Mesleği ile Vergi Algısı ve Vergi Bilinci ĠliĢkisi Kruskal-Wallis H Testi Ki- Kare Olasılık S.14. Vergilerin öncelikle hangi alanlara harcanmasını istiyorsunuz? 6,477,166 S.15. Türkiye'de vergi oranları yüksektir 6,366,173 S.16. Türkiye'de bireyler üzerindeki vergi yükü yüksektir. 2,774,596 S.17. Yüksek vergi oranları yatırımları engeller. 2,168,705 S.18. Ülkemizde vergi sistemi adildir. 8,643,071 S.19 Vergi oranları düģürülürse kayıt dıģı faaliyetler azalır. 2,755,600 S.20. Asla vergi kaçırmam 4,780,311 S.21. Vergi kaçırmak hırsızlıkla eģdeğerdir. 1,840,765 S.22. Vergi kaçıran kimseler toplum tarafından dıģlanmalıdır. 1,665,797 S.23. Çevremde "Herkes vergi kaçırıyor ben de kaçırırım" anlayıģı hâkimdir. 7,477,113 S.24. Devlete aidiyet duygusu olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 1,737,784 S.25. Kamu mali yönetimi daha Ģeffaf olmadığı için insanlar vergi kaçırır. 1,549,818 S.26. Bireylerin gelir ve refah seviyesi artarsa vergi ödeme arzusu artar. 8,154,086 S.27 Mali olarak güçlü bir devlet için vergilerin zamanında ödenmesi gerekir.,372,985 S.28. Vergi kutsal bir vatandaģlık görevidir.,864,930 S.29. Vergide zorunluluk olmazsa ödemem. 1,469,832 S.30. Vergiyi dini inancımın bir gereği olarak ödüyorum.,207,995 S.31. Vergiyi siyasa iktidara bağlılığımdan dolayı ödüyorum. 4,043,400 S.32. Vergiyi bir vatandaģlık görevi olarak gördüğüm için ödüyorum. 5,030,284 S.33. Vergiler düzenli olarak ödenmediği takdirde devletin sunacağı hizmetler aksar. 5,809,214 S.34. Vergi sistemimiz günümüz koģullarına uyum sağlamaktadır. 2,398,663 S.35. Vergi mevzuatımız oldukça karıģık ve anlaģılması zordur. 3,827,430 S.36. Vergi mevzuatımızdaki cezalar caydırıcıdır. 1,226,874 S.37. Aldığım eğitim çerçevesinde vergi mevzuatı hakkında yeterli bilgi sahibiyim. 4,079,395 S.38. Ödenmeyen her vergi gelecek nesillerin borç yükünü artırır. 1,232,873 S.39. Ödenen vergiler devlet tarafından doğru kullanılmıyor (israf ediliyor). 2,144,709 S.7 Alo Maliye hattını daha önce duydunuz mu? 1,295,862 S.8 Çevremde birinin vergi kaçırdığını görsem ihbar ederim. 7,345,119 S.9 Eğitim seviyesi yükseldikçe vergi bilinci artar. 2,436,656 S.10 Reklam kampanyaları ve kamu spotları vergi bilincini artırır.,991,911 S.11 Üniversitede okuduğum bölümün vergi bilincimin oluģmasında katkısı vardır. 1,795,773 S.12 Her harcamadan sonra fiģ/fatura alırım. 10,641,031 S.13 AlıĢveriĢ yaparken fiģ/fatura vermeyen satıcıyı uyarırım. 10,473,033 Tablo 13, anne/baba mesleğinin vergi bilinci ve vergi algısı üzerindeki etkilerinin sonuçlarını Kruskal-Wallis H testine göre göstermektedir. Test sonuçları için kurulan hipotezler aģağıda verilmektedir. :Anne/baba mesleğine göre vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı yoktur. : Anne/baba mesleğine göre vergi bilinci ve vergi algısı üzerinde bir farklılığı vardır. Analiz sonucunda elde edilen olasılık değerleri %5 anlamlılık düzeyinden küçük ise reddedilerek alternatif hipotez kabul edilmektedir. Tablo 13 incelendiğinde, sadece vergi bilinci 347 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:10, Mart 2017, s