Görü ve Önerileriniz çin:

Transkript

1 BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ KUR RİSKİ DEĞERLENDİRME RAPORU-III (Ocak 2006-Haziran 2007) Ekim

2

3 Bu Rapor kamuoyunu bilgilendirme amacıyla, Türk bankacılık sektörünün Haziran 2007 geçici verileri üzerinden hazırlanmış olup, içinde yer alan bilgi ve verilere dayanılarak verilecek yatırım ve benzeri kararların sonuçlarından BDDK sorumlu tutulamaz. Görüş ve Önerileriniz Đçin: Aydan AYDIN ĐNAN Denetim II Dairesi (212) ainan@bddk.org.tr Ela DOĞAN GÖLÖNÜ Denetim I Dairesi (212) edogan@bddk.org.tr 3

4 ĐÇĐNDEKĐLER TABLO DĐZĐNĐ... 5 GRAFĐK DĐZĐNĐ... 6 KISALTMALAR... 7 GĐRĐŞ YABANCI PARA NET GENEL POZĐSYONUNUN GELĐŞĐMĐ Türk Bankacılık Sektörü Yabancı Para Net Genel u Banka Grupları Bazında Yabancı Para Net Genel unun Gelişimi Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Kalkınma ve Yatırım Bankaları TMSF Bankası (Birleşik Fon Bankası) Katılım Bankaları Türk Bankacılık Sektörü Yabancı Para unun Döviz Cinsleri Đtibarıyla Dağılımı KUR - FAĐZ RĐSKĐ ĐLĐŞKĐSĐ Türk Bankacılık Sektörünün Yeniden Fiyatlama Dönemine Göre Döviz Bazında Kümülatif GAP Analizi TÜREV SÖZLEŞMELER SONUÇ

5 TABLO DĐZĐNĐ Tablo 1: Türk Bankacılık Sektöründe Kur Değişimleri ve Türev Đşlemler Kaynaklı Kar/Zarar (Bin YTL) Tablo 2: Türk Bankacılık Sektörü YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) ( ) Tablo 3: Kamu Bankaları Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) Tablo 4: Özel Bankalar Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD)* Tablo 5: Yabancı Bankalar Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD)* Tablo 6: Kalkınma ve Yatırım Bankaları Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) Tablo 7: TMSF Bankaları Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) Tablo 8: Katılım Bankaları Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) Tablo 9: Bankacılık Sektörü Yabancı Para unun Döviz Cinsleri Đtibarıyla Dağılımı Tablo 10: Türk Bankacılık Sektörünün Yeniden Fiyatlama Dönemine Göre Döviz Bazında GAP Analizi (Bin YTL) Tablo 11: Türev Đşlemlerin Vadesine Göre Dağılımı

6 GRAFĐK DĐZĐNĐ Grafik 1: Türk Bankacılık Sektörü YP unun Haftalık Seyri ( ) Grafik 2: Yurtdışından Kullandırılan YP Krediler Grafik 3: Kur Riski Đçin Gerekli Sermaye Yükümlülüğü ve Özkaynaklara Oranı Grafik 4: Türk Bankacılık Sektörü Bilanço Dışı unun Bileşenleri Grafik 5: Kamu Bankalarının Bilanço Dışı unun Bileşenleri (Bin USD) Grafik 6: Özel Bankaların Bilanço Dışı unun Bileşenleri Grafik 7: Yabancı Bankaların Bilanço Dışı unun Bileşenleri Grafik 8: USD ve EUR Bazında Bilanço Đçi Net Grafik 9: 2006 Yılı 2007/6 Yılı USD ve EUR Kuru ile /$ Çapraz Kuru Grafik 10: 2006 Yılı ve 2007/6 USD ve EUR Getiri Oynaklığı (%) (10 Günlük Hareketli Ortalama) Grafik 11: Türev Sözleşmelerin TP- YP Gelişimi Grafik 12: Önem Arzeden Türev Sözleşmelerin Dağılımı (%) Sağ Eksen Kümüle Pay (Haziran 2007) Grafik 13: Önem Arzeden Türev Sözleşmelerin Karşı Taraf Bazında Dağılımı (Bin YTL) (Haziran 2007) Grafik 14: Karşı Tarafı Türkiye de Yerleşikler Olan Önem Arzeden Türev Sözleşmeler (Bin YTL) (Haziran 2007) Grafik 15: Bankaların Kendi Risk Grubu Đle Gerçekleştirdikleri Önem Arzeden Türev Sözleşmeler (Haziran 2007)

7 KISALTMALAR CHF : Đsviçre Para Birimi DE : Dövize Endeksli DEK : Dövize Endeksli Kredi EUR : Avrupa Birliği Para Birimi GBP : Đngiltere Para Birimi JPY : Japonya Para Birimi OBA : Off-Shore da Faaliyet Gösteren Bankalar OBD : Off-Shore da Faaliyet Gösteren Banka Dışı Mali Kesim ODT : Off-Shore da Faaliyet Gösteren Diğer Tüzel Kişiler OGK : Off-Shore da Faaliyet Gösteren Gerçek Kişiler PAOA : Para Alım Opsiyon Alım PAOS : Para Alım Opsiyon Satım PSOA : Para Satım Opsiyon Alım PSOS : Para Satım Opsiyon Satım SBA : Off-Shore Dışındaki Yerlerde Faaliyet Gösteren Bankalar SBD : Off-Shore Dışındaki Yerlerde Faaliyet Gösteren Banka Dışı Mali Kesim SDT : Off-Shore Dışındaki Yerlerde Faaliyet Gösteren Diğer Tüzel Kişiler SFAL : Swap Faiz Alım SFSA : Swap Faiz Satım SGK : Off-Shore Dışındaki Yerlerde Faaliyet Gösteren Gerçek Kişiler SPAL : Swap Para Alım SPSA : Swap Para Satım TCMB : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TMSF : Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu TP : Türk Parası USD : Amerika Birleşik Devletleri Para Birimi VDAL : Vadeli Döviz Alım VFAL : Vadeli Faiz Alım VFSA : Vadeli Faiz Satım VDSA : Vadeli Döviz Satım YP : Yabancı Para YPNGP : Yabancı Para Net Genel u 7

8 GĐRĐŞ Uluslararası finans piyasalarında 2007 yılı Temmuz ayından itibaren başlayan ve özellikle Ağustos ayında yaşanan dalgalanmalardan Türk bankacılık sektörünün nasıl etkileneceği ekonominin tüm birimlerince dikkatle izlenmektedir. Kamuoyunu bankacılık sektörünün kur riskleri konusunda bilgilendirme amacıyla hazırlanan Türk Bankacılık Sektörü Kur Riski Değerlendirme Raporlarının üçüncüsü olan bu rapor, Haziran 2007 verilerine dayalı olarak hazırlanmıştır. Rapor, kapsadığı dönem itibarıyla son dönemdeki gelişmelerin etkilerini yansıtmamakla beraber, dalgalanmalar öncesinde sektörün kur riski açısından içinde bulunduğu durumu ve Ocak 2006-Haziran 2007 döneminde bankaların gruplar bazında kur riski konusunda yaklaşımlarını ortaya koymaktadır. Ağustos 2007 döneminde, uluslararası piyasalarda konut finansmanına yönelik olarak kullandırılan kredilerin geri ödemelerinde aksaklıklarla başlayan, yaygınlığı ve hacmi türev enstrümanlar yoluyla artan, kredi kaynaklı bir krizin likidite sıkışıklığının üst noktasına ulaştığı ve pek çok merkez bankasını yıllar sonra beraberce piyasaya müdahale etme noktasına getiren dalgalanmalar gerçekleşmiştir. Bu dalgalanmalar, Türkiye açısından ise ekonomiden ziyade siyasi alanda belirsizliklerin olduğu bir dönemin sonrasında yaşanmıştır. Özellikle cumhurbaşkanlığı seçim süreci ve Temmuz 2007 genel seçimleri öncesinde sektörün muhtelif senaryolara karşı hazırlıklı olduğu bir dönemin ardından dalgalanmaların yaşanması, para ve döviz piyasalarında keskin hareketlerin olmasını önlemiştir. Sektör 2006 yılını, Mayıs-Haziran dalgalanmaları sonrasında bilanço içi pozisyon açığını azaltarak ve net genel pozisyonda açıktan kapalıya dönerek tamamlamış, 2007 yılı başından itibaren ise bilanço içi ve net genelde açık pozisyonda çalışmıştır. Özellikle, 2007 yılı Mart- Haziran ayları arasında açık pozisyonun genişlediği ancak Haziran ayı ortasından itibaren bilanço dışının da katkısıyla, net genel açık pozisyonun daraldığı görülmektedir. Gruplar bazında bakıldığında, özel bankalar grubunun genel olarak açık pozisyonda, yabancı bankaların 2006 yılı içinde Şubat-Mayıs ayları arasında, 2007 yılında ise Mart ayından itibaren açık pozisyonda çalıştıkları görülmektedir. Kamu bankaları ile kalkınma ve yatırım bankaları incelenen dönem boyunca genel olarak fazla pozisyonda bulunmuşlar, katılım bankaları ise genel olarak kapalı pozisyonda çalışmışlardır. Neticede, sektörün 2006 yılı Temmuz-Kasım ayları arası hariç olmak üzere incelenen dönemde genel olarak nette açık pozisyonda bulunduğu görülmektedir. Bankalarca ağırlıklı olarak kredi ve daha az miktarda menkul değer şeklinde tutulan dövize endeksli varlıklar bilanço içi açık pozisyonun, bilanço dışı pozisyon ise net genel 8

9 pozisyonun azaltılmasına katkı yapmaktadır. Dövize endeksli pozisyonun %88 i kredilerden, %12 si ise dövize endeksli kamu borçlanma senetlerinden oluşmaktadır. Bankacılık sektörünün gruplar bazında açık pozisyonunun haftalık gelişimi, raporun ilk bölümünü oluşturmaktadır. 1 Sektörün yeniden fiyatlama dönemine göre varlık ve yükümlülük yapıları incelendiğinde bankaların TRY, USD ve EUR bazında faiz riskine maruz oldukları anlaşılmaktadır. Sektörün yeniden fiyatlama dönemine göre döviz bazında GAP analizine raporun ikinci bölümünde yer verilmiştir. Đlgili dönemde, bilanço içi açık pozisyonların kapatılması ve genel olarak kur riskinden korunmaya yönelik olarak, çoğunlukla özel ve yabancı bankalar olmak üzere hemen hemen tüm gruplar tarafından türev araçlara başvurulduğu görülmektedir. Türev araçların detayına raporun üçüncü bölümünde yer verilmiştir. Türev işlemlerde daha önceki raporlarda banka grupları bazında görülen genel tercihler değişmemiş, bankalar türev işlemlerde yoğun olarak swap işlemlerine başvurmuşlardır. Swap işlemlerini takiben en fazla başvurulan işlemler ise forward ve opsiyonlardır yılı başından itibaren bakıldığında ortaya çıkan veriler, bankaların geçmişe kıyasla YTL ve yabancı para cinsinden varlık ve yükümlülükleri arasındaki dengeyi çok daha dikkatle takip ettiklerini, türev ürünlerden de yararlanarak bilançolarını olumsuz senaryolara karşı korumaya aldıklarını göstermektedir. Diğer taraftan, daha evvel işaret edilen bankaların kredi müşterisi durumunda olan şirketler kesiminin yurtdışından kullandığı krediler nedeniyle üstlendiği kur riski, dolaylı bir kredi riskine dönmektedir. Benzer şekilde bankaların kredi müşterilerine kullandırdığı Dövize Endeksli Krediler (DEK) ve bankacılık kesiminin yurtdışı teşkilatı aracılığıyla kullandırdığı YP krediler nedeniyle karşı karşıya olduğu kredi riski de aynı şekilde devam etmektedir. Rapor içinde kullanılan veriler BDDK veri tabanında yer alan haftalık ve aylık veriler, kurlar ise TCMB kurlarıdır. Türk bankacılık sektöründe gerçekleşen hisse devirleri sonucunda yabancı kontrolüne geçen bankalar, hisse devirlerinin onaylanmasını takip eden ay sonundan itibaren yabancı bankalar grubunda sınıflandırılmıştır. 2 1 Bu rapordan itibaren Katılım bankaları da rapor kapsamına dahil edilmiştir. Sektörün toplam tablosunda yer alan verilerle daha önce açıklanan raporlardaki toplam verileri arasındaki farklar buradan kaynaklanmaktadır. 2 Raporun kapsadığı dönem içinde 4 banka (Turkland Bank, Finansbank, Denizbank, Tekfenbank) özel bankalar grubundan yabancı bankalar grubuna geçmiştir. 9

10 1. YABANCI PARA NET GENEL POZĐSYONUNUN GELĐŞĐMĐ 1.1.Türk Bankacılık Sektörü Yabancı Para Net Genel u Türk bankacılık sektörünün Ocak Haziran 2007 dönemine ilişkin Yabancı Para Net Genel u (YPNGP) incelendiğinde genel olarak net pozisyonun açık ancak yasal sınırlar içinde olduğu görülmektedir. Sektörün bilanço içi pozisyonu, bilanço dışı pozisyonu ve nihayetinde yabancı para net genel pozisyonunun gelişimi aşağıdaki grafikte sunulmaktadır. Grafik 1: Türk Bankacılık Sektörü YP unun Haftalık Seyri ( ) Bin USD Bilanço Đçi Bilanço Dışı Net Sektörün yabancı para pozisyonu genel olarak değerlendirildiğinde; yılsonu itibarıyla 140,6 milyon USD olan net fazla pozisyon tutarı, 2007 Haziran sonu itibarıyla 598 milyon USD tutarında açık pozisyona dönüşmüştür. - Sektörün YPNGP si 2006 yılının ilk yarısında değişkenlik göstermekle beraber çoğunlukla negatif iken, ikinci yarısında Kasım ayı ortasından Aralık ayı ortasına dek süren dört hafta dışında genel olarak pozitiftir yılının ilk yarısında ise bankalar net pozisyonlarını, hacmini de büyüterek, açmışlardır. Đncelenen dönemde bankacılık sektörünün en yüksek net genel pozisyon açığı milyon USD ile haftasında, en yüksek net genel pozisyon fazlası ise 973 milyon USD ile haftasında gözlenmiştir. - Türk bankacılık sektörünün bilanço içi pozisyonu incelenen haftaların tamamında negatif bakiye arz etmekte, diğer bir ifadeyle bilanço içi döviz varlıkları bilanço içi döviz yükümlülüklerinden daha düşük gerçekleşmektedir. Buna karşılık, sektör bilanço dışında fazla 10

11 pozisyon taşımakta, bilanço içinde taşınan açık pozisyon, bilanço dışı fazla pozisyon ile kapatılmaktadır. - Bilanço içi açık pozisyon, tarihindeki milyon USD ve tarihindeki milyon USD lik bakiyeleri ile en yüksek noktasına ulaşırken, bilanço dışı pozisyonlar ise en yüksek değerlerine ve tarihlerinde sırasıyla milyon USD ve milyon USD ile ulaşmıştır. Temmuz 2006 dan yılsonuna kadar olan dönemde bilanço içi açığın genel olarak yatay bir trend izlediği, 2007 yılında miktarı biraz artmış olarak 7 milyar USD civarında seyrettiği görülmektedir. Bilanço dışı fazlasının 2006 yılı içinde Ağustos ayına kadar artış gösterdiği, sonrasında yılsonuna kıyasla görece değişkenlik gösterdikten sonra, 2007 yılı ilk yarısında 6 ila 7 milyar USD civarında seyrettiği görülmektedir. - Bilanço içi ve dışında alınan pozisyonların neti olarak ortaya çıkan net pozisyonda ise, 2006 yılı ilk yarısında açık pozisyonlarda, Mayıs-Haziran dalgalanmaları sonrasında ise genel olarak kapalı pozisyonda çalışılmıştır yılının ilk yarısının tamamında ise net pozisyon açıktır. Đncelenen dönemin en büyük net açık pozisyon rakamları da yine bu ilk yarıda, 1,4 milyar USD ile haftasında ve 1,2 milyar USD ile haftasında gerçekleşmiştir. - Bilanço içi açık pozisyon tutarını önemli ölçüde etkileyen dövize endeksli varlıkların ise sektörde takas kağıtları olarak bilinen ve 2001 krizinden sonra ihraç edilmiş olan dövize endeksli kamu borçlanma senetlerinin Haziran 2006 döneminde itfa edilmesinin etkisiyle azaldığı görülmüştür ilk yarısında ise dövize endeksli varlıklar artarak Haziran 2007 itibarıyla 13,6 milyar USD a ulaşmıştır. - Sektörün bilanço içi açık pozisyonu ile bilanço dışı kapalı pozisyonundaki artış ve azalışlar genel olarak aynı yönde gerçekleşmektedir yılbaşına kıyasla 2007 Haziran sonu itibarıyla bilanço içi açık pozisyon 3 katına yakın oranda artarken, bilanço dışı fazla pozisyonda ise 2 katı artış gerçekleşmiştir. - Sektörün yabancı para net genel pozisyonunu önemli ölçüde etkileyen özel bankalar grubu genel olarak açık pozisyonda çalışırken, yabancı bankalar 2006 yılı içinde Şubat-Mayıs arasında, 2007 yılında ise Mart ayından itibaren açık pozisyonda çalışmıştır. Kamu bankaları ile kalkınma ve yatırım bankaları ise incelenen dönem boyunca genel olarak fazla pozisyonda bulunmuşlar, katılım bankaları ise 2006 yılı Aralık ve 2007 nin ilk iki ayı dışında genel olarak kapalı çalışmışlardır. Neticede, sektörün 2006 yılı Temmuz-Kasım ayları arası hariç olmak üzere incelenen dönemde genel olarak nette açık pozisyonda bulunduğu görülmektedir. 11

12 - Türkiye deki yasal düzenlemeler gereği bankaların yurtiçi teşkilatları ancak döviz kazandırıcı faaliyetleri bulunan kişi ve kurumlara döviz kredisi kullandırabilmektedir. Öte yandan, dövize endeksli krediler (DEK) ile bankaların yurtdışı teşkilatları tarafından Türkiye de yerleşiklere kullandırılan döviz kredileri için benzeri bir sınırlama bulunmamaktadır. Bu nedenle, döviz kazandırıcı faaliyeti bulunmayanlara kullandırılan dövize endeksli krediler veya bankaların yurtdışı şubeleri aracılığı ile kullandırılan döviz kredileri, müşteriler için yarattıkları kur riskinin ötesinde bankalar için kredi riskini artıran bir unsur olarak değerlendirilmelidir. - Türk bankacılık sektörünün kullandırdığı YP kredileri 2007 yılının ilk yarısında 45,9 milyar USD bakiye arzetmektedir. YP kredilerin 26,9 milyar USD tutarlık kısmı yurtdışı şubelerinden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır. Bu tutar, toplam YP kredilerin %59 unu oluşturmaktadır. Yurtdışı şubeler aracılığıyla kullandırılan YP kredilerin artış seyri devam etmektedir. Diğer taraftan yurtdışından kullandırılan YP kredilerin %77 si (20,7 milyar USD) off-shore şubeler aracılığıyla kullandırılmıştır. Yurtdışından kullandırılan bu kredilerin tamamının Türkiye de yerleşik döviz geliri olmayan kişilere kullandırıldığı varsayımı altında, bu risklerin kredi kullananlar kadar bankalarca da özel bir dikkatle takip edilmesi ve yönetilmesi gerektiği düşünülmektedir. Grafik 2: Yurtdışından Kullandırılan YP Krediler Bin USD Mart 05 Haziran 05 Eylül 05 Aralık 05 Mart 06 Haziran 06 Eylül 06 Aralık 06 Mart 07 Haziran (%) Yurtdışı YP Krediler Off- Shore YP Krediler/ Yurtdışı YP Krediler Sektör YP Krediler Yurtdışı YP Krediler /Sektör YP Krediler - Öte yandan incelenen dönemde kurdan kaynaklanan ve türev işlemler sonucunda ortaya çıkan kar-zarar rakamlarına, Tablo 1 de yer verilmiştir yılı ikinci yarısında, DE varlıklardan elde edilen kazanç Mayıs- Haziran dalgalanmaları sırasında oluşan kambiyo zararının sınırlamasına yardımcı olmuştur yılı ilk yarısında ise, dövize endeksli varlıklardan nette zarar edilirken, kambiyo işlemlerinden nette kar elde edilmiştir. 12

13 Tablo 1: Türk Bankacılık Sektöründe Kur Değişimleri ve Türev Đşlemler Kaynaklı Kar/Zarar (Bin YTL) DE Varlıklar Değer Artış Kazancı-Net Kambiyo Net Kar Zarar Toplam Türev Đşlemler Net Kar Zarar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Bankacılık sektörünün maruz kaldığı kur riski için ayırması gereken sermaye yükümlülüğü 2006 yılı sonunda bin USD iken 2007 yılının ilk yarısında bin USD olarak gerçekleşmiştir. Özellikle, 2007 yılı Mayıs ayında kur riski için ayrılması gereken sermaye miktarı bin USD ile dikkat çekmektedir. Sözkonusu ayda yaşanan siyasi gelişmeler nedeniyle kur riski için ayrılması gereken sermaye miktarı diğer aylara göre yüksek seyretmiştir. Bu bağlamda, kur riski için ayrılması gereken sermaye miktarının özkaynaklara oranı da Mayıs 2007 tarihinde %0,70 olarak hesaplanmıştır. Grafik 3: Kur Riski Đçin Gerekli Sermaye Yükümlülüğü ve Özkaynaklara Oranı ,00 0,90 0,80 0,70 Bin USD ,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 (%) - Ocak 06 Şubat 06 Mart 06 Nisan 06 Mayıs 06 Haziran 06 Temmuz 06 Ağustos 06 Eylül 06 Kur Riski Đçin Gerekli Sermaye Yükümlülüğü Ekim 06 Kasım 06 Aralık 06 Ocak 07 Şubat 07 Mart 07 Nisan 07 Mayıs 07 Haziran 07 Serm Yükümlülüğü/Özkaynaklar (Sağ Eksen) - 13

14 Tablo 2: Türk Bankacılık Sektörü YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) ( ) Bilanço Đçi Bil. Đçi Poz. (DE hariç) DövizeEndeksli (DE) Poz. Bilanço Dışı Đki güne kadar vadeli Türev Đşlemler Forward Futures Swap Para Opsiyonları ,9% ,5% ,5% ,2% ,0% ,1% ,2% ,5% ,5% ,8% ,8% ,5% ,6% ,9% ,5% ,7% ,2% ,8% ,7% ,5% ,2% ,2% ,8% ,3% ,2% ,1% ,0% ,1% ,6% ,6% ,5% ,7% ,4% ,3% ,5% ,8% ,4% ,3% ,4% ,7% ,8% ,4% ,1% ,9% ,1% ,2% ,4% ,0% ,6% ,2% ,3% ,6% ,6% ,6% ,8% ,4% ,3% ,5% ,6% ,1% ,3% ,1% ,5% ,3% ,4% ,9% ,7% ,8% ,2% ,9% ,0% ,8% ,0% ,3% ,4% ,2% ,2% Diğer Net Özkaynak YPNGP/ Özkaynaklar 14

15 - Bilanço dışı işlemlerin en önemli kısmını swap sözleşmeleri oluşturmaktadır. Nitekim, tarihi itibarıyla swap işlemleri milyon USD seviyesine ulaşmıştır. Grafik 4: Türk Bankacılık Sektörü Bilanço Dışı unun Bileşenleri Bin USD Forward Futures Swap Para Opsiyonları Diğer Yukarıdaki grafikten de görüleceği üzere, Türk bankacılık sektörünün bilanço dışı pozisyonuna en fazla etki yapan türev ürün swap işlemleridir. Swap işlemlerinin kullanımı ve hacmi gün geçtikçe artmaktadır yılında dalgalanmaların yaşandığı Mayıs- Haziran 2006 döneminde swap işlemleri dalgalı bir seyir izlerken, forward işlemlerinde ise artış yönünde bir hareket söz konusu olmuştur yılı ilk altı ayında ise swap ve forward işlemlerindeki seyir daha belirgindir: swap işlemlerinin hacmi 6,7 milyar USD- 8,8 milyar USD aralığında seyretmiş, forward işlemlerinin hacmi ise nette negatif 1 milyar USD ın - iki hafta hariçüzerinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, Türk bankacılık sektöründe nette negatif seyreden para opsiyonları Ağustos 2006 dan itibaren pozitife dönmüş, Kasım 2006 döneminden sonra tekrar negatif seyir izlemeye başlamıştır. Para opsiyonlarında 2007 yılı Mart ayından Haziran ayı sonuna kadar negatif seyreden para opsiyonlarında açılan pozisyonun hacmi dikkat çekicidir. 1.2.Banka Grupları Bazında Yabancı Para Net Genel unun Gelişimi Kamu Bankaları Kamu bankalarının incelenen dönemin hemen hemen tamamında fazla pozisyon ile çalıştıkları görülmektedir. Ancak 2006 yılı içinde dört haftada ( , , ve haftaları), 2007 yılı ilk altı ayı içinde ise 5 haftada ( , , , , ) net genel pozisyonda açık vermişlerdir. 15

16 Bilanço içi pozisyonun, genel seyrinin aksine, özellikle 2006 yılı Nisan ayının son haftasında açık vermesi ve aynı dönemde bilanço dışında da açık pozisyon bulunması sonucu, kamu bankalarının açık pozisyonu 167 milyon USD ile en yüksek düzeyine ulaşmıştır yılı içinde net pozisyonun açık olduğu haftalarda ise, bilanço dışının kapalı olması nedeniyle net açık pozisyon en fazla 75 milyon USD a kadar yükselmiştir yılı ilk yarısı içinde genel olarak kapalı olan bilanço içi pozisyonun Ağustos ayından itibaren açık pozisyona döndüğü, 2007 yılı ilk yarısı sonuna değin miktarı da artarak açık olarak devam ettiği, en yüksek bakiyesine ise 802 milyon USD ile haftasında ulaştığı görülmektedir. Temmuz 2006 dan itibaren pozitif seyretmeye başlayan bilanço dışı pozisyon, bilanço içi pozisyonun negatife döndüğü tarihinden sonra, söz konusu bilanço içi açık pozisyona paralel olarak artış göstermiştir. Bilanço dışı pozisyon 2006 yılsonunda 586 milyon USD iken 2007 yılı içinde en yüksek bakiyelerine, bilanço içi açığın en yüksek olduğu ve haftalarında sırasıyla 961 milyon USD ve 904 milyon USD bakiyeleri ile ulaşmıştır. Kamu bankaları tarafından en yoğun kullanılan ve bilanço dışı bakiyeyi belirleyen türev enstrüman swap işlemleridir yılı Temmuz ayından itibaren swap para alım sözleşmelerine swap para satım sözleşmelerinden daha fazla taraf olunmuş, işlemlerin hacminde de birkaç kat artış görülmüştür. Grafik 5: Kamu Bankalarının Bilanço Dışı unun Bileşenleri (Bin USD) Forward Para Opsiyonları Swap (Sağ Eksen) 16

17 Tablo 3: Kamu Bankaları Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD) Bilanço Đçi Bil. Đçi Poz. (DE hariç) DövizeEndeksli (DE) Poz. Bilanço Dışı Đki güne kadar vadeli 17 Türev Đşlemler Forward Futures Swap Para Opsiyonları ,9% ,0% ,9% ,4% ,2% ,9% ,5% ,2% ,6% ,5% ,4% ,9% ,1% ,7% ,4% ,7% ,7% ,1% ,8% ,4% ,4% ,0% ,4% ,2% ,7% ,0% ,4% ,7% ,6% ,7% ,8% ,1% ,2% ,7% ,7% ,6% ,7% ,9% ,3% ,9% ,3% ,1% ,0% ,4% ,0% ,1% ,2% ,1% ,9% ,6% ,6% ,4% ,2% ,3% ,7% ,5% ,1% ,7% ,0% ,1% ,7% ,9% ,1% ,9% ,0% ,5% ,5% ,8% ,5% ,9% ,6% ,1% ,7% ,0% ,9% ,4% ,7% Diğer Net Özkaynak YPNGP/ Özkaynaklar

18 Özel Bankalar Sektörün taşıdığı bilanço içi açık pozisyonun önemli kısmını özel bankalar grubunun pozisyonu oluşturmaktadır. Özel bankaların bilanço içi açık pozisyonlarının önemli kısmı, bilanço dışı işlemlerle kapanmakta, net genel pozisyonda ise incelenen dönem boyunca genelde açık pozisyonda çalışmaktadırlar. Bilanço dışında, önceki dönemlerde olduğu gibi, özel bankaların başta swap ve forward olmak üzere türev enstrümanları yoğun olarak kullandıkları görülmektedir. Özel bankaların özellikle, 2006 yılının Şubat ayı başından Haziran ayı sonuna kadar, net genel pozisyon açığı yılın kalan kısmına göre daha yüksek düzeyde gerçekleşmiştir. Kurlardaki hareketlenmenin en üst düzeyine ulaştığı 2006 yılı Mayıs ayında, özel bankaların net genel pozisyon açığı özkaynakların %6 sına kadar ulaşmıştır. Diğer taraftan dövize endeksli pozisyon, takas kağıtlarının itfası sonucu haftasından itibaren azalmaya başlamış ve yılın ikinci yarısında dövize endeksli pozisyon birinci yarısına göre daha düşük düzeyde gerçekleşmiştir yılının üçüncü ayından itibaren ise, açık olarak seyreden net genel pozisyonun hacmi artmıştır. Aynı dönemde bilanço dışı pozisyon da daha düşük oranlı olmak üzere genişlemiş, sonuç olarak net genel pozisyon 2007 yılı Nisan ayından itibaren 1 milyar USD üzerinde seyretmeye başlamıştır. Dönemin en yüksek açık net genel pozisyonu ve en yüksek YPNGP/Özkaynaklar rasyosu, 1,3 milyar USD ve %5,5 ile haftasında gerçekleşmiştir. Özel bankalar grubunun bilanço içi açık pozisyonu 2007 yılı Haziran ayı sonu itibarıyla 4,3 milyar USD a yükselmiştir. Bilanço dışı işlemler içerisinde swap işlemlerinin ağırlığı bulunmaktadır. Swap işlem hacmi incelenen dönem içinde 1,5 kattan fazla artmış, Haziran 2007 sonu itibarıyla 4 milyar USD bakiyeye ulaşmıştır. Özel bankaların forward işlemler yoluyla taşıdığı fazla pozisyon tutarı, 2006 yılının ilk yarısında artmış, 2006 yılı Ekim ayından itibaren özel bankalar yabancı para forward işlemlerde nette satıcı olarak işlem yapmışlardır. Özel bankaların pozisyon açmaya başladıkları 2007 yılı Mart ayından itibaren forward işlemleri hacmi de yükselmeye başlamış, haftasında 1 milyar USD üzerine çıkarak 2007 yılı ilk altı ayındaki en yüksek bakiyesine ulaşmıştır. Dikkat çeken bir diğer gelişme ise Nisan 2007 den itibaren para alım opsiyonu satışlarındaki artıştır. Net genel pozisyonun en yüksek açık bakiyesini verdiği 2007 yılı Mayıs ayı içinde para alım opsiyonu satışları da en yüksek bakiyesindedir. 18

19 Tablo 4: Özel Bankalar Grubu YPNGP Haftalık Seyri (Bin USD)* Bilanço Đçi Bil. Đçi Poz. (DE hariç) DövizeEndeksli (DE) Poz. Bilanço Dışı Đki güne kadar vadeli Forward Futures Swap 19 Türev Đşlemler Para Opsiyonları ,1% ,5% ,3% ,2% ,5% ,0% ,6% ,6% ,9% ,2% ,8% ,3% ,6% ,9% ,2% ,0% ,1% ,8% ,5% ,9% ,0% ,1% ,4% ,2% ,0% ,1% ,2% ,1% ,7% ,6% ,3% ,3% ,2% ,8% ,4% ,2% ,6% ,3% ,9% ,5% ,3% ,8% ,5% ,6% ,5% ,9% ,3% ,5% ,4% ,5% ,0% ,8% ,8% ,4% ,0% ,4% ,2% ,1% ,3% ,6% ,3% ,9% ,4% ,3% ,1% ,6% ,8% ,6% ,7% ,9% ,6% ,5% ,2% ,8% ,6% ,8% ,6% Diğer Net Özkaynak YPNGP/ Özkaynaklar * Raporun kapsadığı dönem içinde 4 banka (Turkland Bank, Finansbank, Denizbank, Tekfenbank) özel bankalar grubundan yabancı bankalar grubuna geçmiş, ilgili tarihlerden itibaren yabancı bankalar grubunda izlenmişlerdir.

20 Grafik 6: Özel Bankaların Bilanço Dışı unun Bileşenleri Bin USD Forward Swap Yabancı Bankalar Yabancı bankalar 2006 yılının Mayıs ayından, 2007 yılı Mart ayına kadar genel olarak nette fazla pozisyonda kalmışlardır. Söz konusu dönem boyunca bilanço içinde açık pozisyon taşıyan yabancı bankalar, bilanço dışı işlemlerle net genel pozisyonlarını dengelemişlerdir yılı Mart ayından itibaren yabancı bankalar net genelde açık pozisyonda çalışmaya başlamışlardır haftasında 3,6 milyar USD a kadar çıkan bilanço içi açık pozisyonunun, 2007 yılı Haziran sonu bakiyesi 3,4 milyar USD dır. Bilanço dışı işlemlerde ise sektör geneli ile benzer şekilde ağırlıklı olarak swap işlemlerine yönelmişlerdir yılı Ocak ayı başından itibaren 800 milyon-1 milyar USD arasında seyreden vadeli döviz net satışları ise incelenen dönemin sonunda 561 milyon USD a gerilemiştir. Grafik 7: Yabancı Bankaların Bilanço Dışı unun Bileşenleri Bin USD Forward Swap Para Opsiyonları 20