SAYI: 2010/3 HAZİRAN 2010 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ

Transkript

1 SAYI: 2010/3 HAZİRAN 2010 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ 06 Ağustos 2010

2 Yönetici Özeti Türk Bankacılık Sektörünün 1 personel artışı ve şubeleşme hızı küresel krizin etkileriyle 2008 yılının son çeyreğinden itibaren yaklaşık bir yıl süresince kesintiye uğramıştır yılının ilk çeyreğinde şube sayısında önemli bir artış görülmezken, ikinci çeyreğinde şubeleşme hızı artmıştır. Personel sayısı ilk çeyrekte küresel krizin başlangıcından itibaren en yüksek artışını gösterirken, ikinci çeyrekte de ilk çeyrekteki artışına yakın bir performans sergilemiştir. Sektörün personel sayısı 2010 yılının ilk yarısında kişi artarak kişiye; şube sayısı ise 147 adet artarak e yükselmiştir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2009 yılsonuna göre %8,9 oranında artarak Haziran 2010 itibarıyla 908,6 milyar TL seviyesine ulaşmıştır yılının ilk çeyreğinde %3,2 oranında büyüyen bankacılık sektörü toplam aktifleri ikinci çeyrekte %5,6 oranında büyümüştür yılının ilk altı aylık döneminde sektörün Türk Parası (TP) aktifleri %9,6, Yabancı Para (YP) aktifleri ise %7,1 oranında artmıştır yılının ilk yarısında sektörün kredileri %15,8 oranında artarken, menkul değerler portföyündeki artış %5,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna bağlı olarak, kredilerin toplam aktif içindeki payı Aralık 2009 daki %47,1 düzeyinden %50,1 düzeyine yükselirken, menkul değerler portföyünün toplam aktif içindeki payı ise %31,5 seviyesinden %30,6 seviyesine gerilemiştir. Ekonomik aktivitede görülen toparlanma, düşük düzeyde seyreden faiz oranları, ertelenmiş tüketim talebindeki artış ve bankalar arası artan rekabet neticesinde 2010 yılının ilk yarısında kredilerde 62,2 milyar TL ile önemli düzeyde artış gerçekleşmiştir yılının ilk yarısında Türk Lirası krediler %15,7, döviz cinsinden kullandırılan krediler USD bazında %9,9 artış sergilemiştir. Yılın ilk yarısında meydana gelen artışın %43 ü kurumsal/ticari krediler, %29,1 i bireysel krediler ve %27,9 u KOBİ lere kullandırılan kredilerden kaynaklanmıştır. KOBİ kredileri 2010 yılının her iki çeyreğinde de en hızlı artan kredi türüdür. Bireysel krediler içinde ise konut ve ihtiyaç kredileri yüksek düzeyde artış gösteren kredi türleri olmuştur. Banka grupları bazında oransal olarak en yüksek kredi artışı %17,4 ile özel bankalar ve %16,9 ile kamu bankalarında gerçekleşmiştir. 1 Bu çalışmada yer alan veriler, 3 Ağustos 2010 tarihi itibarıyla bankaların Kurumumuz veri tabanına göndermiş oldukları kesinleşmemiş geçici bilgilerden derlenmiştir. 1

3 Takipteki alacaklarda (brüt) 2010 yılının ilk yarısında %3,9 oranında (859 milyon TL) azalış gerçekleşmiştir yılsonunda %3,7 düzeyinde olan toplam kredilerin takibe dönüşüm oranı, Ekim 2009 da %5,4 e kadar yükselmiş, Aralık 2009 da %5,3 seviyesinde gerçekleşen oran, Haziran 2010 itibarıyla %4,4 seviyesine gerilemiştir. Kredilerdeki artış, takipteki alacaklarda kaydedilen tahsilâtlar ile aktiften silme ya da satış yoluyla portföyden çıkarılan sorunlu alacaklar sonucu aktif kalitesinde görülen iyileşme takibe dönüşüm oranının 2009 yıl sonuna göre 0,9 puan iyileşmesini sağlamıştır yılında tüm kredi türlerinin takibe dönüşüm oranında düşüş eğilimi görülmekte olup, KOBİ kredileri takibe dönüşüm oranı en hızlı düşüş gösteren kredi türüdür. Sektörün 2009 yılsonu itibarıyla 262,9 milyar TL seviyesinde olan menkul değerler portföyü 2010 yılının ilk yarısında, %5,9 ile toplam aktiflerdeki büyüme oranının altında büyüyerek 278,3 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Yılın ilk çeyreğinde %4,8 oranında artan menkul değerlerdeki ikinci çeyrek artışı %1 ile sınırlı kalmıştır. Küresel krizin etkisiyle kredilerdeki büyümenin duraklaması sonrasında, toplam menkul değerlerin bankacılık sektörü toplam aktifleri içerisindeki payı 2008 yılsonunda %26,5 iken, Ocak 2010 da %32,7 ile en yüksek seviyeye ulaşmış, ancak izleyen aylarda azalış eğilimine girerek Haziran 2010 da %30,6 olarak gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün en önemli fon kaynağı konumundaki mevduat, kredilerin artış hızının gerisinde kalmakla birlikte 2010 yılının ilk yarısında %9,7 oranında (49,9 milyar TL) artarak 564,5 milyar TL ye yükselmiştir yılının ilk yarısında banka gruplarının tamamının TP mevduatında artış, YP mevduatında azalış gerçekleşmiştir. İncelenen dönemde banka grupları bazında en yüksek mevduat artışı %11 ile özel bankalarda gerçekleşmiştir. Haziran 2010 itibarıyla toplam mevduatın %92 sinin vadesiz ve 3 aya kadar vadede toplanması, sektördeki aktif/pasif vade uyumsuzluğunun temel sebebidir. Sektörün yurtdışından temin ettiği sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinin toplam tutarı, Eylül 2008 de 26,3 milyar USD iken, Aralık 2009 da 18,1 milyar USD ye gerilemiş, 2010 yılının ilk yarısında ise 19,7 milyar USD ye yükselmiştir yılının ilk yarısında 2,1 milyar USD sendikasyon kredisi geri ödemesi yapılırken, 4,9 milyar USD yeni sendikasyon kredisi temin edilmiştir yılının ilk çeyreğinde %5,3 oranında artarak Mart 2010 da 116,8 milyar TL olan bankacılık sektörü özkaynakları, 2010 yılının ikinci çeyreğinde %2,1 oranında artarak 119,3 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Söz konusu artışta geçmiş yıl kârlarının önemli bir kısmının bünyede bırakılmış olması ve yılın ilk yarısında elde edilen dönem net kârı etkili 2

4 olmuştur. Sektörün sermaye yeterliliği rasyosu Haziran 2010 itibarıyla %19,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Haziran 2010 itibarıyla bankacılık sektörü dönem net kârı, geçen yılın aynı dönemine kıyasla 1,1 milyar TL (%10,1) artarak 12,1 milyar TL düzeyinde oluşmuştur. Sermaye piyasası işlem karlarının türev işlem zararları nedeniyle negatife dönmesine ve net faiz gelirlerindeki azalışa karşın, takipteki alacaklar özel provizyonundaki azalış ile temelde önceki yıllarda ayrılan karşılıkların iptallerine bağlı olarak iyileşen faiz dışı gelir/gider dengesi bir yıllık dönemde kar artışındaki temel etkenler olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık sektörü karının %56,7 si özel bankalar, %28,7 si kamu bankaları, %7,7 si yabancı bankalar, %3,6 sı kalkınma ve yatırım bankaları ve %3,1 i katılım bankaları tarafından elde edilmiştir. Sonuç olarak, Türk Bankacılık Sektörü temel göstergelerinin 2010 yılının ilk yarısı itibarıyla olumlu yönde seyrini devam ettirdiği gözlenmektedir. Bunun yanı sıra yılın ilk yarısı, sektör genelinde büyümenin, beklentiler paralelinde faiz marjındaki azalma ile bankalar arası rekabette artışın gözlendiği bir dönem olmuştur. Özellikle, krediler yılın ilk yarısında önemli düzeyde artış göstermiştir. Bu gelişmeler doğrultusunda bankaların risk yönetim sistemlerinin etkinliği ile operasyonlarında verimliliğin sağlanması, sektörün sağlıklı şekilde faaliyetlerine devamında büyük önem arz etmektedir. 3

5 a) Personel ve Şube Sayısı Türk Bankacılık Sektörünün personel artışı ve şubeleşme hızı küresel krizin etkileriyle 2008 yılının son çeyreğinden itibaren yaklaşık bir yıl süresince kesintiye uğramıştır yılının ilk çeyreğinde şube sayısında önemli bir artış görülmezken, ikinci çeyreğinde şubeleşme hızı artmıştır. Personel sayısı ilk çeyrekte küresel krizin başlangıcından itibaren en yüksek artışını gösterirken, ikinci çeyrekte de ilk çeyrekteki artışına yakın bir performans sergilemiştir. Sektörün personel sayısı 2010 yılının ilk yarısında kişi artarak kişiden kişiye; şube sayısı ise 147 adet artarak den e yükselmiştir. Haziran 2010 itibarıyla sektörde istihdam edilen personel sayısı tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Personel sayısındaki artışın 2009 yılının son çeyreğindeki eğilimin devamı niteliğinde olduğu değerlendirilirken, şube sayısındaki artış da 2009 yılının son çeyreğindeki artışı hemen hemen yakalamıştır. Personel ve Şube Sayısının Gelişimi Personel Sayısı-Kişi Şube Sayısı-Adet Ara.07 Mar.08 Haz.08 Eyl.08 Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Personel Sayısı Şube Sayısı (Sağ Eksen) Personel sayısında 2010 yılının ikinci çeyreğindeki değişim banka grupları bazında incelendiğinde, kalkınma ve yatırım bankalarının personel sayısının 9 kişi azaldığı, kamu bankalarının 514, özel bankaların 839, yabancı bankaların 528 ve katılım bankalarının 204 kişiye yeni istihdam sağladığı görülmektedir. 4

6 Personel sayısında son bir yıllık dönemdeki artışa bakıldığında ise en fazla yeni istihdamın kişi ile kamu bankalarında gerçekleştiği görülmektedir. Diğer taraftan, Aralık 2009-Haziran 2010 döneminde en fazla personel artışı kişi ile özel bankalarda gerçekleşmiştir. Sektörün Personel Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Kişi) Banka Grupları Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Haziran 09 Aralık 09 Haziran 10 Haziran 10 Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Katılım Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları TMSF Bankası BANKACILIK SEKTÖRÜ Şube sayısında 2010 yılının ikinci çeyreğindeki artış temelde özel bankalar ve kamu bankalarından kaynaklanmıştır. Bu dönemde özel bankaların, kamu, katılım ve kalkınma ve yatırım bankalarının şube sayılarında sırasıyla 67, 56, 5 ve 1 adet artış, yabancı bankaların şube sayısında ise 2 adet azalış olduğu görülmektedir. Ayrıca, 2010 yılının ikinci çeyreğinde kamu bankaları 3 ve katılım bankaları 1 yeni yurt dışı 2 şube açmıştır. Son bir yıllık dönemde, kalkınma ve yatırım bankaları hariç tüm banka gruplarının şube sayılarında artış gerçekleşirken, 2010 yılının ilk yarısında kalkınma ve yatırım bankalarında 1, yabancı bankalarda 23 adet şube azalışı görülmüştür yılının ilk yarısında kredi kuruluşları (mevduat ve katılım bankaları) tarafından açılan 171 adet şubenin 160 adeti büyük ölçekli 3 ve 11 adeti küçük ölçekli bankalar tarafından açılmıştır. Diğer taraftan, 2010 yılının ilk yarısında orta ölçekli bankaların toplam şube sayısı 23 adet azalmıştır. Değişim (Kişi) Sektörün Şube Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Adet) Değişim (Adet) Banka Grupları Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Haziran 09 Aralık 09 Haziran 10 Haziran 10 Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Katılım Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları TMSF Bankası BANKACILIK SEKTÖRÜ Yurt dışında Almanya da 1 adet, KKTC de 2 adet ve Bulgaristan da 1 adet yeni şube açılmıştır. 3 Aktif büyüklüğü bakımından sektör toplamı içindeki payı %5 in üzerinde olan bankalar büyük, %1-5 arasında olanlar orta ve %1 in altında olanlar küçük ölçekli banka olarak sınıflandırılmıştır. 5

7 Teknolojik gelişmişlik düzeyi yüksek olan Türk Bankacılık Sektöründe istihdam edilen personelin eğitim düzeyi olumlu bir görünüm arz etmektedir yılının ilk çeyreğinde lisans düzeyi ve üzeri eğitime sahip personelin toplam personel içindeki payı Aralık 2009 dönemine göre 0,7 puan artarak %66,1 düzeyinde, ikinci çeyrekte ise 1,3 puan artarak %66,7 olarak gerçekleşmiştir. Personelin Eğitim Durumunun Dağılımı-Haziran 2010 Yüksek Lisans 5,11% Doktora 0,10% İlk Öğrenim 1,31% Lise 20,43% Yüksek Öğrenim 11,59% Lisans Eğitimi 61,46% b) Aktif/Pasif Gelişimi Bankacılık sektöründe 2010 yılının ilk altı aylık döneminde mevduat başta olmak üzere, bankalara borçlar ve özkaynak artışıyla sağlanan fonların; krediler ve menkul değerler kalemlerine plase edildiği gözlenmektedir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2009 yılsonuna göre %8,9 oranında artarak Haziran 2010 itibarıyla 908,6 milyar TL seviyesine ulaşmıştır yılının ilk çeyreğinde %3,2 oranında büyüyen bankacılık sektörü aktif büyüklüğü ikinci çeyrekte %5,6 oranında büyümüştür yılının ilk altı aylık döneminde sektörün TP aktifleri %9,6, YP aktifleri ise %7,1 oranında artmıştır. İlk altı aylık dönemde sektörün likit aktifleri ağırlıklı olarak YP bankalardan alacaklar ve TP para piyasalarından alacaklardaki azalışlara bağlı olarak %4 oranında (4,5 milyar TL) azalmıştır. Aynı dönemde sektörün kredileri %15,8 oranında artarken, menkul değerler portföyündeki artış %5,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna bağlı olarak, kredilerin toplam aktif içindeki payı Aralık 2009 daki %47,1 düzeyinden %50,1 düzeyine yükselmiş, menkul değerler portföyünün toplam aktif içindeki payı ise %31,5 seviyesinden %30,6 seviyesine gerilemiştir. Menkul değerler cüzdanının toplam aktif içerisindeki payı Ocak 2010 döneminde 6

8 %32,7 ye kadar yükseldikten sonra kredilerde özellikle yılın ikinci çeyreğinde görülen yüksek artışların etkisiyle gerilemeye başlamıştır. Menkul değerler portföyü yılın ilk çeyreğinde 12,7 milyar TL (%4,8 oranında) artarken, yılın ikinci çeyreğinde sadece 2,8 milyar TL (%1 oranında) artmış, kredilerde ise ilk çeyrekte 24,2 milyar TL (%6,2 oranında), ikinci çeyrekte ise 38 milyar TL (%9,1 oranında) artış gerçekleşmiştir. Kredilerde yılın ilk yarısında gerçekleşen artışın %29,1 i tüketici kredileri ve kredi kartı alacaklarından oluşan bireysel kredilerdeki artıştan kaynaklanmaktadır yılının ilk yarısında tüketici kredileri başta konut ve ihtiyaç kredileri kaynaklı olarak 15,2 milyar TL artarken, kredi kartı alacaklarındaki artış 2,9 milyar TL olmuştur. Takipteki alacaklarda 2009 yılının ilk yarısında %33,7 oranında (4.738 milyon TL) artış görülürken, 2010 yılının ilk yarısında %3,9 oranında (859 milyon TL) azalış gerçekleşmiştir. Söz konusu gelişmede, 2010 yılının ilk altı aylık döneminde sorunlu kredilerin 4 varlık yönetim şirketlerine satılması ve bu nitelikteki kredilerin banka aktiflerinden silinmesinin yanı sıra bu kredilerin tahsilat performansındaki gelişmeler ile takibe intikallerdeki azalma etkili olmuştur. Seçilmiş Bilanço Kalemleri BANKACILIK SEKTÖRÜ DEĞİŞİM (Milyon TL) Haziran 09 Aralık 09 Mart 10 Haziran 10 Aralık 09 - Haziran 10 Haziran 09 - Haziran 10 Tutar (%) Tutar (%) AKTİF TOPLAMI , ,3 LİKİT AKTİFLER (*) , ,9 KREDİLER , ,5 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (BRÜT) , ,7 BİREYSEL KREDİLER , ,7 MENKUL DEĞERLER , ,5 MEVDUAT , ,7 SENDİKASYON VE SEKÜRİTİZASYON KREDİLERİ (**) , ,1 REPO İŞLEMLERİNDEN SAĞLANAN FONLAR , ,4 ÖZKAYNAKLAR , ,9 DÖNEM KAR/ZARARI (***) , ,1 TÜREV ÜRÜNLER (****) , ,6 (*) Nakit Değerler, Merkez Bankasından Alacaklar, Para Piyasalarından Alacaklar, Bankalardan Alacaklar ve Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır. (**) Milyon USD. (***) Karşılaştırma için önceki yılın aynı dönemi kullanılmıştır. (****) Türev işlemler tek bacaklı olarak verilmiştir. Haziran 2010 itibarıyla toplam pasifin %62,1 ini mevduat, %11 ini bankalara borçlar ve %6,2 sini repo yoluyla sağlanan fonlar oluşturmaktadır yılının ilk altı aylık döneminde en önemli fon kaynağı olma niteliğini koruyan mevduat 2009 yılsonuna göre %9,7 oranında artmıştır yılı genelinde mevduatın artış hızı kredilerin artış hızının gerisinde kalmıştır. Repo işlemlerinden sağlanan fonlar 2009 yılsonuna göre %7,8 oranında yılının ilk yarısında varlık yönetim şirketlerine satışı yapılan sorunlu kredilerin yaklaşık %45 ini bireysel kredilere ilişkin sorunlu alacaklar teşkil etmektedir. 7

9 (4,7 milyar TL) azalmakla birlikte, çoğunluğunu yurtdışı bankalarla yapılan işlemlerin teşkil ettiği YP repo işlemlerinden sağlanan fonların bu dönemde %61 oranında (3,5 milyar USD) arttığı görülmektedir. Yılın ilk altı aylık döneminde %7,5 oranında artan toplam özkaynaklar Aralık 2009 itibarıyla toplam pasifin %13,3 ünü oluştururken, Haziran 2010 itibarıyla aynı oran %13,1 e gerilemiştir. Banka Grupları Bazında Toplam Aktiflerin Gelişimi Sektör İçindeki Payı (%) Aralık Haziran 2010 Değişim (Milyon TL) Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Haziran 2009 Haziran 2010 Tutar (%) Kamu Bankaları ,1 30, ,7 Özel Bankalar ,2 49, ,0 Yabancı Bankalar ,4 13, ,7 Katılım Bankaları ,9 4, ,1 Kalkınma ve Yatırım Bankaları ,3 3, ,7 TMSF Bankası ,1 0, ,6 SEKTÖR TOPLAMI ,0 100, ,9 Banka grupları itibarıyla aktiflerin gelişimi incelendiğinde, 2009 yılsonuna göre en yüksek oranlı artışın %10,1 ile katılım bankaları grubunda olduğu görülmektedir. Söz konusu grubu, %9,7 ile yabancı bankalar ve %9,0 ile özel bankalar grupları takip etmektedir. Toplam aktiflere sektör payları itibarıyla bakıldığında, Haziran 2009 dönemine göre özel bankaların payının 0,5 puan ve katılım bankalarının payının ise 0,2 puan arttığı, diğer grupların paylarının ise azaldığı görülmektedir. Seçilmiş Rasyolar (%) Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (*) 4,8 5,3 4,9 4,4 Sermaye Yeterliliği Rasyosu 19,2 20,6 19,9 19,2 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı (*) 82,9 80,6 82,1 84,4 Aktif Karlılığı- ROA (Dönem Net Karı/Ortalama Aktifler) 1,5 2,6 0,7 1,4 Özkaynak Karlılığı- ROE (Dönem Net Karı/Ortalama Özkaynaklar) 12,7 22,9 5,7 11,1 Serbest Sermaye/Toplam Aktifler 9,0 9,6 9,9 9,6 Toplam Aktifler / GSYİH 82,2 87,4 87,1 (*) Finansal Kiralama Alacakları ve Brüt Takipteki Alacaklar kalemleri kredi bakiyesine dahildir yılsonunda %5,3 olarak gerçekleşen kredilerin takibe dönüşüm oranı Mart 2010 itibarıyla 0,4 puan azalarak %4,9 a gerilemiş, yılın ikinci çeyreğinde de 0,5 puan azalarak Haziran 2010 itibarıyla %4,4 olarak gerçekleşmiştir. Sektörün yüksek kârlılık performansına bağlı olarak yasal özkaynakta gözlenen artış dolayısıyla 2009 sonunda %20,6 olarak gerçekleşen sermaye yeterliliği rasyosu, temelde kredi hacminde süregelen artış sonucu Haziran 2010 itibarıyla %19,2 ye gerilemiştir. 8

10 2009 yılsonuna göre kredilerdeki artışın mevduattaki artıştan daha fazla olmasından dolayı Haziran 2010 döneminde mevduatın krediye dönüşüm oranında artış gözlenmektedir. Diğer taraftan, söz konusu oran TP ve YP ayrımında incelendiğinde, TP cinsinden oran yılsonuna göre 0,5 puan azalarak %90,3 e gerilemiştir. YP cinsinden oran ise YP mevduattaki azalışa karşın YP kredilerde görülen artışa bağlı olarak 10,3 puan artarak %70,9 seviyesine yükselmiştir. Buna paralel olarak şirketler kesimine kullandırılan YP kredilerin yine şirketler kesimine ait YP mevduatla finanse edilme oranı %157 den %174 e yükselmiştir. Aktif kârlılığı önceki yılın aynı dönemine kıyasla Haziran 2010 döneminde 0,1 puan, özkaynak kârlılığı ise 1,7 puan azalmıştır. Özkaynak kârlılığındaki azalış, toplam özkaynaklardaki artışın dönem net kârındaki artıştan daha fazla olmasından kaynaklanmıştır. Bankacılık sektörünün serbest sermayesinin toplam aktiflere oranında yılın ikinci çeyreğinde 0,3 puan azalış gerçekleşirken, 2010 yılının ilk çeyreğinde GSYİH büyüme hızı %11,7 düzeyinde olmuş ve sektör aktiflerinin GSYİH ye oranı %87,1 düzeyinde gerçekleşmiştir. b.1) Krediler Sektörün en önemli plasman kalemi olma özelliğini koruyan ve 2009 yılsonuna göre aktif payı 3 puan artan krediler, Haziran 2010 itibarıyla bankacılık sektörünün toplam aktifleri içerisinde %50,1 paya sahip bulunmaktadır. (Milyon TL) ,7% Toplam Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) -0,3% 0,5% 2,1% ,5% ,2% Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 9,1% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% Toplam Krediler Artış Oranı (%) Toplam krediler 2009 yılsonuna göre 62,2 milyar TL artarak Haziran 2010 itibarıyla 454,8 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkisi ile 2009 yılının ilk yarısında duraklama sergileyen kredi hacmi, ekonomide yaşanan toparlanmaya bağlı artan kredi talebi ve piyasa faizlerindeki olumlu gelişmelerin etkisiyle 2009 yılının ikinci yarısından itibaren 9

11 artmaya başlamış, 2010 yılının ilk çeyreğinde (%6,2) ve özellikle 2010 yılının ikinci çeyreğinde (%9,1) yüksek oranlı artışlar sergilemiştir. Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi DEĞİŞİM Aralık Haziran 2010 Aralık 2009 Haziran 2010 Tutar (%) TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) Kamu Bankaları ,6 15,1 16,9 Özel Bankalar ,3 9,4 17,4 Yabancı Bankalar ,0 13,2 14,1 Katılım Bankaları ,4-31,8 10,8 Kalkınma ve Yatırım Bankaları ,4 2,6 2,6 TMSF Bankası ,4-5,4 BANKACILIK SEKTÖRÜ ,7 9,9 15, yılının ilk yarısında özel bankalar ve kamu bankalarının kredilerinde meydana gelen sırasıyla %17,4 ve %16,9 luk artışlar, sektör ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. Katılım bankaları ise 2009 yılının genelinde diğer banka gruplarına göre oransal olarak daha hızlı kredi büyümesi gösterirken, 2010 yılında kalkınma ve yatırım bankaları hariç diğer banka gruplarının gerisinde kalmıştır yılsonu ile karşılaştırıldığında toplam kredilerde %15,8 e ulaşan bir artış gerçekleşirken, TP kredilerde %15,7 (45,3 milyar TL), YP kredilerde ise USD bazında %9,9 (6,9 milyar USD) artış yaşanmıştır. Türk Lirası bazında bakıldığında, yılın ilk yarısında yaşanan toplam kredi artışının %72,7 si TL cinsinden kullandırılan kredilerden kaynaklanmaktadır. Haziran 2010 itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin %45,3 ü kurumsal/ticari kredilerden, %32,5 i bireysel kredilerden, %22,1 i ise KOBİ kredilerinden oluşmaktadır yılsonu ile karşılaştırıldığında KOBİ kredilerinin toplam krediler içindeki payında artış; kurumsal/ticari krediler ile bireysel kredilerin paylarında ise azalış gözlenmektedir. 10

12 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kredilerin Türleri İtibarıyla Dağılımı 33,1% 21,2% 22,1% 45,7% 45,3% Ara.06 Oca.07 Şub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Haz.07 Tem.07 Ağu.07 Eyl.07 Eki.07 Kas.07 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Haz.08 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 32,5% Bireysel Krediler KOBİ Kredileri Kurumsal/Ticari Krediler 2009 yılsonu ile karşılaştırıldığında toplam krediler %15,8 büyürken; kurumsal/ticari krediler %14,9, bireysel krediler %13,9 oranında artmış, KOBİ kredilerindeki artış oranı ise %20,9 a ulaşmıştır. Türleri İtibarıyla Krediler DEĞİŞİM (%) (Milyon TL) Haziran '09 Aralık '09 Mart '10 Haziran '10 Ara'09- Haz'10 Mart'10- Haz'10 TOPLAM ,8 9,1 Kurumsal/Ticari Krediler ,9 8,2 KOBİ Kredileri ,9 12,3 Bireysel Krediler ,9 8,4 Kredi Kartları ,0 6,6 Tüketici Kredileri ,3 9,0 Konut ,8 8,5 Taşıt ,4 4,3 İhtiyaç ,3 8,9 Diğer ,8 17,1 Kredilerde 2009 yılsonundan itibaren başlayan yükseliş eğiliminin 2010 yılında da tüm kredi türlerinde artarak devam ettiği görülmektedir yılının ilk yarısında kredi hacminde yaşanan toplam 62,2 milyar TL lik artışın 26,8 milyar TL si (%43) kurumsal/ticari kredilerden, 18,1 milyar TL si (%29,1) bireysel kredilerden, 17,4 milyar TL si (%27,9) ise KOBİ lere kullandırılan kredilerden kaynaklanmaktadır. İzleyen grafikten de görüldüğü üzere, KOBİ kredileri 2010 yılının her iki çeyreğinde de en hızlı artan kredi türüdür. 11

13 (milyon TL) ,2% -3,9% -1,3% -0,8% -2,3% 4,4% Türleri İtibarıyla Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 1,3% 3,4% 2,2% Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Kurumsal/Ticari Krediler KOBİ Kredileri Bireysel Krediler Kurumsal/Ticari Krediler Değişim (%) KOBİ Kredileri Değişim (%) Bireysel Krediler Değişim (%) 6,8% 4,8% 7,7% 6,2% 7,7% 5,1% 12,3% 8,2% 8,4% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% Haziran 2010 itibarıyla toplam 148 milyar TL seviyesine ulaşan bireysel kredilerin %26,7 si kredi kartı alacaklarından, %73,3 ü ise tüketici kredilerinden oluşmaktadır. Tüketici kredileri içinde ise en fazla paya %47,9 ile konut kredileri sahiptir. Bunu %40,8 ile ihtiyaç kredileri izlemektedir. Sektördeki rekabete bağlı olarak konut kredisi faiz oranlarının özellikle 2009 Ağustos ayından itibaren düşüşe geçmesinin konut kredileri artışında etkili olduğu değerlendirilmektedir. Sektör uygulamasında konut kredilerinin, konut değerinin %75 ve daha düşük bir oranında kullandırılması, ekonomide oluşabilecek olumsuzluklara karşı bankalara koruma sağlamaktadır. Seçilmiş Bireysel Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim(*)) (milyon TL) ,3 0,1 6,0 5,1 3,8 3,4 3,3 1,2 7,5 5,4 3,2 6,7 5,9 1,3 8,9 8,5 6,6 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 % ,8-2,0 0 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10-4,0 Konut Kredileri İhtiyaç Kredileri Bireysel Kredi Kartları Konut Kredilerindeki Değişim (%) İhtiyaç Kredilerindeki Değişim (%) Bireysel Kredi Kartlarındaki Değişim (%) (*)Taşıt ve diğer kredilerdeki tutarların bireysel krediler içindeki payı düşük olduğu için söz konusu kerdilere grafikte yer verilmemiştir. Bireysel krediler içinde konut ve ihtiyaç kredileri yılsonuna göre en fazla artan kredi türü olurken, 2009 yılsonuna göre kredi kartlarındaki artışın tüketici kredilerine kıyasla daha 12

14 yavaş olduğu gözlenmektedir. Taşıt kredilerindeki azalış eğilimi ise 2010 yılının ikinci çeyreğinden itibaren artışa dönmüştür. Diğer taraftan, sektör tarafından diğer tüketici kredileri segmenti içinde izlenen kredili mevduat hesaplarının bakiyesi 2008 yılsonunda milyon TL iken, 2009 yılsonunda milyon TL ye gerilemiş, Haziran 2010 itibarıyla ise milyon TL ye yükselmiştir. Sektör genelinde 2009 yılında kredi kartı faiz oranlarının azalma eğilimine girmesi ile kredili mevduat hesaplarına uygulanan faiz oranlarının artmaya başlandığı gözlenmiştir. Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi Aralık 2009 Haziran 2010 DEĞİŞİM (tutar) (milyon TL) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Katılım Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları TMSF Bankası BANKACILIK SEKTÖRÜ Banka grupları itibarıyla bakıldığında ise, toplam kredilerde özel bankaların ve kamu bankalarının 2009 yılsonuna göre piyasa paylarını arttırdığı gözlenmektedir. Anılan dönemde kamu bankaları kurumsal ve bireysel kredilerde; özel bankalar KOBİ kredilerinde ve kurumsal kredilerde; yabancı bankalar kurumsal kredilerde; katılım bankaları ise KOBİ kredilerinde ve bireysel kredilerde piyasa paylarını arttırmışlardır. Bu kapsamda en önemli değişim, özel bankaların KOBİ kredilerindeki paylarını 2,4 puan arttırmasıdır. Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları Aralık 2009 Haziran 2010 DEĞİŞİM (puan) (%) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları 27,2 21,8 26,4 25,8 27,7 20,4 27,5 26,0 0,5-1,4 1,1 0,2 Özel Bankalar 47,2 51,4 49,3 48,8 47,5 53,8 49,1 49,4 0,3 2,4-0,1 0,7 Yabancı Bankalar 11,5 16,5 21,7 15,9 12,4 15,4 20,6 15,7 0,8-1,1-1,1-0,2 Katılım Bankaları 7,5 8,4 2,5 6,0 6,7 8,5 2,6 5,8-0,8 0,1 0,1-0,3 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 6,6 2,0 0,2 3,5 5,8 1,9 0,2 3,1-0,8-0,1 0,0-0,4 TMSF Bankası 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 BANKACILIK SEKTÖRÜ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bankacılık sektörünün toplam kredilerinin TP-YP ayrımı incelendiğinde ise, YP kredilerin toplam krediler içindeki payının 2009 yılsonuna göre yaklaşık aynı kalarak, Haziran 2010 itibarıyla %26,7 düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. 13

15 Haziran 2010 itibarıyla toplam 77,1 milyar USD seviyesinde olan YP kredilerin 31,9 milyar USD lik (%41,3) kısmı bankaların yurtdışı şubelerinden kullandırılan kredilerden; yurtdışı şubelerden kullandırılan söz konusu tutarın da 25,5 milyar USD lik bölümü off-shore şubelerden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır yılsonu ile karşılaştırıldığında toplam YP krediler USD bazında %9,9 artarken; yurtdışı şubelerden kullandırılan YP kredilerin %16,6 oranında azaldığı gözlenmektedir. Sektörde YP cinsinden kredi kullandırımlarında ağırlık yurtiçi şubelere kaymış olup, söz konusu eğilim devam etmektedir. Anılan gelişmede 16 Haziran 2009 tarihinde yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar da yapılan değişikliğin etkili olduğu değerlendirilmektedir. Bahse konu Kararla, bankaların ihracatın ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanı için Türkiye'de yerleşik kişilere açacağı döviz kredilerinde vade şartı aranmaması; ortalama vadesinin bir yıldan uzun ve 5 milyon ABD Doları üzerinde olması şartıyla Türkiye'de yerleşik kişilere döviz kredisi kullandırılabilmesi; Türkiye'de yerleşik kişilere ticari veya mesleki amaçlı olmak üzere dövize endeksli kredi kullandırılabilmesi ve Türkiye'de yerleşik gerçek kişilerce, 32 sayılı Kararın 17. maddesinin (b) ve (e) fıkraları ve Bakanlıkça belirlenecek haller dışında, yurt içinden ve yurt dışından döviz veya dövize endeksli kredi kullanılamayacağı hususları hüküm altına alınmıştır. Toplam kredilerin %5,1 ini oluşturan dövize endeksli krediler Haziran 2010 itibarıyla 24,4 milyar TL (15,5 milyar USD) seviyesindedir. Toplam dövize endeksli kredilerin 2,6 milyar TL lik (%10,7) kısmı ise bireysel kredilerden oluşmaktadır. Toplam dövize endeksli 14

16 kredilere USD bazında bakıldığında 2009 yılsonuna göre yaşanan %0,2 lik azalışta, yukarıda açıklanan mevzuat değişikliği çerçevesinde dövize endeksli bireysel kredi kullandırımının istisnai haller dışında kısıtlanması neticesinde dövize endeksli bireysel kredilerde yaşanan azalış etkili olmuştur. Ekonomik canlanmaya paralel olarak bankacılık sektörünün kredi hacminde yaşanan hızlı yükselişlerin yanında; takipteki alacaklar tarafında da ekonomik kriz sürecinde gözlenen artışların gerek toplam tutarlar gerekse takibe dönüşüm oranları itibarıyla yerini düşüş eğilimine bıraktığı gözlenmektedir. Takipteki alacaklarda 2010 yılında gözlenen %3,9 luk azalışta aktiften silinen/satılan takipteki alacaklar da etkili olmakla birlikte, bu tutarlar hariç tutulduğunda dahi bankacılık sektörünün takipteki alacak oluşumunun yavaşladığı gözlenmektedir. (milyon TL) Takipteki Alacakların Gelişimi Ara.06 Oca.07 Şub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Haz.07 Tem.07 Ağu.07 Eyl.07 Eki.07 Kas.07 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Haz.08 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% -6,0% Takipteki Alacaklar (Brüt) Önceki Döneme Göre Değişim-Sağ Eks yılsonunda %3,7 düzeyinde olan toplam kredilerin takibe dönüşüm oranı, Ekim 2009 da %5,4 e kadar yükselmiş ve Aralık 2009 da %5,3 seviyesinde gerçekleşen oran, Haziran 2010 itibarıyla %4,4 seviyesine gerilemiştir. Kredilerdeki artış, takipteki alacaklarda kaydedilen tahsilâtlar ile aktiften silme ya da satış yoluyla portföyden çıkarılan sorunlu alacaklar sonucu aktif kalitesinde görülen iyileşme, takibe dönüşüm oranının 2009 yılsonuna göre 0,9 puan iyileşmesini sağlamıştır. Kredi türleri itibarıyla en yüksek takibe dönüşüm oranı %5,9 ile KOBİ kredilerinde olup, Haziran 2010 itibarıyla bireysel kredilerin takibe dönüşüm oranı %5,1, kurumsal/ticari kredilerin takibe dönüşüm oranı ise %3,2 seviyesindedir. İzleyen grafikten de görüldüğü üzere, 2010 yılında tüm kredi türlerinin takibe dönüşüm oranında düşüş eğilimi görülmekte olup, KOBİ kredileri takibe dönüşüm oranı en hızlı düşüş gösteren kredi türüdür. 15

17 8,0% 7,0% 6,0% Türleri İtibarıyla Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (%) 7,6% 7,7% 6,1% 6,0% 6,8% 5,9% 5,5% 5,1% 5,0% 4,0% 5,3% 5,3% 4,9% 4,4% 3,0% 2,0% 3,7% 3,6% 3,5% 3,2% 1,0% 0,0% TDO-Toplam Krediler TDO-KOBİ TDO-Bireysel TDO-Kurumsal Bireysel kredilerin segmentleri itibarıyla takibe dönüşüm oranları incelendiğinde yılın ilk yarısında, kredi kartı alacaklarının takibe dönüşüm oranının %10,4 ten %9,4 e, konut kredilerinin takibe dönüşüm oranının %2,1 den %1,8 e, taşıt kredilerinin takibe dönüşüm oranının %10,3 ten %8,7 ye, ihtiyaç kredilerinin takibe dönüşüm oranının %4,5 ten %3,9 a ve daha düşük montanlı olan diğer kategorisindeki bireysel kredilerin takibe dönüşüm oranının ise %12,1 den %8,7 ye gerilediği gözlenmektedir. Söz konusu değişimlerden de görüldüğü üzere, ekonomik krizin hane halkının harcama eğilimi, kredi talebi ve kredi geri ödeme performansı üzerindeki olumsuz etkisinin azaldığı değerlendirilmektedir. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu nda 24 Haziran 2009 tarihinde yapılan değişiklikle banka ve varlık yönetimi şirketlerinin tarihi itibarıyla portföylerindeki sorunlu hale gelmiş kredi kartları alacaklarına uygun faiz ve vadelerde 7 Temmuz- 5 Eylül 2009 tarihleri arasında yeniden yapılandırılması imkanı getirilmiş olup, bu tarihten sonra da bankalarca ihtiyari olarak bir süre daha uygulama devam ettirilmiştir. Bu çerçevede kredi kartı alacaklarının ödeme planına bağlanması sonucunda oluşan milyon TL lik alacağın, 2010 yılının ilk beş ayında toplam 270 milyon TL lik kısmı tahsil edilmiştir. Banka grupları itibarıyla, Haziran 2010 döneminde kredilerin takibe dönüşüm oranı yabancı bankalar grubunda %6,8, katılım bankaları grubunda %4,5, özel bankalar ve kamu bankaları gruplarında %4, kalkınma ve yatırım bankaları grubunda ise %2,3 düzeyinde olup, bankacılık sektöründeki eğilime paralel olarak tüm banka gruplarında takibe dönüşüm oranlarının gerilediği gözlenmektedir. 16

18 Sektörün takipte izlenen kredilere karşılık ayırma oranının Haziran 2010 itibarıyla %84 gibi yüksek bir seviyede olması, sektörün aktif kalitesi açısından olumlu olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik te ve tarihlerinde yapılan değişiklikler çerçevesinde, yeni sözleşme koşullarına bağlanan, yeniden yapılandırılan ya da yeni itfa planına bağlanan krediler toplamı Haziran 2010 itibarıyla 11,9 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Aynı kapsamda kredisi yeni sözleşme koşuluna bağlanan, yeniden yapılandırılan ya da yeni itfa planına bağlanan toplam müşteri sayısı ise kişidir. Karşılık Yönetmeliği Değişikliği Kapsamında Sınıflandırılan Krediler Haziran 2010 (milyon TL) Tutar Müşteri Adedi Yeniden Yapılandırılan / Yeni İtfa Planına Bağlanan Krediler Canlı Kredilerden (*) Takipteki Kredilerden (**) "Yenilenen ve İtfa Planına Bağlanan Krediler Hesabı"na Aktarılan Krediler (***) Yeni Sözl. Koşullarına Bağlanan, Yeniden Yapılandırılan ya da Yeni İtfa Planına Bağlanan Toplam Kredi (*) Geçici madde 3.(1).a kapsamında (**) Geçici madde 3.(1).b kapsamında (***) Geçici madde 3.(1).ç kapsamında Yeniden yapılandırılan ya da yeni itfa planına bağlanan kredilerin 9,5 milyar TL si canlı kredilerden; 1,9 milyar TL si ise takipteki kredilerden yeniden yapılandırılmaya konu edilmiştir. b.2) Menkul Değerler Portföyü Menkul Değerler Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 (Milyon TL) Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Tutar % Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Men.Değ , , , , , ,0 Satılmaya Hazır Menkul Değerler , , , , , ,8 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler , , , , , ,4 Menkul Değerler Toplamı , ,9 Toplam Aktif , , , , , ,9 (*) Her bir menkul kıymet grubunun menkul değerler içerisindeki payları ile MDC'nin aktif toplamı içerisindeki paylarını göstermektedir. Haziran 09 Haziran 10 Sektörün 2009 yılsonu itibarıyla 262,9 milyar TL seviyesinde olan menkul değerler portföyü 2010 yılının ilk yarısında, toplam aktiflerdeki büyüme oranının altında %5,9 büyüyerek 278,3 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Yılın ilk çeyreğinde %4,8 oranında artan menkul değerlerdeki ikinci çeyrek artışı %1 ile sınırlı kalmıştır yılının ilk yarısında menkul değerlerin sınıflandıkları gruplar itibarıyla en yüksek artış oransal olarak %58 ile gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan menkul değerlerde, tutar olarak ise 19,7 Değişim Aralık 09 Haziran 10 17

19 milyar TL ile satılmaya hazır menkul değerlerde olmuştur. Vadeye kadar elde tutulacak menkul değerlerde ise aynı dönemde 7,4 milyar TL azalma söz konusudur. Küresel krizin etkisiyle kredilerdeki büyümenin duraklaması ve bankaların plasman tercihlerinin likiditesi yüksek ve karşı taraf riski düşük kamu borçlanma senetlerine kayması sonrasında, toplam menkul değerlerin bankacılık sektörü toplam aktifleri içerisindeki payı artmış, 2008 yılsonunda %26,5 iken, Ocak 2010 da %32,7 ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Kriz koşullarının hafiflemeye başlamasıyla söz konusu oran izleyen dönemde yeniden azalma eğilimine girerek Mart 2010 da %32, Haziran 2010 da ise %30,6 olarak gerçekleşmiştir. Haziran 2010 itibarıyla bankaların menkul değer portföyünün %97,3 ü kamu tarafından ihraç edilmiş menkul değerlerden, %1,2 si krediye bağlı tahvillerden ve %1,2 si ise hisse senetleri, yatırım fonları ve yabancı ülke devlet tahvillerinden oluşmaktadır. Buna göre, Haziran 2010 itibarıyla toplam 453,8 milyar TL olan kamu borç stoğunun %59 u bankalarca finanse edilmiştir. Diğer taraftan, bankaların portföylerinde yurtiçinde yerleşik kişilerce ihraç edilen borçlanma senetlerinin payı binde 3 gibi çok düşük bir seviyededir. Haziran 2010 itibarıyla toplam menkul değerlerin %90,3 ü kamu bankaları ve özel bankaların portföyünde bulunmakla birlikte, kamu bankalarının toplam portföy içindeki payı 2010 yılının ilk yarısında %40,4 ten %39,7 ye gerilerken, özel bankaların payı %50,4 ten %50,6 ya yükselmiştir. Ayrıca, yabancı bankaların payı 0,4 puan artarken, diğer grupların sektör payları toplamı %1,9 ile sınırlı kalmıştır. Banka Gruplarına Göre Menkul Değerlerin Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8,3 8,3 7,4 7,7 7,4 7,1 7,8 46,7 46,7 46,9 47,7 50,4 50,2 50,6 43,6 43,5 43,9 42,8 40,4 40,7 39,7 Aralık 2008 Mart 2009 Haziran 2009 Eylül 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Kalkınma ve Yatırım B. Katılım Bankaları TMSF Bankası Özellikle 2009 yılının başından itibaren TCMB nin hızlı bir şekilde faizleri indirmeye başlaması ve piyasa faiz oranlarındaki aşağı yönlü trend nedeniyle bankalar, yeni aldıkları 18

20 menkul değerleri ticari portföyde sınıflandırmışlardır. Bu kapsamda 2008 yılsonunda %59,4 olan vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler portföyünün toplam menkul değerler içerisindeki ağırlığı, 2009 yılında 15,5 puan azalarak %43,9 a, Haziran 2010 itibarıyla ise %38,8 e gerilemiştir. Mio TL MENKUL DEĞERLER (SEKTÖR) (Portföy Dağılımı) Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Menkul Değerler Satılmaya Hazır Menkul Değerler Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler İzleyen grafikte de görüldüğü üzere, 2010 yılının ilk yarısında sektörün menkul değerlerindeki artış esas olarak, özel bankalar ve kamu bankalarının satılmaya hazır menkul değerler portföylerinde gözlenmiştir. Banka Gruplarına Göre Menkul Değerlerin Dağılımı (Milyon TL) / /6 2009/ /6 2009/ /6 2009/ /6 2009/ /6 Kamu B. Özel B. Yabancı B. Kalkınma ve Yat.B. Katılım B. Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Menkul Değerler Satılmaya Hazır Menkul Değerler Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler Haziran 2010 itibarıyla sektörün menkul değerler portföyünün %20,8 i repo işlemlerine konu edilirken, %12,2 si teminata verilmiş olup, %67 si ise serbest menkul değerlerden oluşmaktadır. Serbest menkul değerler 2009 yılsonuna göre %10 oranında 19

21 artarken, repo işlemlerinin azalmasının da etkisiyle, söz konusu kıymetlerin toplam menkul değerler içindeki payı 2,5 puan yükselmiştir. Son iki yıl içinde serbest menkul değerlerin toplam menkul değerler içindeki payı en düşük seviyeye Kasım 2008 döneminde %55,5 ile ulaşmıştır. Haziran 2010 itibarıyla serbest olmayan menkul değerlerin %63 ü repoya konu edilmiş menkul değerlerdir Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı Milyon TL Repo İşlemine Konu Menkul Değerler Teminata Verilen Menkul Değerler Serbest Menkul Değerler İncelenen dönemde, toplam menkul değerler portföyünün %56,4 ü değişken faizli, %42,8 i sabit faizlidir. Menkul değerlerin %0,8 i ise getirisi faize duyarlı olmayan tutarlardan oluşmaktadır. Değişken faizli menkul değerlerin, %68,2 si referans tahvil faizlerine, %25 i TÜFE ye ve %6,6 sı LIBOR a endekslidir. Menkul Değerlerin Faiz Yapısı (%) Aralık 2009 Haziran 2010 Değişken Faizli Sabit Faizli Faizsiz Değişken Faizli Sabit Faizli Faizsiz Kamu Bankaları 66,5 33,3 0,2 68,8 30,7 0,5 Özel Bankalar 47,4 52,4 0,2 49,8 50,0 0,3 Yabancı Bankalar 36,2 63,1 0,7 42,5 56,8 0,7 Kalkınma ve Yatırım B. 37,6 60,3 2,1 39,3 57,9 2,8 Katılım Bankaları 0,0 0,0 100,0 0,0 0,0 100,0 TMSF Bankası 0,0 100,0 0,0 0,0 100,0 0,0 Sektör 53,9 45,4 0,6 56,4 42,8 0,8 Menkul değerlerin ağırlıklı ortalama kalan vadesi, 2010 yılının ilk yarısında portföye yeni giren menkul değerlerin etkisiyle 91 gün artarak yaklaşık 3 yıl 4 ay (1.231 gün) olarak gerçekleşmiştir. Uzun vadeli menkul değerlerin toplam menkul değerler portföyü içindeki payı en fazla olan banka grubu özel bankalardır. 20

22 Menkul Değer Portföyünün Ortalama Kalan Vadesi (Gün) Aralık 2009 Haziran 2010 Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Katılım Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları TMSF Bankası BANKACILIK SEKTÖRÜ b.3) Mevduat Bankacılık sektörünün en önemli fon kaynağı konumundaki mevduat, 2010 yılının ilk yarısında %9,7 oranında (49,9 milyar TL) artarak 564,5 milyar TL ye yükselmiştir. (milyon TL) ,6% Toplam Mevduatın Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) ,8% 0,1% ,6% ,3% ,8% % 8% 5,7% 6% 4% 2% Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Toplam Mevduat Artış Oranı (Önceki Döneme Göre) 0% 2010 yılının ilk çeyreğinde %3,8 (19,7 milyar TL) ile sınırlı kalan toplam mevduattaki artış oranı, ikinci çeyrekte %5,7 ye (30,2 milyar TL) yükselmiştir. Toplam mevduat artışının ikinci çeyrekte hızlanmasında, TP tasarruf mevduatındaki artışın devam etmesinin yanısıra TP ticari mevduattaki artış eğiliminin tekrar ivme kazanması etkili olmuştur. TP mevduat 2010 yılının ilk çeyreğinde %5,8 (19,9 milyar TL) ikinci çeyreğinde %8,7 (31,3 milyar TL) artarken, YP mevduat ilk çeyrekte %1,6 (1,9 milyar USD) ikinci çeyrekte %4,3 (4,9 milyar USD) azalmıştır. TP ve YP mevduat gelişimi 2010 yılının ilk yarısında incelendiğinde, TP mevduatın %15 (51,3 milyar TL) arttığı, YP mevduatın ise %5,8 (6,8 milyar USD) azaldığı görülmektedir. Yılın ilk yarısında TP mevduattaki artışta tasarruf mevduatının yanısıra ticari mevduat etkili olurken, YP mevduattaki azalışın 6,2 milyar USD si (%91,6 sı) tasarruf mevduatı kaynaklıdır. 21

23 2010 yılının ilk yarısında banka gruplarının 5 tamamının TP mevduatında artış, YP mevduatında azalış gerçekleşmiştir. Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi TP (Milyon TL) Aralık 2009 Haziran 2010 YP Toplam TP YP (Milyon USD) (Milyon TL) (Milyon TL) (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP YP Toplam TP YP Toplam Kamu Bankaları ,6-5,3 10,2 Özel Bankalar ,8-3,4 11,0 Yabancı Bankalar ,7-17,0 4,6 Katılım Bankaları ,3-6,4 6,4 TMSF Bankası ,4-8,0-2,4 BANKACILIK SEKTÖRÜ ,0-5,8 9,7 * YP mevduat tutarı hesaplanırken her bankanın ilgili tarihteki USD alış kuru esas alınmıştır. DEĞİŞİM TUTAR % 2010 yılının ilk yarısında tasarruf mevduatının toplam mevduat içindeki payı 2,1 puan, katılım fonlarının payı 0,2 puan azalırken; diğer mevduatın payının 2,1 puan ve ticari mevduatın payının 0,1 puan arttığı görülmektedir. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Mevduatın Türleri İtibarıyla Dağılımı 8,7% 10,8% 5,2% 5,0% 28,7% 28,8% 57,5% 55,4% Ara.06 Oca.07 Şub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Haz.07 Tem.07 Ağu.07 Eyl.07 Eki.07 Kas.07 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Haz.08 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tasarruf Mevduatı Ticari Mevduat Katılım Fonu Diğer Mevduat 2010 yılının başından itibaren hem TP tasarruf mevduatındaki artış eğilimi, hem de YP tasarruf mevduatındaki azalış eğilimi hızlanarak devam etmiştir yılının ilk yarısında TP tasarruf mevduatı %10,8 lik artışla 221,3 milyar TL ye yükselirken, YP tasarruf mevduatı %9,7 lik azalışla 58,2 milyar USD ye gerilemiştir. 5 TMSF Bankası hariç. 22

24 ,3% 10,4% 2,8% -12,6% -3,2% 8,7% 1,2% 1,4% 0,8% Tasarruf Mevduatının Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 2,0% 8,4% 0,6% 6,0% 3,2% -3,1% 4,8% 5,7% 2,3% -4,5% Aralık 2008 Mart 2009 Haziran 2009 Eylül 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran ,4% -5,4% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 2010 yılının ilk yarısında TP ticari mevduat %14,2 lik artışla 92,7 milyar TL ye yükselmiştir. Yılın ilk çeyreğinde artış eğilimi yavaşlayan TP ticari mevduatın, yılın ikinci çeyreğinde %10,6 oranında artması TP mevduat artışında etkili olmuştur yılının ilk yarısında YP ticari mevduat %0,4 lük azalışla 44,5 milyar USD ye gerilemiştir. Yılın ilk çeyreğinde YP ticari mevduatın %2,6 oranında artması, YP mevduattaki tasarruf mevduatı kaynaklı azalışın etkisini sınırlandırırken, ikinci çeyrekte YP ticari mevduatın da azaldığı görülmektedir. Toplam ticari mevduatın gelişimi geçmiş dönemler itibarıyla incelendiğinde, çeyrek dönemlerin son ayında önemli oranlarda artış göstermesi dikkat çekmektedir. Nitekim, 2010 yılının ikinci çeyreğinde toplam ticari mevduatta görülen 9,4 milyar TL lik artışın 8,7 milyar TL si Haziran ayında gerçekleşmiştir ,1% 1,1% 0,2% 1,1% -2,2% -5,0% Ticari Mevduatın Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 3,6% 0,5% -2,4% 9,8% 7,7% 6,9% 19,7% 12,5% 3,6% 3,7% 3,3% 2,6% 10,6% Aralık 2008 Mart 2009 Haziran 2009 Eylül 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran ,2% -2,9% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 2010 yılının ilk yarısında TP katılım fonları 1,9 milyar TL (%11,3) artarken, YP katılım fonları 423 milyon USD (%6,4) azalmıştır. Yılın ilk yarısında TP katılım 23

25 fonlarındaki artış oranı, TP mevduat (katılım fonları hariç) artış oranının (%15,2) altında, YP katılım fonlarındaki azalış oranı ise YP mevduat (katılım fonları hariç) azalış oranının (%5,8) üzerindedir yılında katılım bankaları grubunun topladığı fonlardaki artış oranı (%40,3) diğer banka gruplarındaki artış oranlarının oldukça üzerinde gerçekleşirken, 2010 yılının ilk yarısında özel bankalar ile kamu bankalarının gerisinde kalmıştır. Haziran 2010 itibarıyla toplam mevduatın %92 sinin vadesiz ve 3 aya kadar vadede toplanması, sektördeki aktif/pasif vade uyumsuzluğunun temel sebebidir. Dönem Yurtdışı şubeler nezdinde toplanan mevduat tutarı, 2009 yılsonunda 33,7 milyar TL iken 2010 yılının ilk yarısında 40,7 milyar TL ye yükselmiştir. Söz konusu yükselişte, yurtdışı şubeler nezdinde toplanan YP mevduatın yılın ikinci çeyreğinde %17 oranında artması belirleyici olmuştur. Haziran 2010 itibarıyla toplam mevduatın %7,2 sini oluşturan yurtdışı şubeler nezdinde toplanan mevduatın %85,7 si Bahreyn ve Malta daki şubelerde toplanmıştır. Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Toplam Değişim** (%) Mevduat TP YP* Toplam İçindeki % TP YP TOPLAM Milyon TL Milyon USD Milyon TL Payı Aralık ,6 Mart ,6 10,3-2,8 4,7 Haziran ,2 10,0 17,0 15,4 * YP mevduat tutarları hesaplanırken ilgili tarihteki TCMB USD alış kuru esas alınmıştır. ** Değişim bir önceki çeyrek döneme göre hesaplanmıştır. Maliyetsiz kaynak olarak değerlendirilen vadesiz mevduatın toplam mevduat içindeki payı 6, 2010 yılının birinci ve ikinci çeyreğinde %14,4 olarak hesaplanmıştır. Söz konusu oran, katılım bankaları ile özel bankalar grubunda sektör ortalamasının üzerinde gerçekleşirken, kamu bankaları ve yabancı bankalar gruplarında ise sektör ortalamasının altında kalmıştır. 6 Vadesiz mevduatın toplam mevduat içindeki payı, çeyrek dönemler itibarıyla günlük olarak bulunan oranın ortalaması alınmak suretiyle hesaplanmıştır. 24