KATI ATIKLAR. Hazırlayanlar: GÜL ANAÇ ALİ MARAŞLI ONUR GÜDÜ AHMET YILDIRIM İBRAHİM ÜSTÜNDAĞ AHMET SEZEN

Transkript

1 KATI ATIKLAR Hazırlayanlar: GÜL ANAÇ ALİ MARAŞLI ONUR GÜDÜ AHMET YILDIRIM İBRAHİM ÜSTÜNDAĞ AHMET SEZEN

2 Katı atıklar Kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken katı maddeler katı atık olarak tanımlanmaktadır.katı atıklar yaşadığımız ortamlarda;evde,okulda,park ve bahçelerde,hastanede, fabrika ve iş yerleri gibi birçok yerde oluşabilir. Katı atıklar oluştukları yerlere göre farklı içerikleri olduğundan çoğu kez oluştukları ortam ile (evsel,endüstriyel, tarımsal) isimlendirilir.

3 KATI ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI Katı atıkları (çöpleri) belediye tarafından toplanan meskun alanlarda ve küçük çaptaki sanayi ve işletmelerin atıklarının oluşum yerlerine göre bileşenleri, oranları ve dahil edildikleri sınıfları belirlenmeye çalışılmıştır. Buna göre:

4 Oluştukları Yerlere ve Kökenlerine Göre: 1)Evsel çöpler (organik ve inorganik) 2)Ahır ve mezbaha atıkları (organik) 3)Bahçe atıkları (organik ve inorganik) 4)Sokak atıkları (organik ve inorganik) 5)İnşaat molozları ve hafriyat toprağı (inorganik ve organik) 6)Hastane atıkları (organik ve inorganik) 7)Özel atıklar, radyoaktif atıklar ve diğer özel atıklar

5 Bileşimlerine Göre: 1) Organik I: Kompostlanabilir ve yanabilir organikler (bitkisel, hayvansal, kağıt, tekstil atıkları) 2) Organik II: Biyokimyasal ayrışması imkansız yada çok yavaş olan organikler (odun, kağıt, deri, lastik, kemik, plastik atıklar) 3) Inert maddeler: Yanmayan maddelerdir. (cam, porselen, taş, kil atıkları)

6 Bu atık türlerini 5 alt başlık altında toplayabiliriz; 1. EVSEL KATI ATIKLAR 2. TIBBİ KATI ATIKLAR 3. TARIMSAL VE BAHÇE ATIKLAR 4. ENDÜSTRİYEL KATI ATIKLAR 5. TEHLİKELİ ATIKLAR

7 EVSEL KATI ATIKLAR Evlerimizde genellikle gıda vb. maddelerin artıkları,ambalaj,ve tekstil maddelerinden oluşan atıklar evsel katı atık olarak isimlendirilir.örneğin; yiyecek atıkları ve evimizde kullandığımız ürünlerin boş ambalajları birer evsel katı atıktır.şampuan ambalajları,meyve suyu kartonları ve şişeleri,plastik su ve meşrubat şişeleri,cam kavanozlar,teneke ve metal konserve kutuları ise evlerimizde ürettiğimiz ambalaj atıklarına örnek olarak gösterilebilir

8 Türkiye de evlerden kaynaklanan katı atık miktarının yılda 12 milyon ton olduğu tahmin edinmektedir.ticarethane ve işyerleri ile birlikte evsel nitelikte katı atık miktarı 20 milyon tona ulaşmaktadır.diğer bir deyişle Türkiye de bir kişi günde yaklaşık 1 kg. çöp üretmektedir.evsel nitelikli katı atıklar üzerinde yapılan araştırmalar bu miktarın önemli bir kısmının organik kökenli yaş meyve sebze ve yiyecek atıklarından oluştuğunu göstermektedir.

9 Evlerde Oluşan Özel Çöpler (Tehlikeli Çöpler ve Atıklar) Evsel çöpler içinde özel tehlikeli çöpler, çok az oluşma olasılığına sahip olduğu veya hiç oluşmaz gibi insana geldiği için, insanın gözünden kaçmaktadır. Halbuki az miktarlarda da olsa evde de oldukça alıcı ortamlar için tehlikeli olabilecek özel tehlikeli atıklar üretilmektedir.

10 Bunlar hangi özelliklerinden dolayı tehlikelidir? Toksin Sağlığı tehdit eden Tahriş edici Sular için tehlikeli Kolay yanabilir Patlayabilir Hava için tehlikeli olduklarından dolayı tehlikelidirler

11 Bunlar ne tür atıklardır? boya, cila, ahşap koruyucu, yapıştırıcı, sıvı conta, dolgu maddeleri, vernikler, parlatıcılar, reçine, v.b. çözücüler, çözücü kalıntıları, leke temizleyiciler, temizleme benzinleri, petrol, zift giderici, v.d. bitki koruma ilaçları, ot mücadele ilaçları, zararlı ve haşere mücadele ilaçları dezenfeksiyon ilaçları mineral, bitkisel ve sentetik yağlar, gres ve yağ filtresi ecza, kozmetik maddeler, kuru piller, akümülatörler

12 metal parlatıcıları, temizleyicileri, pas gidericiler, ayakkabı boyası ve cilası, fotoğraf banyoları, termometre, vücut termometresi, cıvalı lambalar, florosans lambaları, spreyler zehirler ( siyanürlü, arsenikli, kadmiyumlu, cıvalı ) elektrikli aletler, televizyon lambaları, depolanmış, şişelenmiş gazlar ( propan, bütan) bileşimi tam bilinmeyen tozlar, sıvılar, gazlar, macunlar

13 2.TIBBİ ATIKLAR Hastane,sağlık ocağı,ve muayenehane gibi tedavi merkezlerinde oluşan,kullanılmış ilaçlar,tıbbi malzemeler ve ameliyat ve tedavi sırasında oluşan atıklar tıbbi atık sınıfına girer. Tıbbi atıklar bulaşıcı hastalıklara neden olabileceği için diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalı ve kontrollü bir ortamda zararsız hale getirilmelidir.uygun yöntemler kullanılmadığında veya diğer atıklar ile birlikte atıldığında bulaşıcı hastalıklara ve insan sağlığına zarar verecek olaylara neden olabilirler.

14 Tıbbi Atık Kaynakları Hastanelerden Tıp, diş hekimliği ve veteriner hekimlik eğitimi veren ve araştırma yapan kuruluşlardan Kan ve kan ürünleri ile ilgili çalışma yapan tüm merkez ve istasyonlardan Tıbbi tahlil laboratuarlarından Deney hayvanlarının kullanıldığı laboratuarlardan Sağlık ocaklarından, atık çıkaran muayenehaneler ve polikliniklerden, diş hekimi kliniklerinden ve revirlerden

15 Küçük ameliyat ve benzeri müdahalelerin yapıldığı tıp ve veteriner muayenehanelerinden Bulaşıcı hastalığı olanların tedavi oldukları veya diyaliz, aspiratör gibi aletlerin kullanıldığı kliniklerden Benzer tıbbi atıkların oluşabileceği seyyar sağlık birimlerinden Eczane ve ilaç depolarından Benzer diğer kuruluşlardan kaynaklanan atıklara

16 3.TARIMSAL VE BAHÇE ATIKLARI Park ve bahçelerde oluşan bitki artıkları,tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan organik kökenli bitki atıkları ve benzeri yerlerde oluşan çalı çırpı gibi bitki artıkları tarımsal ve bahçe artıkları olarak isimlendirilir.bu tür artıklar önemli bir geri kazanım kaynağıdır.diğer atıklar ile karıştırılmadıkları takdirde çeşitli yöntemler kullanılarak kompostlama veya organik geri kazanım işlemine tabi tutulurlar.

17 4.ENDÜSTRİYEL KATI ATIKLAR Sanayi ve üretim işlemleri sırasında oluşan atıklara endüstriyel atıklar denir.bu atıklarda kendi aralarında tehlikeli ve evsel nitelikli endüstriyel katı atık olarak isimlendirilir.sanayi üretim faaliyetlerinden kaynaklanan ve tehlikeli madde içermeyen katı atıklar genellikle üretim artığı hurdalar veya kullanım ömrünü tamamlamış makine ve hurda malzemeleridir.ancak içinde çeşitli kimyasal ve zararlı madde içeren atıklar ise ayrı bir sınıfta tehlikeli atıklar olarak tanımlandırılır

18 5.TEHLİKELİ ATIKLAR Sanayiden ve çeşitli kimyasal işlemlerden kaynaklanan insan ve çevre sağlığına zararlı olan atıklar tehlikeli atıklar olarak tanımlanır.bu atıklar kesinlikle çevre ve insan sağlığına zara vermeyecek şekilde uygun ve güvenli yöntemler kullanılarak ayrı toplanmalı ve tehlikesiz hale getirilmelidir.

19 Ulla'nın batışıyla gündeme gelen tehlikeli atıklar konusu sanıldığından daha riskli Tehlikeli atık cenneti Türkiye! İskenderun'da batan Ulla adlı geminin taşıdığı yükün en önemli tarafı 'tehlikeli atık' sıfatına haiz olmasıydı. Ancak tehlikeli atık meselesi, Türkiye için Ulla olayıyla sınırlı kalmayacak denli büyük ve dermansız bir dert. Buna en güzel örnek ise Irak'tan ülkemize getirilen radyasyonlu savaş hurdaları

20

21 Ulla da batan yük toksit sınıfına giriyor. Ne var ki ülkemizdeki 15 termik santralden her yıl, binlerce ton termik kül, doğanın kucağına bırakılıyor. Tabii bir o kadarı da depolanıyor yada bir bölümü filtresiz termik santral bacalarından bölgede yaşayanların ciğerlerine gidiyor.

22 Son günlerin modası tehlikeli atıklarda son sürpriz ise Irak savaşı. Çünkü kamyonlarla getirilen binlerce ton savaş hurdası eritilerek inşaat demirine dönüştürülüyor. Ancak, geçtiğimiz aylarda yeterli denetim yapılmadığı iddia edilen hurdalar arasında radyasyonlu parçalara rastlanması tepkilere neden oldu. Bazı firmalar ise bunu bildikleri halde halen üretime devam ediyor. Öte yandan demir üretiminde hurda büyük yer kaplıyor. Türkiye, yıllık 25 milyon tonluk demir ihtiyacının 20 milyonu hurdadan elde ediliyor.

23 Elektrik Mühendisleri Odası ise yaptığı bir açıklamada, tehlikeli atıkların bir başka çeşidi olan nükleer atıklara dikkat çekmektedir; "...ABD ve AB ülkeleri, başta Hindistan olmak üzere azgelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri nükleer çöplük olarak seçmektedirler. Türkiye de bu ülkelerden biridir....geçmişi anımsamakta fayda var, 'nükleer atıkların Türkiye'de Toros Dağları'nda güvenli(!) bir şekilde depolanabileceği' önerisinin altında yatan, derenin taşı ile derenin kuşunu vurmak hesabından başka bir şey değildir."

24 KATI ATIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Katı atıkların geri kazanımı ile önemli bir ikincil hammadde girdisi sağlanabilmektedir. Kağıt, cam, plastik, tekstil, metal türü atıklar merkezde (katı atık depolama yerlerinde), aktarma istasyonlarda veya kaynakta ayrılarak ekonomik sürece sokulmaktadır. Türkiye de 353 kg/kişi-gün katı atık oluşmaktadır. Oluşan atıkların %90 ı değerlendirilmeksizin bertaraf edilmeye çalışılmaktadır. Sürdürülebilir bir kalkınma düşüncesi perspektifinde geri kazanımın kaynaktan başlayarak depolamadan yıl sonrasına kadar devam etmesi gerekir.

25 Günümüzde, Ülkemizdeki belediyelerin %9 u katı atık geri kazanımı işlemleri yapmakta ve bu belediyeler katı atıklarının %77 sini işleme tabi tutabilmektedirler (Ural, 1995). Aynısı, katı atıkların işlenmesi ile 1 ton evsel katı atıktan 500 kg kompost elde edilebilmekte ve bu kompost gübre olarak kullanılabilmektedir. Katı atıkların ikinci! hammadde olarak kullanılması da mümkündür. Mesela bir örnek olarak, Trabzon ilindeki katı atıkların %3.7 si müteahhit bir firma tarafından elle ayıklama yöntemi kullanılarak geri kazanım sürecine sokulmakta ve 4000 DM/gün ekonomik katkı sağlanmaktadır (Apaydın, 1998).

26 Katı atıklar ve geri kazanım konusunda bunları biliyor musunuz? Bütün dünyada olduğu gibi, ülkemizde de özellikle büyük yerleşim birimlerinden insanların karşılaştığı en büyük çevre sorunu çöplerdir. Evsel katı atıkların % 68 ini organik atıklar, kalan kısmını ise kâğıt, karton, tekstil, plastik, deri, metal, ağaç, cam ve kül gibi maddeler oluşturmaktadır. Ülkemizde günde yaklaşık 65 bin ton çöp üretilmektedir. Ülkemizde ve dünyadaki katı atıkların yönetiminin üç temel ilkesi vardır. Bunlar az atık üretilmesi, atıkların geri kazanılması ve atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesidir.

27 Çöplerin toplanmasından tutun da, depolanması veya bertaraf edilmesine kadar tüm hizmetlerin bir plan çerçevesinde ele alınması ve öncelikle bu atıkların değerlendirilmesi veya geri kazanılmasına, "çevre ile uyumlu atık yönetimi" denilmektedir. Uygun şekilde depolanmamış çöpler yeraltı ve yüzeysel su kirliliğine, haşerelerin üremesine, çevreye kötü kokuların yayılmasına, görüntü kirliliğine ve çeşitli hayvanlar vasıtasıyla taşıyıcı mikropların yayılmasına neden olmaktadır. Çöpü kaynağında azaltmazsak, bir gün çöp dağları arasında nefes alamaz hale gelebiliriz. Gelecek kuşakların çöp dağları altında ezilmesini istemiyorsak, bilinçli tüketim yapıp az çöp çıkarmak zorundayız.

28 Ülkemizde ilk çöp faciası tarihinde İstanbul un Ümraniye ilçesinde meydana gelmiştir. Yaklaşık 20 yıldır çöp dökümü yapılan sahada usulüne uygun bir döküm yapılmadığı için kayma olmuştur. Ülkemizde bulunan 3215 belediyeden sadece 11 inde düzenli depolama yapılmaktadır. Ülkemizde faaliyette olan bir kompost tesisi bulunmaktadır. Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyenin katı atık toplama ile kanalizasyon hizmetlerinden yararlanan konut iş yeri ve diğer şekillerde ( boş bulunanlar dahil ) kullanılan binalar Çevre Temizlik Vergisi ne tabidir.

29 Denizlerimiz, göllerimiz, yollarımız, parklarımız çöplük değildir. Çöplerin yeri çöp kutularıdır. Her yere çöp atıp çevreyi kirletenleri mutlaka uyarmamız gerekir!!!

30 Çöplere atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak bizlere zehir olarak geri dönecektir. İnsan sağlığına zararlı kimyasal maddeler içeren temizlik ürünleri yerine doğal bileşenlerden oluşmuş ve çevreye zararlı olmayan ürünleri tercih etmek gerekir. Kullan - At piller yerine yeniden doldurulabilir pilleri kullanalım.

31 Ülkemizdeki 3215 belediyeden yalnızca 11 i düzenli depolama yapmaktadır.

32 MARMARİS ÇÖPLÜĞÜ

33 Tehlikeli Atık Uzaklaştırma Tesislerinin Yer Seçiminde Önemli Faktörler

34 1.giriş Tehlikeli atık: Evsel ve endüstriyel kaynaklı olabilen, yapılarında insan sağlığı ve çevre için tehlikeli olan ve zararlılık potansiyeli taşıyan maddeleri içeren atıklardır.

35 Başlıca Tehlikeli Atıklar Zehirli atıklar Kimyasal atıklar Petrol atıkları Metal sanayi atıkları

36 Tehlikeli atık tesislerinin yer seçimi, tesislerin içerdiği kimyasallar nedeniyle büyük önem taşımaktadır.yer seçimi;sadece teknik ve ekonomik kriterlere göre yapılmamalıdır.

37 Bu kriterler Mühendislik Çevresel ve ekonomik değerlendirmeler Yasalara uygunluk Halkın onayının alınmasıdır

38 Genel olarak,pek çok endüstriyel tesislerin yer seçiminde ;yatırımın kendi teknik ve ekonomik kriterlerine dayanan öncelikler düşünülmektedir.beklenen ekonomik yararlardan dolayı halkın görüşleri ve çevresel etkiler geri planda kalmaktadır.

39 Gelişmiş batı ülkelerinde,tehlikeli atık uzaklaştırma tesislerinin yer seçiminde uygulanan prosedür geleneksel teknik yer seçimi ve aynı zamanda tesisin kurulacağı bölgede kişilerle resmi ilgililerin görüşmelerini de içermektedir.

40 2.Yer uygunluğu 1. Tesis özellikleri 2. Yer özellikleri 3. Ekonomik ve yasal uygunluk olmak üzere üç kriteri kapsamaktadır.

41 2.1. Tesis özelikleri Tesis hangi tür atıkları kabul edecektir? Yalnızca belli bir bölgeye mi hizmet edecektir? Tesis,bölgedeki atık üreten kuruluşların ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte ve kapasitede midir? Tesis hangi arıtma işlemlerini gerçekleştirecektir?

42 Tehlikeli atık uzaklaştırma tesisine gönderilecek atıkların miktarının azaltılması çok temel bir yaklaşımdır.

43 Atık uzaklaştırma seçenekleri 1. Tehlikeli atık azaltma Kaynakta kontrol Azaltma Geri dönüşüm Yeniden kullanma

44 2. Tehlikeli atıkların daha az tehlikeli veya tehlikesiz atığa dönüşümü: Fiziksel/kimyasal arıtma Biyolojik arıtma Termal arıtma

45 3.Uzaklaştırma: Toprak Su hava

46 2.2.Yer özellikleri Kullanılacak tehlikeli atık bertaraf tesislerinin özellikleri belirlendikten sonra yer seçimi aşamasına geçilir.

47 Seviye 1.Kabul Edilmeyen Alanlar Taşkın alanları ve sulak alanları İçme suyu kaynakları Yeraltı suyu akiferleri,besleme alanları Ulusal parklar,ormanlar,doğal ve tarihi alanlar Depremsel risk alanları

48 Seviye 2.Uygun Alanlar Tehlikeli atık üreten tesislere yakın yerler Endüstriyel amaçlara ayrılmış bölgeler Ana ulaşım yollarına yakın yerler Bu kullanım için mevcut kamu arazileri

49 Seviye 3.Yörede Dikkate Alınması Gerekli Faktörler Jeoloji Toprak(geçirgenlik,pH vb.) Yer altı suyu(su seviyesi derinliği,kalite) Yüzey suyu(debi,kalite) Hava kalitesi Yollar Yöredeki arazi kullanımı Nüfus yoğunluğu Özel durumlar

50 2.2.1.Taşkın alanları Taşkın alanları periyodik olarak su baskınlarına uğrayan alanlardır.bunlar genellikle,dere,ırmak,göl ve okyanus civarındaki düşük kodlu alanlar olup,büyük miktarda karın erimesi yada sağanaklara maruz kalmaktadır

51 2.2.2.Sulak alanlar Sulak alanlar geniş bir zaman aralığında oluşmuş çeşitli vahşi hayat ve balık habitatlarını içeren alanlardır.sulak alanlar dünyada en verimli ekosistemler arasında yer alan yüksek duyarlıklı yerlerdir

52 Sulak alanların bazı özellikleri: Tüm kuş türlerinin üçte biri sulak alanlarda görülür Balıkçılar tarafından yakalan tüm balık türlerinin önemli bir kısmının yaşam döngüsü sulak alanlara bağlıdır Sulak alanlar erozyonu kontrol eder,su kalitesini iyileştirir,iklimi düzenler

53 Herhangi bir tehlikeli atık sulak alanlara döküldüğü zaman,yüzey suyuna ve yer altı suyuna kalaylıkla yayılabilmektedir.tehlikeli atıklar,sulak alanlara ulaşması durumunda sulak alanların eski haline getirilmesi zor bir işlemdir.kirlenmiş sedimentler giderilmesi çok pahalı olabilir,ayrıca sulak alanlar tamamen tahrip olabilir.

54 Sulak alanlarda yüksek miktarda stabil olmayan toprak ve su,deponi alanları gibi atık yapılarının toprak tabanı için zayıf alanlar oluşturmaktadır.

55 2.2.3.Yeraltı suyu Tehlikeli atık uzaklaştırma tesislerinin yapılacağı bölgede yeraltı suyunun durumu önemli bir faktördür.bu su kaynağı bölgede kullanılıyor olabileceği gibi uzun vadede değerlendirilmesi düşünülüyor olabilir.bölgenin hidrojeolojisi,araştırmacılar tarafından tam olarak incelenmediği,olası etkiler iyi bir şekilde tahmin edilmediği takdirde uzun vade de olumsuz bir durum ortaya çıkacağı unutulmamalıdır.

56 Yeraltısuyunun taşıdığı önem Kırsal alanlarda yaşayanların büyük bölümü içme suyu olarak yer altı sularını kullanmaktadır. Bazı bölgelerde yeraltısuyu içme suyu açısından tek kaynaktır. Yeraltısuyunun kirlenmesi durumunda suyun tekrar kullanılabilir hale gelmesi uzun zaman ve büyük maliyet gerektirmektedir

57 Tehlikeli atık uzaklaştırma tesislerinin yeraltısuyu kaynaklarına uzak olması tercih edilir

58 Eğer yeraltı suyuna yakın bir yerde böyle bir tesis kurulacaksa; bu durumda bazı araştırmalar yapılması uygun olur

59 Bunlar: İçme suyu temini açısından Yeraltısuyunun öneminin belirlenmesi Yeraltısuyunun akım yönünün belirlenmesi Yaraltusuyunun kullanabilir miktarının ve kalitesinin belirlenmesi Yeraltısuyunun diğer sularla(nehirler,sulak alanlar vb.)bağlantısının belirlenmesi, Yeraltısuyunu kalitesini izlenmesi için kontrol kuyuları açılmalıdır.

60 Deprem bölgeleri Tehlikeli atık uzaklaştırma tesisinin yerinin belirlenmesi aşamasında depremin şiddeti ve sıklığı iyi bir şekilde tahmin edilmelidir Bu amaçla sismik etki bölgelerinin haritası yapılmalı,alanın jeolojik yapısı ve geçmiş deprem aktiviteleri incelenmelidir.

61 2.2.5.Karst bölgesi Kireçtaşı,alçıtaşı yada dolomit gibi kayaçlardan oluşan karstik yapılar,içlerinden su geçtiği zaman yavaşça çözündüklerinden,yeraltında mağara,tünel yada benzeri boşluklar oluşmasına neden olurlar.bu tür yerlere tesis yapılması gerekiyorsa yörede zemin ve yer altı suyu araştırmaları yapılmalı,yer altı mağara ve çukurlarının haritası çıkarılmalıdır.

62 2.2.6.Stabil olmayan bölge Stabil olmayan bölge, bina ve yapılara zarar verebilecek nitelikte zemindeki hareketli alanlardır.stabil olmayan bölgeler yer hareketi bakımından ikiye ayrılır. 1. Dik bir eğim üzerindeki kaya ve toprağın yerçekimi ile hareketi 2. Kaya ve toprağın çökmesi yada yükselmesidir.

63 Stabil olmayan bölgede tesis yapılması durumunda şu sorunlarla karşılaşılabilir Binalarda çatlama ve değişikliklere neden olma Deponi gazı ve sızıntı toplama üniteleri hasar görebilir Temizlenmesi zor tehlikeli atık dökülmeleri oluşabilir

64 2.2.7.Olumsuz hava koşulları Tehlikeli atık tesisleri durgun hava şartlarının olduğu bölgelerde daha yoğun hava kirliliği oluşturmaktadır.çocuklar ve yaşlılar hava kirleticilerine maruz kaldıklarında solunum yolları ile ilgili hastalıklara daha kolay yakalanırlar.ayrıca hava kirleticilerinin yoğun oldukları bölgelerde üretilen besinlerin yenmesi kansere neden olabilmektedir.

65 3.Halkın görüşleri Tesisin kurulacağı bölgelerde yaşayan halkın onayının alınması genelde ihmal edilse de uzun vadede sorunlara neden olmaktadır.örneğin İzmir de bulunan harmandalı tehlikeli atık düzenli deponi sahası ile ilgili şikayetler uzun yıllardır devam etmektedir.

66 Halkın görüşünün alınması; Tesisin potansiyel etkilerine ilişkin bilgiler verilmesini ve o bölgede yaşayan kişilerle görüşmeyi içermektedir.

67 4.TEHLİKELİ ATIK UZAKLAŞTIRMA TESİSLERİNİN ÇEVRESEL VE SOSYOEKONOMİK ETKİLERİ

68 4.1. Çevresel etkiler Tehlikeli atık uzaklaştırma tesislerinin çevresel etkileri kaçınılmazdır.bu nedenle ülkemiz tehlikeli atıklar kontrolü yönetmeliği ne göre yerleşim alanlarına olan minimum uzaklık 3 km olarak belirlemiştir.

69 Tehlikeli Atık Tesislerinin Potansiyel Çevresel Etkileri Yeraltısuyu kirliliği Yüzey suyu kirliliği Hava kirliliği Sızıntı,dökülme,kazalar Vahşi alanların,doğal alanların,sulak alanların tahribatı Sit alanlarının zarar görmesi Bölgede yaşayan insan,bitki ve hayvanlarda kirletici birikimi Trafik Koku Gürültü Görsel kirlilik

70 4.2. sosyoekonomik etkiler Muhtemel sosyoekonomik etkiler İş imkanları Altyapı tesisleri(su,kanalizasyon,enerji vb.) Ulaşıma ilişkin etkiler Gayrimenkul değerinde azalma Kapanma sonrası yapılacak işlemler

71 5.Sonuç ve öneriler Ülkemizin giderek sanayileşmekte olduğu göz önüne alındığında önümüzdeki yıllarda tehlikeli atık uzaklaştırma tesislerinin yapılması zorunlu görünmektedir.kısa ve uzun vadeli çevresel olumsuz etkilerin en aza indirilmesi,yer seçimi aşamasında gerekli özenin gösterilmesi ile mümkündür.

72 ATIKLARIN TANIMLANMASI VE TÜRLERİ ATIK DEĞERLENDİRME İŞLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ ATIK DEĞERLENDİRME YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

73 ATIKLARIN TANIMLANMASI VE TÜRLERİ

74 ATIKLARIN TANIMLANMASI Bir değer ödeyerek alınan maddi varlıkların işe yaramadığı veya fonksiyonunu yitirdiğinin düşünülüp çöpe atılan ekonomik olarak ömrünü yitirmiş cam, metal, plastik, tekstil, vs gibi metaryallere ATIK denir. Bir ürün elde etmek için ihtiyaç duyulan ve o ürünün üretilmesiyle vasıf değiştiren ve ekonomik olarak değerini yitirmiş, özü veya cevheri alınmış çoğunlukla kimyasal maddelere ARTIK denir.

75 Atıkların değerlendirme süreci ise, bir değer ödeyerek satın aldığımız ve sonda da artık işimize yaramadığını düşünüp çöp diye sokaklarımıza bıraktığımız kağıt, cam, metal, plastik, tekstil vs gibi materyallerin sokağa bırakıldıktan sonraki serüvenine ATIKLARIN DEĞERLENDİRMESİ SÜRECİ denir. Katı atıklar atığın bulunduğu ülkenin veya baz alınan bölgenin özelliklerine göre değişmektedir. Gelişmiş veya gelir düzeyi yüksek yerlerdeki katı atıklar daha çok cam, plastik sentetik, ve organik maddelerdir. Oysaki gelişmemiş veya gelir düzeyi düşük bölgelerin katı atıkları daha çok organik ve plastik maddelerdir. Burada bir ülkenin veya bir bölgenin veya bir hane halkının çöplerinin analiz edilmesiyle o bölgenin gelir düzeyini öğrenebiliriz.

76 ATIK TÜRLERİ Organik ve inorganik atıklar Cam atıkları Kağıt atıkları Plastik atıklar

77 PLASTİK ATIK

78 KAĞIT ATIK

79 ORGANİK ATIK

80 CAM ATIK

81 ATIK DEĞERLENDİRİLMESİNDE BELEDİYENİN ROLÜ Belediyelerin halka en yakın yönetimler olarak görülmesinden dolayı atıkların değerlendirilmesinde katılım en iyi şekilde gerçekleşebilmesi için belediyelerin ön ayak olması etkinlik ve verimliliğim yüksek olmasını sağlar. Atıkların değerlendirilmesinde belediyelerin hareket noktası olması bu tür çalışmalarında yerel halkın da yoğun olarak katılımını gerektirdiğinden belediye kararlarına karşı kent insanı daha bağlı olacaktır. Özellikle katı atıklar yalnızca toplanma değil, ayrıca imha ve ıslah süreçleri bakımından da bir takım sorunlar sergilemektedir. Kentsel alanlarda çöpler genel olarak belirlenmiş bazı açık alanlarda toplanmaktadır. Bu durum alanları kullanılmaz hale getirdiği gibi rüzgar ve su hareketlerine bağlı olarak çevre alanlarını da tehdit etmektedir.

82 ATIK DEĞERLENDİRME İŞLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ Atık değerlendirme yöntem ve teknikleri uygulamaya dönük bir proje olarak hazırlanmıştır. Bu projede atıklar daha konutların içinden itibaren ayrışmaya başlıyor. İlk aşamada atıkların sadece toplanması amaçlanmaktadır. Daha sonraki aşamalarda atıkların değerlendirmesi çalışmalarında da bulunmaktır. Bu çalışmada iddialı olunan ve önemle üzerinde durulan husus halkın iyi bir şekilde bilinçlendirilmesidir. Sosyal ferah ve teknoloji ilerledikçe çöpe atılan katı miktar ve çeşitleri de değişmektedir. Örneğin almanya da 1960 yılında toplam plastik kullanımı 823 ton/yıl iken bu değer 1980 yılında 6300 tona ulaşmıştır.

83 Katı atıklardan, atık maddelerin geri kazanılması iki metodla mümkün olmaktadır. 1)Atıkların tüm çöpleri aynı kapta toplayarak merkezi tesislerde çeşitli metodlar uygulayarak geri kazanmak. 2)Atıkların atıldıkları yerde, kaynakta, yurttaşların aktif katılımı ile ayrı kaplarda toplayarak geri kazanmak olarak sayılabilir.

84 ATIK DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARININ PLANLANMASI Atık değerlendirme çalışmalarını belli amaçlara ulaşabilmek ve stratejileri uygulayabilmemiz için bu çalışmaların bir plan içersinde yürütülmesi gerekmektedir. Bu açıdan ilk olarak envanter toplamamız gerekmektedir

85 ENVANTERLERİN TOPLANMASI Envanterlerin toplanmasında önceliklerden biride problemin belirlenmesidir. Bu açıdan ilk olarak genel çevre sorunlarına değinmek gerekmektedir. Katı atıkların yönetim yetersizliği Yeşil alanların ve genel olarak ekolojik yapının yıpratılması Ormansızlaşma İklimsel değişim Büyük boyutlu toprak erozyonu ve tarımsal arazilerin kaybı Kentsel alanlara yönelik yoğun göçler Deprem, sel ve toprak kayması gibi risklerin yüksek olduğu mekanlarda yerleşme Alt yapı yetersizlikleri Su kaynaklarının yetersizliği Su kaynaklarının kirliliği Enerji yetersizliği Trafik kirliliği

86 ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME ANALİZİ Çevresel etki değerlendirmesi çalışmaları, bir girişimin mekana ve o mekandaki yerleşmelere etkisini çok boyutlu olarak değerlendirmeyi amaçladığından, çeşitli disiplinlerden, durum tespiti, projeksiyon, alternatif geliştirme ve çözüm önerme gibi bir çok ihtiyaca cevap verebilecek donanımlı insan gücü gerektirmektedir. Çevresel etki değerlendirmesi çalışmaları bir diğer ihtiyacı da bilgidir. Gerçekleşmeyi planladıkları faaliyetler sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum kuruluş ve işletmeler bir çevresel etki değerlendirme raporu hazırlarlar. Bu raporda çevreye yapılabilecek tüm etkiler göz önünde bulundurularak, çevre kirlenmesine sebep olabilecek atık ve atıkların ne şekilde zararsız hale getirilebileceği ve bu hususta alınabilecek önlemler belirtilir.

87 ATIK DEĞERLENDİRME İŞİNİ YÜRÜTECEK İNSAN KAYNAĞININ BELİRLENMESİ Gönüllü kuruluşlar, eğitim kurumları, siyasal partiler gibi kurumlar proje için insan kaynağı temininde katkıda bulunur. İnsan kaynakları kadrosu ne kadar iyi bilinçlendirilir ve bu konuyla ilgili eğitilirse bu kişilerin sorumlu ve temsilci olarak görev yapması o kadar başarılı olur.

88 ATIK DEĞERLENDİRME YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Atıkların karıştırılmamış olması Şehirde yaşayanların gelir düzeyinin yeterli olması Yerleşim yerlerinin kent niteliğini taşıması Atık değerlendirmesiyle ilgili kentte yaşayan insanlara yeterince bilgi verilmeli

89 ATIK TOPLAMADA BAZ ALINACAK BÖLGELER Atık toplamada gece kondu bölgeleri, siteler, kamu, eğitim kurumları, ticaret ve sanayi kurumları bölgeleri gibi ayrımlar yaparak atık teşvik politikaları takip ederiz

90 GECEKONDU BÖLGELERİ Atık toplamada gecekondu bölgelerine ayrı muamelede bulunulur. Örneğin gecekondu bölgelerine daha çok satın alma tekniği kullanılmalıdır. Çünkü gecekondu bölgelerinin maddi olarak desteğe ihtiyacı vardır.

91 SİTE BÖLGELERİ GELİR VE KÜLTÜR DÜZEYİ YÜKSEK OLAN BÖLGELER Burada yaşayan insanlar biraz daha standarttır. Bu insanların üç beş kuruşluk atık parasıyla tatmin edilemeyeceği bellidir. Dolaysıyla burada yaşayan insanlara diğer teşvik tekniklerinden ödüllendirme tekniği kullanılmalıdır.

92 KAMU KURUMLARI EĞİTİM KURUMLARI Kamu kurumlarında ve eğitim kurumlarında ise aynı şekilde satın alma tekniğinden öte ödüllendirme tekniği kullanılmalıdır. Gecekondu bölgelerinin aksine kamu kurumları ve eğitim kurumlarında cam atıkların biriktirilmesi düşünülemez. Dolayısıyla oralara cam biriktirilecek bidonların verilmesinin gereği yoktur. Buralarda kağıt atıklar için daha büyük çöp bidonlarının konması gerekmektedir.

93 TİCARİ VE SANAYİ KURUMLARI Ticaret ve sanayi bölgelerinde ise o bölgenin hakim olan ticaret malı veya sanayinin türü ne ise o bölgeye o atık maddesine uygun olan çöp bidonlarından verilir. Yine bu bölgelerde diğer yerlere verilen bidonlardan daha büyük bidonlar verilmelidir. Çünkü burada biriktirilecek atıklar ya ürettikleri yada ara mal olarak kullandıkları maddelerin atıklarıdır.

94 ATIK BİRİKTİRMEYİ TEŞVİK TEKNİKLERİ Ödüllendirme tekniği Satın alma tekniği Duyurular, uyarıcı ibareler ve programlar

95 ATIK TOPLAMA YÖNTEMLERİ Belediye çöp kamyonlarının kullanılması Nokta alanlara kumbara yerleştirilmesi Gönüllü kuruluşlardan yardım alma Siyasal partilerden yardım alma Eğitim kurumlardan yardım alma Uluslar arası kuruluşlardan yardım alma Gelişmiş katı atık toplama sistemleri

96 BELEDİYELERİN ÇÖP KAMYONLARININ KULLANILMASI Atık toplama çalışmalarının özellikle ilk etapta hareket kaynağının belediyeler olacağını belirtmiştik. Bu açıdan özelikle toplama ve dağıtım aşamalarında atıkların taşınması konusunda belediyelerin temizlik hizmetlerinin katkısı olacaktır. İlk etapta öncelikle belediyelerin araç parkında yer alan çöp toplama kamyonlarına ilave saatler koyarak toplama işleri yapılır. İkinci etapta ise yine belediyenin finanse etmesiyle yetecek derecede özel ayrışmış çöp toplama kamyonları alınabilir.

97 NOKTA ALANLARA KUMBARA KONMASI Kentin her mahallesine ve sokak başlarına projenin amacına göre özel olarak yaptırılmış kumbaralar yerleştirilebilir. Böylece konut sakinleri biriktirdikleri ayrışmış atıklarını atmak için çöp kamyonlarının gelmesini beklemek zorunda kalmamış olur.

98 GÖNÜLLÜ KURULUŞLARDAN YARDIM ALMA Atıkların değerlendirmesinde özellikle çalışmaların ilk aşamada gönüllü kuruluşların katkısı büyük olacaktır. Gönüllü kuruluşlar bu çalışmanın yürütülmesiyle ilgili danışmanlık ve beşeri kaynak teminiyle ilgili yardımda bulunabilir. Gönüllü kuruluşlar ayrıca belediyelerin özellikle kentin fiziksel çevresini geliştirmede çok ihtiyaç duydukları yerel kaynakların insan kaynağı ve mali kaynak bağlamında harekete geçirilmesi gerçekleştirebilecek potansiyele sahiptir.

99 EĞİTİM KURUMLARINDAN YARDIM ALMA Eğitim kurumları atık toplamasında dinamik bir güçtür. Burada eğitim kurumlarından bir çok konuda yardım alınabilir. Bunlar Çevre konusunda atık değerlendirme ve evde atıkların ayrıştırılması konusunda öğrencilere bilgi verilebilir. Eğitim kurumlarında bu faaliyetle ilgili olan gönüllü öğrenciler bulunabilir. Yine eğitim kurumları kendi içinde atıkların ayrışmış olarak toplanmasında katkıda bulunabilir. Bu konu hakkında eğitim ve seminer programları düzenlenebilir.

100 ATIK TOPLAMA VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARININ FİNANS KAYNAĞI Belediyeden yapılan sübvansiyonlar Çöp bidonlarına reklam alma Sponsor firma veya firmalarla çalışma Toplanan atıkların satılması

101 ATIK DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNİN FAYDALARI Özellikle yenilemeyen hammadde kaynaklarının israfını önlemek. Çünkü özellikle günümüzün tüketim ekonomisi sonsuz büyüme varsayımına dayanıyor. Oysa biz sınırlı bir dünyada yaşıyoruz. Sonsuz büyüme olamaz. Roma kulübünün çalışmalara göre dünyada tüketim hızı bugünkü gibi devam ederse bilinen kaynaklar bugünkünün beş katı olsa bile 2050 yılına doğru başta petrol olmak üzere bütün yenilemeyen kaynaklar tükenecektir. Birkaç kez atılan alüminyum malzemeden yine alüminyumun hammaddesini kazanabiliriz. Öte yandan çeliğin geri kazanılması hava kirliliğinden %85, su kirliliğinden %76 oranında azaltılırken hurda kağıdının geri kazanılması yoluyla kağıt üretimi %74 oranında hava kirliliği, %35 oranında su kirliliğini azaltmaktadır. Atık bedelinden sağlanan gelirler okul, yurt,sağlık kurumu,huzur evi gibi kuruluşlara bir parçada olsa katkıda bulunmaktadır.

102 KATI ATIKLARI YOK ETME YÖNTEMLERİ 1. DEPOLAMA Düzensiz (vahşi) Depolama Düzenli Depolama 2. YAKMA 3. PİROLİZ 4. KOMPOSTLAŞTIRMA 5. GERİ DÖNÜŞÜM

103 Çöplerin uzaklaştırılması için yöntem seçerken aşağıdaki hususlara dikkat etmek gerekir SEÇİLEN YÖNTEM : Halkın bedeni ve ruh sağlığını olumsuz etkilememeli, Yerüstü ve yer altı suları ile toprak kirlenmemeli, Bitki örtüsü ve canlılar olumsuz etkilenmemeli, Hava kirlenmemeli, Çevreye estetik açıdan zarar vermemelidir.

104 Düzensiz (vahşi) Depolama

105 Düzenli Depolama Seçilen alanın geçirimsizliği sağlanmalıdır. Depolama sahasının geçirimsizliği sağlanırken çöplerden kaynaklanacak sızıntı sularını toplayacak drenaj sistemi yapılmalıdır. Bu hazırlıklar yapıldıktan sonra çöpler sahaya dökülmeye başlanmaktadır. Her gün dökülen çöpler sıkıştırılmalıdır. Sonra her taraftan en az 20 cm kalınlığında toprakla örtülmelidir. Gerekli boru tertibatı yerleştirilmelidir. Arazi dolduktan sonra 1 m toprakla örtülmelidir.

106 YAKMA Yakma çöpleri stabil bir hale getiren ve hacimlerini %70-80 azaltan bir yöntemdir. Genellikle aşağıdaki durumlar için uygulanmaktadır; Hacim ve ağırlık küçültme oranının yüksek olması nedeniyle depolama yeri sıkıntısı çekildiği metropollerde, Hastane çöplerinde olduğu gibi ürünün stabilize edilmesinin gerekli olduğu durumlarda, Isı değeri yüksek katı atıklarda enerji üretiminin söz konusu olması halinde.

107 Atık yakma tesisi başlıca aşağıdaki ünitelerden oluşmaktadır; Atık yükleme tertibatı, Atık yakma fırını, Enerji geri kazanma ünitesi, Baca gazı temizleme ünitesi.

108 PİROLİZ Piroliz; çöp yığınları içindeki cam ve metallerin ayrılmasından sonra geriye kalan ve işe yaramaz gibi görünen; organik maddelerin hava kullanılamadan ısıtılarak gaz, sıvı yakıt ve kömüre dönüştürülmesidir

109 PİROLİZ

110 KOMPOSTLAŞTIRMA Kompostlama işlemi, genel olarak katı atığın içindeki organik atıkların bozunması işlemidir. Organik maddeleri ayıklama, Ebat küçültme, Homojenize etme ve gerekirse su ekleme, Aerobik şartlarda stabilize etme, Kullanıma hazırlama işlemlerinden oluşur.

111 Kompostun zemin ve toprağa sağladığı yararlar; 1. Boşluk hacmini arttırır 2. Havalandırılmasını sağlar 3. Kolay işlenmesini sağlar 4. Su tutma kabiliyetini sağlar 5. Organik madde değerini artırır 6. Besin maddelerinin daha iyi kullanılmasını

112 Hangi Maddeler Geri Dönüştürülebilir: Çöpün içindeki geri dönüştürülebilir malzemelerin önemli bir miktarını yiyecek ve içecek ambalajlarında kullanılan metal plastik ve cam atıklar ile kağıt ve karton oluşmaktadır. Bunun yanında kemik, tekstil parçalarıda özel ayırma tesislerinde geri dönüştürülebilmektedir.

113 Geri Dönüşüm Sisteminin 5 Temel Basamağı 1. Kaynakta ayırma 2. Değerlendirilebilir atıkları ayrı toplama 3. Sınıflama 4. Değerlendirme 5. Yeni ürünü ekonomiye kazandırma

114 Geri Dönüşüm Niçin Önemlidir? 1. Doğal kaynaklarımızı korur 2. Enerji tasarrufu sağlanır 3. Atık miktarı azalır 4. Geri dönüşüm geleceğe ve ekonomiye yatırım demektir.

115 ADANA VE ATIKLAR Adana da bir günde oluşan kentsel atıkların Stadyum a yığmak mümkün olsaydı, 127 Metre yüksekliğe erişirdi. Sofulu ya, bir günde ulaşan atık miktarı, 950 tona yakın

116 SOFULU Bu projede öncelikle eski atık kütleleri üzerinde yanmaların en az düzeye indirilmesine yönelik çalışmalar yapıldı.

117 SOFULU Bu süreçte bile, lokal yangınlarla mücadele gerekiyordu.

118 SOFULU

119 SOFULU Vadi içeride bulunan katmanlarda, kazı yapılarak gaz bacası yerleştirildi. Ortadaki delikli sarı fleksible boru ile gabion kafes arası, yine filtre amaçlı çakıl taşlarıyla dolduruldu.

120

121 Regülasyon Havuzu

122 Neler Üretebiliriz? MWh ELEKTRİK ENERJİSİ MWh (eş değer) SICAK SU MWh (eş değer) BUHAR TON HUMUS

123 DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSLERİ GENEL KABUL KRİTERLERİNE GÖRE İKİYE AYRILIR A- EVSEL VE TEHLİKELİ ATIK DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSLERİ - Düzenli depolama alanlarına kabul edilecek atıkların miktarı 3 ton dan fazla ise damperli kamyonlarda gönderilmelidir. Miktar 3 ton dan az olduğu taktirde 200 lt lik varil veya endüstriyel dökme atık konteynerlerinde gönderilebilir. Konteyner, hacimce 1 m3, ağırlıkça maksimum 1.5 ton kapasitede olmalı ve forklift ile indirmebindirme-boşaltma işlemleri yapılabilmelidir.

124 B- ÖZEL İŞLEMLİ ATIKLAR Pil, Akü, Batarya vb. Sızdırmaz, kapaklı plastik fıçı içerisinde gönderilmelidir. Fıçılar palet üzerine sabitlenmiş olmalıdır. Flouresan lamba, Cıva buharlı lamba, Ampul vb. Kırılmamış/kırılmayacak şeklide orijinal ambalajında ve/veya strafor köpük vb. malzeme ile desteklenmiş olarak plastik fıçı veya sağlam tahta sandıklar içerisinde gönderilmelidir. Fıçı/kasa palet üzerine sabitlenmeli forkliftle çalışmaya uygun olmalıdır.

125 EVSELATIKLAR VE ARITMA ÇAMURLARININ DÜZENLİ DEPOLANMASI

126 ÖNCELİKLE YAPILMASIGEREKLİ İŞLEMLER Evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıkların öncelikle geri kazanılması esastır. Geri kazanmanın ekonomik ve teknik olarak mümkün olmaması halinde, atıklar çevrenin sağlığının korunması, katı atık hacminin azaltılması, kısmen enerji veya kompost elde edilmesi amacıyla termik veya biyolojik işlemlere tabi tutulur.

127 BU İŞLEMLER YAPILDIKTAN SONRA, YAPILMASI GEREKEN İŞLEMİSE DÜZENLİ DEPOLAMADIR Ancak termik veya biyolojik işlemlere elverişli olmayan veya bu işlemler sonucu yan ürün olarak ortaya çıkan atıkların depolanması zorunludur. Bu amaçla belediyeler 1580 sayılı Belediyeler Kanunu gereğince katı atıklar için yapılan depolarda aşağıdaki hususları gözönünde bulundurulur.

128 EVSEL ATIKLARI, DÜZENLİ DEPOLAMAK AMACIYLA, İNŞA EDİLEN DEPOLARA, İNSAN VE ÇEVRE SAĞLIĞINI KORUMAK AMACIYLA AŞAĞIDA NİTELENEN; 1) Sıvıların ve sıvı atıkların, 2) Akıcılığı kayboluncaya kadar suyu alınmamış arıtma çamurlarının, 3) Patlayıcı maddelerin, 4) Hastane ve klinik atıklarının, 5) Hayvan kadavralarının, 6) Depolama esnasında aşırı toz, gürültü, kirlenmeye ve kokuya sebep olabilecek atıkların, 7) Radyoaktif madde ve atıkların, 8)Tehlikeli atık sınıfına giren katı atıkların, depolanması yasaktır.

129 KATI ATIK DEPO TESİSLERİNİN YER SEÇİMİ Evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıkları ve arıtma çamurlarını düzenli olarak depolamak amacıyla inşa edilen depo tesisleri, Bakanlık veya ilgili belediyeler tarafından içme suyu temin edilen ve edilecek olan yüzeysel su kaynaklarının korunması ile ilgili olarak çıkarılan yönetmeliklerde, çöp dökülmeyeceği ve depolanmayacağı belirtilen koruma alanlarında kurulamaz. Depo tesisleri, en yakın yerleşim bölgesine uzaklığı 1000 metreden az olan yerlerde inşa edilemez. Ancak, depo tesislerinin çevresinde tepe, yığın ve ağaçlandırma gibi engeller varsa mahalli çevre kurullarının karar ve gerektiğinde Bakanlığın uygun görüşü ile, bu mesafeden daha az olan yerlerde de ilgili belediye ve mahallin en büyük mülki amirliğince depo kurulmasına müsaade edilebilir. Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, heyelan, çığ ve erozyon bölgelerinde, içme, sulama ve kullanma suyu temin edilen yeraltı suları koruma bölgelerine katı atık depo tesislerinin yapılmasına müsaade edilemez. Bu alanlar işletmeye açıldıktan sonra iskana açılmayacak şekilde planlanır ve etraflarına bina yapılmasına müsaade edilemez.

130 DEPO TESİSLERİ

131

132

133 DEPO TESİSLERİ AŞAĞIDA BELİRTİLEN ÖZELLİKLER TAŞIMALIDIR: 1) Evsel ve evsel katı atık özelliğindeki endüstriyel atıklar ile, bunların atık su arıtma çamurlarını depolamak üzere inşa edilen depo tesislerinin asgari kapasiteleri, nüfusu den küçük olan yerleşim bölgelerinde 10 yıllık depolama ihtiyacını karşılayacak şekilde, nüfusu den büyük olan yerlerde m3 olarak planlanır. 2) Depo tesisine ulaşım ve depo iç yollarında geçiş her türlü hava şartlarında mümkün olacak şekilde düzenlenir. 3) Planlanan depo tesisi bir çit ile çevrilir. 4) Depolama sahasında kirlenen araba tekerleklerinin yolları ve caddeleri kirletmemesi için, tekerlekleri temizleyecek teknik tedbirleri alınır. 5) (Değişik : tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan yönetmelik) Depo tesisi girişinde, girişi kontrol altında tutmak, gelen katı atıkları muayene etmek, tartmak amacıyla bekçi kulübesi, işletme odası, kantar ve kantar binası bulunur.

134 BİR DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ NASIL OLMALI

135 DEPO TABANININ TEŞKİLİ VE SIZINTI SUYU TOPLANMASI Düzenli depo tesisinden, depo tabanına sızan sızıntı sularının yeraltı sularına karışmasını önlemek için depo tabanı geçirimsiz hale getirilir. Depo tabanında oluşturulan bir drenaj sistemi ile sızıntı suları toplanır.bu amaçla; 1) Depo tabanı, tabii yeraltı suyunun maksimum seviyesinden en az 1 metre yüksekte olur.

136 TABAN DRENAJ BORUSUNUN YERLEŞTİRİLMESİ İŞLEMİ

137 Depo tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm. olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan doğal ya da yapay malzeme serilir. Bu malzemelerin geçirimlilik katsayısı (permeabilite) m/sn den büyük olamaz. Az çatlaklı kaya zeminlerde ise bu değer m/sn olarak alınır. Depo tabanının, en az 3 metre kalınlığında doğal kil ve benzeri m/sn geçirimlilik katsayısını sağlayan bir malzeme olması durumunda, depo tabanı tekrar geçirimsizlik malzemesi ile kaplanmaz. Bu durumda geçirimlilik katsayısının sahanın her yerinde m/sn olması sağlanır. İçme ve kullanma suyu havzalarının uzun mesafeli koruma alanında inşa edilecek düzenli depo sahası tabanında, sıkıştırılmış kalınlığı 60 cm. olan kil tabakasının üzerine, kalınlığı 2 mm. olan yüksek yoğunluklu polietilen folye (HDPE) serilir. Serilecek folyenin yoğunluğu kg/m3 arasında olmak zorundadır.

138 TABAN ÖRTÜSÜNÜN DİKME KESİTİ

139 3) Geçirimsiz hale getirilen taban üzerine dren boruları döşenerek sızıntı suları bir noktada toplanır. Hidrolik ve statik olarak hesaplanması gereken drenaj borularının çapı minimum 100 mm. Dren boruları, münferit borular şeklinde, yatayda ve düşeyde kıvrım yapmadan doğrusal olarak depo sahası dışına çıkar. Depo tesisi çıkışında kontrol bacaları bulunur. Ayrıca dren boruları çevresine kum, çakıl filtre yerleştirilir. Bu filtrenin boru sırtından itibaren yüksekliği minimum 30 cm. olur. 4) Toplanan sızıntı suları, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde verilen deşarj limitlerini sağlayacak şekilde arıtılır.

140 SON ÖRTÜNÜN DİKME KESİTİ

141

142 DÜZENLİ DEPOLAMA SAHASININ TABAN İZOLASYONUNDAN ÇALIŞMASINDAN GENEL BİR GÖRÜNÜM

143 DÜZENİ DEPOLAMA SAHALARINDA ZEMİNİ GEÇİRİMSİZ HALE GETİMELİYİZ

144

145 DEPO GAZININ UZAKLAŞTIRILMASI - Depo kütlesinde havasız kalan organik maddenin, mikrobiyolojik olarak ayrışması sonucu çevreye yayılarak, patlamalara, zehirlenmelere sebep olabilecek metan gazı ağırlıklı olmak üzere karbondioksit, hidrojen sülfür, amonyak ve azot bileşikleri yatay ve düşey gaz toplama sistemi ile toplanır ve kontrollü olarak atmosfere verilir veya enerji üretmek sureti ile değerlendirilir.

146 GAZLARI FABRİKAYA AKTARAN BORULAR VE BU GAZLARI ENERJİYE DÖNÜŞTÜREN FABRİKALAR

147

148

149 GAZ DRENAJ TOLAMA KUYUSU

150 DEPO TESİSİNİN OLUMSUZ ETKİSİNİN ÖNLENMESİ - Depo tesisinde toz, koku, kağıt ve gürültü gibi çevreyi olumsuz yönde etkileyecek tesirlere karşı tedbir alınır. Ayrıca, depo sahasında evcil ve yabani hayvanların beslenmesi yasak olup, haşere ve sinek üremesini önleyecek tedbirler alınır.

151 DEPO SAHASININ YEŞİLLENDİRİLMESİ - Depolama işleminin tamamlanmasından sonra veya şevlerde dolgu sırasında, depo sahasının görünüş olarak çevreyi rahatsız etmemesi ve arazinin tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yeşillendirilmesi, ağaçlandırılması, deponun en üstüne ve şevlere tarım toprağı serilmesi gerekir. Bu toprağın kalınlığı dikilmek istenen bitkinin kök derinliğine göre seçilir. Depo kütlesi üzerine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terk etmesi için en üst toprak tabakasının eğiminin %3 den büyük olması gerekir.

152 ÇEŞİTLİ İLLERDEN DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSLERİ Marmaris Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Proje Özellikleri: Marmaris Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinin inşa edildiği alan yaklaşık 24 hektardır. Tesis 2030 yılına kadar hizmet edecek şekilde, toplam m3 katı atık depolama kapasitesine sahip 3 lot olarak dizayn edilmiştir.kazı ve yol planları, sızıntı suyu drenaj sistemi planları, stabilizasyon tankı planı, nihai örtü planı ve aynı zamanda idare binası, atölye, tekerlek yıkma ünitesi, tel çit ve peyzaj planları dizayn edilmiştir.

153 SAMSUNHDAKİ DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Toplam proje alanı 14 hektardır. Tesis, 2030 yılına kadar olan ihtiyacı karşılayacak şekilde, toplam kapasitesi 3,144,000 m3 olan üç ayrı lotdan oluşacaktır. İnşa edilecek Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi'nde şu sistem ve birimler bulunacaktır: Geçirimsizlik sistemleri, yüzey suyu drenaj sistemi, sızıntı suyu toplama ve arıtma sistemleri, gaz toplama sistemi, giriş bağlantı yolu, idare binası ve giriş-kontrol binası, kantar.

154 VE İSTANBUL Düzenli Depolama Alanları: İstanbul'da 1953 yılma kadar çöpler denize dökülmüştür. Daha sonra ise Levent-Sanayi Mahallesi, Seyrantepe, Ümraniye-Mustafa Kemal Mahallesi gibi şehre yakın yerlere vahşi depolama yöntemi ile depolanmıştır. Bu bölgelerin gecekondularla dolması üzerine çöp döküm alanı olarak Habipler, Ümraniye-Hekimbaşı, Yakacık, Aydınlı, Halkalı, Şişli-Feriköy ve son olarak da Kemerburgaz-Hasdal kullanılmıştır. Çöplerin kontrolsüz bir şekilde dökülmesi anlamına gelen vahşi depolama yöntemi uygulaması şu sonuçları meydana getirmiştir:

155 -Çöpler etrafa dağılarak, geniş bir alanı kirletip görüntü ve çevre kirliliği oluşturmaktaydı, -Çöp sahasında rüzgarın da etkisiyle toz bulutları oluşmakta ve teşekkül eden gazlarla beraber hava kirliliğine sebebiyet vermekteydi, -Çöplerden oluşan metan gazı toplanmadığından patlama riskini oluşturmakta ve çöplüklerde sürekli yangınlar meydana gelmekteydi, -Çöplerden çıkan kontrolsüz gazlar çevredeki bitki ve diğer canlılara olumsuz tesir etmekte ve oluşan çöp sızıntı suları, yeraltı ve yerüstü sularına karışarak yeraltı zenginliklerimizi kirletmekteydi,

156 -Çöpler, fare, sinek ve diğer zararlı varlıklar için bir barınma ve üreme yeri durumunda idi, -Vahşi çöp depolarında büyük boyutlu şev kaymaları olmakta idi. Örneğin; Kemerburgaz'da 1995 ve 1996'da meydana gelen büyük boyutlu çöp kaymaları, ekonomik bakımdan büyük maliyetler getirmiştir.yine 28 Nisan 1993 'de Ümraniye- Hekimbaşı vahşi çöp depolama sahasında ani bir kayma meydana gelmiş ve yaklaşık m3'lük çürümüş atık, çığ halinde 500 m aşağıdaki vadiye ve oradan da Pınarbaşı Mahallesinin sınırlarına yığılmıştır. Birkaç ev çöp yığınının altında kalmış ve 32 kişi hayatını kaybetmiştir.

157 Bütün bu olumsuzluklar karşısında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul'da 1995 Ocak ayından itibaren iki adet düzenli depolama sahasını işletmeye açmış ve çöpler buralarda hücreleme metoduyla sıhhi bir şekilde depolanmaya başlanmıştır. Biri Avrupa yakası Eyüp/Odayeri mevkiinde, diğeri ise Anadolu yakası Şile/Kömürcüoda mevkiinde kurulmuştur. Günlük depolama miktarı 6100 ton olan Odayeri Düzenli Depolama Alanına, Baruthane, Yenibosna ve Halkalı Aktarma Merkezlerinden gelen çöpler alınmaktadır.

158 Anadolu yakasındaki Kömürcüoda Düzenli Depolama Alanına ise Hekimbaşı ve Aydınlı Aktarma Merkezlerinden gelen çöpler alınmaktadır.alana günlük 2650 ton çöp getirilmektedir. Her iki depolama sahası da 25 yıllık çöp kapasitesi karşılanacak şekilde planlanmıştır. İstanbul'daki düzenli depolama sahaları, ilgili yönetmeliklerde belirtilen kriterler dikkate alınarak kademe kademe inşa edilmektedir.

159 KATI ATIKLAR DÜZENLİ DEPOLAMA ALANLARINA NASIL GETİRİLİR? Çöpler önce İlçe Belediyeleri tarafından toplanır. Ardından aktarma merkezlerine getirilir. Aktarma merkezlerine getirilen çöpler silolara alınarak özel araçlarla düzenli depolama alanlarına taşınır.

160 DÜZENLİ DEPOLAMA ALANLARINDA HANGİ İŞLEMLER YAPILIYOR? Düzenli depolama alanlarına getirilen atıklar (çöpler) özel bir işleme tabi tutularak yayılıyor. Daha sonra üstü toprak ile örtülüyor. Yeşillendirmeye ve ağaçlandırmaya hazır hale getiriliyor. Böylece katı atıkların depolandığı alan doğaya yeniden kazandırılmış oluyor.

161 KATI ATIKLAR BU ALANLARA NASIL DEPOLANIYOR? Bu şekilde hazırlanan geçirimsizlik tabakası üzerine ilk yumuşak katı atık (çöp) tabakası m kalınlığında serilmektedir. Döküm alanına getirilen katı atıklar dozerlerle 13 eğiminde oluşturulan hücre yüzeyine cm kalınlığında serilerek kompaktörler'le sıkıştırılmaktadır. Her bir metre çöp kalınlığının üzerine cm kalınlığında toprak örtü seriliyor. Bu işlem, alanın nihai kotuna kadar 13 eğim tarzına uygun devam ediyor. Nihai düzenlemenin arkasından 2 m kalınlığında kil ve 1 m kalınlığında toprak serilerek yeşillendirme uygulaması yapılıyor.

162

163 KATI ATIKLARIN MÜHENDİSLİK AÇISINDAN İNCELENMESİ Bugün, Avrupa Birliğine üye ülkelerde kişi başına yılda ortalama 400 kg kentsel (evsel) katı atık çıkarılmaktadır. ABD de ise bu rakam 1996 yılı verilerine göre yılda 750 kg a yaklaşmaktadır. Günlük olarak düşünüldüğünde, ortalama bir kişi günde yaklaşık 2 kg kadar evsel katı atık çıkarmaktadır. Ülkemizde ise bu değer, kişi başı günlük 1 kg olarak tahmin edilmektedir

164 miktarının çok hızlı bir biçimde artmasına neden olmuştur. Şehirsel atıkların ne yapılacağı, nasıl değerlendirileceği konusu günümüzde önemli bir sorun haline gelmiştir. En uygun çöp toplama alanları genellikle kullanılmış durumda olup, sayıları ve kullanım alanları giderek azalmaktadır. Bununla birlikte, insanların yoğun olarak yaşadığı yerleşim birimlerine yakın olan bölgelerde, atıkların karmaşık bir şekilde sıkıştırılması ile oluşan tehlikelerin gün yüzüne çıkmasıyla, atıklar nedeniyle ortaya çıkan çevre kirlenmesi problemi üzerinde daha çok durulmaya başlanmıştır. Ama deniz bitmiştir; ozon

165 Etrafımızı sarıp sarmalayan bütün nesneler olarak tarif edilebilecek çevre, soluduğumuz havadan, içtiğimiz suya, ektiğimiz topraktan yüzdüğümüz denize, oturduğumuz binadan piknik yaptığımız ormanlara, bindiğimiz arabadan, etini yediğimiz yada beslediğimiz hayvanlara, tırnaklarımıza sürdüğümüz ojeden kullandığımız spreye kadar her şeyi içine alır. Bu yönüyle, çevre; yaşadığımız dünya olarak tarif edilebilir.

166 Evlerden çıkan çöpler (evsel atıklar), toplum tarafından üretilen toplam atık maddenin genellikle %5-10 unu teşkil etmektedir. DİE verilerine göre bu oran ülkemiz için %2.5-5 civarında gerçekleşmektedir. Bununla birlikte, bunlar herkesin bireysel olarak kontrol edebileceği, kontrol altına alabileceği bir düzeydedir. Evsel atıkların içeriği ve kompozisyonu ülkeden ülkeye değişebilmektedir. Bu atıkların en büyük kısmını, toplam atıkların ağırlığının %30 unu teşkil eden organik atıklar oluşturmaktadır.

167 EVSEL KATI ATIKLARIN ÜLKEMİZDEKİ ÇEŞİTLİ ŞEHİRLERDE YAPILAN ANALİZ SONUÇLARI