Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku

Transkript

1 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku

2

3 Hasan Tahsin GÖKCAN Yargıtay Tetkik Hakimi HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU ve TAZMİNAT HUKUKU Destekten Yoksunluk Tazminatı, Tedavi-Bakım ve Yol Giderleri, Zamanaşımı, Faiz, Islah, Yetki, Yargı Yolu, vb. Konularda Açıklama ve Kararlar Küçüğün, Akıl Hastasının, Adam Çalıştıranın, Hayvan Tutanın, Yapı Malikinin Ev Başkanının, Taşınmaz Malikinin, Çevreyi Kirletenin, vb. Sorumlulukları Yayın Yoluyla Kişiliğe Saldırıdan Doğan Tazminat Davaları Hakaret, Haksız Şikayet, Öldürme, Yaralama, Taşınmaza Zarar Verme, Ecrimisil, Elatma, vb. Nedenlerle Açılan Tazminat Davaları Fikir ve Sanat Eseri Haklarına Haksız Saldırı Nedeniyle Tazminat Davaları Haksız Tahliye, Haksız Haciz ve Tedbirden Doğan Davalar Tapu ve İcra İşlemlerinden, Haksız Tutuklamadan, Belediye ve Diğer İdarelerin Eylemlerinden Doğan Zararlar ve Devletin Sorumluya Rücu Hakkı Memurun, Milletvekilinin, Bakanın, Hakimin, Noterin Sorumluluğu Hazine, Köy, Belediye Mallarına ve Ormana Verilen Zararlar, Kaçak Avlanma, Kaçak Elektrik-Su Kullanımı, Haksız Elatma ve Yararlanma vb. Kamu Görevlilerince İdareye Verilen Zararların Tazmini Ankara, 2010

4 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku Hasan Tahsin Gökcan Hukuk Kitapları Dizisi: 875 ISBN Üçüncü Baskı: Temmuz Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Ömer Candan Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) (Pbx), Faks: (0 312) Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) / ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Sözkesen Matbaacılık, Tel: (0 312)

5 Mesleki çalışmalarımda olduğu gibi, kitabın hazırlanmasında da zamanlarından çaldığım, sevgili eşim ve çocuklarıma

6

7 Önsöz Haksız fiiller, sorumluluk hukuku içerisinde önemli ve geniş bir yer kaplamaktadır. İnsanlık tarihinde ilk önceleri geçerli olan zarara uğrayan katlanır fikrinden, kusuruyla zarar veren öder anlayışına geçişle başlayan kusura dayalı sorumluluk ilkesi, sorumluluk hukukunun en eski ve temel kuralıdır. Buna karşın, geniş anlamda haksız fiil kavramı içerisine, sosyal, bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak ortaya çıkan ve kusurun aranmadığı bir objektif sorumluluk nedeni olan kusursuz sorumluluk konusu da girmektedir. Bilim ve teknolojinin gelişmesi sonucu, insan hayatını tehdit eden kimi faaliyetlerden doğan zararlar bakımından, kusur bulunmasa dahi sorumluluğun var olabileceği anlayışı hukuk sistemlerinde yerleşmiştir. Bu sorumluluk fikrine karşı, zararın oluşmasında kusuru olmayan masum kişi sorumlu tutulamaz sözleriyle yapılan itirazlara verilen anlamlı cevap şu olmuştur; zarar gören daha masumdur. Kusursuz sorumluluğun dayandığı ilkenin, sahip olan riski üstlenir veya her nimetin bir külfeti vardır anlayışına dayandığı söylenebilir. Günümüzde özellikle her türlü taşıtların işletilmesi ile çeşitli tesis ve teknolojik girişimlerin yürütülmesi dolayısıyla kusursuz sorumluluk alanı son derece genişlemiş ve kusur sorumluluğunun alanını da daraltmış bulunmaktadır. Kitabın ilk bölümünde haksız fiile dayalı hukuki sorumluluk konusu ele alınmış, Borçlar Kanunu ve Medeni Kanun başta olmak üzere kanunlarımızdaki başlıca kusurlu ve kusursuz sorumluluk nedenleri incelenmiştir. İkinci bölümde ise, tazminat hukukunun temel konuları olan, maddi ve manevi tazminatın belirlenmesine ilişkin usul ve esaslarla ilgili açıklamalar, doktrin ve yargı kararları ışığında yapılmıştır. Üçüncü bölümde, çeşitli sorumluluk nedenleri açısından kişilere ve mal varlığına verilen zararlara yer verilmiştir. Dördüncü bölüm, tazminat davalarında uygulanan usul hükümleriyle ilgilidir. İncelenen her konunun sonunda ilgili Yargıtay kararları sistematik bir biçimde sunulmuş ve son kısımda kavramlar dizini eklenmiştir. Üçüncü baskıda, yayın tarihine kadar verilmiş olan Yargıtay kararları incelenmiş, çok sayıda yeni karar eklenmiştir. İçeriğini daha iyi yansıtması amacıyla okuyucudan gelen istekle kitabın adında değişiklik yapılmıştır. Çalışmam sırasında desteklerini gördüğüm tüm meslektaşlarıma, konuyla ilgili hukukun gelişmesinde yargısal çalışmalarıyla önemli katkıları bulunan, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Özel Dairelerinin çok değerli başkan ve üyelerine, hakimlerine şükran duygularımı ifade etmek istiyorum. Kitabın tüm hukuk uygulayıcısı ve araştırmacılarına yararlı olmasını diliyor, titiz çalışmalarıyla yayını okuyucuya ulaştırmayı üstlenen Seçkin Yayınevi adına Aytaç Seçkin ve Koray Seçkin ile yayınevi çalışanlarına ve özellikle sayfa ve kapak tasarımını yapan Ayşegül Genç, Ömer Candan ve İsmail Çam a teşekkür ediyorum. Hasan Tahsin GÖKCAN

8

9 İçindekiler Önsöz... 7 Kısaltmalar BİRİNCİ BÖLÜM HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK BİRİNCİ KISIM KUSURA DAYALI HUKUKİ SORUMLULUK I. KAVRAMLAR VE HUKUKİ SORUMLULUĞUN KAYNAKLARI A. Borç İlişkisi Kavramı B. Sorumluluk Hukuku Kavramı C. Borçlar Kanununa Göre Hukuki Sorumluluğun Kaynakları II. HAKSIZ FİİLİN UNSURLARI A. Kavram B. Haksız Fiilin Unsurları Davranış / Fiil Unsuru Hukuka Aykırılık Unsuru a. Hukuka Aykırı Fiiller aa. BK nın 41/I. Maddesine Göre Hukuka Aykırılık Teşkil Eden Hâller bb. Ahlaka Aykırı Bir Fiille Kasten Başkasına Zarar Vermek (BK.41/II) b. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Hâller aa. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması/Görevin İcrası bb. Kişinin Rızası cc. Üstün Bir Kamu Yararının Bulunması aaa. Haber Verme Hakkı bbb. Eleştiri ve Yorum Yapma ve Yayma Hakkı ccc. İlim ve Sanatı Yayma Hakkı ddd. İddia ve Savunma Hakkı (Hak Arama Özgürlüğü) dd. Üstün Özel Yararın Bulunması aaa. Meşru Müdafaa bbb. Zaruret Hali ccc. Kendi Hakkını Korumak için Kuvvet Kullanma (BK m.52/ii) ddd. Vekaletsiz İş Görme (BK m.413) Kusur Unsuru a. Kavram b. Kusurun Türleri aa. Kast aaa. Vasıtasız/Doğrudan Kast bbb. Dolaylı/İhtimali Kast bb. İhmal (Taksir)... 43

10 10 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku c. Kusurun İspatı d. Haksız Fiil Ehliyetinin Varlığı Zarar Unsuru a. Kavram b. Maddî Zarar aa. Genel Olarak bb. Maddi Zararın Türleri aaa. Fiili Zarar bbb. Mahrum Kalınan Kar c. Manevî Zarar İlliyet Bağı a. Kavram b. İlliyet Bağını Kesen Nedenler aa. Mücbir Sebepler bb. Zarar Görenin Ağır Kusuru cc. Üçüncü Şahsın Davranışı İlliyet (Nedensellik) Bağı ile İlgili Kararlar III. HUKUKİ SORUMLULUKLA İLGİLİ GENEL HÜKÜMLER A. Müteselsil (Zincirleme/Dayanışmalı) Sorumluluk Genel Olarak Tam Teselsül (BK 50) a. Madde Metni b. Sorumluluğun Şartları aa. Kişiye İlişkin Şartlar bb. Eyleme İlişkin Şartlar cc. Zarara İlişkin Şart c. Tam Teselsülün Sonuçları Eksik Teselsül (BK 51) a. Madde Metni b. Sorumluluğun Şartları c. Eksik Teselsülün Sonuçları Müteselsil Sorumlunun Rücu Hakkı a. Genel Olarak b. Tam Teselsülde Rücu aa. Rücuunun Şart ve Hükümleri bb. Tam Teselsüldeki Rücuda Zamanaşımı cc. Faiz c. Eksik Teselsülde Rücu aa. Rücuunun Şart ve Hükümleri bb. Eksik Teselsüldeki Rücuda Zamanaşımı cc. Faiz Müteselsil Sorumlulukla İlgili Kararlar B. Haksız Fiil Borçlusunun Mirasçılarının Sorumluluğu... 89

11 İçindekiler Yasal Düzenleme Mirasçıların Sorumluluğunun Mahiyeti Borçtan Kurtuluş Yolu Olarak Mirası Ret İlgili Kararlar C. Ceza Mahkemesi Kararının Hukuk Mahkemesine Etkisi (BK. M.53) Hukuk Mahkemesinin Bağımsız Olduğu Hususlar Hukuk Mahkemesinin Bağımlı Olduğu Konular İlgili Kararlar D. Ceza Davasında Şikayetten Vazgeçmenin Tazminata Etkisi Açıklama a. 765 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre b Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre İlgili Kararlar E. Yabancı Unsurlu Haksız Fiillerde Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun Uygulanması IV. DEVLETİN VE KAMU GÖREVLİLERİNİN KUSUR SORUMLULUĞU A. İdari Eylem ve İşlemlerden Devletin (İdarenin) Sorumluluğu Kusursuz Sorumluluk Kusur Sorumluluğu a. Hizmet Kusuru Nedeniyle Sorumluluk b. Hizmet Kusuru - Kişisel Kusur Ayırımı c. Görevlinin Kişisel Kusuru Nedeniyle Sorumluluk d. Davanın Kime Karşı Açılacağı ve Yargı Yolu Sorunu aa. Kişisel Kusura Dayalı Davalar bb. Hizmet Kusuru Nedeniyle Açılacak Davalar aaa. Genel Kural; İdari Yargı Yerlerinin Yetkisi bbb. Fiili Yol veya Haksız Fiil Sayılan Eylemlerde Adli Yargının Yetkisi ccc. Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Kamu Kuruluşlarının Eylemleri Nedeniyle Kişilere Verilen Zararların Tazmini Konusunda Adli Yargının Yetkisi ddd. Motorlu Araçların İşletilmesinden Doğan Zararlar Nedeniyle Adli Yargının Yetkisi İdare veya Kişilere Karşı Açılacak Davalarla İlgili Kararlar a. İdareye Karşı Haksız Fiil Nedeniyle Açılan Davalarla İlgili Kararlar b. Kişisel Kusuru Nedeniyle Memura Karşı Açılan Davalarla İlgili Kararlar aa. Yargı Kararının Uygulanmamasından Doğan Hukuki Sorumluluk aaa. Sorumluluğun Yasal Temeli ve Mahiyeti bbb. Yargı Kararının Yerine Getirilmemesi ile İlgili Kararlar bb. Sicil Amirinin, Haksız Yere Olumsuz Sicil veya Ceza Vermesi cc. Haksız Teşftiş veya Soruşturma Raporu ya da Tutanağı Düzenlenmesi dd. Diğer Kişisel Kusur Nedenleri İle Açılan Davalarla İlgili Kararlar Devletin Sorumlulara Rücu Hakkı a. Devletin Rücu Hakkının Hukuki Dayanakları ve Niteliği b. Zamanaşımı ve Faiz Devletin Zarar Sorumlusu Kişilere ve Memura Rücu Davasıyla İlgili Kararlar

12 12 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku B. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar ve Milletvekillerinin Görevleri Dolayısıyla Haksız Fiil Sorumlulukları Cumhurbaşkanının Haksız Fiil Sorumluluğu İlgili Kararlar Başbakan ve Bakanların Haksız Fiil Sorumlulukları İlgili Kararlar Milletvekillerinin Haksız Fiil Sorumluluğu a. Milletvekili Dokunulmazlığı b. Milletvekili Sorumsuzluğu Milletvekilleriyle İlgili Kararlar C. Hakimlerin Hukuki Sorumlulukları Sorumluluğun Yasal Dayanağı, Mahiyeti ve Kapsamı a. İlgili Yasal Hükümler b. Sorumluluğun Mahiyeti ve Kapsamı Sorumluluk Nedenleri Sorumluluğun Şartları Görevli Mahkeme ve Usul Hükümleri İlgili Kararlar D. Cumhuriyet Savcılarının Hukuki Sorumlulukları V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUK A. Yasal Düzenleme B. Haksız Kazanılanın Geri Alınması İle İlgili Kararlar İKİNCİ KISIM KUSURSUZ (OBJEKTİF) HUKUKİ SORUMLULUK I. KUSURSUZ SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ A. Genel Olarak B. Sebep Sorumluluğu Olağan Sebep Sorumluluğu Tehlike Sorumluluğu C. Hukuka Uygun Müdahalelerden Doğan Sorumluluk II. BORÇLAR KANUNUNDAKİ KUSURSUZ SORUMLULUK NEDENLERİ A. Zaruret Halinde Başkasına Zarar Verenin Sorumluluğu (BK. M.52/2) İlgili Yasa Hükmü Sorumlulukla İlgili Açıklama B. Temyiz Gücü Olmayanın Sorumluluğu (BK m. 54) Sorumluluğun Şartları İlgili Kararlar C. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (BK m. 55) Genel Açıklamalar ve BK Madde ile Farkı

13 İçindekiler Sorumluluğun Şartları a. Sorumluluğun Genel Şartları b. Sorumluğun Özel Şartları Adam Çalıştıranın Yardımcı Kişiye Rücuu Zamanaşımı Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ile İlgili Kararlar (BK. 55) D. Hayvan İdare Edenin/Tutanın Sorumluluğu (BK m. 56) Genel Açıklamalar Sorumluluğun Şartları a. Hayvan İdare Etme İlişkisi b. Zarar, Hayvanın Hareketinden Doğmalıdır c. Hayvan İdare Edenin Kurtuluş Kanıtı Getirmesi Hayvan İdare Edenin Rücu Hakkı Hayvan Tutanın Sorumluluğu ile İlgili Kararlar E. Yapı Malikinin Sorumluluğu (BK. M. 58) Sorumluluğun Niteliği ve Kapsamı Malikin Zarar Tehlikesini Giderme Yükümlülüğü Yapı Eserinin Verdiği Zarardan Doğan Sorumluluğun Şartları a. Genel Şartlar b. Özel Şartlar aa. Bir Yapı Eseri (Bina veya İnşa Eseri) Bulunmalıdır bb. Sorumlu ile Yapı Eseri Arasında Mülkiyet İlişkisi Bulunmalıdır cc. Yapı Eserinin Yapımında Bozukluk veya Bakımında Eksiklik Olmalıdır Yapı Malikinin Rücu Hakkı Yapı Eseri (Bina vs.) Maliki ile İlgili Kararlar (BK. 58) F. Otel ve Han İşletenlerin Sorumluluğu(BK. 478) Boçlar Kanununun İlgili Maddeleri Sorumluluk Hakkında Genel Açıklama G. Garaj ve Genel Ahır İdare Edenin Sorumluluğu Borçlar Kanununun İlgili Hükümleri Sorumlulukla İlgili Genel Açıklama III. MEDENİ KANUNDAKİ KUSURSUZ SORUMLULUK NEDENLERİ A. Ev (Aile) Başkanının Sorumluluğu (MK M. 369) Sorumluluğun Mahiyeti Ev Başkanı ve Aile Kavramları Sorumluluğun Şartları a. Bir Zarar Doğmalıdır b. Kurtuluş Kanıtı Getirilememiş Olmalıdır c. Uygun İlliyet Bağı Bulunmalıdır Zamanaşımı Davalı Sıfatı

14 14 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku Ev (Aile) Başkanının Sorumluluğu ile İlgili Kararlar B. Taşınmaz Malikinin Sorumluluğu (MK. m.730) Sorumluluğun Hukuki Niteliği ve Kapsamı Hukuka Aykırı Taşkın Kullanımdan Doğan Sorumluluk (MK. 730/I) a. Tedbir İstemi ve Tazmin Sorumluluğunun Şartları aa. Bir Taşınmaz Mal Kullanılmalıdır bb. Mülkiyet Hakkı Hukuka Aykırı Biçimde Taşkın Kullanılmalıdır cc. Zararla Taşkın Kullanım Arasında İlliyet Bağı Bulunmalıdır b. Tazmin Sorumluluğu c. Tehlikenin Giderilmesi ve Eski Halin İadesi Hukuka Uygun Taşkın Kullanım Nedeniyle Sorumluluk Davacı ve Davalı Sıfatı a. Davacı Sıfatı b. Davalı Sıfatı İlgili Kararlar IV. DİĞER KANUNLARDAKİ KUSURSUZ SORUMLULUK NEDENLERİ A. Çevreyi Kirletenin Sorumluluğu Sorumluluğun Niteliği ve Kapsamı Sorumluluğun Şartları İspat Yükü Tazminatın Tayini Zamanaşımı Taşınmaz ve Yapı Malikinin Sorumluluğu İle Çevre Kirlenmesinden Doğan Sorumluluklar Dolayısıyla Hakların Yarışması İlgili Kararlar B. Deniz Çevresinin Kirlenmesinden Doğan Zararların Tazmini Genel Olarak 5312 Sayılı Kanuna Göre Sorumluluk Zararın Tespiti ve Ödenmesi Zamanaşımı C. Sivil Hava Araçlarının İşletilmesinden Doğan Sorumluluk Sorumluluğun Kapsamı ve Niteliği Sorumluluğun Şartları a. Yolcuya Karşı Sorumluluk b. Üçüncü Kişilerin Uğradıkları Zarardan Sorumluluk Uluslararası Hava Taşımasından Doğan Sorumluluk D. Motorlu Araç İşletenin Sorumluluğu (KTK. M. 85 vd.) E. Noterlerin Hukuki Sorumluluğu Sorumluluğun Hukuki Niteliği Sorumluluğun Şartları Noterin Çalışana veya Üçüncü Kişiye Rücu Hakkı

15 İçindekiler 15 İlgili Kararlar V. DEVLETİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU A. Genel Olarak Devletin Kusursuz Sorumluluğu B. Çeşitli Kanunlardaki Devletin Kusursuz Sorumluluk Nedenleri Askeri Tatbikat, Atış ve Konaklamadan Doğan Sorumluluk Askeri Tatbikatlar Nedeniyle Verilen Zararlarla İlgili Kararlar Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun Gereği Tazminat Yükümlülüğü a. Tazminatın Şartları b. Devletin Zarar Sorumlusuna Rücu Hakkı ve Uygulaması c Sayılı Kanunla İlgili Kararlar Kişisel Durum (Nüfus) Sicilinin Tutulması Nedeniyle Sorumluluk a. Genel Olarak Sorumluluğun Koşulları b. İlgili Kararlar Tapu, Ticaret ve Gemi Sicillerinin Tutulması Nedeniyle Sorumluluk a. Tapu Kaydının Tutulması Nedeniyle Sorumluluk aa. Sorumluluğun Niteliği ve Kapsamı bb. Sorumluluğun Şartları cc. Görevli ve Yetkili Mahkeme dd. Zamanaşımı b. Ticaret Sicilinin Tutulmasından Doğan Sorumluluk c. Gemi Sicilinin Tutulmasından Doğan Sorumluluk Tapu Sicilinin Tutulmasından Doğan Sorumlulukla İlgili Kararlar Gayrimenkul İrat Senetlerinden Dolayı Sorumluluk Vesayet Dairelerinin Eylemlerinden ve Vesayet Görevlileri Tarafından Ödenemeyen Zararlardan Sorumluluk a. Yasal Hükümler ve Genel Açıklama aa. Yasal Hükümler bb. Madde Gerekçeleri cc. Genel Açıklama b. Vesayet Dairelerinin Eylemlerinden Sorumluluk c. Vasi, Kayyım ve Yasal Danışmanların Eylemlerinden Sorumluluk d. Görevli ve Yetkili Mahkeme e. Zamanaşımı İcra ve İflas Daireleri Görevlilerinin Kusurlarından Doğan Sorumluluk a. Yasal Hükümler b. Sorumluluğun Kapsamı ve Şartları İcra İflas Görevlilerinin Eylemleriyle İlgili Kararlar Haksız Tutuklama ve Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Sorumluluğu a Sayılı CMK ve 466 Sayılı Kanun Hakkında Genel Bilgiler b Sayılı CMK Hükümlerine Göre Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İstemi aa Sayılı Kanunun İlgili Hükümleri bb Sayılı CMK Hükümlerine Göre Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları aaa. Genel Olarak

16 16 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku bbb. Tazminat İsteminin Koşulları ccc. Tazminat İsteyemeyecek Kişiler ddd. Tazminatın Geri Alınması eee. Devletin Rücu Hakkı c. 466 Sayılı Kanun Hükümlerine Göre Haksız Yakalanan veya Tutuklanan Kimselere Tazminat Verilmesi aa. 466 Sayılı Kanun Hükümleri bb. Tazminatın Şartları aaa. Maddi Şartlar bbb. Başvuru Şekil ve Süresine İlişkin Şartlar cc. Tazminatın Kapsamı ve Belirlenmesi Haksız Tutuklama ve Koruma Tedbirleriyle İlgili Kararlar İBK. ve Genel Kurul Kararları Daire Kararları İKİNCİ BÖLÜM HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN ZARAR VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ VE ZAMANAŞIMI I. MADDÎ ZARAR VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ A. Maddî Zarar ve Tazminata İlişkin Esaslar Maddî Zararın Kapsamı ve İspat Yükü Maddî Zararın Hesaplanma Tarihi Zarardan Faydaların İndirilmesi (Denkleştirme) a. Genel Olarak Denkleştirme ve İndirimde Sıra b. Zarar ve Tazminatta İndirim Sırası c. Denkleştirmenin Şartları d. Denkleştirmeye Konu Olan Yararlar Maddî Tazminatın Belirlenmesi Maddî Tazminattan İndirim Nedenleri a. Zarar Verenin Kusurunun Hafifliği veya Ek Kusuru b. Zarar Görenin Zarara Rızası c. Zarar Görenin Müterafik (Ortak / Bölüşük) Kusuru d. Tazminat Nedeniyle Zarar Verenin Malî Durumunun Kötüleşmesi e. Olayın Özelliklerinden Kaynaklanan Nedenler aa. Genel Olarak bb. Umulmayan Olaylar cc. Zarar Görenin Bünyevi İstidatı dd. Zayıf İlliyet Bağı ee. Zarar Görenin Çok Yüksek Bir Servete Sahip Olması ff. Hatır Taşıması f. İlgili Kararlar Genel Olarak Zarar ve Tazminattan İndirim Nedenleri İle İlgili Kararlar Bölüşük (Müterafik) Kusura Dayalı İndirimle İlgili Kararlar

17 İçindekiler 17 B. Eşyaya (Şeye) İlişkin Maddi Zararın Belirlenmesi Maddi Hasar ve Zararlar a. Hesaplama Yöntemi b. Zararın Kapsamı aa. Eşyanın Tamamen Tahrip Olması Nedeniyle Oluşan Zarar bb. Eşyanın Kısmen Tahrip Olması Nedeniyle Onarım Gideri cc. Değer Kaybı dd. Yoksun Kalınan Kar (Kazanç Kaybı) Eşyaya Verilen Maddi Zararla İlgili Kararlar Munzam Zarar Munzam Zarar ile İlgili Kararlar C. Vücut Bütünlüğünün İhlalinde (Yaralanmada) Zararın Belirlenmesi Genel Olarak Vücut Bütünlüğüne İlişkin Zararın Çeşitleri a. Tedavi Giderleri Tedavi Giderleri ile İlgili Kararlar b. Çalışma Gücünün Kaybı ya da Azalmasından Doğan Zararlar aa. Geçici İşgöremezlik Zararı; Tedavi ve Bakım Gideri ve Kazanç Kaybı İlgili Kararlar Tedavi ve Bakım Giderleri ile İlgili Kararlar Çalışamamaktan Doğan Kazanç Kaybı ile İlgili Kararlar bb. Sürekli İşgöremezlik Zararı (Çalışma Gücünün Sürekli Kaybı veya Azalması) cc. Çalışma Gücünün Sürekli Kaybından Doğan Zararlar İle İlgili Kararlar İşgücü Kaybının Tespitine İlişkin Raporlarla İlgili Kararlar Bakım (Bakıcı) ve Tedavi Giderleri ile İlgili Kararlar Sürekli İşgöremezlikten Doğan Kazanç Kaybı Zararı ile İlgili Kararlar Efor Kaybı Zararı ile İlgili Kararlar c. Ekonomik Geleceğin Sarsılması İlgili Kararlar d. Ulaşım /Yol ve Muhafaza Gideri Ulaşım ve Muhafaza Gideri ile İlgili Kararlar e. Yaralanma ve Sakat Kalma Halinde Zarardan İndirim Nedenleri D. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zararlar Genel Olarak Cenaze (Defin) Giderleri Cenaze Giderleri ile İlgili Kararlar Destekten Yoksun Kalma Zararı a. Zararın Şartları aa. Destek İlişkisi Olmalıdır aaa. Kavram bbb. Destek Çeşitleri ccc. Uygulamada Karşılaşılan Destek İlişkileri bb. Bakım Gücü Bulunmalıdır cc. Bakım İhtiyacı Olmalıdır b. Destek Zararının Hesaplanmasını Etkileyen Faktörler

18 18 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku aa. Desteğin Gelir Durumu bb. Yardımın Miktarı cc. Bakım Gücünün ve Yardımın Devam Süresi dd. Bakım İhtiyacının Devam Süresi ee. Destek Zararından İndirim Nedenleri aaa. Tasarruf Edilen Giderler bbb. Sigorta Ödemeleri ccc. Miras Geliri ddd. Evlenme Şansı ff. Destek Zararını İspat Yükü c. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hesaplanması Destekten Yoksun Kalma Zararı ile İlgili Kararlar E. Maddî Tazminat Hakkının Mirasçılara Geçmesi Eşyaya Verilen Maddi Zarara İlişkin Tazminatta Beden Bütünlüğünün İhlaliyle İlgili Tazminatta Destekten Yoksun Kalma Tazminatında F. Tazminatın Döviz Olarak İstenilmesi İlgili Kararlar G. Maddî Zararda Faiz İsteği Faizin Başlangıç Tarihi Faizin Niteliği a. Kanunî Faiz b. Ticari Faiz c. Haksız Fiillerde Uygulanacak Faiz d. Faiz Oranlarını Gösteren Tablolar Faiz İsteği ve Başlangıç Tarihinin Belirtilmesi Zorunluluğu Faize Hüküm Verilirken Dikkat Edilecek Hususlar Maddi Tazminatta Faizle İlgili Kararlar II. MANEVİ ZARARIN KAPSAMI, NİTELİĞİ VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ A. Manevi Hakların Niteliği ve Kapsamı Kişilik Haklarının Nitelikleri Maddi Kişisel Değerler Mesleki ve Ticari Kişisel Değerler Manevi Kişisel Değerler a. Kişinin Adı, Görüntüsü (Resmi) ve Sesi b. Özel Hayat c. Şeref ve Haysiyet B. Kişilik Haklarına Saldırı Nedeniyle Açılabilecek Davalar Önleme Davası Durdurma Davası Tespit Davası Cevap ve Düzeltme Hakkı

19 İçindekiler Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Manevi Tazmin Yöntemleri (Tespit, Kınama, Hükmün Yayınlanması vb.) C. Manevî Tazminatın Niteliği ve Fonksiyonu D. Manevî Tazminatın Şartları E. Manevî Tazminat Davasının Tarafları Davacı a. Ölüm Nedeniyle Davacı Olanlar aa. Genel Olarak Ölenin Yakınları bb. Ana / Baba / Karı / Koca ve Çocuklar cc. Üvey Baba / Üvey Anne ve Üvey Çocuklar dd. Kardeşler ee. Nişanlı ff. Büyükanne / Büyükbaba ve Torunlar gg. Amca / Dayı / Hala / Teyze / Kayınpeder / Kayınvalide / Yenge / Yeğen hh. Akraba Olmayan Yakınlar ii. Gayrı Resmi Eş ve Çocuk b. Cismani Zarar Nedeniyle Manevi Tazminat İçin Davacı Olanlar aa. Zarar Görenin Dava Hakkı bb. Yakınların Dava Hakkı aaa. BK'nın 47. Maddesine Göre Yakınların Dava Hakkı bbb. BK nın 49. Maddesine Göre Yakınların Dava Hakkı c. Kişilik hakkının ihlali nedeniyle davacı olanlar d. Mümeyyiz (Sezgin) Küçük ve Mahcurların Dava Hakkı e. Mümeyyiz Olmayanların Dava Hakkı f. Mirasçıların Dava Açma Hakkı g. Tüzelkişilerin Dava Açma Hakkı Davalı F. Dava Açma Hakkının Devri (Temliki) G. Manevî Tazminatın Belirlenmesine İlişkin Esaslar Kusur Şart veya Engel Değildir Olayın Özellikleri Gözetilmelidir Hâkimin Takdir Hakkı Manevî Tazminatın Bütünlüğü (Bölünmezliği) Ğ. Manevî Tazminatın Hesaplanması H. Manevî Tazminatta Faiz Uygulaması Manevi Tazminatla İlgili Yargıtay Kararları Manevi Tazminatın Niteliği ve Şartları ile İlgili Kararlar BK. 47. Madde ile İlgili Kararlar BK. 49. Madde ile İlgili Kararlar Manevi Tazminatta Bölüşük (Müterafik) Kusurla İlgili Kararlar Manevi Tazminatta Faizle İlgili Kararlar III. HAKSIZ FİİLLERDE ZAMANAŞIMI VE HÜKÜMLERİ

20 20 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku A. Borçlar Kanununun 60. Maddesi ve Kapsamı Genel Olarak Bir Yıllık Zamanaşımı Uygulaması a. Zararın Öğrenilmesi b. Failin (Sorumlunun) Öğrenilmesi On Yıllık Zamanaşımı Uygulaması Ceza Kanunundaki Zamanaşımının Uygulanması a. Genel Olarak b. Uygulama Şartları aa. Zarar Veren Fiil Suç Teşkil Etmelidir bb. Ceza Zamanaşımı Süresi Daha Uzun Olmalıdır cc. Ceza Zamanaşımı Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar c. Zamanaşımının Kesilmesi aa. Genel Olarak bb. Hukuk Davasının Açılması ve Kesilme cc. Ceza Davasının Açılması veya Ceza Davasına Katılma Ek Süre B. Zamanaşımı İle İlgili Kararlar İçtihadı Birleştirme Kararları Hukuk Genel Kurulu Kararları Özel Daire Kararları ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KİŞİLİK HAKLARINA HAKSIZ SALDIRILAR NEDENİYLE AÇILAN MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVALARI BİRİNCİ KISIM YAYIN YOLUYLA KİŞİLİK HAKLARINA SALDIRI NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI VE İLGİLİ KARARLAR I. YAYINLARLA İŞLENEN HAKSIZ FİİLLERDEN SORUMLULUK A. Genel Olarak Yayın Hakkı Nedeniyle İhlale Konu Olan Kişilik Hakları B. Yayın Özgürlüğü Nedeniyle Hukuka Uygunluk Nedenleri Genel Olarak Hukuka Uygunluk Nedenleri C. Yayın Türüne Göre Hukuki Sorumluluğun İncelenmesi Basın Kanununa Göre Hukuki Sorumluluk Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun Uyarınca Yapılan Yayınlardan Dolayı Hukuki Sorumluluk Sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon (TRT) Yasası Uyarınca Yapılan Yayınlardan Dolayı Hukuki Sorumluluk İnternet Ortamındaki Yayınlar Nedeniyle Hukuki Sorumluluk

21 İçindekiler 21 a Sayılı Kanunun İlgili Hükümleri b Sayılı Kanuna Göre Hukuki Sorumluluk D. Yayın Yoluyla İşlenen Haksız Fiillerle İlgili Kararlar Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları Yargıtay 4. Hukuk Dairesi Kararları İKİNCİ KISIM KİŞİLERE KARŞI İŞLENEN DİĞER HAKSIZ FİİLLER NEDENİYLE HUKUKİ SORUMLULUK I. FİKİR VE SANAT ESERLERİYLE İLGİLİ TAZMİNAT DAVALARI A. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun İlgili Hükümleri B. İlgili Kararlar II. HAKARET NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ A. Genel Olarak Hakaret Nedeniyle Kişilik Haklarının İhlali B. İlgili Kararlar Hakarete Dayalı Tazminat İstemiyle İlgili Kararlar Bir Davayla İlgili Olarak Verilen Dilekçeyle veya Mahkemede İddia ve Savunma Maksadıyla Söylenen Sözlerle Hakaret Nedeniyle Tazminat İstemi III. HAKSIZ ŞİKAYET VE İFTİRA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI A. Şikayet Hakkı ve Kötüye Kullanılması B. Haksız Şikayet ve İftira İle İlgili Kararlar IV. YALAN TANIKLIK İLE İLGİLİ KARARLAR A. Genel Olarak Yalan Tanıklık Nedeniyle İşlenilen Haksız Fiiller B. Yalan Tanıklıkla İlgili Kararlar V. HABERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İHLALİYLE İLGİLİ KARARLAR VI. ÇALIŞMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KISITLANMASIYLA İLGİLİ KARARLAR VII. TEHDİT SUÇUYLA İLGİLİ KARARLAR VIII. HÜRRİYETİN KISITLANMASI İLE İLGİLİ KARARLAR IX. KONUT DOKUNULMAZLIĞINI İHLAL NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ X. KASITLI VEYA TAKSİRLİ ADAM ÖLDÜRME VE YARALAMA SUÇLARIYLA VE SAĞLIĞI BOZAN HAKSIZ FİİLLERLE İLGİLİ KARARLAR A. Yaşam ve Vücut Dokunulmazlığı Hakkına Yönelik Haksız Fiillerle İlgili Genel Açıklama B. İlgili Kararlar XI. DOLANDIRICILIK NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI XII. CİNSEL TACİZ, SALDIRI VEYA İSTİSMAR NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ XIII. EVLİLİKTE SADAKATSİZLİK NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ

22 22 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku ÜÇÜNCÜ KISIM MAL VARLIĞINA ZARAR VEREN HAKSIZ FİİLLER NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI VE İLGİLİ KARARLAR I. KİŞİLERİN MAL VARLIĞINA ZARAR VEREN HAKSIZ HUKUKİ İŞLEMLER A. Haksız Tahliye Nedeniyle Hukuki Sorumluluk Sorumluluğun Yasal Temeli ve Mahiyeti a. Yasal Düzenleme b. Sorumluluğun Mahiyeti ve Zararın Kapsamı İlgili Kararlar B. Haksız Haciz ile İlgili Kararlar C. Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Hukuki Sorumluluk İhtiyati Tedbir Kurumu a. İhtiyati Tedbire İlişkin Yasal Düzenleme b. İhtiyati Tedbir Kararı ve Sona Ermesi Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat Davası a. Haksız İhtiyati Tedbir Kavramı ve Sorumluluğun Niteliği b. Tazminat Davasının Konusu ve Yargılama Usulü aa. Tazminat Davasının Konusu bb. Görevli ve Yetkili Mahkeme cc. Davanın Tarafları dd. Zamanaşımı ee. Tazminatın Teminattan Ödenmesi c. Tazminatın Şartları Menfi Tespit Davasında Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat a. Genel Olarak b. Mahkemenin Tazminata Kendiliğinden Karar Vermesi c. Mahkemenin Tazminata Karar Vermemesi İstihkak Davasında Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat Haksız Tedbirle İlgili Kararlar D. Muris Muvazaası (Miras Bırakanın Danışıklı İşlemi) Nedeniyle Tazminat İstemi E. Yedieminin Hukuki Sorumluluğu Sorumluluğun Esasları ve Hukuki Dayanağı Yediemin Yol Açtığı Zararı Tazmin Yöntemi a. Genel Mahkemelerde Tazminat Davası Açılması b. İlamsız İcra Takibi ve İtirazın İptali Davası c. İhtiyati Hacizde İcra Dairesinin Re sen Tahsil Yetkisi Yedieminin Sorumluluğu İle İlgili Kararlar II. KİŞİLERİN MAL VARLIĞINA ZARAR VEREN HAKSIZ FİİLLER A. Taşınmaza Haksız Elatma Nedeniyle Ecrimisil Davalarıyla İlgili Kararlar B. Kamulaştırmasız Elatma Nedeniyle Tazminat (Ecrimisil) Davalarıyla İlgili Kararlar C. Komşu Taşınmazlara Haksız Fiillerle Verilen Zararlar