SUCUL EKOSĠSTEM KĠRLĠLĠĞĠNĠN ÖNLENMESĠ ÜZERĠNE ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖRÜġLERĠ

Transkript

1 1214 SUCUL EKOSĠSTEM KĠRLĠLĠĞĠNĠN ÖNLENMESĠ ÜZERĠNE ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖRÜġLERĠ Özge Vural, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Öğretmenliği Bilim Dalı, Nurcan Uzel, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Ali Gül, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Özet Bu araştırmanın temel amacı; sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine öğretmen adaylarının görüşlerinin belirlenmesidir. Araştırmada betimleme-inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini eğitim-öğretim yılında Gazi Üniversitesi, İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı nın 2. ve 4. sınıflarında öğrenim gören 222 öğretmen adayı ile Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı nın 3. ve 5. sınıflarında öğrenim gören 46 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma süresince veriler, sucul ekosistem kirliliğinin sebep, önlem, etki ile inanç alt boyutlarını içeren ve araştırmacı tarafından geliştirilen anket ile elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adayları, sucul ekosistem kirliliğinin önlenebilmesi için sucul ekosistem kirleticilerinin iyi tanınması, petrol ürünleri ile motor yağı, deterjan, boya gibi zararlı kimyasalların sucul ekosisteme girmesinin engellenmesi, atık suların arıtılması, uluslararası antlaşmalarla yaptırım gücü yüksek yasalar konulması gerektiğini belirtmişlerdir. Öğretmen adaylarına göre sucul ekosistem kirliliğinin önlenebilmesi için toplumun bilinçlendirilmesi ve çevreye duyarlı bir nesil yetiştirmenin alınacak en etkili önlem olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Biyoloji Eğitimi, Çevre Eğitimi, Sucul Ekosistem Kirliliği GĠRĠġ Bir toplumda eğitimin en genel amacı, o toplumun bireylerini topluma faydalı hâle getirmektir. Bu amaca uygun olarak bireyin yetişmesine canlı-cansız elemanlarıyla tüm çevre etki yapar. Bu çevre kavramı içine bireyin ilişkili olduğu, aile kurumu başta olmak üzere iktisadi, siyasi, kültürel ve benzeri kurumlar katılır. Ancak bu kurumlar içinde çocuğun yetişmesinde resmen sorumlu olanı eğitim kurumu, yani okuldur. O halde çocuğun eğitiminden birinci derecede sorumlu olan kişi de öğretmendir (Küçükahmet, 2003). Öğretmenlerin çevre sorunları ile eğitim arasındaki bağlantı konusunda bilinçli olmaları gerekir. Çünkü yetiştirdikleri öğrencilerin her biri bu konuda rol alacak ve kendilerinden sonraki kuşaklara örnek olacaklardır. Çevre eğitiminde bilimsel ve etkin bir program öğretmen adaylarını yetiştiren üniversitelerden başlar (Abell, 2000). Çevre bilincine sahip nesilleri yetiştirecek olan öğretmen adaylarının; ekolojik bir bakış açısına ve çevre bilincine sahip olması, çevreye karşı olumlu tutum ve davranışlar sergilemesi, çevre sorunlarına karşı duyarlı olması gerekir. Çevresinde karşılaştığı sorunlara karşı çözüm önerileri sunması önemlidir. Bu açıdan öğretmen adaylarının temel çevre sorunlarına nasıl yaklaştıkları hatta yaklaşıp yaklaşmadıklarının belirlenmesi gerekir (Kiziroğlu vd., 2001). Çevre ile ilgili konularda aktif katılım sağlayacak, olumsuzluklara karşı tepki oluşturacak, bireysel çıkarlar ile toplumsal çıkarların ayrı düşünülemeyeceği gerçeğini kavratacak bir eğitim yöntemi, kitlelerin düşünme ve karar verme gücünü geliştirecektir (Braus, 1993). Çevre ve çevre sorunları ile ilgili tercihler yapabilmek ve kararlar alabilmek için insanı eğitmek temel amaç olmalıdır. Bu ekolojik görüş açısının ön plana alındığı bir eğitim sürecidir (Laura, 1999).

2 1215 Bu çalışmada; eğitim fakültesinde öğrenim gören öğretmen adaylarının sucul ekosistem kirliliğinin sebepleri, etkileri ile kirliliğin azaltabilmek için alınabilecek önlemler ve inançları üzerine görüşlerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. YÖNTEM Bu araştırmada fen bilgisi ve biyoloji öğretmen adaylarının sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesine ilişkin görüşleri incelenmektedir. Araştırmanın yürütülmesinde betimleme-inceleme yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmanın evreni; Ankara Merkez de bulunan yükseköğretim kurumlarının eğitim fakültelerinde öğrenim gören öğretmen adaylarından oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise, eğitim-öğretim yılında Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı nın 2. ve 4. sınıflarında öğrenim gören 222 öğretmen adayı ile Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı nın 3. ve 5. sınıflarında öğrenim gören 46 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmacı tarafından öğretmen adaylarının görüşlerini almak amacıyla üç bölümden oluşan bir anket geliştirilmiştir. Anketin birinci bölümünde öğretmen adayları hakkında bilgi edinebilmek için demografik sorular; ikinci bölümünde bilgi düzeylerini belirleyebilmek için açık uçlu sorular; üçüncü bölümünde görüşlerini alabilmek için likert tipi kapalı uçlu sorulara yer verilmiştir. Hazırlanan anket geçerliği açısından biyoloji eğitimi ile eğitim bilimleri dalında uzman iki kişi tarafından incelenmiştir. Uzman görüşleri ile yeniden düzenlenen anket, araştırmanın örneklemini temsil eden 8 kişilik öğretmen adayı grubuna pilot uygulama olarak yapılmıştır. Anketin güvenirlilik çalışması için pilot uygulamaya katılan öğretmen adayları ile uygulamadan bir hafta sonra araştırmacı tarafından görüşme (mülakat) yapılmıştır. Görüşmeler araştırmacı tarafından ses kayıt cihazı ile kayda alınmış ve sonrasında iki uzman tarafından kodlanmıştır. Pilot uygulama ve sonrasında yapılan çalışmadaki amaç yapılan anket ile görüşmeler arasındaki uyumluluğa bakılarak anketin güvenirliğini ölçmektir. Uygulanan anketin ikinci bölümünde öğretmen adaylarının bilgi düzeylerini belirlemek amaçlanmaktadır. Bu bölümden alınabilecek tam puan 70 olarak belirlenmiştir. Bu bölümden 34 puan ve altında not alan 58 kişi ile üçüncü bölümü cevaplandırmayan 10 kişinin verileri değerlendirmeye alınmamıştır. Buna göre araştırmanın analiz bölümünde 200 öğretmen adayından elde edilen veriler kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizi SPSS bilgisayar programı kullanılarak yapılmıştır. Değerlendirmeye alınan öğretmen adaylarının üçüncü bölümdeki likert tipi sorulara verdikleri cevapların yüzde ve frekansları hesaplanmıştır. BULGULAR Araştırma problemi; Öğretmen adaylarının sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine görüşleri nelerdir? biçiminde belirlenmiştir. Problemi çözümlemek için, anketi yanıtlayan öğretmen adaylarının görüşlerine ait yüzde ve frekans değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen değerler yorumlanırken görüş düzeyini belirlemeye yönelik yüzde oranlarından yararlanılmıştır. Bu doğrultuda öğretmen adaylarının sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine görüşleri anketinin sebep alt boyutuna ilişkin 7 maddesi Tablo 1 de, önlem alt boyutuna ilişkin 18 maddesi Tablo 2 de, etki alt boyutuna ilişkin 8 maddesi Tablo 3 te, inanç alt boyutuna ilişkin 12 maddesi ise Tablo 4 te verilmiştir. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Sebep Alt Boyutuna Tablo 1 de Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine öğretmen adaylarının sebep alt boyutuna ilişkin görüşleri nelerdir? alt problemine ait 7 maddenin yüzde ve frekansları gösterilmiştir.

3 Katılmıyorum Katılmıyorum 1216 Tablo 1. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Sebep Alt Boyutuna İlişkin Görüşleri 1. Sucul ekosistem kirliliğine en fazla petrol ürünlerinin sebep olduğunu 2. Kullanılan tarım ilaçlarının sucul ekosistemde kalıcı kirliliğe yol açtığını 1 0, , , , Toprak kirliliğinin su kirliliğine neden olduğunu , Kanalizasyon sularının deniz, akarsu ve göllere dökülmesinin sucul ekosistemi etkileyen en önemli nedenlerden biri olduğunu 6. Sudaki akışın sucul ekosistem kirleticilerinin taşınmasında önemli rol oynadığını 7. Sucul ekosistem kirliliğinin suda yaşayan canlılardan kaynaklandığını 26. Motor yağı, boya gibi zararlı kimyasalların kanalizasyon sularına karışmasının sucul ekosistem kirliliğine neden olduğunu , , , , , , , Tablo 1 deki maddeler sebep alt boyutu için incelendiğinde, katılmıyorum seçeneğinde öğretmen adaylarının çoğunluğunu %62 oranı ile 7. maddeyi (Sucul ekosistem kirliliğinin suda yaşayan canlılardan kaynaklandığını düşünüyorum) işaretleyenler oluştururken; katılıyorum seçeneğinde %86,3 ile 26. maddeyi (Motor yağı, boya gibi zararlı kimyasalların kanalizasyon sularına karışmasının sucul ekosistem kirliliğine neden olduğunu düşünüyorum) işaretleyenler oluşturmaktadır. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Önlem Alt Boyutuna Araştırmanın Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine öğretmen adaylarının önlem alt boyutuna ilişkin görüşleri nelerdir? alt problemine ait 18 maddenin yüzde ve frekansları Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Önlem Alt Boyutuna İlişkin Görüşleri 9. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi için yaptırım gücü fazla olan yasaların konulması gerektiğini 10. Sucul ekosistem kirliliğinin giderilmesinde genetiği değiştirilmiş mikroorganizmalardan yararlanılabileceğini 11. Endüstriyel atıkların su ortamına bırakılması yasaklanarak sucul ekosistem kirliliğinin önlenebileceğini 12. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenebilmesi için su kullanımında insanların daha duyarlı olması gerektiğine inanıyorum. 13. Tarım ilaçlarının kullanımı azaldığında sucul ekosistem kirliliğinin azalacağını 15. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi için uluslararası anlaşmalar yapılmasının önemli olduğunu 16. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi konusunda, insanların bilinçlendirilmesinde sivil toplum örgütlerinin önemli rolü olduğunu , , , , , , , , , , ,

4 Katılmıyorum Kentsel atık su arıtımının, sucul ekosistemlerin korunmasında önemli rolü olduğunu 18. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi için belirli bir su politikası olması gerektiğini 19. Gereksiz su kullanımının zararları hakkında toplumun bilinçlendirilmesi gerektiğine inanıyorum. 20. Ağır metal kullanımının belirli kurallara bağlanmasının sucul ekosistem kirliliğini azaltacağına inanıyorum. 21. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi için risk altındaki bölgeye özel eylem taslakları geliştirilmesi gerektiğini 22. Sucul ekosistem kirliliğinin önüne geçilebilmesi için temizlik ürünlerinin kimyasal içeriklerine bakılarak alınması gerektiğini 23. Kirliliğin önlenebilmesi için kirleticilerin sucul ortama nasıl girdiğinin belirlenmesi gerektiğini 24. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenebilmesi için kirleticilerin iyi tanınması gerektiğini 27. Sucul ekosistemdeki canlı hayatının devamı için, korunması ve iyileştirilmesi gereken tatlı suların belirlenmesi gerektiğini 28. Çevreye duyarlı bir nesil yetiştirmenin sucul ekosistem kirliliği için en büyük önlem olduğunu 45. Kanalizasyon sularının arıtımı ile sucul ekosistem kirliliğinin önüne geçilebileceğini 7 3, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Tablo 2 deki maddeler önlem alt boyutu için incelendiğinde, araştırmaya katılan öğretmen adaylarının 10. maddede (Sucul ekosistem kirliliğinin giderilmesinde genetiği değiştirilmiş mikroorganizmalardan yararlanılabileceğini düşünüyorum) %20,6 oranında katılmıyorum seçeneğini işaretledikleri; bunun yanı sıra 19. maddede (Gereksiz su kullanımının zararları hakkında toplumun bilinçlendirilmesi gerektiğine inanıyorum) % 87 oranında katılıyorum seçeneğini işaretledikleri tespit edilmiştir. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Etki Alt Boyutuna Tablo 3 de Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine öğretmen adaylarının etki alt boyutuna ilişkin görüşleri nelerdir? alt problemine ait 8 maddenin yüzde ve frekansları verilmiştir. Tablo 3. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Etki Alt Boyutuna İlişkin Görüşleri 5. Bazı sucul ekosistem kirliliklerinin hava kirliliğine neden olabileceğini 8. Bazı sucul ekosistem kirliliklerinin toprak kirliliğine neden olabileceğini 25. Nüfus artışının sucul ekosistem kirliliğine doğrudan bir etkisi olduğunu 29. Sucul ekosistem kirliliğinden en fazla özel habitatların ve endemik türlerin etkilendiğini 30. Sucul ekosistemde meydana gelen kirliliğin canlı yaşamını olumsuz yönde etkilediğini 13 6, , , , , , , , , , ,5 17 8, , İklim değişikliğinin sucul hayatı etkilediğini 14 7, , , Sucul ekosistem kirliliğinin diğer kirlenme türlerini etkilediğine inanıyorum. 39. Sucul ekosistem kirliliğinin suda yaşayan canlıları etkilemediğini , , , , ,

5 Katılmıyorum 1218 Tablo 3 deki verilere bakıldığında, araştırmaya katılan öğretmen adaylarının, katılmıyorum seçeneğinde %65,5 ile 39. maddede (Sucul ekosistem kirliliğinin suda yaşayan canlıları etkilemediğini düşünüyorum) çoğunluk oluşturduğu; katılıyorum seçeneğinde ise %90,9 ile 30. maddede (Sucul ekosistemde meydana gelen kirliliğin canlı yaşamını olumsuz yönde etkilediğini düşünüyorum) çoğunluk oluşturduğu görülmüştür. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının Ġnanç Alt Boyutuna Tablo 4 de Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi üzerine öğretmen adaylarının inanç alt boyutuna ilişkin görüşleri nelerdir? alt problemine ait 12 maddenin yüzde ve frekansları verilmiştir. Tablo 4. Sucul Ekosistem Kirliliğinin Önlenmesi Üzerine Öğretmen Adaylarının İnanç Alt Boyutuna İlişkin Görüşleri 14. Sucul ekosistem kirliliğinin önlenmesi için geç kalındığına inanıyorum , , , Suda yaşayan canlıların sucul ekosistem kirliliğine adapte olduklarını 87 44, , , Sucul ekosistemindeki canlı neslinin tükeneceğine inanıyorum. 16 8, , , Sucul ekosistem kirliğinin yakında kendiliğinden ortadan 133 kalkacağına inanıyorum. 67, , , Toplumun, sucul ekosistem kirliliğinin canlıları nasıl etkilediği hakkında yeterli bilgisi olduğuna inanmıyorum , , Yasalarla sucul ekosistem kirliliğine sebep olan insanların yeterli cezaları aldıklarına inanmıyorum. 13 6, , , Sucul ekosistem kirlenmesine gazete ve dergilerde yeteri kadar yer , , , verildiğini 40. Sucul ekosistem kirliliğinin sona erdirilebileceğine inanmıyorum , , , Sucul ekosistem kirliliğinin çevre kirliliğinin başlangıcı olduğuna 18 9, , , inanıyorum. 42. Suda yaşayan organizmaların sucul ekosistemdeki kirliliği 50 25, , , azaltacağını 43. Sucul ekosistemin dengesi bozulsa bile ekosistemdeki canlıların , , , yapay alanlarda yaşayabileceğine inanıyorum. 44. Sucul ekosistem kirliliğin ciddi boyutlarda olduğuna inanmıyorum , , , Tablo 4 e göre, öğretmen adayları 35. maddede (Sucul ekosistem kirliğinin yakında kendiliğinden ortadan kalkacağına inanıyorum) %67,5 oranında katılmıyorum yönünde cevap verdikleri; ayrıca 37. maddede (Yasalarla sucul ekosistem kirliliğine sebep olan insanların yeterli cezaları aldıklarına inanmıyorum) %76,1 oranında katılıyorum yönünde cevap verdikleri anlaşılmıştır. SONUÇ VE TARTIġMA Araştırmanın bulgularına göre öğretmen adayları su, hava ve toprak kirliliğinin birbirleri ile ilişkili olduğunu, su kirliliğinin en az hava ve toprak kirliliği kadar önemli olduğunu belirtmişlerdir. İbiş (2009) in çalışmasında dünyadaki çevre sorunları arasında su kirliliğinin önem derecesinde altıncı sırada yer aldığı, hava kirliliğinden sonra gelerek Türkiye deki çevre sorunları arasında ikinci sırada yer alırken; Ünal (2008) a göre Türkiye de ve dünyada su kıtlığı ve su kirliliği en önemli çevre sorunu olarak bulunmuştur. Öğretmen adayları ile yapılan bu çalışmalar ve araştırmanın sonuçlarına bakıldığında su kirliliğinin önemli boyutlara ulaştığını ve kirliliğin önlenebilmesi için dünya genelinde kapsamı geniş önlemlerin alınması ve en kısa zamanda uygulanması gerektiği söylenebilir.

6 1219 Sebep alt boyutundaki bulgulara bakıldığında öğretmen adaylarının sucul ekosistem kirliliğine en fazla petrol ürünlerinin sebep olduğunu; kanalizasyon sularının deniz, akarsu ve göllere dökülmesi ile motor yağı, boya gibi zararlı kimyasalların kanalizasyon sularına karışmasının ve sudaki akışın kirleticilerin taşınmasının da sucul ekosistem kirliliğinde önemli rol oynadığını düşündükleri belirlenmiştir. Akın ve Akın (2007) yaptığı çalışmada sanayileşmenin hızla artması, tarımsal gübre ve ilaçların kullanımının giderek yaygınlaşması gibi nedenlerle su azlığı çeken ülkemizin, yıl sonra geri dönüşümü imkansız su sorunlarıyla karşı karşıya kalacağını belirtmiştir. Araştırmada öğretmen adaylarının, kirliliğin önlenebilmesi için kirleticilerin iyi tanınması, sucul ekosisteme hangi yollardan ve nasıl girdiklerinin tespit edilerek özellikle risk altındaki bölgelere özel eylem taslaklarının hazırlanması gerektiği görüşünde oldukları belirlenmiştir. Meriç (2004) yaptığı çalışmada günden güne azalan dünya su rezervi ile birlikte mevcut su kaynaklarının kullanımının daha fazla önem kazandığını belirtmiştir. Veriler incelendiğinde öğretmen adaylarının, sucul ekosistemdeki kirliliğin önlenebilmesi için insanların su kullanımında daha duyarlı olması gerektiği, bunun için çevreye duyarlı bir neslin alınabilecek en büyük önlem olduğu ve bu konuda sivil toplum örgütleri ile eğitimcilerin büyük rolü olduğu görüşünde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu çerçevede bu araştırmanın sonuçları ile öğretmen adaylarının su kirleticileri hakkındaki görüşlerini ifade eden Çabuk ve Karacaoğlu (2003); Meydan ve ark.,(2009) nın çalışmaları ile tutarlılık göstermektedir. Benzer şekilde İbiş (2009) in yaptığı araştırmada çevre sorunlarının çözümünde en etkili grubun eğitimciler ve çevre kuruluşları olduğu belirtilmiştir. Yücel ve Morgil (1999) in çalışmasında ise çevre korumasında üniversitelere düşen görevin çevre bilinci oluşturmak olduğu bildirilmektedir. Öğretmen adayları nüfus artışının sucul ekosistem kirliliğine doğrudan etkisi olduğunu düşünmektedirler. Araştırmanın bu sonucu ile tutarlılık gösteren Çabuk ve Karacaoğlu (2003) yaptıkları araştırmada üniversite öğrencilerinin ekolojik dengeyi göz önünde bulundurarak her zaman nüfus planlaması konusunda duyarlılık gösterdiklerini veya göstereceklerini ifade ettiklerini belirtmişlerdir. Öğretmen adaylarının görüş anketine verdikleri cevaplar incelendiğinde toplumun sucul ekosistem kirliliği hakkında yeterli bilgisi olmadığı, gazete ve dergilerde yeteri kadar yer verilmediği ve sucul ekosisteme zarar veren insanların gerekli cezaları almadığına inandıkları tespit edilmiştir. ÖNERĠLER 1. Gereksiz su kullanımı hakkında toplum bilinci oluşturmak için suyun hayatımızdaki yeri ve azalan su kaynakları hakkında öğretmen adaylarına daha fazla bilgi verilmelidir. 2. Sucul ekosistemlerin korunabilmesi için uzman kişilerce risk altındaki bölgeler belirlenerek her bölgeye uygun özel eylem taslakları geliştirilmelidir. Geliştirilen eylem taslaklarının uygulama süreci gözlemlenerek oluşan aksaklıklar giderilmeli, eksik uygulamalar yeniden yapılandırılmalıdır. 3. Kentsel atık suların sucul ekosistemlere etkilerinin bilincine varılarak su arıtımının ciddiyeti kavranmalı, su kirleticileri hakkında daha fazla bilgi sahibi olunarak kentsel atık sulara karışan malzemeler içeriğine dikkat edilerek kullanılmalıdır. 4. Endüstriyel atık, ağır metal, petrol ürünleri içeren atık suların sucul ekosistemlere ulaşması engellenmelidir. KAYNAKLAR Abell, S.K. (2000). Science Teacher Education (An International Perspective). U.S.A. Akın, M. ve Akın, G. (2007). Suyun Önemi, Türkiye de Su Potansiyeli, Su Havzaları ve Su Kirliliği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(2), Braus, J.A. (1993). Environmental Education In The Schools : Creating A Program That Works!. Washington, DC : North American Association for Environmental Education (NAAEE).

7 1220 Çabuk, B., Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), İbiş, S. (2009). Biyoloji Öğretmen Adaylarının Küresel ve Ulusal Çevre Sorunları Hakkındaki Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kiziroğlu, İ., İnanç, N., Turan, L. (2001). Türk Eğitim Sisteminde Çevre Eğitimi ve Karşılaşılan Sorunlar. V. Uluslararası Ekoloji ve Çevre Sorunları Sempozyumu (V. Internationales Symposium Zur Ökologie Und Zu Umweltfragen), 167. Ankara: Alman Kültür Merkezi. Küçükahmet, L. (2003). Öğretmenlik Mesleğine Giriş (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık. Laura, R.S. (1999). Empathetic Education: An Ecological Perspective On Educational Knowledge. London : Falmer. Meriç, T. (2004). Su Kaynakları Yönetimi ve Türkiye. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 28(1), Meydan, A., Doğu, S., Dinç, M. (2009). Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunları Konusundaki Farkındalık ve Duyarlılıkları, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, Yücel, A.S., Morgil, F.İ. (1999). Çevre Eğitiminin Geliştirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1),