Kalıtım X R X R Sağlıklı dişi. X R X r Sağlıklı (taşıyıcı) dişi. 6. Y 44 + XXX (Triple X sendromu) Cevap B. G 44 + XXY (Klinifelter erkek)

Transkript

1 Kalıtım 1 1. Mendelin bezelyeleri tercih etme nedenleri arasında; Kolay yetişmesi 5. X R X R Sağlıklı dişi X R X r Sağlıklı (taşıyıcı) dişi X R Y Sağlıklı erkek X r Y Hasta erkek Kısa zamanda çok döl vermesi Çapraz tozlaşmaya kapalı olması Elle tozlaşmaya açık olması Çok çeşitlilik göstermesi özellikleri yer alır. X r X r Hasta dişi Kız çocuğunda görülebilmesi için hem anneden hem babadan hastalıklı çekinik gen gelmelidir. Taşıyıcı bir annenin bu özelliği erkek çocuğuna aktarma ihtimali %50 dir. Çekinik özellik erkekte %50, dişide %33 ihtimalle ortaya çıkar.. Bazı alellerde baskınlık veya çekiniklik kavramı yoktur. Bu alel genlerin birlikte bulunduğu durumda iki gende özelliğini tam gösteremez. Bu durumda ara bir fenotip oluşuyorsa "Eksik baskınlık", her iki geninde ayrı ayrı etkilerini gösteren üçüncü bir fenotip oluşuyorsa "Eşbaskınlık" denir. 6. Y 44 + XXX (Triple X sendromu) G 44 + XXY (Klinifelter erkek) 3. Erkek birey oluşması için Y geni taşımalı, Nn olabilmesi için spermden n gelmeli, tt olabilmesi için spermden t gelmeli, Bundan dolayı spermin genotipi hntmy olmalıdır. S 44 + X0 (Turner dişi) L 44 + Y0 (X taşımayan ölür) G bireyi erkek değil klinifelter erkektir. 4. R X X r x X R Y X R X R X R Y X R X r X r Y Yapılan çaprazlama sonucuna göre çocuğun renk körü kız olma ihtimali yoktur. 7. U uzun gövde UU x uu u uzun gövde F 1 = Uu (%100 uzun) Çaprazlama sonucuna göre kısa gövdeli olma ihtimali 0'dır. 1

2 Kalıtım Rr 1 rr rr Rr Rr Rr 3 Rr 4 1. BbddEe x bbddee AA,,, / Bb, Bb, bb, bb / Dd, Dd, dd, dd / EE, EE, Ee, Ee 3 x x x Genotip çeşidi = 3 = 4 5 rr rr RR rr Rr çift kromozom bulunması 1 kromozomunun olduğunu gösterir. 9. Arisema Japonica ve Bonellia viridiste erkek veya dişi tayini fenotipik eşey belirlenmesine göre gerçekleşir. Çevre şartları eşey belirlenmesinde önemli bir etkendir. n = XX (Dişi) 10 + XY (Erkek) (5 + x) + (5 + Y) = 10 + XY dir. ŞEKİL VAR 10. Krosing-over yüzdesi ile genler arası mesafe doğru orantılıdır. Buna göre linkaj haritasında genler yerleştirildiğinde genlerin Y - G - S - L olarak sıralandığı görülür. % 56 Y G S % 13 % % 34 L % Antikor çeşidinin damlatıldığı kısımda çökelme varsa kan 0 antijeni taşıyor anlamına gelir. Zeynep (0 Rh ), Betül (AB Rh +), Büşra (B Rh ), Ayşe (A Rh +), Sena (AB Rh ) dir. Büşranın babası 0 Rh( ) olsada, annesi Rh (+) kan gruplu ise Rh (+) çocukları olabilir.

3 Kalıtım 1. Karakterleri kontrol eden genlerin aynı olması durumu homozigot, farklı olması durumu hetenozigotluktur. D seçeneğinde her ikiside heterozigot olarak ifade edildiği için yanlıştır. 5. Otozomal çekinik olarak taşınabilir. Otozomal baskın olarak taşınabilir. X kromozomunda çekinik olarak taşınabilir. Y kromozomunda taşınan özellik kızlarda görülmemelidir.. Annesi renk körü Babası sağlıklı X r X r X R Y X R X r x X R Y X R X r (sağlıklı dişi) 6. Erkek = DD, Dd (Dazlak) dd (Saçlı) Dişi = DD (Dazlak) X R X R, X R X r, X R Y, X r Y 1/4 Dd, dd (Saçlı) Dd x DD Erkek ise tamamı dazlak Dişi ise %50 dazlaktır. DD, DD, Dd, Dd 3. Eksik başkanlık K Kırmızı B Beyaz P 1 = KK x BB F 1 = KB KB x KB F. Ç = 3 F : O = 1 : : 1 F = F 1 x F 1 KK, KB, KB, BB G. Ç = 3 G : O = 1 : : 1 7. I. AA x II. x AA, AA,, AA,,, III. AA x AA Üç çaprazlama sonucunda AA, AA, AA, AA baskın çocukların doğma ihtimali olduğu için üç durumda olabilir. 4. Tek yumurta ikizi bir spermin bir yumurtayı döllemesi sonucu oluşur. Tek yumurta ikizlerinin tüm kalıtsal özellikleri aynıdır. (Kan grubu, cinsiyeti, göz rengi...) Ancak fenotipte (Boy, kilo, zeka, Bu olaya modifikasyn denir.) farklılıklar olabilir. 8. a SSDd c SsDd e Ssdd b SSDd d SsDd f SsDd g ssdd h Ssdd m SsDd n ssdd f ve d nin hem fenotipi hem de genotipi aynıdır. 3

4 Kalıtım 9. Gamet çeşidini genlerin bağlı veya bağımsız oluşu, karakterin homozigot veya hetenozigot oluşu, ayrılmama, mutasyon gibi durumlar etkileyebilir. 13. Anne Baba AABBDDEE x bbddee Birey BbDdEe dir. BbDdEe x bbddee bb dd ee kız 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ = 1/3 10. Babanın genotipi biliniyor, ancak annenin genotipi bilinmiyor. Bu nedenle II ve III. öncüllerde sonuç anneye bağlı değişir. Ancak I. öncülde özellik Y'de taşındığı için annenin bu duruma katkısı olamaz. 14. BbDd x BbDd AA,,, / BB, Bb, Bb, bb / DD, Dd, Dd, dd X H X h X H Y 3 4 X X X Y X X X X AA BB DD = 1/64 1/4 1/4 1/4 X h X h X h Y erkektir, xaşıyıcı olamaz. 3 homozigotta, heterozigotta olabilir 1 ve 4 kesin taşıyıcıdır. 1. A A 0 0 AB AB B B Bu kişi şemadanda anlaşılacağı üzere sıfır (0) grubudur. Sıfır grubunda hem A hemde B antikoru kesin bulur. 4

5 Kalıtım 1. Bir gen bir protein hipotezi yani kromozom teorisine göre ilgili birimlere gen denir ya da gen kromozomlar üzerinde yer alıp kalıtsal özelliklerin oğul döllere aktarımını sağlayıp protein sentezi için şifre veren birimlerdir.. Eksik baskınlığa çuha çiçeği, aslanağzı bitkisi, endülüs tavukları, sığırlardaki demir kırı kürk rengi örnek verilebilir. 3. Soru kökünde parantez içerisinde özelliğin baskın olarak taşındığı belirtilmiştir. Buna göre I. öncülde her iki alelde çekinik olduğu için sonuç baskın olamaz, ancak II ve III. öncüllerde özellik fenotipte görülür. Çünkü baskın gen bulunuyor X R X r X R Y X R X r X r Y X R Y X r Y X R X r 8. Soy ağacına göre taşıyıcı erkek çocuk olması hastalığın X kromozomunda taşınmadığını otozomal bir hastalık veya X - Y'nin homolog kısmında taşınan bir hastalık olduğunu gösterebilir. Özelliği otozomal düşünürsek 3 öncülde doğru olabilir. 9. ZzYyKk x ZzyyKK Bu çaprazlama sonucu oğul bireylerde YY veya kk genotipleri olamaz. 10. Y yeşil Zz x Zz Yy x yy Kk x KK ZZ, Zz, Zz, zz Yy, Yy, yy, yy KK, KK, Kk, Kk y sarı homozigot sarı (yy) x homozyot yeşil (YY) F 1 = (%100 heterozigot yeşil) Yy X r X r X r X r X r X r 5 X R X r dir. X R X R genotipte olamaz. 11. I ve II. öncül verilen soyağacını sağlarken III. öncülde anne, babada baskın gen yoksa çocuklarında da olamaz. Bu nedenle sağlanamaz. KK BB KK KB 5. dbyrn gometnini 1/16 oranında oluşabilmesi için 4 özelliğin heterozigot olması gerekir. ddbbyyrrnn = dbyrn genotipi Rhesus macasus (Rh (+)) Tavşan Tavşanda antikor üretilmiş (Tavşan Rh -) Tavşandan alınan serum başka bir canlıya aktarıldığında çökelme oluyorsa çökelen Rh (+) dir. (Yani alyuvarında Rh antijeni taşır.) 7. A, B, O sistemi (O < A = B > O) R, r sistemi (R > r) F. Ç = 4 F. Ç = KB KB KK KK KB 1. BCDeF Verilen gamet ancak ayrılmama olayı ile oluşabilir. E e E'nin bir gamete, e'nin bir gamete gitmesi ayrılma olayıdır. Bir gamette EF, diğer gamette ef olabilmesi karakterin bağımsız dağılımını gösterir. G. Ç = 6 G. Ç = 3 M, N sistemi (M = N) G. Ç = 6 x 3 x 3 = 54 F. Ç = 3 F. Ç = 4 x x 3 = 4 G. Ç = Anne Baba A 00 Bu anne babadan A veya 0 gruplu çocuklar doğabilir, ancak B geni taşıyan çocuk doğamaz. 5

6 Kalıtım n (n + 1) G Ç = dir. n = gen sayısıdır. 5. (AB) Yaren Deren (0) 4 5 n = 4 Þ G Ç = = 10 çeşit genotip vardır. Bunlar- dan gen sayısı kadarı homozigot (4 tane), diğerleri heterozigottur. (6 tane) 6 = Defne (A) Kan alışverişlerinin durumuna göre Yaren (AB), Deren (0), Defne (A) grubudur. AB kan grubunda antikor bulunmaz. 0 kan grubunda antijen bulunmaz. AB kan grubunda A ve B antijeni vardır.. Özellik otozomal çekinik taşındığından taralı olmayan bireyler 'dır AA 8 9 AA AA 7 6. Y kromozomunun homolog olmayan segmentende taşınan bir özellik babada varsa tüm erkek çocuklarında olmalıdır. Kız çocuklarında hiçbir şekilde ortaya çıkmaz numaralı bireylerin genotipi homozigotta olabilir, heterozigotta olabilir. 3. Canlılarda cinsiyetin oluşmasında Gonozom sayıları (Örnek: arılar) Gonozom çeşitleri (Örnek: insanda Y taşıyan erkektir) Çevrede etkili olabilir. (Örnek: Timsahlarda 8-31 C sıcaklıkta dişi oluşur, C sıcaklıkta erkek bireyler oluşur.) XXY Klinifelter erkek 44 + XXX Süper dişi 44 + XYY Süper erkek 44 + XO Turner dişi 44 + YO Ölür 45 + XX Mongol dişi 45 + XY Mongol erkek 4. Anne Baba X r X r X R Y Dişi X R X r x Renk körü erkek X r Y X R X r, X r X r, X R Y, X r Y 1/4 8. Balık pullu bir babanın oğlu tarafındaki tüm erkek torunlarında bu hastalık görülür. Ancak kızın tarafındaki erkek torunlarında görülmeyebilir. Çünkü babadan oğula aktarılır. Annede hiçbir şekilde taşınmaz. 6

7 Kalıtım TtGgYYmm x TtGgYyMm TT, Tt, Tt, tt / GG, Gg, Gg, gg / YY, YY, Yy, Yy / Mm, Mm, mm, mm 13. R r R YyRrnnBb x YyRRNnBB T g y M = 0 3/4 1/4 0 1/ YY, Yy, Yy, yy / RR, RR, Rr, Rr / Nn, Nn, nn, nn / BB, BB, Bb, Bb 1 1 F. Ç = x 1 x x 1 = a ve B genleri ya da b ve C genleri aynı kromozom üzerinde bulunan bağlı genlerdir. Bağlı genler birbirlerinden ya krosing over sonucu ya da mutasyon sonucu ayrılabilir. Transkripsiyon mrna sentezi olayıdır. 14. I. AA x II. Bb x bb III. EE x EE,,, Bb, Bb, bb, bb EE, EE, EE, EE F. Ç = 1 F. Ç = F. Ç = 1 G. Ç = 1 G. Ç = G. Ç = 1 IV. Rr x Rr RR, Rr, Rr, rr V. ss x ss ss, ss, ss, ss 11. Kendi kendini döllemede saf döl elde etme ihtimali artar, azda olsa çeşitlilik de artar, her zaman mutasyona açıktır. F. Ç = F. Ç = 1 G. Ç = 3 G. Ç = 1 1. Kromozom = Protein + DNA'dan oluşur. Protein yapısında amino asitler ve peptit bağı DNA yapısında deoksiriboz, H 3 PO 4, azotlu organik baz, glikozit ve ester bağı bulunur. Kromozom yapısında RNA çeşitleri yoktur. 7

8 Kalıtım Hem gen hem de çevrenin etkisi ile ortaya çıkan özelliklere modifikasyon denir. Tek yumurta ikizlerinde fenotip ve himalaya tavşanlarında kürk rengi modifikasyonla oluşur. 6. Eşbaskınlık ABO ve MN sisteminde görülür. Genler yan yana geldiğinde birbirine baskınlık kuramazlar ve her iki genin de fenotipini taşıyan 3. bir fenotip oluşur. Heterozigot durumunda iken etkisini gösterir.. c - Kırmızı yeşil renk körlüğü - Hemofili - Kal distrofisi - Bozuk dentin a b Balık pulluluk Kulak kıllılığı Yapışık parmaklılık Hem erkek hem dişide Sadece erkek 7. D özelliği X'te çekinik veya baskın, Y'de çekinik veya baskın otozomda baskın olamaz. Otozomda çekinik veya eşbaskınlık olabilir. D özelliği B özelliği X Y Tam renk körlüğü Xroderma pigmentosa Retinis pigmentosum Hem erkek hem dişide Şemaya göre C seçeneği yanlıştır. 8. Ss Dd x Ss Dd 3. DdBbRrKKgg x DdbbRRKkGg DD, Dd, Dd, dd / Bb, Bb, bb, bb / RR, RR, Rr, Rr Bu bir dihibrit çaprazlamadr. Dihibrit çaprazlamada her hangi bir aksilik olmadığı sürece kural olarak fenotip ayrışım oranı 9 : 3 : 3 : 1 dir. / KK, KK, Kk, Kk / Gg, Gg, gg, gg 4. DD Bb RR Kk gg kız 1/4 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ = 1/ AA 15 4 AA R r R X X. X Y 1 ve kesin (%100 heterozigot) 3 ve 4 %50 heterozigot X R X r x X R Y, X R X R, X R X r, X R Y, X r Y } çaprazlama sonucuna göre normalde X r X r çıkma ihtimali yoktur. Bu şekilde bir kız çocuğu doğması için yumurta oluşumu sırasında ayrılmama gerçekleşmelidir. Bu yumurtanın da gonozom taşımayan bir sperm ile döllenmesi gerekmektedir. 5'in heterozigot olma ihtimali yoktur. Buna göre 1 = > 3 = 4 > 5 şeklindedir. 5. x AA,,, Normal alyuvar (sıtmaya dayanıksız) 3/4 Orak hücreli alyuvar (sıtmaya dayanıklı) 1/4 10. XX ayrılmaması } dişide mayoz I veya mayoz II de olabilir. Erkekte mayoz II de olabilir. XY ayrılmaması } Erkekte mayoz I de olur. YY ayrılmaması } Kesinlikle erkekte mayoz II de olur. 8

9 Kalıtım Kan grubu B olan bir kişinin alyuvarlarında B antijeni, kan plazmasında anti-a antikoru bulunur. Genotipi BB veya B0'dır. A'ya kan veremez, çökelir. 0'dan kan alabilir. AB'ye kan verebilir XXX (süper dişi = Tripl - X sendromu) bu bireyler normal görünüme sahip olabilir. Bir miktar zeka geriliği vardır, üreme özelliği gösterebilir. Görsel zekaları çok yüksektir. 13. Kan uyuşmazlığı için anne Rh (-), baba ve çocuk Rh (+) olmalıdır. Baba RR ise %100, Rr ise %50 kan uyuşmazlığı ortaya çıkar. 9

10 Kalıtım Kraliçe arı (n) KkRrççEe genotipi şeklinde ise bu arıdan mayozla oluşan yumurtalardan oluşacak erkek arılarda kesinlikle Ç geni bulunamaz. 5. Bir özellik hem baskın, hem de çekinik olduğundan etkisin gösteriyorsa; bu özellik Y kromozomunun homolog olmayan segmentinde taşınmaktadır. Çünkü otozomal ya da X kromozomu ile taşındığında çekinik olursa ortaya çıkmayabilir. Mutasyonla sürekli ortaya çıkması mümkün değildir.. Kırmızı - yeşil renk körlüğü koni hücresi çeşitlerinin eksikliğinden kaynaklanır. Ayrıca kırmızı, mavi ve yeşil renk körlüğü vardır. Bazı renkler tüm olarak seçilemez, üç ana renk pigmenti de yoksa buna tam renk körlüğü denir. Siyah-beyaz görüntü oluşur. Kırmızı ve yeşili göremez, maviyi görür ise kırmızı yeşil renk körlüğü oluşur. 6. Homofili X kromozomunun homolog olmayan kısmında çekinik olarak taşınan bir hastalıktır. Hemofili hastalığında kanın pıhtılaşmasını sağlayan protein üretilemez. Erkeklerde daha yüksek oranda görülür ile 3-4 numaralı bireyler kendi içinde tek yumurta ikizledirler. Kalıtsal yapıları kendi içinde aynıdır. 5 ve 6 farklı zamanlarda doğmuş kardeş kadar birbirine benzer olup kalıtsal yapıları aynı değildir. 7. Genler arasın mesafe arttıkça krosing over ihtimali de artar, bu neden birbirine en uzak olan Tt Ee genleri arasında Krosing over ihtimali daha yüksektir. 4. A0MNRrX R X r x B0NNRrX R Y AB, A0, B0, 00 / MN, MN, NN, NN / RR, Rr, Rr, rr / X R X R, X R X r, X R Y, X r Y 8. n = heterozigot karakter sayısı ise; n Gamet çeşidi ve fenotip çeşidi sayısını, D AB MN rr XR X R = 1/18 1/4 1/ 1/4 1/4 B A N R + X R Y 1/4 1/ 3/4 1/4 = 3/18 3 n Genotip çeşidini ifade eder. 10

11 Kalıtım Y G S 1. a B C d A b c D e F e f g H G h y y Kontrol çağrazlama baskın fenotipli bir bireyin genotipinin homozigot veya heterozigot olduğunu anlamak için aynı karakterin çekiniği ile yapılan çaprazlamadır. Bu neden Y - G - S ailelerin üçüde bu duruma örnek verilebilir. En az = 1 x 1 x 1 x 0 = 8 En fazla = 4 x 1 x x x 0 = Bir kişinin kan grubunun AB olduğunu; 13. Kahverengi göz ve esmer ten baskın karakterlerdir. Kahverengi gözlü ve esmer tenli bir kişinin genotipinin homozigot mu, heterozigot mu olduğunu anlayabilmek için bu karakterlerin çekiniği olan mavi gözlü ve beyaz tenli bir bireyle çaprazlanması gerekir. Yani kontrol çaprazlanması yapılması gerekir. A ve B antijenini birlikte taşıması Plazmasında A ve B antikolarını taşımaması Tüm kan gruplarından kan alabilmesi Kendinden başka hiçbir kan grubuna kan verememesi gösterilebilir. 11. Kromozomların lokuslarına yerleşmiş genler ile ilgili olarak; Oğul döllere aktarılırlar. Krosing-over gibi olaylarla genin şifresi değişebilir. Genler kromozomda genelde birden fazla yer alır. 11

12 Kalıtım Heterozigot koyu tenli iki kişi çaprazlama 5. P = AA x x P: Kk x Kk F 1 = KK, Kk, Kk, kk 3/4 1/4 açık tenli olma ihtimali koyu tenli olma ihtimali İki çocuğunda açık tenli olmalı ihtimali = 1/4. 1/4 = 1/16 dır. G = A a F 1 = F = AA,,, F. Ç =, F : O = 3 : 1 G. Ç = 3, G : O = 1 : : 1'dir.. A0R B0R 1 3 A0Rr B0RR 00Rr ABr 4 5 A0R A0Rr B0rr B0rr 3 numaralı bireyin rr çocukları olduğu için bu birey RR olamaz AA 5 4 Üç numaralı birey AA, olabilir. 3. Gri ile beyaz farenin çaprazlaması sonucu gri farelerin oluşması grinin baskın olduğunu gösterir. F 1 dölü %100 heterozigottur. F dölünün 1/4'ü homozigot baskın, /4'ü heterozigot baskın, 1/4 homozigot çekiniktir. (Gri) GG x gg (Beyaz) F 1 : Gg (Gri) Gg x Gg F : GG, Gg, Gg, gg 7. A0 _0 İlk çocuk 00 (Baba 00, A0, B0 olabilir) Babası B0 olma ihtimali 1/3 tür. 3/4 gri 1/4 beyaz 4. Turner dişiler (44 + X0) 45 kromozomludur. Boyunları kalın, boyları kısa, parmakları küttür. Zeka düzeyleri genelde normaldir. 8. Erkek çocukların tamamı renk körü ise (X r Y) anne renk körlüğü geni taşımak zorundadır. (X R X r, X r X r ) baba ise sağlıklıdır. (X R Y) 1

13 Kalıtım a b c A B C 1. İnsana ait bir sperm (n) n kromozomludur ve bir kromozom takımı taşır. Yani her karakter için sadece bir gen bulunmalıdır. Ancak I ve II iki kromozom takımı taşır. a, b ve c genleri aynı kromozomda bulunur, bağlı genlerdir. Krosing over olmazsa normal olarak aynı gamete giderler. Bundan dolayı normal şartlarda çeşit gamet oluşturur. 13. Kromozomlar bir veya daha fazla gen taşır. Aynı kromozom üzerinde bulunan genler bağlıdır. Karakterler kromozomlar üzerindeki genlerde taşınırlar. 10. KkZz x KkZz normal olarak bu çaprazlama dihibrit bir çaprazlamadır ve kural olarak F : 0 = 9 : 3 : 3 : 1 çıkmalıdır. Ancak soruda F : 0 = 1 : : 1 olarak ortaya çıkmıştır. Bu durumda genlerin bağlı olduğu söylenebilir. P : KkZz x KkZz 14. Anne ve babadan gelen aynı karakter için iki tane olan genlere alel gen denir. Aynı ya da farklı özellikte olabilir. Kromozomların aynı lokus bölgelerine yerleşirler, bağımsızdırlar. Ancak bağlı genler aynı kromozomda bulunup krosing over durumunda ayrılırlar. 11. A, B, D, E seçeneklerinde kız çocuklarını X'te taşınan çekinik bir hastalığı gösterebilmesi için babalarının da hasta olması gerekir. Bu nedenle bu durumu sağlayan sadece C seçeneğidir. R r XX R XY R r XX r XY r r XX 13

14 Kalıtım Kalıtım ve çevrenin birlikte etkisiyle ortaya çıkan özelliklere modifikasyon denir. A, B, C, E seçenekleri modifikasyona örnekken D seçeneği tamamen genlerle alakalıdır. 5. Y ve S hücresinde her karakter için harf (n kromozomlu), G hücresinde her karakter için 1 harf (n kromozomlu) bulunmaktadır. Genlerin bağlı veya bağımsız olduğunu bilmeden kromozom sayısı bilinemez. S hücresi Mm NN Homozigot Heterozigot karakter karakter. Bir bitki hücresinde belirli bir X özelliğinin kalıtsal olduğunu oğul döllere aktarılabilmesi kanıtlar. Ancak topraktan beslenmesini sağlama ve tozlaşmasını sağlama bitkilerin genel özelliğidir. 6. TtMmNnOo'dan t m n o = gamet 1/ 1/ 1/ 1/ = 1/16 3. Kontrol çaprazlamasında kural olarak genotipi bilinmeyen birey çekinik birey ile çaprazlanır. 7. Canlının sahip olduğu genlerin tamamına genotip, bunların dış görünüşe yansımasına ise fenotip denir. Birinci kuşak F 1 (1. filial) 1. nesil, F (. filial). nesildir. Ata canlılardan gelen gametlerin nasıl birleştiğinin gösterilmesine çaprazlama denir. 4. Y kromozomunda taşınan özellikle baskında olsa çekinikte olsa etkisini gösterir. Taralı bireylerin tüm erkek çocuklarında ve tüm erkek çocuğundan olan erkek torunlarında da bu özellik görülmelidir. Ancak kız çocuğundan olan erkek torunlarında görülmeyecebilir. 8. Down sendromu 45 + XX (Dişi) Bunun oluşabilmesi için; (3 + X) + ( + Y) 45 + XY (Erkek) = 45 + XY Down sendromlu bireylerde zeka geriliği ve kısırlık görülür. 14

15 Kalıtım Bir karakteri ikiden fazla genin etkilemesine çok alellik denir. Bu duruma kan grubu (AB0), himalaya tavşanlarındaki kürk rengi (4 farklı gen) örnek verilebilir. Akşam sefası bitkisi eksik baskınlık örneğidir. 13. A b D e a b D E ve 4 heterozigot olup baskın gen ektisini gösterir. homozigot çekinik, 3 homozigot baskındır. Aynı karakteri kontrol eden genler kromozomların aynı lokuslarında bulunur. 10. Çekinik genler tek başlarına etkisini gösteremezler. Yani anne ve babada çekinik gen bulunmasına rağmen baskın genin etkisi altında kalır. Ancak bu genler oğul döllerde bir araya gelebilirse çekinik gen etkisini gösterebilir AB 4 00 A AB AB A A 5 3 ve 4 numaralı bireyler sıfır (0) olabilir. (0) Sıfır grubu bireyler antijen taşımazlar. 1. Uzun boylu, ince sesli, kısır, zeka geriliği olan ve kas yapısı zayıf olan erkekler genel olarak gonozomlarda ayrılmama sonucu oluşan klinifelter erkeklerdir. Klinifelter erkekler 44 + XXY genotipindedir. 15

16 Kalıtım I. Dd X Dd Monohibrit çaprazlama II. YyBb x Yy Bb Dihibrit çaprazlama 5. Çocuklarda sıfır (0) ve Rh (-) bireylerin oluşumu hem annede hemde babada sıfır (0) ve r olduğunu gösterir. III. SsTt x Ss Tt Trihibrit çaprazlama B0Rr A0Rr. GgSsTTnn = = 4 çeşit ggssttnn = 0 = 1 çeşit GgSsTtNn = 4 = 16 çeşit GgSsttNN = = 4 çeşit GGSSttNn = 1 = çeşit gamet oluşturabilir XXX (Süper dişi) 44 + XXY (Klinefelter erkek) 44 + XYY (Süper erkek) 44 + X0 (Süper dişi) 45 + XX (Mongol = Down dişi) 45 + XY (Mongol = Down erkek) Gonozomlarda ayrılmama sonucu oluşurlar. Otozomlarda ayrılmama sonucu oluşurlar. 3. AA Verilen özellik X'te çekinik olabilir, otozomal çekinik olabilir. Y'de mustasyonla ortaya çıkmış olabilir X X X Y X Y X X 4 5 X X X Y X X X X X r X r X r X r X r X r 4. Bazı canlılarda genotipik eşey belirlenmesi; 4 numaralı birey homozigotta olabilir, heterozigotta olabilir. Kuşlarda ZZ Horoz (Erkek) ZW Tavuk (Dişi) Bazı böceklerde XX (Dişi) İnsan şeklindedir. X (Erkek) XY Erkek XX Dişi 8. Antijenler alyuvar zarı üzerinde bulunur. Plazmada bulunmaz, plazmada antikorlar bulunabilir. D seçeneğinde plazmasında A ve B antijeni bulunan bireyler genel vericidir ifadesi yanlıştır. 16

17 Kalıtım Kralice arı (n) Erkek arı (n) 1. Bazı özellikler bazı kromozomlarda taşınır. ggbb GB Bir kromozomda birden fazla gende bulunabilir. Yeni oluşacak erkek arılarda G ve B bulunmaz. g ve b bulunur. Döllenme sonucu oluşacak işçi ve kraliçe arı GgBb olur. Çünkü erkek arılar kraliçe arıdan mayozla oluşurken dişi ve kraliçe arı ise sperm ve yumurtanın birleşmesi sonucu oluşur. Bazı kromozomlar sadece belirli cinsiyetlerde bulunur. Örneğin Y kromozomu ve 4 kardeş, 8 ve 9 kardeş, numaralı birey 10'un dedesi, 6 ile 7 baba ve oğul, A seçeneğinde 1 ve 6'nın doğrudan kalıtsal bir bağı yoktur. 13. Cc x Cc CC, Cc, Cc, cc %75 yaşayabilir ölür 11. SsYyNnEe x ssyynnee Ss, Ss, ss, ss / YY, YY, Yy, Yy / NN, Nn, Nn, nn / EE, Ee, Ee, ee S Y N e = 3/3 1/ 1 3/4 1/4 17

18 Kalıtım XX, 45 + XY kromozomlu bireylere Down sendromlu ya da mongol bireyler denir. İleri yaştaki hamilelikler çocuğun mongol olma ihtimali artırır. 5. TtGg'den oluşacak gamet çeşitleri TG, Tg, tg, tg dir. Gamet çeşidi sayısı = = 4 Eşeysel, zihinsel, fiziksel bozuklukları vardır. 6.. Sperm = 9 + X veya 9 + Y otozom gonozom n = 18 + XX veya 18 + XY dir. Yani 0 kromozomlu bireylerdir. Ancak 19 kromozomlu birey oluşabilmesi için ayrılmama olmalıdır. P: AB x B F: AB, A, BB, B Ancak anne ve babanın her ikisinde 0 geni olduğunda çocuk sıfır kan gruplu olabilir. 3. Canlılarda genetik varyasyona (Genetik çeşitliliğe); Mutasyon Mayoz bölünme Ayrılmama Döllenme Krosin-over gibi birçok olay neden olabilir. 7. Mendel yaptığı monohibrit ve dihibrit çaprazlamalar sonucunda; Ayrılma kanunu, Benzerlik kanunu, Bağımsız dağılım kanunu, Özelliklerden birinin anneden, diğerinin babadan geldiğini ve her gamette bir özellikle ilgili bir gen bulunduğunu ifade etmiştir K, L, M özelliklerinin tamamı bir erkek çocukta görülmez. Çünkü A ve b genleri farklı kromozomlarda yer alır. Kız çocuklarında M özelliği bulunmaz. Çünkü Y kromozomu üzerinde yer alır. K özelliğini taşıyan kızlar normal döllenme sonucunda oluşur Saf döl elde etmek için en yakın akraba olan kardeşlerin yoksa anne ile çocuğun çaprazlaması gerekir

19 Kalıtım X kromozomunda taşınan baskın bir özelliğin genotipi aşağıdaki gibidir. X A X A Hasta X A X a Hasta X a X a Sağlıklı X A Y Hasta X a Y Sağlıklı Bir kromozomda bulunması yeterlidir. Erkeklerde görülme ihtimali daha yüksektir. Homozigot baskın bir annenin tüm çocuklarında bu özellik görülür. 1. Düzgün Buruşuk DD x dd F 1 = Dd F = Dd x Dd Dd x Dd DD, Dd, Dd, dd F : 0 = 3 : 1 buruşuk düzgün Buna göre verilen düzgün ve buruşuk birey sayılarının yaklaşık 3k'ya 1k şeklinde olması gerekir. Bu orana da 5474 ile 1850 arasında rastlarız. 10. Yy Gg Ss LL n heterozigot özellik sayısı n gamet çeşidi sayısı 3 = 8 çeşit gamet AO BO AO BO 3 AO OO OO 4 AO numaralı bireyler heterozigottur. 4 numaralı birey homozigottur. AO 19

20 Modern Genetik Uygulamaları Tüm canlıların kalıtsal özelliklerini inceleyen ve genler üzerinde işlem yaparak canlılara farklı özellikler kazandırmayı hedefleyen bilim dalı genetik mühendisliğidir. 6. Bakteri kromozomu dışında sitoplazmasında halkasal DNA'lar bulunur. Bakterilerde bağımsız halkasal DNA parçalarına plazmit denir. Plazmitler konyugasyonda bir bakteriden diğerine aktarılır.. Tek yumurta ikizleri hariç canlıların DNA parmak izleride farklıdır. DNA parmak izi çekirden DNA'sı kullanılarak elde edilir. Ancak insanda kloroplast bulunmayacağından DNA'sıda incelenemez. 7. Rekombinant yolla oluşturulan DNA parçacıkları bir hücreye; Transformasyon Elektroporasyon Mikroenjeksiyon Biyolistik yöntemleri ile aktarılabilir. 3. Poliploidi bitkilerden daha çok ve daha gösterişli büyük meyve, tohum elde etmek için yapılan bir genetik uygulamadır. Poliploidi yöntemi patates, çekirdeksiz karpuz ve muz gibi bitkilerde kullanılır. 8. Genetik mühendisliği uygulamalarının insana sunduğu yararları arasında; Bireye özgü tedavi Bol miktarda ve tam uyumlu aşı üretimi 4. Kök hücre daha genleri aktifleşmemiş, farklılaşmaya başlamamış istenilen doku ve organa dönüştürülebilen hücredir. Yetişkin kök hücre (kullanımı daha sınırlı) ve embriyonik kök hücre (daha geni kullanıma sahip ve sürekli mitoz geçirebilen) olarak iki ana gruba ayrılır. Mayoz geçiremez. Mitoz bölünme ile yeni doku ve organları meydana getirir. Yiyeceklere aktarılarak çocukların doğal yollarla aşılanabilmesi gibi durumlar yarar gösterilebilir. 9. Gen klonlama basamakları sırası ile; DNA'nın izalasyonu (saflaştırma) Restriksiyon enzimi ile ilgili genin kesilmesi 5. İnsülin geni modern biyoteknolojik yöntemlerle bakteriye aktarılarak insan için tam uyumlu, kontrollü ve istendik miktarda insülin hormonu üretilebilir. DNA ligaz enzimi ile genin vektöre yapıştırılması Rekombinant DNA'nın canlıya aktarımı Canlının çoğaltıp ürünün incelenmesi olayları gerçekleştirilir. 0

21 Modern Genetik Uygulamaları Gen klonlanmasında; Restriksiyon endonükleaz (Kesme işleminde) DNA ligaz (DNA parçalarını birleştirmede) Alkol, gibi yapılar kullanılır. 14. Melezleme sadece aynı tür içinde değil birbirine yakın türler içinde kullanılan bir yöntemdir. Yapay döllenmede genelde üstün özellikte sperm ve yumurta birleştirilerek istendik özellikte oğul döller elde edilir. Geleneksel ıslah yöntemlerinde istenilen farklı özellikteki bireyler çiftleştirilir. 11. DNA parmak izi eldesinde, kişinin; Tükürük Kan Saç teli gibi yapılar kullanılır. Çünkü bu yapılarda protein gibi moleküller bulunur. Bu moleküllerde her bireyde kendine özgü olarak sentezlenir. 1. DNA zincirinin kırılıp farklı DNA parçalarının birbirine bağlanması sonucu elde edilen DNA'ya rekombinant DNA adı verilir. Rekombinant DNA'nın aktarıldığı canlıya Transgenik canlı denir. 13. Yetişkin kök hücre kaynağı olarak; Kan Retina Kemik iliği Karaciğer Yağ doku Diş kökü Pankreas Epitel doku hücreleri kullanılabilir. 1

22 Modern Genetik Uygulamaları Bilimsel metod ve modern teknikler ile mikroorganizmalar, hayvanlar ve bitkilerin genetik özelliklerinin kültür ortamında değiştirilerek onlardan ürün elde edilmesine ve bu çalışmalara biyoteknoloji denir. 7. Kök hücrelerin farklılaşması ile doğrudan saç teli hücresi değil saç kökü hücresi oluşur. Ancak kök hücrelerinden kan, insülin üretici, sinir ve kalp kası hücresi oluşabilir.. Canlılardan DNA'nın tamamının ya da bir kısmının ayrılarak (izolasyon) bu ayrılan parçalar üzerinde çeşitli işlemler uygulanması; Suçluları tesbitinde, Babalık testlerinde, Genetik ıslah çalışmalarında, Gen terapisi çalışmalarında kullanılabilir. 8.. Çekirdek hangi koyuna ait ise klonlanmış koyun onun kopyasıdır. Mitokondri DNA'sı yumurtanın sahibi koyuna aittir. Çünkü mitokondri hücre sitoplazmasında yer alır. Taşıyıcı koyunun klonlanmış koyuna kalıtsal katkısı yoktur, ona ortam ve besin sağlar. 3. Islah çalışmaları içerisinde; Klonlama Poliploidi Yapay döllenme işlemleri yer alır. 9. İstenilen özelliğe sahip bir hücre vakumlanır, çok ince bir enjektörle DNA'sı çıkarılır. Çıkarılan DNA, DNA'sı çıkartılmış yumurta hücresine aktarılır. Bu olaya mikroenjeksiyon yöntemi denir. 4. Bakterilerin genetik çalışmalarda öncelikli olarak kullanılma sebepleri arasında; DNA'sının sitoplazmada bulunması, Üreme hızının yüksek olması, Az özellik taşıması, Bazı olumsuz koşullara dayanıklı olması 10. DNA'nın iki ipliği arasındaki zayıf H bağlarını koparan DNA helikaz enzimidir. Farklı DNA parçacıklarını birleştiren DNA ligazdır. DNA'nın ilgili bölgelerinin kesilmesini sağlayan Restriksiyon endonükleaz enzimdir. sayılabilir. 11. Genetik mühendisliği uygulama olanları içerisinde; 5. Rekombinant DNA, DNA zincirleri kırıldıktan sonra farklı DNA parçalarının birleştirilmesi sonucu elde edilir. Rekombinant DNA teknolojisi ile bitkiler soğuğa, hastalıklara, ilaçlara ve kuraklığa karşı direnç kazanabilir. Tarım Hayvancılık Adli vakalar (III) bölümleri yer alır. Endüstri (I) Tıp (II, III) Biyoçeşitlilik 6. DNA parmak izi analizi çalışmaları; Tıpta, 1. Biyoteknolojik yöntemlerle; Adli vakalarda, Babalık testlerinde, Göçmen sorunlarında kullanılabilir. Aşılar Alkol Interfenonlar Büyüme hormonu Antikorlar Leke çıkarıcılar Ekmek mayası ve birçok ürün elde edilebilir.

23 Sarmal Test - 5 Sayfa Vitaminler, NAD, FAD, NADP enzimlerin yapısına koenzim olarak katılabilir. Koenzim ya da kofaktör asıl işi gören kısımdır. 8. Çekirdek, mitokondri, plastitler çift zarlıdır. Lizozom, E.R, golgi, koful tek zarlıdır. Ribozom ve sentrozom zarsız yapılardır.. Hücre döngüsünün kontrolünün bozulması hücre zarındaki glikokaliks (reseptör protein) tabakasının bozulması kanserleşmeye neden olabilir. Bu hücreler sinyallere cevap vermez, bağımsız ve sınırsız olarak bölünmeye başlar. Yayılırsa (metastaz) kötü huylu olarak adlandırılır. Ancak iyi huylu tümörler sadece belirli bir bölgede bulunur, yayılmaz. 3. İnsanda büyüme sınırlı iken bitki de büyüme sınırsızdır. Bu nedenle grafikteki B insanı, D bitkiyi ifade eder. Bitkide büyüme belirli bir evreden sonra hızlanırken insanda büyüme durur. 4. SsyyGgNn üreme ana hücresi S Y G N = 0 1/ 0 1/ 1/ SYGN gameti 5. Verilenler incelendiğinde D seçeneğindeki durum sadece bir türü korumaya yönelik bir çalışma olduğu için en dar kapsamlı olanda budur. 9. Zararlı veya istenmeyen bir canlının predatörü (avcı) kullanılarak o ekosistemde yok edilmesine biyolojik mücadele denir. Biyolojik mücadele toprağı kirletmez, ekosisteme daha az zarar verir, kontrollü bir mücadeledir. 10. Balık, sürüngen, kurbağa, memeli kuş, sünger, sölenter hayvanlardan sınıf basamağında yer alır. Ancak omurgalı, omurgasız şube basamağında yer alır. 11. İnsanda hem erkek hem de dişide 46 kromozom bulunur. Bunlardan 44 tanesi otozom tanesi gonozomdur. Tüm n kromozomlu hücrelerimizde hem otozom hemde gonozom birlikte bulunur. X ve Y cinsiyeti belirler ancak X, Y üzerinde sadece cinsiyet özellikleri bulunmaz. Mayoz bölünmede hem otozom hem de gonozom sayısı yarıya iner. 1. Y kromozomu sadece erkekte bulunur, babadan oğula aktarılır, kız çocuklarında görülmez. Kız çocuklarında Y kromozomu bulunamayacağından Y kromozomundaki özellikler asla görülmez. 13. Doğum esnasında rahim kasların kasılmasını sağlayan oksitosindir. Dişide foliküllerin gelişmesini sağlayan FSH'tır. 6. Kuşlar ve memelilerde yavru bakımı vardır. Kuşlar, sürüngenler ve gagalı memelilerde yumurtada sert kabuk bulunur. Türe özgü ses çıkartabilirler, gözleri geniş bir alanı görebilir. Annelik iç güdüsünü uyaran LTH'tır. Yumurtanın yumurta kanalına geçmesini sağlayan (ovulasyon) LH'tır. Döl yayatağının gelişmesinde östrojen ve progesteron ortak etkiye sahiptir. 7. Canavar otu, küsküt, cin saçı, verem otu gibi bitkiler tam parazittir. Kloroplast taşımazlar. Fotosentez yapamazlar. Bu nedenle emeçlerini üzerindeki bitkinin hem ksilemine hemde floemine uzatırlar. 14. Bir popülasyonun dinamiğini (iç ve dış paydaşları) popülasyonu etkileyen ve popülasyondan etkilenen tüm paydaşlar oluşturur. Yani popülasyon dinamiğinde; popülasyon büyüklüğü, yoğunluğu, dağılımı ve yaş dağılımı yer alır. 3