Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Tebliğ. Tebliğ No:İEG-2005/ R.G. Sayısı:25862.

Transkript

1 Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Tebliğ Tebliğ No:İEG-2005/ R.G. Sayısı:25862 Amaç Madde 1- Bu Tebliğin amacı, kozmetik ürünlerde örnek alma, analiz için alınacak miktarlar ile serbest sodyum ve potasyum hidroksitlerin tanısı ve tayini, saç bakım ürünlerinde oksalik asit ve alkali tuzların tanısı ve tayini, diş macunlarında kloroform tayini, kozmetik ürünlerde çinko ve fenol sülfonik asit tanı ve tayini konularındaki analiz yöntemleri ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Kapsam Madde 2 - Bu Tebliğ, aşağıdaki analiz metodlarının uygulamalarını kapsar: a) Kozmetik ürünlerde örnek alma, EK teki Yöntem I e göre yapılır. b) Kozmetik ürünlerde analiz için alınacak miktarlar EK teki Yöntem II ye göre alınır. c) Serbest sodyum ve potasyum hidroksitlerin tanısı ve tayini EK teki Yöntem III e göre yapılır. d) Saç bakım ürünlerinde oksalik asit ve alkali tuzların tanısı ve tayini EK teki Yöntem IV e göre yapılır. e) Diş macunlarında kloroform tayini EK teki Yöntem V e göre yapılır. f) Çinko tayini EK teki Yöntem VI ya göre yapılır. g) Fenol sülfonik asit tanı ve tayini EK teki Yöntem VII e göre yapılır. Hukuki Dayanak Madde 3 - Bu Tebliğ, 23/5/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kozmetik Yönetmeliği nin 16 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Uyumlaştırılan Avrupa Birliği Mevzuatı Madde 4- Bu Tebliğ, 80/1335/EEC sayılı Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Birinci Komisyon Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum kapsamında hazırlanmıştır. Bu Tebliğ, laboratuarların denenmiş ve bilimsel geçerliliği olan yöntemleri kullanmasını engellemez.

2 Yürürlük Madde 5- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 6- Bu Tebliğ hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür. EK YÖNTEM I- KOZMETİK ÜRÜNLERDEN ÖRNEK ALMA YÖNTEMİ 1- KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Kozmetik ürünlerin örnek alma prosedürü, çeşitli laboratuarlardaki analizleri doğrultusunda tarif edilmiştir. 2- TANIMLAR 2.1. Ana Örnek Satışa sunulmuş bir seriden alınan bir ünite Toplam Örnek Aynı seri paket numaralı ana örnekleri toplamı Laboratuar Örneği Laboratuarlarda analiz edilecek olan toplam örneği temsil eden örnek fraksiyonu Test edilen miktar 2.5. Kap Bir analiz için gerekli laboratuar örneğini temsil eden miktar. Ürünü içeren ve ürünle sürekli temasta olan nesne. 3. ÖRNEK ALMA PROSEDÜRÜ 3.1. Örnekler kozmetik ürünlerin orijinal kaplarında alınacak ve analiz laboratuarlarına açılmamış olarak iletilecektir Piyasaya toptan sürülen yada orijinal üreticinin paketinden farklı bir pakette perakende satılan kozmetik ürünlerde, satış yada kullanım noktasında, örnek almak için uygun talimatlar bulunmalıdır.

3 3.3. Laboratuar örneğinin hazırlanması için gereken ana örnek sayısı, her laboratuar tarafından kullanılan analitik yöntem ve yapılacak analiz sayısına göre belirlenecektir. 4. NUMUNE TANIMLANMASI 4.1. Numuneler, alınan ve tanımlanan yerde mühürlenecektir Her ana numune aşağıdaki temel bilgileri içerecek biçimde etiketlenecektir Kozmetik ürünün adı Numune alma tarihi, zamanı ve yeri Numune alan sorumlu kişinin adı Denetçinin adı 4.3. Numune alma hakkında bir rapor yazılacaktır. 5. NUMUNELERİN SAKLANMASI 5.1. Ana numuneler, eğer varsa etiket üzerinde yer alan üreticinin talimatlarına uygun olarak saklanmalıdır Başka koşulların belirtilmediği durumlarda, laboratuar numuneleri karanlıkta 10 ila 25 o C arasında saklanacaktır Ana numuneler analiz başlayıncaya kadar açılmamalıdır. YÖNTEM II- KOZMETİK ÜRÜNLERDE ANALİZ İÇİN ALINACAK MİKTARLAR 1. GENEL 1.1. Mümkün olduğunca her ana numune analize tabi tutulur. Ana numune çok küçükse, en az sayıda ana numune kullanılır. Numuneler test miktarı alınmadan önce tamamen karıştırılmalıdır Kap analiz yönteminde belirtiliyorsa soy bir gaz altında, açılır ve gerekli test miktarı mümkün olduğu kadar çabuk alınır. Analiz mümkün olan en az gecikmeyle yapılır. Numune muhafaza edilecekse soy bir gaz altında yeniden kapatılır Kozmetik ürünler sıvı, katı yada yarı katı formda hazırlanabilir. Önceden homojen olan bir ürün ayrıştırıldıysa test miktarı alınmadan yeniden homojenleştirilmelidir Eğer kozmetik ürün özel bir biçimde satışa sunulduğu için bu talimatlar gereğince işleme tabi tutulamıyorsa ve uygun inceleme yöntemleri hakkında koşullar

4 belirtilmiyorsa, analiz raporunda yazılı olarak belirtilmek koşuluyla orijinal bir prosedür benimsenebilir. 2. SIVILAR 2.1. Bunlar yağda, alkolde ve suda çözeltileri olan tuvalet suları, losyonlar veya sütlerdir. Kaplarda, şişelerde, ampullerde veya tüplerde paketlenmiştir Test miktarının alınması Açılmadan önce kap iyice çalkalanır Kap açılır Sıvıdan birkaç mililitre bir test tüpüne alınarak, sıvının karakteri görsel olarak incelenir Kap yeniden kapatılır, ya da Gerekli test miktarı alınır Kap dikkatlice yeniden kapatılır. 3. YARI KATILAR 3.1. Yarı-katılar macun, krem, katı emülsiyon ve jel formunda olup tüp, plastik şişe yada kavanozlarda paketlenir Test miktarının alınması Dar ağızlı kaplar: Ürünün en az 1 cm.lik kısmı atılır. Test miktarı alınıp kap hemen tekrar kapatılır Geniş ağızlı kaplar: Yüzey ayrılarak üst katmanı atılır. Test miktarı alınıp kap hemen tekrar kapatılır. 4. KATILAR 4.1. Katılar toz pudra, kompakt pudra ve mum formunda olup, çeşitli kaplarda paketlenmiştir Test miktarının alınması Toz pudralar: Açmadan önce iyice çalkalanır. Açılıp test miktarı alınır Kompakt pudralar yada mumlar: Üst katman sıyrılır. Altından test miktarı alınır. 5. BASINÇLI AMBALAJLARDAKİ ÜRÜNLER ( aeresol kaplar )

5 5.1. Aerosol kapları, metalden, camdan veya plastikten yapılmış ve bir gaz kompres içeren, akıcı veya yüksek basınç altında çözündürülmüş, sıvı içeren ya da içermeyen pasta veya toz halde çıkış bölümü bulunan, başlıkların serbest olduğu, katı veya sıvı partiküllerin gaz içinde süspansiyon halde enjekte edildiği, köpük, pasta veya toz halde veya sıvı fazda doldurulmuş, tek kullanımlık kapları ifade eder Test miktarı İyice çalkalandıktan sonra içeriğin numunesi aerosol kutudan uygun bir bağlantı aracılığıyla (Örneğin bkz. Şekil 1: bazı özel durumlarda analiz yöntemleri başka başka bağlantılar gerektirebilir.) plastik kaplı bir cam şişeye aktarılır. (bkz. Şekil 4). Bu şişenin ağzında aeresol valf vardır; batırma tüpü yoktur. Aktarma, içeriğin şu dört şekilden biri olarak görülmesini sağlar: Doğrudan analize uygun bir homojen solüsyon İki fazdan oluşan aeresol ürün. Alttaki faz ikinci bir aktarma şişesine alındıktan sonra her faz analiz edilebilir. Bu durumda, ilk aktarma şişesi valf aşağıda kalacak şekilde tutulur. Böyle bir durumda, alttaki faz çoğunlukla sulu ve iticisizdir (Örnek: bütan/su formülasyonu) Süspansiyon içerisinde toz içeren bir aeresol ürün. Tozun alınmasından sonra sıvı kısım analiz edilebilir Köpük yada krem şeklinde olan bir ürün. Öncelikle bir şişeye 5 ila 10 gram tam tartılmış 2-methoxyethanol alınır. Bu madde gaz boşaltma sırasında köpük oluşumunu önler. Böylelikle basınçlı gazların sıvı kaybı olmadan alınabilmesi mümkündür Aksesuarlar Bağlantı (Şekil 1) pirinç yada durulaminden yapılır. Bir polyetilen adaptör aracılığıyla farklı valf sistemlerine uyacak şekilde tasarlanmıştır. Örneğin: Başka bağlantılar kullanılabilir (bkz. Şekil 2 ve 3). Aktarma şişesi (Şekil 4) beyaz camdan yapılmıştır ve dışı şeffaf plastik malzemeden koruyucu bir katmanla kaplanmıştır. Hacmi 50 ila 100 ml dir. Batırmada tüpsüz bir aeresol valfi vardır Yöntem Yeterli numunenin aktarılabilmesi için aktarma şişesinde hiç hava olmaması gerekmektedir. Bu amaçla incelenecek aeresol ürüne bağlı olarak, 10 ml kadar dichlorodifluoromethane yada butanı bağlantı yoluyla şişeye alınır ve aktarma şişesinin valfı yukarda olacak şekilde, sıvı faz tamamen yok olacak şekilde gaz boşaltılır. Bağlantı kaldırılır. Aktarma şişesi tartılır ( a gram). Örneğin numunenin alınacağı aeresol sprey iyice çalkalanır. Bağlantı, numune aeresol

6 spreydeki valfa bağlanır (Valf yukarıya bakacak şekilde), aktarma yerleri (ağzı aşağıya bakacak şekilde) bağlantıya bağlanır ve bastırılır. Aktarma şişesi yaklaşık ikiye üç oranında doldurulur. Basınç eşitlenmesi nedeniyle aktarma premature olarak sona ererse, aktarma şişesi soğutularak tekrar devam edilebilir. Bağlantı kesilir, dolu şişe tartılır. ( b gram) ve aktarılan aeresol numune ağırlığı belirlenir (m 1 = b-a). Böylece elde edilen numune: 1. Normal bir kimyasal analizde 2. Gaz Kromatografisiyle uçucu bileşen analizinde kullanılabilir Kimyasal Analizler Aktarma şişesinin valfı yukarda olacak şekilde şu işlemler yapılır Gaz Boşaltma: Bu işlem köpürmeye yol açarsa, bağlantının içine, bir şırınga aracılığıyla tam ölçülmüş (5-10 gr) 2-methoxyethanol konulmuş bir aktarma şişesi kullanılır Uçucu birleşenlerin firesiz ayrılması, 40 o C deki bir su banyosunda çalkalayarak tamamlanır. Bağlantı ayrılır Çökeltinin ağırlığı (m 2 ) belirlemek amacıyla aktarma şişesi tekrar tartılır ( c gram). (m 2 = c-a) (NB: Çökeltinin ağırlığı hesaplanırken kullanılan 2-methoxyethanolün ağırlığı çıkartılır.) Valf kaldırılarak aktarma şişesi açılır Uygun bir çözücünün belli bir miktarında kalıntı tamamen eritilir (Çözülür) Bir kısımda istenen tayin yapılır. Hesaplamada kullanılacak formüller şöyledir: R= r x m 2 ve Q= R x P

7 m m 1 = Aktarma şişesine konulan aeresolün kütlesi m 2 = Çökeltinin 40 o C deki ısıtıldıktan sonraki kütlesi r= m 2 deki partikül halindeki maddenin yüzdesi (uygun yöntemle belirlenmiş) R= Aeresolün geldiği biçimde, partikül halindeki maddenin yüzdesi Q= Aeresol spreydeki partikül halinde maddenin toplam kütlesi P= Başlangıçtaki aeresol spreyin net kütlesi (asıl numune) Uçucu Bileşenlerin Gaz Kromatografisiyle Analizleri Prensip Gaz Kromatografi enjektörü ile uygun bir miktar aktarma şişesinden alınır ve gaz kromatografi cihazına enjekte edilir Aksesuarlar A 2 serisi hassas numune alan gaz kromatografi enjektörü, 25 µl yada 50 µl (Şekil 5) veya dengi. Bu enjektörün iğne ucunda kayan valf vardır. Enjektör polietilen bir tüple (8 mm uzunluğunda, 2,5 mm iç çapında) aktarma şişesindeki bağlantıya bağlanır Yöntem Transfer kabına uygun miktarda aeresol ürün aktarıldıktan sonra ( ) gösterildiği gibi enjektörün konik kısmını transfer kabına oturtun; valfı açın ve uygun miktarda sıvıyı aspre edin ve bu arada gaz kabarcıkları olmamasına dikkat edin. Gerekiyorsa enjektörü soğutun, valfı kapayın ve enjektörde hava kabarcıksız solüsyona emin olun, transfer kabından ayırın. Gaz kromatografisi cihazının enjektör kısmına enjektörü oturtun, valfını açın ve enjeksiyon yapın Dahili Standart

8 Dahili standart gerektiği durumlarda, bu aktarma şişesine (bağlantı kullanılarak normal bir cam şırınga aracılığıyla) konur.

9

10

11

12 YÖNTEM III- SERBEST SODYUM VE POTASYUM HİDROKSİTLERİN TANI VE TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Metot, belirli miktarda sodyum ve/veya potasyum hidroksit içeren kozmetik ürünlerin tanımlanması ve saç güçlendirici ve tırnak eti çözücü preparatlardaki bu tür serbest sodyum ve/veya potasyum hidroksitlerin tayini prosedürünü gösterir. 2. TANIM Serbest sodyum ve potasyum hidroksit belirtilen şartlar altında nötralize etmeye yetecek hacimdeki standart asitle tanımlanır. Sonuçta ortaya çıkan miktar % m/m serbest sodyum hidroksit şeklinde belirtilir. 3. PRENSİP Numune su içinde çözülür yada dağıtılır ve standart asit ile titre edilir. PH değeri asit miktarı artıkça ardı ardına kayıt edilir. Sodyum yada potasyum hidroksitlerin basit çözeltilerinde dönüm noktası çok nettir ve tamamen ph değişmesine bağlıdır. Basit titrasyon eğrisi aşağıdakilerin mevcudiyetinde gizlenebilir. (a) Amonyak ve diğer zayıf organik bazlar ki bunların titrasyon eğrileri daha düzdür. Amonyak oda ısısında azaltılmış basınçta uçurma metodu ile uzaklaştırılır. (b) Zayıf asit tuzları titrasyon eğrisine birkaç dönüm noktası verebilir. Bu gibi durumlarda dönüm noktasına kadar olan titrasyon eğrisinin ilk kısmı serbest sodyum veya potasyum hidroksitten gelen hidroksil iyonunun nötralizasyonundan dolayıdır. Zayıf organik asitlerin tuzlarının etkileşmesi fazla ise alkol içinde bir titrasyonu için bir alternatif işlem verilir. Lityum hidroksit ve quarterner amonyum hidroksitler gibi çözünür kuvvetli bazların mevcudiyeti yüksek ph lara sebebiyet verir. Fakat bunun varlığı kozmetik ürünlerde pek alışılagelmiş değildir.

13 4. TANIMLAMA 4.1. Kullanılan reaktifler Standart alkali tampon çözeltisi ph o C de: 0.05 M Sodyum tetraboratdekahidrat Ekipman Genel kullanım amaçlı laboratuar cam malzemeleri PH metre Cam membran elektrodu Standart kalomel referans elektrodu 4.3. İşlem PH metre elektrotlar kullanılarak standart tampon çözeltisiyle kalibre edilir. Analiz edilecek ürünün sudaki % 10 luk solüsyonunu veya dispersiyonu hazırlanır, süzülür, ph ı ölçülür. Eğer ph 12 veya üzerindeyse kantitatif tayin yapılmalıdır. 5. TAYİN 5.1. Sulu ortamda titrasyon Reaktif ,1 N Hidroklorik asit Ekipman Genel kullanım amaçlı laboratuar cam malzemeleri Tercihen kayıt yapabilen ph metre Cam membran elektrod Standart kalomel referans elektrot İşlem

14 0,5 ile 1,0 gr arasında test örneği 150 ml.lik bir behere tartılır. Eğer Amonyak mevcut ise birkaç tane cam boncuk ilave edilir. Vakum desikatörüne yerleştirilir. Amonyak kokusu tespit edilmeyinceye kadar su pompası ile boşaltılır (Yaklaşık 3 saat). Daha sonra behere 100 ml su (H 2 O) eklenir. Kalıntı çözülür veya dağıtılır ve 0,1 N Hidroklorik asit (HCl) solüsyonu ( ) ile titre edilir. PH daki ( ) belirgin farklar kaydedilir Hesaplama Titrasyon eğrilerinde dönüm noktaları tanımlanır. İlk dönüm noktasının oluştuğu noktada ph 7 nin altında ise örneğin sodyum ve potasyum hidroksit içermediği görülür. İki veya daha fazla dönüm noktasının oluştuğu eğrilerde sadece ilk nokta önem taşır. Bu ilk dönüm noktasındaki titrant hacmi not edilir. V, bu titrant hacmini ml olarak temsil eder. M, test miktarının ağırlığını gram olarak temsil eder. % m/m ile birimlendirilen sodyum hidroksitteki sodyum ve/veya potasyum hidroksitin örnekteki miktarı aşağıdaki formül ile hesaplanır. %= 0,4 V M Belirgin bir miktarda sodyum ve/veya potasyum hidroksitin var olduğuna dair göstergelere rağmen, titrasyon eğrisinde öne çıkan bir dönüm noktası görülmediğinde belirleme işlemi izopropanol, içinde tekrarlanır İsopropanol içinde titrasyon Reaktifler

15 İsopropanol Standart 1 N sulu (HCl) Hidroklorik asit ,1 N (HCl) Hidroklorik asit, isopropanolde hazırlanır. (taze hazırlanmalıdır) Ekipman Genel kullanım amaçlı laboratuar cam malzemeleri Tercihen kaydedicili olan ph metre Cam membran elektrot Standart Kalomel referans elektrodu İşlem 150 ml.lik bir behere 0,5 1,0 gr arasında test örneği hassas tartılır. Eğer amonyak mevcutsa birkaç tane cam boncuk ilave edilir ve beher bir vakumlu desikatöre yerleştirilir ve su pompası kullanılarak amonyak kokusu hissedilmeyinceye kadar boşaltılır (Yaklaşık 3 saat). 100 ml izopropanol ilave edilir. Kalıntı çözülür veya dispers hale getirilir. 0,1 N izopropanol ( ) içinde hidroklorik asitle titre edilir. PH daki değişmeler kaydedilir ( ) Hesaplama te olduğu gibi yapılır. İlk dönüm noktası ph aşağı yukarı 9 civarındadır. 5.3 Tekrarlanabilirlik (ISO/DIS 5725) Yaklaşık olarak % 5 lik (m/m) bir sodyum yada potasyum hidroksit muhtevası için, aynı örnek üzerinde yapılmış paralel deneylerin sonuçları arasındaki fark % 0.25 i geçmemelidir.

16 YÖNTEM IV- SAÇ BAKIM ÜRÜNLERİNDE OKSALİK ASİT VE ONUN ALKALİ TUZLARININ TANI VE TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Aşağıda açıklanan yöntem, saç bakım ürünlerindeki oksalik asit ve alkali tuzlarının tanı ve tayini için uygundur. Bu yöntem, su bazlı/alkol bazlı renksiz solüsyonlarda ve % 5 oksalik asit veya eşit miktarda alkali oxalate içeren losyonlar için kullanılabilir. 2. TANIM Bu yöntemle oksalik asit ve/veya tuzlarının miktarı örnekte serbest oksalik asit cinsinden % m/m kütle olarak verilir. 3. PRENSİP Tüm anyonik yüzey-aktif ajanların p-toluidinhidroklorür ile uzaklaştırılmasından sonra oksalik asit ve/veya oksalatlar filtre edildiklerinde kalsiyum oksalat olarak çökelti oluştururlar. Bu çökelti sülfürik asitle çözünür ve potasyum permanganatla titre edilir. 4. REAKTİFLER Kullanılan tüm kimyasallar (çözeltiler) analitik saflıkta olmalıdır. 4.1 Amonium asetat solüsyonu % 5 (m/m) 4.2 Kalsiyum klorür solüsyonu % 10 (m/m) 4.3 Etanol % 95 (v/v) 4.4 Karbon tetraklorür 4.5 Dietileter 4.6 P-toluidindihidroklorür solüsyonu % 6.8 (m/m) 4.7 Potasyum permanganat solüsyonu 0,1 N 4.8 Sülfürik asit % 20 (m/m)

17 4.9 Hidroklorik asit % 10 (m/m) 4.10 Sodyum asetat trihidrat 4.11 Glasiyel asetik asit 4.12 Sülfürik asit (1:1) 4.13 Doymuş baryum hidroksit çözeltisi 5. EKİPMAN 5.1 Ayırma hunisi, 500 ml 5.2 Beher, 50 ml ve 600 ml 5.3 Porselen filtreli cam kroze, G Mezür, 25 ml ve 100 ml 5.5 Pipetler, 10 ml 5.6 Vakum erleni, 500 ml 5.7 Su trompu ve pompası 5.8 O dan 100 o C ye kadar derecelendirilmiş termometre 5.9 Isıtıcılı manyetik karıştırıcı 5.10 Teflon kaplı manyetik karıştırıcı çubuklar 5.11 Büret 25 ml 5.12 Erlenler, 150 ml 6. İŞLEM gr arasında örnek 50 ml.lik bir behere tartılır. PH, seyreltik hidroklorik asit (4.9) kullanılarak 3 e getirilir ve ayırma hunisine 100 ml distile su ile beraber aktarılır. Ardından 25 ml etanol (4.3), 25 ml p-toluidindihidroklorür solüsyonu (4.6) ve ml karbon tetraklorür (4.4) eklenir ve karışım şiddetle çalkalanır.

18 6.2 Fazları ayırdıktan sonra alttaki organik faz atılır. Ekstraksiyon (6.1.) deki reaktifler kullanılarak tekrar edilir ve organik faz tekrar atılır. 6.3 Sulu solüsyon 600 ml lik bir behere aktarılır ve var olan karbontetraklorür kaynatılarak yok edilir ml amonium asetat solüsyonu (4.1) ilave edilir. Bu solüsyon kaynama noktasına getirilir (5.9). 10 ml sıcak kalsiyum klorit solüsyonu (4.2) kaynayan solüsyona karıştırılarak ilave edilir. Çökelmenin tamamlanması için beklenir. 6.5 Çökelmenin tamamlanıp tamamlanmadığı birkaç damla kalsiyum klorür solüsyonu (4.2) eklenerek kontrol edilir. Oda sıcaklığına soğuması beklenir ve 200 ml etanol (4.3) karıştırılarak ilave edilir (5.10) ve 30 dakika bekletilir. 6.6 Likit, cam filitreli krozeden (5.3) süzülür. Çökelti küçük miktarlarda sıcak su ile (50-60 o C) filtreli krozeye aktarılır ve çökelti soğuk suyla yıkanır. 6.7 Çökelti 5 defa azar, azar etanolle (4.3), 5 defa da azar azar dietileter (4.5) ile yıkanır ve çökelti 50 ml sıcak sülfürik asit (H 2 SO 4 ) (4.8) ile çözülür ve vakumla çekilir. 6.8 Solüsyon kayıp olmadan erlene aktarılır (5.11) ve açık pembe renk belirene kadar potasyum permanganat (4.7) solüsyonu ile titre edilir. 7. HESAPLAMA Numune miktarı % kütle olarak oksalik asit cinsinden hesaplanır: % oksalik asit = A x x 100 E x 1000 Burada: A= Harcanan 0,1 N Potasyum Permanganat miktarı E= Test örnek miktarı (gr) (6.1) = Oksalik asidin çevirme faktörü 8. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO/DIS 5725)

19 % 5 civarında oksalik asit ihtiva eden örnekler için paralel olarak çalışılan iki deney arasındaki fark % 0.15 den fazla olmamalıdır. 9. TANIMLAMA 9.1. Prensip Oksalik asit ve/veya oksalatlar kalsiyum oksalat halinde çöktürülür ve sülfürik asitte çözünür. Solüsyona biraz potasyum permanganat çözeltisi ilave edildiğinde renksizleşir ve karbondioksit oluşumu meydana gelir. Sonuçta ortaya çıkan karbondioksit, baryum hidroksit solüsyonundan geçirildiğinde, süte benzeyen beyaz bir baryum karbonat çökeltisi oluşur İşlem Bir miktar örnek (6.1) ve (6.3) kısımlarında tarif edildiği gibi analiz edilmek üzere ayrılır. Bu işlem ortamda varolan deterjanları ortadan kaldırır deki solüsyonun 10 ml.sine bir spatül ucu sodyum asetat (4.10) ilave edilir ve solüsyon birkaç damla glasiyel asetik asit (4.11) ile asitlendir % 10 luk kalsiyum klorür solüsyonu (4.2) ilave edilir ve süzülür. Kalsiyum oksalat çökeltisi 2 ml sülfürik asit ile (1:1) (4.12) çözülür Solüsyon bir test tüpüne aktarılır ve 0,5 ml kadar 0,1 N potasyum permanganat solüsyonu (4.7) damla damla eklenir. Eğer oksalat mevcut ise, solüsyon rengini önce azar azar sonra hızla yitirir Potasyum permanganatın eklenmesinin hemen ardından, uygun bir tıpalı tüp, test tüpünün üzerine yerleştirilir. İçerik biraz ısıtılır ve satüre olmuş baryum hidroksit solüsyonunda (4.13) oluşan karbondioksit toplanır. 3 ile 5 dakika sonunda beyaz bulutsu baryum karbonat, oksalik asidin varlığını gösterir. YÖNTEM V- DİŞ MACUNUNDA KLOROFORM TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem, gaz kromatografisi ile diş macunlarında kloroform tayini için kullanılır. Bu yöntem, % 5 veya daha az orandaki kloroformun belirlenmesine uygundur. 2. TANIM

20 Bu yöntemle ürün içinde tespit edilen kloroform miktarı, % kütle cinsinden verilir. 3. PRENSİP Diş macunu dimetilformamid/metanol karışımı ile süspande edilir ve buna bilinen miktarda asetonitril dahili standart olarak eklenir. Santrifüjden sonra, sıvı fazın bir miktarı gaz kromatografisine uygulanır ve kloroform içeriği hesaplanır. 4. REAKTİFLER Kullanılan tüm kimyasallar analitik saflıkta olmalıdır Porapak Q, Kromosorb 101 veya işdeğiri, 80 ile 100 mesh 4.2. Asetonitril 4.3. Kloroform 4.4. Dimetilformamid 4.5. Metanol 4.6. Dahili Standart Solüsyonu 5 ml dimetilformamid (4.4) pipetle 50 ml.lik ölçülü balona aktarılır ve 300 mg (M mg) tam tartılmış asetonitril eklenir, dimetilformamidle hacme tamamlanır ve karıştırılır Relatif Cevap Faktörünün Belirlenmesi İçin Solüsyon Pipet kullanılarak tam olarak 5 ml dahili standart solüsyonu (4.6) 10 ml.lik ölçülü balona aktarılır ve tam tartılmış 300 mg (M 1 mg) kloroform eklenir. Dimetilformamidle hacme tamamlanır ve karıştırılır. 5. CİHAZ VE EKİPMAN 5.1. Analitik terazi 5.2. Alev iyonizasyon dedektörlü gaz kromatografi ,1 µl.lik dereceli 5-10 µl.lik kapasiteli mikro enjektör

21 5.4. 1,4 ve 5 ml.lik bullü pipet ve 15 ml.lik ölçülü balonlar ml.lik kapaklı test tüpü, Sovirel France No: 20 veya eşdeğeri. Kapağın iç kısmı teflon kaplı 5.7. Santrifüj 6. İŞLEM 6.1. Uygun gaz kromatografi şartları Kolon materyal: cam Uzunluk: 150 cm İç Çap : 4 mm Dış Çap: 6 mm Kolon: porapak Q, kromosorb 101, mesh veya dengiyle (4.1) vibratör yardımıyla doldurulur Dedektör, alev iyonizasyon-hassasiyetli: 3 µl solüsyon (4.7) enjekte edildiğinde asetonitril pikinin yüksekliğinin tüm skalanın ¾ ü seviyesine ulaşacağı şekilde ayarlanır Gazlar Taşıyıcı, nitrojen: akış hızı, 65 ml/dk İkincil: dedektöre olan gaz akışı, hava veya oksijen akışları hidrojenin kinin 5 ila 10 katı olacak şekilde ayarlanır Sıcaklıklar Enjektör bloğu 210 o C Dedektör bloğu 210 o C

22 Kolon fırını 175 o C Kağıt hızı Saatte yaklaşık 100 cm 6.2. Örnek Hazırlama Analiz edilecek örnek, daha önce açılmamış bir tüpten alınır. Tüpün içeriğinin üçte biri atılır, tüpün tıpası kapatılır. Tüp iyice karıştırılır ve analiz için kullanılır Tayin numaralı bölümde anlatıldığı hassas tartılmış 6-7 gr (M o g) diş macunu ve üç küçük cam boncuk, kapaklı tüpe (5.6) konulur Tam olarak 5 ml dahili standart solüsyonunun (4.6) dan 4 ml dimetilformamid (4.4) ve 1 ml metanol (4.5) tüp içine pipetlenir, tüpün ağzı kapatılır, şiddetle çalkalanır Tüp mekanik çalkalayıcıyla yarım saat çalkalanır ve 15 dakika ağzı kapalı şekilde santrifüjlenir. Santrifüj hızı berrak bir faz ayrımı gözleninceye kadar yapılmalıdır. NOT: Eğer likit fazda santrifüjlemeden sonrada bulanıklık mevcutsa, likit faz üzerine 1-2 gr sodyum klorür ilave edilir, bir müddet bekletilir ve yeniden santrifüjlenir deki solüsyondan 3 µl 6.1 deki şartlara uygun olarak enjekte edilir. Bu işlem terkrarlanır. Yukarıdaki şartlara uygunluğunun temini açısından aşağıda verilen alıkonma süreleri göz önüne alınır. Metanol yaklaşık 1 dakika Asetonitril yaklaşık 2,5 dakika Kloroform yaklaşık 6 dakika Dimetilformamid > 15 dakika Rölatif Cevap Faktörünün Belirlenmesi

23 Bölüm 4.7 deki solüsyondan bu faktörün belirlenmesi için 3 µl enjekte edilir. Bu operasyon tekrar edilir. Rölatif cevap faktörünü günlük olarak belirleyiniz. 7. HESAPLAMALAR 7.1. Rölatif cevap faktörünün hesaplanması Asetonitril ve kloroformun piklerinin yükseklikleri ve yarı yükseklikteki genişlikleri ölçülür. Her iki pik alanı Yükseklik X yarı yükseklikteki genişlik formülden yararlanılarak bulunur Kromatogramlardaki asetonitril ve kloroform piklerinin alanı bölüm e göre belirlenir ve aşağıdaki formülle rölatif cevap faktörü fs hesaplanır: A s x M i f s = = A s x 1/10 M M s x A i A i x M 1 Burada: f s = Kloroform için rölatif cevap faktörü A s = Kloroform pikinin alanı (6.3.5) A i = Asetonitril pikinin alanı (6.3.5) M s = mg/10 ml cinsinden de bahsedilen solüsyondaki kloroform miktarı (=M 1 ) M i = mg/10 ml cinsinden de bahsedilen solüsyondaki asetonitril miktarı (=1/10M) Elde edilen verilerin ortalaması alınır Kloroform içeriğinin hesaplanması

24 Bölüm de anlatılan prosedüre göre elde edilen kromatogramlarda, kloroform ve asetonitril piklerinin alanları bölüm i gözönünde bulundurarak hesaplanır Aşağıdaki formül kullanılarak diş macunundaki kloroform kloroform miktarı hesaplanır. A s x M 1 A s x M %X= 100 % = f s x M sx x A i f s x A i x M o x 100 Burada: %X= Kütle cinsinden diş macunundaki kloroform miktarı A s = Kloroform pikinin alanı (6.3.4) A i = Asetonitril pikinin alanı (6.3.4) M sx = Mg cinsinden bölüm de bahsedilen örneğin miktarı (= 1000 M o ) M i = Bölüm de elde edilen solüsyondaki asetonitrilin mg/10 ml cinsinden miktarı (1/10M) Elde edilen verilerin ortalaması alınır ve sonuç % 0,1 lik hassasiyet aralığında belirtilir. 8. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO/DIS 5725) Yaklaşık % 3 lük bir kloroform miktarı için aynı numune üzerinde tekrarlanan iki paralel deney sonuçları arasındaki farkı % 0.3 ü geçemez. YÖNTEM VI- ÇİNKO TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu metot, kozmetik sanayiinde, çinkonun klorür, sülfat veya 4- hidroksibenzensülfonat olarak yada bu çeşit çinko tuzlarının karışımlarının tayininde kullanılabilir.

25 2. TANIM Numune içindeki çinko miktarı gravimetrik olarak bis (2-metil-8-kinolil oksit) şeklinde tayin edilir ve örnekte % kütle çinko cinsinden belirtilir. 3. PRENSİP Solüsyondaki çinko, asidik ortamda çinko bis(2-metil-8-kinolil oksit) olarak çöktürülür. Süzüldükten sonra kurutulup tartılır. 4. REAKTİFLER Bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır % 25 (m/m) konsantre amonyak d = 0, Glasiyel asetik asit 4.3. Amonyum asetat metil kinolin-8-ol 4.5. % 6 (m/v) Amonyak Solüsyonu 240 gr konsantre amonyak (4.1) 1000 mililitrelik bir ölçülü balona alınır, su ile hacme tamamlanır ve karıştırılır ,2 M Amonyum Asetat Solüsyonu 15,4 gr amonyum asetat (4.3) saf suda çözülür ml ölçülü balonda saf su ile hacme tamamlanır ve karıştırılır Metilkinolin-8-ol Solüsyonu 5 gr 2-metilkinolin-8-ol 12 ml glasiel asetik asitte çözülür, 100 ml.lik ölçülü balona su ile aktarılır, hacme su ile tamamlanıp, karıştırılır. 5. CİHAZ VE EKİPMAN

26 5.1. Ölçülü balonlar, 100 ml ve 1000 ml.lik ml.lik beherler ve 150 ml.lik mezürler ml dereceli pipetler 5.5. Porselen filtreli cam krozeler-g ml vakum erleni 5.7. Su trompu ve pompası o C de termometre 5.9. Uygun bir nem çekici ve nem indikatörü (silica jel veya eşdeğeri) olan desikatör ± 2 o C ye kadar ayarlanabilen fırın PH metre Isıtıcı Tabla Filtre kağıdı, whatman No 4 yada eşdeğeri 6. İŞLEM ml.lik behere, mg çinko içerecek kadar, 5-10 gr (M gram) arası analiz edilecek örnek konulur. Üzerine 50 ml distile su ilave edilir ve karıştırılır Gerekirse bir vakum pompası kullanılarak süzülür ve filtrad saklanır ml distile su ile ekstraksiyon işlemi bir kez daha tekrarlanır, süzülür ve filtratlar toplanır Solüsyondaki (6.1.2) her 10 mg çinko için behere 2 ml 2-metilkinolin-8-ol solüsyonu (4.7) eklenir ve karıştırılır Karışım 150 ml saf su eklenerek seyreltilir ve ısıtıcı kullanılarak (5.12) 60 o C ye kadar ısıtılır. Devamlı karıştırılarak 45 ml 0,2 M amonyum asetat solüsyonu (4.6) eklenir.

27 6.4. % 6 amonyak solüsyonu (4.5) karıştırılır ve eklenerek solüsyonun ph sı civarına getirilir. PH değerini kontrol etmek için ph ölçer kullanılır Solüsyon 30 dakika bekletilir, daha sonra G4 krozesinden (150 o C lik fırında kurutulmuş ve soğutulduktan sonra tartılmış (M o gram) olan) vakum yardımı ile süzülür, çökelti 95 o C ye kadar ısıtılmış 150 ml sıcak su ile yıkanır Kroze, 150 o C ye ayarlanmış kurutma fırınına konur ve 1 saat kurutulur Kroze fırından alınarak desikatöre (5.9) konulur. Oda sıcaklığına soğuduğunda tartılır (M 1 gram). 7. HESAPLAMA Numunedeki çinko miktarı % kütle (m/m) olarak aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır: % çinko= (M 1 -M o ) x M Burada: M = Alınan örneğin gram cinsinden kütlesi (6.1) M o = Boş ve kurutulmuş krozenin gram cinsinden kütlesi (6.5) M 1 = Krozenin çökeltiyle beraber gr cinsinden kütlesi (6.7) 8. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO/DIS 5725) Yaklaşık % 1 lik (m/m) çinko muhteviyatı için aynı örnek üzerinde yapılan paralel iki deney sonuçları arasındaki fark % 0,1 i geçmez. YÖNTEM VII- 4-HİDROKSİBENZENSULFONİK ASİT TANI VE TAYİNİ

28 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu metod aeresoller ve yüz losyonları gibi kozmetik preparatlarda mevcut 4- hidroksibenzensülfonik asid in tanı ve tayini için uygundur. 2. TANIM Bu metodun kullanılmasıyla belirlenen 4-hidroksibenzensulfonikasid içeriği, % kütle, susuz çinko 4-hidroksibenzensülfonat cinsinden ifade edilir. 3. PRENSİP Test edilen kısım azaltılmış basınç altında konsantre edilir. Suda çözülür ve kloroform ekstraksiyonu ile saflaştırılır. Süzülmüş sulu kısımlarda iyodimetrik metodla 4-hidroksibenzensülfonik asit tayini yapılır. 4. REAKTİFLER Kullanılan tüm kimyasallar analitik saflıkta olmalıdır % 36 (m/m) konsantre hidroklorik asit (d 20 = 1.18) Kloroform 4.3. Butanol-1-ol 4.4. Glasiel asetik asit 4.5. Potasyum iyodür 4.6. Potasyum bromür 4.7. Sodyum karbonat 4.8. Sülfanilik asit 4.9. Sodyum nitrit

29 ,1 N potasyum bromat ,1 N sodyum tiyosülfat solüsyonu % 1 (m/v) sulu nişasta solüsyonu % 2 (m/v) sulu sodyum karbonat solüsyonu % 4.5 (m/v) sulu sodyum nitrit solüsyonu % 0,05 (m/v) kloroform içinde ditizon solüsyonu Yürütme Solvanı: Butan-1-ol-glasiyel asetik asit-su (4:1:5, v/v/v); oranlarında hazırlanır ve ayırma hunisinde karıştırıldıktan sonra alt faz atılır Pauly Reaktifi: 4,5 gr sülfanilik asit (4.8), 45 ml konsantre hidroklorik asit (4.1) içerisinde ısıtılarak çözülür ve su ile 500 ml ye seyreltilir. Solüsyonun 10 ml si alınarak buz dolu bir kapta soğutulur ve bir yandan karıştırırken üzerine 10 ml soğuk sodyum nitrit solüsyonu (4.14) eklenir. Solüsyon 15 dakika sıfır santigrat derecede bekletilir (Bu sıcaklıkta solüsyon 1-3 gün stabil kalır) ve püskürtmeden hemen önce (7.5) 20 ml sodyum karbonat solüsyonu eklenir (4.13) İnce tabaka kromatografi için kullanılmaya hazır selüloz plakları 20 x 20 cm formatında adsorban kalınlığı 0,25 mm olmalıdır. 5. CİHAZ VE EKİPMAN 5.1. Yuvarlak tabanlı şilifli kapaklı balonlar, 100 ml. lik 5.2. Ayırma hunisi 100 ml.lik 5.3. Şilifli kapaklı erlen 100 ml.lik 5.4. Büret 25 ml.lik 5.5. Bullü pipet 1,2 ve 10 ml.lik 5.6. Ölçülü pipet, 5 ml 5.7. Mikro enjektör, 0,1 mikrolitre ölçülendirilmiş 10 mikrolitre o C lik termometre 5.9. Isıtıcılı su banyosu

30 5.10. İyi havalandırmalı 80 o C ye ayarlı etüv İnce tabaka kromatografisi için gerekli ekipman 6. ÖRNEK HAZIRLANMASI Aşağıda anlatılan, aeresollerdeki hidroksibenzensülfonikasitin tani ve tayini için kullanılan metotta, normal basınç altında buharlaşan solventlerin aeresol kabında bırakılmasından sonra kapta kalan kalıntı kullanılmıştır. 7. TANIMLAMA 7.1. Bir mikro enjektör (5.7), yardımıyla kalıntıdan veya örnekten plağın alt kısmının 1 cm üstüne 6 nokta damlatılır Plak, içinde yürütme solventi (4.16) bulunan yürütme tank içine konulur ve başlangıç çizgisinden 15 cm uzaklaşıncaya kadar yürütülür Cam plak tanktan alınarak etüvde 80 o C de asetik asit buharı kalmayıncaya dek kurutulur. Daha sonra plağa sodyum karbonat solüsyonu (4.13) püskürtülür ve açık havada kurutulur Plağın yarısı bir cam plakla kapatılır ve açıkta kalan kısma % 0.05 ditizon solüsyonu (4.15) püskürtülür. Plak üzerinde morumsu-kırmızı noktacıkların oluşması çinko iyonlarının varlığını gösterir Solüsyon püskürtülen kısım cam bir tabakayla kapatılır ve diğer kısma Pauly reaktifi (4.17) püskürtülür. Kromatogramdaki 0.26 Rf değerli sarımsı kahverengi nokta 4-hidroksibenzensülfonikasidin varlığını gösterirken 0.45 Rf değerli sarı nokta 3-hidroksibenzensülfonikasidin varlığını gösterir. 8. MİKTAR TAYİNİ ml lik yuvarlak tabanlı bir balona örnekten (6) 10 gr tartılır ve vakumlu döner evaporatörde 40 o C lik su banyosu üzerinde tamamen buharlaştırılır Pipet kullanılarak balona 10 ml (V 1 ml) su konulur ve buharlaştırmadan kalan artık (8.1) ısıtılarak suda çözülür Kantitatif olarak solüsyon bir ayırma hunisine (5.2) alınır. Sulu kısmı 20 şer ml kloroformla (4.2) 2 kez ekstre edilir. Her ekstraksiyon sonucu kloroform fazı atılır.

31 8.4. Sulu solüsyon filtre edilir ve aşağı yukarı tahmin edilen hidroksibenzen sülfonik asit miktarına bağlı olarak 1 veya 2 ml (V 2 ) pipetlenir ve 250 ml.lik erlene (5.3) konulur. Su ile 75 ml ye seyreltilir ml % 36 hidroklorik asit (4.1) ve 2.5 gr potasyum bromür (4.6) ilave edilir ve karıştırılır. Su banyosu üzerinde karışım sıcaklığı 50 o C ye kadar ısıtılır Solüsyon sürekli 50 o C de tutulacak şekilde 0,1 N potasyum bromat (4.10) ile renk sarıya dönünceye kadar titre edilir Sarı renk gözlendikten sonra 3.0 ml daha potasyum bromat (4.10) ilave edilir. Erlenin kapağı kapatılır ve 50 o C deki su banyosunda 10 dakika bekletilir. Eğer 10 dakika sonunda solüsyon rengini kaybederse 2.0 ml daha potasyum bromat solüsyonu (4.10) eklenir ve erlenin kapağı kapatılır 10 dakika daha 50 o C deki su banyosunda bekletilir. Eklenen toplam potasyum bromat solüsyonu miktarı (a) kaydedilir Solüsyon oda sıcaklığına kadar soğutulur, 2 gr potasyum iyodür (4.5) eklenir ve karıştırılır Oluşan iyot 0,1 N sodyum tiyosülfat solüsyonu (4.11) ile titre edilir. Titrasyon sonlarına doğru indikatör olarak birkaç damla nişasta solüsyonu (4.12) eklenir. Kullanılan sodyum tiyosülfat miktarı kaydedilir (b). 9. HESAPLAMA Örneğin veya (6) daki kalıntının Çinko hidroksibenzensülfonat miktarı % kütle (m/m) olarak aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır. % m/m Çinko hidroksibenzensülfonat= (a-b) x V 1 x 0,00514 x 100 m x V 2 Burada: a= mililitre cinsinden eklenen potasyum bromat solüsyonu toplam miktarı (8.7) b= mililitre cinsinden geri titrasyonda kullanılan 0,1 N sodyumtiosülfat solüsyonu (8.9) m= miligram cinsinden ifade edilmiş, kullanılan örnek veya kalıntı miktarı (8.1)

32 V 1 = mililitre cinsinden, bölüm (8.2) ye göre elde edilen solüsyonun hacmi V 2 = mililitre cinsinden, analiz için çözünmüş buharlaşma kalıntısının hacmi (8.4) NOT: Aeresoller için, madde 6 daki kalıntının % (m/m) ölçüm sonucu orijinal ürün cinsinden ifade edilmelidir. Bu dönüşümün nedeni için aeresollerden örnekleme kuralına bakınız. 10. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO/DIS 5725) Yaklaşık % 5 lik bir çinko hidroksibenzensülfonat ihtiva eden numuneler için aynı numune üzerinde yapılan paralel iki deney sonucu % 0.5 i geçemez. 11. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Yüz losyonları ve deodorantlarda izin verilen maksimum çinko 4- hidroksibenzensülfonat konsantrasyonu % 6 dır (m/m). Bu formülasyon, hidroksibenzensülfonikasit muhtevasının yanısıra çinko muhteviyatının da belirlenmesi gerektiği anlamına gelir. Hesaplanan çinkohidroksibenzen sülfonat miktarının (9) 0,1588 ile çarpılmasıyla üründe teorik olarak bulunan minimum çinko miktarı (m/m) elde edilebilir. Gerçekte ölçülen (ilgili provizyonlara bakınız) çinko miktarı bu değerin üstünde çıkabilir. Çünkü kozmetik ürünlerde çinko klorür ve çinko sülfatta kullanılabilmektedir.