YENİ YAYINLARDAN ÖZETLER

Transkript

1 YENİ YAYINLARDAN ÖZETLER İlgi Bazlı Öğrenmenin Otistik Çocukların Gelişimine Etkisi Dunst C, Trivette C, Masiello T (2011) Exploratory investigation of the effects of interest-based learning on the development of young children with autism. Autism 15(3): Çalışmanın amacı ilgi bazlı günlük öğrenme aktivitelerinin, otistik çocukların gelişimsel ilerlemelerine olası etkilerinin incelenmesidir. Daha fazla ilgi bazlı öğrenme fırsatı çocuklarda daha fazla gelişimsel ilerleme sağlamaktadır şeklinde bir hipotez kurulmuştur. Bu çalışmada çocuğun ilgi duyduğu aktiviteler motive edici bir faktör olarak kullanılmış; çocuğun sosyal davranış ve gelişimini ilgi duyduğu aktiviteleri genişletip onları yapılandırarak desteklenmesi sağlanmıştır. Çalışma 17 (13 erkek, 4 kız) okul öncesi otistik çocuk ve anneleri ile yapılmıştır. Çocuklar çalışma sırasında grup ya da aile bazlı terapi almamaktadır ve aldıkları terapi çocukların ilgilerine yönelik değildir. Çalışma başlangıcında çocukların gelişimsel yaşı ortalama 44 aylık, gelişimsel skoru 77 dir. Çocukların anneleri yaş arasındadır, ilk yıllık örgün eğitimlerini tamamlamışlardır, 8 tanesi herhangi bir işte çalışmamakta, diğerleri part-time ya da full-time çalışmaktadır. 15 anne evli 4 tanesi boşanmıştır. Ailelerin sosyoekonomik düzeyi düşükten yükseğe tüm spektrumu kapsamaktadır. Çalışmanın başlangıcında öncelikle anneler çocuklarının ilgi duydukları aktiviteleri belirlemişlerdir. Çocuğun gülümsemesini, gülmesini, heyecanlanmasını ve yapmaktan keyif alıp onların insanlarla ve objelerle olan iletişimlerinin uzamasına neden olan çeşitli kişilerin, oyuncakların ve olayların tanımlanması sağlanmıştır. Daha sonra annelere; çocuklarının ilgi bazlı öğrenmeye fırsat yaratacak günlük aile içi ve toplumdaki aktiviteleri sorulmuştur ve bunlardan bir hafta içerisinde çok defa gerçekleşebilecek olanlarından 8-10 tanesini seçmeleri istenmiştir. Araştırmacılar ve anneler çocukların ilgi bazlı aktivitelere katılmalarını sağlayacak fırsatların arttırılması için birlikte plan yapıp çalışmışlardır. Bu program her çocuk için hafta boyunca uygulanmıştır. Araştırma ekibi her hafta annelerle görüşüp uyumluluk ölçümlerini değerlendirmiştir. Çalışma uyumluluğu; çocukların hedef aktivitelere katıldığı gün sayısı ile belirlenmiştir. Uyumluluk için öncelik kriterleri oluşturulmuştur. Örneğin; her gün olabilecek aktiviteler için (yemek, giyinme gibi ) en az haftada 5 kez, evin içinde ve etrafında yapılabilecek ama her gün olamayacak aktiviteler (dışarıda oynamak..) için en az haftada 2 kez, haftada bir ya da iki kez yapılabilecek aktiviteler için (yiyecek alışverişi, arkadaş ziyareti gibi ) en az haftada bir kez yapılma zorunluluğu getirilmiştir. Çalışma boyunca planlanan aktivitelerin %84 ü çocuklar tarafından yapılmıştır, bu nedenle çalışmanın uyumluluk kriterlerinin karşılandığı düşünülmüştür. Çalışmanın bağımsız değişkeni ilgi bazlı aktivitelerin günlük yapılma yüzdesidir. Anneler ile her hafta görüşülerek bu aktivitelerin ne kadar yapıldığı kaydedilmiştir. Anneler hiçbir zaman dan her zaman a kadar uzanan 5 puanlık skala üzerinden çocuklarının ilgi duydukları her aktiviteye ne oranda katıldıklarını puanlamışlardır. Böylece her çocuğun ilgi bazlı aktivite yüzdesi hesaplanmıştır. Çalışmanın bağımlı değişkeni ise annelerin doldurduğu bir formla belirlenen çocukların gelişimsel skorudur. Çocukların dilsel, bilişsel, sosyal ve motor alanlardaki gelişimleri skorlanmıştır. Bu skorlama her çocuğa çalışma başlangıcında-ortasında ve sonunda olmak üzere toplam 3 kez uygulanmıştır. Çocuklar ilgi bazlı öğrenme yüzdelerinin medyan değerine göre yüksek ve düşük ilgi bazlı öğrenme grupları olmak üzere iki gruba ayrılmıştır ve bu iki grup arasında karşılaştırma yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda ilgi bazlı öğrenmenin motor alanda orta düzeyde, diğer tüm Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi : 18 (1) 2011 I

2 gelişimsel alanlarda ise yüksek düzeyde etkili olduğu gösterilmiştir. Ayrıca çocukların gelişimsel alanlardaki lineer artışları düşük ilgi bazlı öğrenme grubuna göre yüksek ilgi bazlı öğrenme grubunda daha fazla bulunmuştur. Çalışma başlangıcında her iki gruptaki çocuklar benzer gelişimsel bölüm skoruna sahipken haftalık müdahele sonrasında yüksek ilgi bazlı grup diğerine göre epeyce fazla ilerleme göstermiştir. Bu çalışmada kısa sayılabilecek bir zaman diliminde ilgi bazlı öğrenmenin otistik çocukların gelişimini olumlu etkilediği sonucuna varılmıştır. İlgi bazlı öğrenme hipotezinin oluşmasının ve yararlarının daha fazla araştırılması gerektiği gerçeğine rağmen; bu çalışmadaki ve eski çalışmalardaki sonuçlar klinikte yol gösterici olarak kullanılabilir. Sonuç olarak otistik çocukların ilgi duyduğu şeyler kullanılarak birçok davranışsal ve gelişimsel pozitif sonuçlar elde edilebilir. İnt. Dr. Seval Akdemir İnternetten Kumar Oynayan Ergenlerde Risk İlişkileri Potenza M, Wareham J, Steinberg M ve ark. (2011) Correlates of at-risk/problem internet gambling in adolescent. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 50(2): Gençlerde kumar, özellikle riskli kumar sorunu olanlarda, ergenlik boyunca zayıf sosyal işlevselliğe ve ruhsal kaygılara neden olmuştur. Bu daha sonraki hayatlarında da etkili olmaktadır. İçselleştirme patolojilerinin de (örneğin depresyon) kumarla ve özellikle gençlikteki kumar sorunlarıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. İnternet kumar siteleri, yeni ve büyüyen bir fenomeni temsil etmektedir yılında 160 kadar site varken 2002 yılında den fazla site mevcuttur. İnternet kumar sitelerinin yaygın durumu gençlere online kumar konusunda bir çok fırsat sunmaktadır. İnternet kumar sitelerinin sakıncalı özellikleri de risk almayı seven ergen için cazip gelmektedir. Ergenlerde de yetişkinlerde olduğu gibi sorunlu internet kullanımı ve depresyon arasında bağlantı bulunmaktadır. Yetişkinlerde de seyrek ya da haftalık online kumar sıklığı, kumar sorunları ve patolojik kumar oynama ile ilişkilidir. Bu çalışmada, lise öğrencilerinin internetteki riskli kumar sorunu bağıntıları incelenerek var olan bilgi boşluğu doldurulmaya çalışılmıştır. Çalışma Connecticut taki 10 okulda lise öğrencilerine 154 sorudan oluşan ve sosyodemografik, akademik, madde kullanımı, saldırganlık, kumar ve diğer alanlarda sorgulamaları içeren anket uygulanarak yapılmıştır. Ankette sosyodemografik özellikler (cinsiyet, yaş, ırk ve aile yapısı), ders dışı etkinliklere katılım (takım sporları, okul kulüpleri, kilise faaliyetleri), akademik başarı (lise sınıf ortalamaları ve sınıf düzeyi), madde kullanımı (sigara, esrar, alkol, kafein kullanımı), duygudurum (disfori/depresyon), saldırgan davranışlar (silah taşıma ve ciddi kavgalar) başlıkları yer almıştır. Kumar davranış ve özelliklerinin değerlendirilmesinde önceden kumar araştırmalarında kullanılan anketler uyarlanmıştır. Kumar türleri (örneğin, piyango/kazı kazan kartı, zar/ craps, makine kumarı, bir bahisçi ile bahis oynama) ve yerleri, kumar motivasyonları (kumarı heyecan/eğlence, para kazanmak, iyi/sakin hissetmek, sosyalleşmek için ve akran baskısı sonucunda oynayanlar) belirlenmiştir. İlk kumar oynama yaşı, kumar sıklığı ve ortalama kumar süresi de değerlendirilmiştir. İnternet üzerinden oynanan kumar ve kumarı kimlerle oynadıkları değerlendirilmiştir. Anket 4523 ergene yapılmıştır. DSM-IV ölçütlerini hedefleyen tüm sorulara 2006 öğrenci cevap vermiştir. DSM-IV kriterlerine göre öğrenciler düşük riskli kumarbazlar (DRK) ve riskli patolojik kumarbazlar (RPK) olarak ayrılmıştır. Tüm öğrenciler internetten kumar oynayanlar ve internetten kumar oynamayanlar olarak iki ana gruba ayrılmıştır. Çalışmada 2006 ergen kumarbazdan, 412 si (% 20.5) internette kumar oynadığını belirtmiştir. İnternetten oynayan kumarbazlar arasında, % 57.5 i RPK olarak, % 42.5 i DRK olarak sınıflandırılmıştır. İnternetten oynamayan kumarbazlar arasında, % 27.7 si RPK ve % 72.3 ü DRK olarak sınıflandırılmıştır. İnternet kumar grubundakiler ve internetten oynamayan kumar grubundaki- II

3 lerde D notu alanlar arasında fark bulunmaktadır. Bu farkı oluşturan da internetten oynayanlardaki RPK grubudur. İnternet grubundaki RPK grubunda düzenli tütün kullanımı, esrar, ağır alkol kullanımı ve diğer ilaçların kullanımı DRK grubuna göre ve internetten oynamayan kumarbazlar arasında RPK grubunda nadiren ve düzenli tütün kullanımı, esrar kullanımı ve diğer ilaç kullanımları DRK grubuna göre anlamlı fark göstermektedir. İnternet grubuyla internetten oynamayan grup arasında sadece ağır alkol kullanımı arasında fark bulunmaktadır. Bu fark da internet grubundaki RPK grubundan kaynaklanmaktadır. İnternetten oynamayan kumarbazlardan RPK ve DRK grubu arasında depresyon açısından, internetten kumar oynayan grupta ve internetten oynamayan grupta RPK ve DRK grupları arasında ciddi kavgalar ve silah taşıma açısından fark vardır. İnternet kumarbazları arasında RPK grubunda DRK grubuna göre makineden oynanan kumarda, internetten oynamayan kumarbazlar arasında RPK grubunda DRK grubuna göre makineden oynanan kumar, stratejik kumar oynama ve stratejik olmayan kumar oynama arasında fark bulunmaktadır. İnternetten kumar oynayanlarla oynamayanlar arasında makine kumarı oynamada fark vardır. İnternet kumarbazlarında RPK grubunda DRK grubuna göre kumarı finansal nedenlerle ve kaçış için oynamada, internetten kumar oynamayanlarda RPK grubunda DRK grubuna göre heyecan, finansal sebepler, kaçış ve sosyal nedenlerle kumar oynamada fark bulunmuştur. İnternetten oynayanlarda ve internetten oynamayan grupta RPK grubunda DRK grubuna göre kumara teşvik etmede anksiyete ve baskı hissetmekte fark vardır. İnternet kumarbazları arasında RPK grubunda DRK grubuna göre yalnız kumar oynama, yetişkinlerle kumar oynama, yabancılarla kumar oynamada, internetten kumar oynamayanlarda RPK grubunda DRK grubuna göre yalnız kumar oynama, yetişkinlerle, aileyle, arkadaşlarla beraber kumar oynamada fark bulunmuştur. İnternetten kumar oynayanlarla internetten kumar oynamayanlar arasında arkadaşlarıyla beraber kumar oynamada fark bulunmuştur. İnternetten kumar oynayanlarla internetten kumar oynamayanlarda RPK ve DRK arasında haftalık bir saatten fazla kumar oynamada ve internetten kumar oynayanlarda RPK da DRK ya göre kumara ilk kez yaş arasında başlayanlarda fark vardır. Bu çalışma ABD de ergenlerde internetten kumar oynayan ve oynamayanlar arasında büyük bir örneklemi ele alarak çok geniş bir yelpazede değerlendiren ilk çalışmadır. Çalışmadan çıkan ilk bulgu internetten kumar oynayanların büyük çoğunluğu RPK sorunu yaşamaktadır. İkinci bulgu ise internetten kumar oynayanlarla oynamayanlar arasındaki aşırı alkol kullanımı farkıdır. Üçüncü bulgu internetten oynamayanlar arkadaşlarıyla internetten oynayanlara göre daha çok oynamaktadır. Bu durumu önlemek için ergenlerin internet kumar sitelerine girmesi zorlaştırılabilir. Sitelere kredi kartı numarası isteme, gerçek kullanıcı bilgilerini doğrulama gibi önlemler eklenebilir. Ülkede uygulanan gençlik kumar risk önleme modeli yaygınlaştırılabilir. Kumar sorununa yönelik ergenlerin farkındalıkları artırılmaya çalışılabilir. İnt. Dr. Ramazan Kılıç Koruyucu Aile Bakımında Bağlanma: Annelik Duyarlılığının, Evlat Edinmenin ve Koruyucu Annelik Deneyiminin Rolü Ponciano L (2010) Attacment in foster care: The role of maternal sensitivity, adoption, foster mother experience. Child Adolesc Soc Work J 27: Zorlu yaşam olaylarına rağmen koruyucu ailedeki çocukların koruyucu annelerine güvenli bağlanabildikleri görülmektedir. Fakat bağlanmayı etkileyen çok değişken vardır ve koruyucu annelerin sahip oldukları özellikler de bağlanmayı etkilemektedir. Bazı yazarlar bakım verenin aldığı desteğin düzeyi, stresli yaşam olayları gibi çevresel faktörler üzerinde dururken bazı yazarlar bakım verenin motivasyonu ve kendi bağlanma öyküsü üzerinde durmaktadır. Bu çalışmada koruyucu annelerin özellikleri araştırılmış, koruyucu annenin koruyucu çocuk ile kur- III

4 duğu bağlanma ilişkisinin niteliğine bakılmıştır. Çalışmada araştırılan ilk değişken annelik duyarlılığı olarak tanımlanan annenin çocuktan gelen sinyalleri fark etmesi, annelik becerileridir. Diğer değişkenler koruyucu annelerin çocuğu evlat edinmek isteyip istemedikleri ve koruyucu ailelikteki deneyimleridir. Çalışmaya 9 ile 39 aylık arasında olan 76 çocuk ve onların koruyucu annesi olan 58 anne katılmıştır. Çocuklar ile koruyucu anne arasındaki etkileşimi araştırmak için ev ortamında ortalama 3 saat 20 dakika gözlem yapılmıştır. Çocukların gelişimleri ile ilgili bilgiler Developmental Profile II Lastly ve Child Characteristics Checklist kullanılarak koruyucu annelerden alınmıştır. Gözlemden sonra araştırmacı anne ile çocuk arasındaki bağlanma ilişkisini ölçmek için Attachment Q-Sort ve annelik duyarlılığını anlamak için Maternal Behavior Q-Sort ölçüm araçlarını doldurmuştur. Koruyucu annenin bu alandaki deneyimi, evlat edinme statüsüne geçilip geçilmediği gibi diğer değişkenler yüz yüze görüşme ile elde edilmiştir. Koruyucu anne ile çocuk arasındaki bağlanma ilişkisinin niteliğine bakıldığında %58 inin güvenli bağlandığı görülmüştür. Amerikan popülasyonu ile karşılaştırıldığında iki örneklem arasında güvenli ve güvensiz bağlanma arasında fark bulunmamıştır. Annelik duyarlılığı ve bağlanma arasında anlamlı ilişki bulunmuş, daha duyarlı koruyucu annelerin daha güvenli bağlanmış çocuklara sahip olabilecekleri söylenmiştir. Koruyucu annelerin yaklaşık yarısı çocuğu evlat edinmeye karar vermiştir ve evlat edinmeye karar verilen çocuklarda güvenli bağlanmanın daha yüksek olduğu görülmüştür. Koruyucu annelerin koruyucu annelikteki deneyimlerinin uzunluğu ile bağlanma skorları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Evde yaşayan çocuk sayısı azaldıkça, çocuğun yaşı küçüldükçe ve biyolojik ebeveyni ile daha az görüşüyorsa güvenli bağlanma oranının daha fazla olduğu görülmüştür. Önceki yaşamlarında olasılıkla güvensiz bağlanma ilişkisi kuran, olumsuz ayrılma deneyimi yaşamış ve biyolojik annesini kaybetmiş çocukların güvenli bağlanma olasılıklarının olduğu bu çalışmada anlaşılmaktadır. Koruyucu annelerin annelik duyarlılığı güvenli bağlanmayı belirleyen önemli bir faktördür ve bu nedenle annelik duyarlılığına katkı sağlayan etkenlerle daha çok çalışılmalıdır. Bu çalışmadaki şaşırtıcı sonuç daha az deneyimli koruyucu annelerin daha güvenli bağlanabildikleri olmuştur. Daha uzun süredir koruyucu aile olanlar yorucu bir süreçte yer almış ve yılgınlık yaşamış olabilirler. Deneyimli koruyucu aileler daha önceden baktıkları çocukların ayrılması ile üzüntü yaşamış ve daha az bağlanarak duygularını korumuş olabilirler. Bu araştırmadan elde edilen bilgiler koruyucu aile sistemini iyileştirmek, bağlanmayı güçlendirmek için kullanılabilir. SHU. Ferda Karadağ İngiltere de Çocuk ve Ergenlerde Saptanan Bipolar Bozukluk: Kliniğe Dayalı Çalışma Chan J, Stringaris A, Ford T (2011) Bipolar disorder in children and adolescents recognized in the UK: A clinical-based study. Child Adolesc Ment Health 16(2): ABD de yapılan çalışmalarda çocuklarda ve ergenlerde bipolar bozukluk (BPB) tanısı konulmasının son yıllarda arttığı saptanmıştır. Bu da BPB nin çocuklarda sıkça görülen DEHB gibi diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla ilişkisinin araştırılmasına yol açmıştır. Çocukluk döneminde başlayan BPB nin düşük akademik ve sosyal başarı, psikososyal bozukluklar ve özkıyım eylemleri gibi ciddi komplikasyonları dikkat çekmektedir arasında İngiltere de çocuk ruh sağlığı merkezlerine başvuran 3586 çocuktan bipolar ve/ veya DEHB tanısı konulan çocuklar incelenmiştir. Bu tanılar düşünülen çocuklar multidisipliner uzman bir takım tarafından tekrar görülmüş ve 61 psikiyatrik belirti, demografik bilgiler, aile öyküsü, belirti süresi, 39 tane eşlik eden psikososyal durum değerlendirilmiştir. Ayrıca her çocuğa ICD-10 kriterlerine göre sosyal yeti yitimi açısından 0 dan 9 a kadar derecelendirme yapılmıştır. Merkezlere başvuran 3586 çocuktan 341 ine IV

5 (%10,8) DEHB, 35 ine (%1) BPB teşhisi konulmuştur. Demografik özellikler incelendiğinde DEHB tanısı alanların çoğunluğu (%84) erkektir ve ortalama tanı yaşı 8,7 dir. BPB saptanan çocuklarda cinsiyet dağılımı eşit olarak saptanmış olup ortalama tanı yaşı 14 tür (en küçüğü 7 yaş). DEHB tanısı alan çocuklarda özel eğitim ihtiyacı daha sık görülürken sosyal yeti yitimi bipolar tanısı alanlarda daha yüksek (9 üzerinden ortalama 4,8) saptanmıştır. BPB ve DEHB tanısı iki çocuğa konulmuş olup ABD çalışmalarıyla karşılaştırıldığında iki hastalığın birbirlerine eşlik etme yüzdeleri oldukça düşük bulunmuştur. Yüksek duygudurum bipolar tanısı alan çocuklarda en sık saptanan belirti olmuştur (%77) ve DEHB grubuna göre anlamlı olarak yüksek bulunmuştur. İkinci belirti olarak uykuda azalma bulunmuştur. Seksüel davranım bozukluklarına rastlanılmamıştır. Bu da erişkin tip BPB den bir fark olarak değerlendirilmiştir. Aktivite artışı, konsantrasyon azalması, dürtüsellik, huzursuzluk her iki grupta da ortak saptanmıştır. Bipolar tanısı alan çocukların yaşları incelendiğinde yaş azaldıkça duygulanım problemi (depresyon) daha sık saptanmış ve bipolar tanılıların 1/4 ünün özkıyım eylemi düşüncesi/girişimi/ riski olduğu bulunmuştur. BPB saptanan çocuklarda riskli davranışlar, madde kullanımı, geç saatlere kadar dışarıda kalma daha sık görülürken, DEHB li çocuklarda karşı gelme ve agresif davranışlar daha sık bulunmuştur. Psikotik davranışlar BPB de sık bulunmuştur (%45,7). 35 bipolar tanısı alan çocuktan yalnız 9 tanesi 13 yaş altında bulunmuştur. Buna karşılık DEHB li çocukların %87 si 13 yaş altındadır. Yaşa göre değerlendirildiğinde BPB belirtileri çocuklar ve ergenlerde benzerdir. Günümüzdeki verilere göre BPB 8-19 yaş grubunda %0,04-%0,13 yaygınlığında izlenmektedir. DEHB ve BPB belirtilerinin bir kısmının benzerliği bu iki hastalığın ayrımını klinisyenler açısından güçleştirmektedir. Yapılan çalışmalarda BPB eşlik eden DEHB li çocukların çoğunda BPB nin ergen dönemden önce başladığı bulunmuştur. Duygudurum açısından her iki hastalığın farkına bakarsak DEHB de irritabilite ön plandayken BPB de öfori gözlenmektedir. BPB de klasik DEHB bulguları gözlense de yüksek duygudurum, azalmış uyku ihtiyacı ve psikotik belirtiler fark yaratan belirtilerdir. İnt. Dr. Mustafa Alican Dirican Tekrarlayan Kendine Zarar Verme Davranışları Olan Ergenlerde Grup Psikoterapisinin Etkinliğinin ve Maliyetinin Değerlendirilmesi Green JM, Wood AJ, Kerfoot MJ ve ark. (2011) Group therapy for adolescents with repeated self harm: randomised controlled trial with economic evaluation. BMJ; 342:d682. doi: /bmj.d682. Kendine zarar verme davranışı ergenlerde sık görülen, tekrarlama riski oldukça fazla olan bir sağlık sorunudur. Pek çok psikiyatrik hastalıkla birlikteliği yüksek oranlarda saptanmaktadır. Tüm bunlara rağmen psikoterapik yöntemlerin, bu psikopatoloji üzerine etkinliklerini sınayan araştırma sayısı yetersizdir. Özellikle ergenler üzerinde yapılmış çok az çalışma vardır. Bu çalışma, bu eksiği doldurmak üzere büyük önem taşımakla kalmayıp, şimdiye kadar bu konu üzerine yapılmış en geniş ölçekli çalışmalardan biri olmasıyla da dikkat çekmektedir. Çalışmada amaç, kendine zarar verme davranışı olan gençlerde grup psikoterapisinin etkinliğini ve kar-zarar ilişkisini değerlendirmektir. Çalışma çift kol, tek kör, randomize kontrollü bir yöntem izlenerek yürütülmüştür. Sadece rutin bakım alan hastalarla, rutin bakıma ek olarak grup psikoterapisi alan hastalar karşılaştırılmıştır. Gruplar kendine zarar verme davranışının sıklığına ve ağırlığına, davranış bozukluklarının ya da duygudurum bozukluklarının varlığına, içinde bulundukları psikososyal stresin şiddetine göre alt gruplar belirlenerek tanımlanmıştır. Herbir grupta 183 hasta olacak şekilde iki grup oluşturulmuştur. Örnekleme, son 12 ay içinde en az 2 kez kendine zarar verme davranışı olmuş olan, yaş arasındaki ergenler dahil edilmiştir. İngilizce konuşamama, anoreksiya nervoza ya da akut psikoz tanısı almış olma, özel V

6 eğitime ihtiyacı olacak boyutta öğrenme güçlüğüne sahip olma, özel bakım gereksinimi varlığı dışlama kriterlerini oluşturmaktadır. Çalışma kuzeybatı İngiltere de yer alan çocuk ve ergen mental sağlık servisi şeklinde adlandırılan 8 merkez tarafından yürütülmüştür. Pek çok psikiyatrik hastalığın tedavisinde kullanılan psikoterapötik yöntemlerin (bilişsel davranışçı terapi, dialektik davranışçı terapi vs.) bir sentezi olacak şekilde, kendine zarar verme davranışı olan ergenlere spesifik bir grup terapisi uygulaması yapılandırılmıştır. Süresi ihtiyaca göre değişkenlik gösteren (ortalama bir hafta) hazırlık fazını takiben 6 haftalık aralıklarla grup psikoterapisi uygulanmıştır. Hastalar bir yıl boyunca izlenmiştir. Sadece rutin bakım alan grupla, rutin bakıma ek olarak grup psikoterapisi alan grup karşılaştırılırken; birincil olarak izlem süreci içinde kendine zarar verme davranışı sıklıkları belirlenmeye çalışılmıştır. İkincil olarak ise; kendine zarar verme davranışı derecesi (şiddeti), duygudurum bozuklukları ve intihar düşüncesi gelişme sıklıkları, genel işlevsellik durumunun seyri gibi sonuçların karşılaştırılması hedeflenmiştir. Tüm çalışma genelinde izlem sırasındaki katılımcı kaybı %4 ün altında saptanmıştır. Birincil sonuçların; 3 aylık aralıklarla çalışmadan bağımsız araştırmacılarca yapılan yüz yüze görüşmelerden ve çalışmanın içinde yer alan araştırmacıların hasta yakınlarıyla yaptığı telefon görüşmelerinden elde edilen verilerin, yine çalışmadan bağımsız bir oturum başkanının yönettiği toplantılarla tartışılarak elde edildiği bildirilmiştir. İkincil sonuçlar ise standart ölçeklerden elde edilen veriler ışığında oluşturulmuştur. Bununla birlikte tüm sağlık giderleri, ailenin karşıladığı harcamalar kaydedilmiştir. Sonuç olarak iki grupta da birincil ve ikincil sonuçlarda iyi yönde değişim kaydedilmiştir. Mevcut psikopatolojilerdeki bu değişimler, grup psikoterapisi alan grupta daha fazla olmasına rağmen sadece rutin bakım alan grupta elde edilen sonuçlara istatistiksel olarak anlamlı bir üstünlük sağlayamamıştır. Harcamalar grup psikoterapisi alan grupta daha fazla kaydedilmesine rağmen, iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır. Yani, kendine zarar verme davranışı olan ergenlerde grup psikoterapisinin rutin bakıma eklenmesinin bir yıllık izlem sonuçları üzerinde anlamlı etkinliğinin olmadığı ve kar-zarar ilişkisi açısından da geçerli bir avantaj sağlamadığı sonucu elde edilmiştir. Kendine zarar verme davranışına ilişkin yapılan önceki çalışmaların aksine bu çalışmada; çok büyük bir örneklemle çalışılmış, iki grup birbirinden çok titiz bir şekilde izole edilmiş, çalışma boyunca uygulanan tüm değerlendirme basamaklarında önyargıyı engelleyecek mekanizmalar geliştirilmiş (çalışmadan bağımsız araştırmacıların ve oturum başkanlarının katılımı vs.), veriler hastane kayıtlarından değil hastalarla yapılan birebir görüşmelerden elde edilmiştir. Bununla birlikte bu çalışma; Her iki gruptaki semptomatik iyileşme, bu hasta grubunun genel özelliği mi (yaşın ilerlemesiyle beraber spontan regresyon), yoksa tüm hastalara verilen rutin bakımın sonucunda mı elde edilmiştir? sorusuna net bir yanıt verememe şeklinde bir kısıtlılığa sahiptir. Arş. Gör. Dr. Cihan Aslan Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklarda Fenotipik Özellikler, Ebeveyn Psikopatolojisi, Aile İşlevselliği ve Çevresel Stres Etkenleri Metilfenidata Tedavi Yanıtında Rol Oynar mı? Chazan R, Borowski C, Pianca T ve ark. (2011) Do phenotypic characteristics, parental psychopathology, family functioning, and environmental stressors have a role in the response to methylphenidate in children with attention-deficit/hyperactivity disorder? A naturalistic study from a developing country. J Clin Psychopharmacol, 31(3): Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağının en sık görülen davranış bozukluklarından biridir ve gelişim boyunca önemli işlevsel bozulma ve olumsuz sonuçlar ile ilişkilidir. Psikososyal ve farmakolojik müdahaleler de dahil olmak üzere bir dizi tedavi stratejileri uyum becerilerini arttırma ve belirtileri azaltmada etkilidir. Farmakolojik müdahaleler VI

7 kullanıldığı zaman stimulan tedavisi birinci basamak seçenektir ve uyarıcılar arasında metilfenidat yüksek etkinliği ve göreceli güvenliği nedeniyle en çok kullanılan ilaçlardan biridir. Ancak DEHB de tedaviyi belirleyiciler hakkında bilimsel bilgide önemli bir boşluk bulunmaktadır. Bu nedenle çalışmanın amacı DEHB olan çocukların ve gençlerin doğal örnekleminde metilfenidata yanıtta demografik, klinik, ailesel (ebeveyn psikopatolojisi ve aile işlevleri) ve sosyal faktörlerin etkisini değerlendirmektir. Bu çalışma herhangi bir kontrol grubu olmadan yapılan açık bir çalışmadır. Çalışmaya dahil edilme kriterleri 5-17 yaş arasında olma, DSM- IV DEHB kriterlerini karşılıyor olma, metilfenidat ile tedavi için primer endikasyon olmasıdır. Dışlama kriterleri metilfenidat kullanımını reddetme ya da kullanımı engelleyen kontraendikasyon olması ve zeka bölümünün 70 in altında olmasıdır. Tanı için klinik değerlendirme, yarı yapılandırılmış görüşme ve bir klinik komitede tanı tartışılmasından yararlanılmıştır. 3 aşamalı bu süreçte tanısal bir anlaşmazlık meydana gelirse, klinik görüşmelerinden elde edilen verilere öncelik verilmiştir. Metilfenidatın minimum öngörülen dozu 0.3 mg/kg/gün dür ve yan etkileri sınırlayıcı olana kadar ve daha fazla klinik düzelme tespit edilene kadar takip sırasında doz arttırılmıştır. Tedaviye yanıt anne baba raporlarına dayalı Swanson, Nolan ve Pelham (SNAP- IV) derecelendirme ölçeği ile DEHB belirtilerinin şiddeti değerlendirilerek belirlenmiştir. Literatüre dayanarak üç alanda tedaviye yanıt incelenmiştir. Bunlar demografik ve klinik özellikler, ailesel özellikler ve psikososyal zorluklardır. Toplam 189 hasta değerlendirilmiştir ve 59 hasta dahil edilme kriterlerine uygun bulunmamıştır. Sonuçta annenin gebeliği istememesi veya istenmeyen gebelik tedaviye kötü bir yanıtı öngörmüştür. DEHB nin bileşik alt tipi ve eşlik eden ODD, annede DEHB belirtilerinin olması ve gebelik sırasında annenin çocuğu reddi metilfenidat ile tedavi için daha kötü bir yanıtı öngörmüştür. Çalışmanın kısıtlılıkları; araştırmacıların hastalara kör olmaması, çalışmada herhangi bir kontrol ya da plasebo grubunun olmaması, tedaviye yanıtın sadece çevresel değil genetik etkenlerden de kaynaklanabileceği ama bu çalışmada bu durumun araştırılamamasıdır. Çalışmanın güçlü yanları; bu konuda Portekiz populasyonunda yapılan ilk çalışma ve ABD dışında yapılan ilk çalışmalardan olması, 6 aylık izlem içeren bir çalışma olması, çocuk ve anne babaların tanılarına yönelik olarak iyi değerlendirilmeleri, tedaviye yanıtta tedaviye uyum ve ilaç dozu değişkenlerinin de değerlendirilmesidir. Arş. Gör. Dr. Semih Erden VII