10 soruda makalelerde sık karşılaştığımız epidemiyolojik terimler Uzm. Dr. Tolga Binbay

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "10 soruda makalelerde sık karşılaştığımız epidemiyolojik terimler Uzm. Dr. Tolga Binbay"

Pembe Kahraman
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 10 soruda makalelerde sık karşılaştığımız epidemiyolojik terimler Uzm. Dr. Tolga Binbay Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

2 Açıklama ( ) Danışman: (-) Konuşmacı: (-) Araştırmacı:(-)

3 Sunum Akışı Soru 1: Epidemiyolojik araştırmalarda etken ve sonuç ilişkisi nasıl ele alınır? Soru 2: Araştırma tiplerine göre risk nasıl değerlendirilir? Soru 3: Risk için araştırma tipi uyumlu mu? Soru 4: Risk ve göreli risk nasıl hesaplanır? Soru 5: Olasılıklar oranı nasıl hesaplanır?

4 Sunum Akışı Soru 6: Etki değeri nedir? Soru 7: Meta-analiz nedir? Soru 8: Meta-analiz nasıl yapılır? Soru 9: Nedensellik nedir? Soru 10: Nedensel ilişki nasıl anlaşılır?

5 Sunum Akışı Meta-analiz nedir? Nasıl ve neden yapılır? Etki değeri nedir? Neyi ifade eder? Nedensellik nasıl anlaşılır? Her ilişki nedensel midir?

6 SORU 1: Epidemiyolojide etken-sonuç Araştırmaların bir çoğunda amaç Maruz kalınan etken ile sonuç arasındaki ilişkiyi saptamak Etken Sonuç Alkol kullanımı Korsakof psikozu Alkol kullanımına bağlı beslenme yetersizliği Korsakof psikozu Tiamin eksikliği Korsakof psikozu

7 SORU 2: Risk ve araştırma tipleri Araştırmalara göre farklı risk terimleri karşımıza çıkar Olgu-kontrol tipi Olasılıklar oranı Kohort tipi Göreli risk oranı

8 SORU 2: Risk ve araştırma tipleri Kohort araştırmaları ileriye dönük (prospektif) Başlangıç hasta olmayan kişiler Belirli bir hastalığı geliştirme risklerini saptamak için Belirli bir süre izlenir Risk oranıve göreli risksaptanır Etken biliniyor; hastalık durumu sorgulanıyor

9 SORU 2: Risk ve araştırma tipleri

10 SORU 2: Risk ve araştırma tipleri Olgu-kontrol araştırmaları geriye dönük (retrospektif) Hastalık geliştiren ve geliştirmeyen kişiler Hastalık gelişmiş Belirli bir etkene maruz kalmaolasılıklarını saptamak için Olasılıklar oranı hesaplanır

11 SORU 2: Risk ve araştırma tipleri

12 SORU 3: Araştırma deseni uygunluğu Psikiyatrik hastalıklarda Sonucu tanımlama problematik (geçerlik sorunu) Etkeni tanımlama sorunlu Etken ve sonuç arasındaki süre uzun

13 SORU 3: Araştırma deseni uygunluğu Olgu-kontrol deseni Yaygınlığı düşük Etken ve sonuç arasındaki sürenin uzun olduğu Kohort deseni Yaygın Etken ve sonuç arasındaki sürenin kısa olduğu

14 SORU 4: Risk ve göreli risk Risk bir orandır: 0 1 Etkene maruz kalanlarda risk P 1 : a/(a+b) Etken Hastalık Var Yok Var a b Yok c d Etken maruz kalmayanlarda risk P 2 : c/(c+d)

15 SORU 4: Risk ve göreli risk Esrar Psikotik belirti Var Yok Var Yok Ergenlikte esrar kullanımı ve psikotik belirti Esrar kullananlarda risk P 1 : a/(a+b): 67/212: 0,32 Esrar kullanmayanlarda risk P 2 : c/(c+d): 109/891: 0,12

16 SORU 5: Olasılık ve olasılık oranı Riske göre bazı avantajları vardır 0 Simetriktir Hastalarda etkene maruz kalma olasılığı O 1 : a/c Etken Hastalık Var Yok Var a b Yok c d Hasta olmayanlarda etkene maruz kalma olasılığı O 2 : b/d

17 SORU 5: Olasılık ve olasılık oranı İşsizlik Depresyon Var (Olgu) Yok (Kontrol) Var Yok Depresyon hastalarında kontrollere göre işsizlik Hastalarda işsizlik olasılığı O 1 : a/c= 53/686= 0,07 Kontrollerde işsizlik olasılığı O 2 : b/d= 46/693= 0,06

18 SORU 5: Olasılık ve olasılık oranı

19 SORU 6: Etki Değeri Nedir? Farkın büyüklüğünü yansıtır İstatistiksel anlamlılıktan daha önemli Bir ilişkinin pratikteki anlamlılığı değerlendirir Klinikte sık kullanılır

20 SORU 6: Etki Değeri Nedir? İki grup arasında anlamlı bir farklılık var Birbirlerinden ne kadar farklılar? Farklılığın gücü İlişkinin etkinin gücü Bir tek polmamalı

21 SORU 6: Etki Değeri Nedir? Stefanis ve ark. (2007) COMT Val 158 Met Moderation of stress-induced psychosis. Psychol Med, 43: Olasılıklar oranı, göreli risk, zarar oranı, risk oranı, sıklık hızı, sıklık riski Hepsi etki değeri olarak kullanılabilir

22 SORU 7: Meta-analiz nedir? Sistematik gözden geçirme İlgili araştırmaları en geniş anlamda kapsayan Meta-analiz Farklı araştırmaların sayısal/oransal sonuçlarının istatistiksel birleştirilmesi

23 SORU 7: Meta-analiz nedir?

24 SORU 7: Meta-analiz nedir? Benzer araştırmaların sonuçlarının birlikte değerlendirilmesi Tedavi sonuçları Yaygınlık ve sıklık sonuçları Risk ilişkisi sonuçları Genelleştirilmesi uygun olmayan tek bir sonuç yerine Az çok benzer konu, yöntem, amaca sahip araştırmalar Tüm sonuçların ortak doğrultusu

25 SORU 7: Meta-analiz nedir?

26 SORU 8: Meta-analiz nasıl yapılır? Bir araştırma planlar gibi Hipotez oluşturulur Dahil etme ve dışlama kriterleri belirlenir Bilimsel dizinler taranır Saptanan makaleler nitelik açısından incelenir Veriler elde edilir ve etki değerleri hesaplanır

27 SORU 8: Meta-analiz nasıl yapılır?

28 SORU 8: Meta-analiz nasıl yapılır? Heterojenlik(niceliksel ve niteliksel) ele alınır Nicelik etkisi (örn. örneklem sayısı) Nitelik etkisi (örn. özbildirim ölçekleri) Sonuçların birleştirilmesi Altgrup analizi Yayınlanma yanlılığının ele alınması

29 SORU 9: Nedensellik nedir? Aralarında ilişki olan iki değişken Etken (A, B) ve sonuç (C) Bu ilişki nedensel mi?

30 SORU 9: Nedensellik nedir?

31 SORU 10: Nedensellik nasıl anlaşılır? Güç: Etki değeri güçlü olan bir ilişki Tutarlılık:Farklı örneklemlerde ve durumlarda aynı ilişki saptanabilmeli Özgüllük: Etken tek bir sonuç ile ilişkili olmalı Zamanlama: Etken sonuçtan önce gelmeli Biyolojik fark: Doz-yanıt ilişkisi olmalı

32 SORU 10: Nedensellik nasıl anlaşılır? Uygunluk: Vasrsayımın biyolojik uygunluğu olmalı Uyumluluk: Yorum hastalığın bilinen biyolojisi ile çelişmemeli Deneysel kanıt:girişimsel bir araştırmadan gelen kanıt Benzerlik: Diğer alanlarda benzer ilişkiler bulunmalı

Benzer belgeler

RİSK ÖLÇÜLERİ. Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı. Turcosa Analitik Çözümlemeler

RİSK ÖLÇÜLERİ. Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı. Turcosa Analitik Çözümlemeler RİSK ÖLÇÜLERİ Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Turcosa Analitik Çözümlemeler selcukorkmaz@gmail.com ÇOCUK NEFROLOJİ DERNEĞİ BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ