20.YÜZYIL TÜRK RESĠM SANATI

Transkript

1 20.YÜZYIL TÜRK RESĠM SANATI ELĠF OKUR TOLUN Week 8 20.YY TÜRK RESĠM SANATI ÇağdaĢ Türk Resim tarihine baktığımızda 100 yılı zor bulan bir geçmiģle karģılaģıyoruz. Türk resminin 19.yy.dan önceki örneklerinin genellikle el yazması kitap resmine dayandığını biliyoruz. Bunlar daha cok minyatür adı verilen 500 yılı aģan zengin bir tarihe sahiptir. Ancak batı anlamında peinture sıfatıyla ilgili sanatımızın geçmiģi çok da uzak değildir. Minyatürlerimizde, dramatik, kiģisel anlatım heyecanı yansıtan bireyci bir biçimleme niyeti ve giriģimi yoktur. Uygulamada, üslüplaģmıģ, gelenekçi bir figür,mekan ve manzara biçimlenmesiyle,tek bir boyama tekniğine bağlı kalınmıģtır. 1

2 2

3 Batıda resim sanatının geliģimine din kurumlarının büyük katkısı olurken,bizde öyle bir geliģme olmamıģtır. Batıda kiliselerin de isteği ile kitap resimlerinden büyük boyutlu fresklere,tuval resimlerine geçilirken bizde minyatürlerden uzaklaģılmamıģ. UzaklaĢılmadığı gibi minyatür resmide belli kurallara oturtulmuģtur. Örneğin teknik olarak bir çeģit guaj tempera karıģımı bir boya kullanılmıģtır. Amaçları metnin resimlendirmesi konu anlatımını güçlendirici bir tasvirdir. Ancak Osmanlı Ġmp.nun batıya yöneliģi ile terketmeyi göze aldığı geleneksel kültürünün bir parçası minyatür resim anlayıģı olmuģ. 3

4 19.yy da minyatür resmine batı resim yöntemleri girmeye baģlamıģ. Batı teknikleri minyatürlerde gerçek anlamda kullanılmaya baģlanmıģtır. Ġnce fırça vuruģlarıyla ve pastel renkleriyle dikkat çeken resimde ıģık gölge kullanımı ve perspektif kullanımı kusursuzdur. Bu manzaralar artık minyatürden çok duvar resmi gibidir. Yöneticiler artık batı bilim ve tekniklerinin ülkede yerleģmesi için çaba sarfediyorlardı. Örneğin Ġstanbulda matbaa kurulmuģtu. Artık kitaplara gereksinim azalmıģtı. Minyatür sanatı giderek etkinliğini yitiriyordu. Ve yerini duvar resimlerine bırakmıģtı. 4

5 Sanatımızda batılılaģmanın ilk evresini oluģturan 18 ve 19. yy Avrupa etkileriyle mimaride yeni biçimler denenmiģtir. 17 ve 18.yy Avrupa mimarisinde yaygın olan barok ve rokoko üslupları 18.yy 2. yarısında ülkemize ulaģmıģtır. Özellikle de iç mimariyi etkilemiģtir. Bu yeni batılı biçimlerin Osmanlı mimarisine girmesiyle duvar resmi diyeceğimiz bir resim türü geliģmiģtir. Bunlar kuru sıva üzerine tutkal veya su ile karıģtırılarak toprak boyalarla yapılan resimlerdir. Böylece resim kitaplardan duvara ve iç mekanlara taģınmıģtır. 5

6 6

7 Cumhuriyet ortamına doğru bir gidiģ yaģanırken Ġstanbul sanat merkezi haline gelmiģti. Osmanlı sarayı,askeri okul çıkıģlı ressamlar arasında yetenekli gördüklerini Avrupa ya göndererek,dönüģlerinde ise Harbiye Tıbbiye gibi eğitimi batılı modellere yakın olan eğitim kurumlarında öğretmen olarak görevlendirerek sanat hayatını hareketlendirmeye çalıģmıģlardır. 7

8 ĠLK RESSAMLAR Mühendishane-i Berri-i Hümayun (1794) Ferik Ġbrahim PaĢa: Askeri okul çıkıģlı ilk Türk yağlıbaya ressamıdır.. ġeker Ahmet PaĢa: Az renk kullanarak peyzajlar üretmiģtir.klasistromantik bir eğitim almasına rağmen Courbert nin resim anlayıģına yakın resimler yapmıģtır. 8

9 Osman Hamdi: Kaplumbağa terbiyecisi resmiyle Türkiye de en çok tanınan sanatçılarımızdandır. Genelde fotoğraftan yararlanarak çalıģmıģtır.hiçbir fotoğraf o dönemde birbirinden farklı uzaklıklarda ve değiģik düzlemlerde bulunan nesneleri eģit derecede açık seçik saptayamaz. Onun resimlerinde objeler ayrıntılı ve açık seçik boyanmıģtır.her hangi bir ayrıntıyı zumlamak öne çıkarmak yerine bütünü detaylı çözümlemeyi amaçlamıģtır. Aynı zamanda arkeologtur.resimlerindeki figürlerin kıyafetleri folkloriktir. 9

10 10

11 Bu ressamlara daha sonradan bir çok çevreler tarafından primitifler olarak bir nitelendirme de yapılmıstır. Genel olarak yurtdıģına ilk olarak gidip dönen asker kökenli sanatçılar klasist-romantik ekolü benimsemiģ olarak yurda dönmüģlerdir. 11

12 Halil PaĢa: Pariste Gerome atölyesinde çalıģmıģtır.ancak o dönemde empresyonizmin etkisinde kalmıģtır. Bu anlamda öncü niteliği taģır ama tamamen emresyonizmi benimsemiģ değildir. 12

13 Daha sonra acılan Sanayi-i Nefise mektebi Türk resim sanatının geliģiminde önemli bir rol oynar.(1887), Osman Hamdinin Müdürlüğünü yaptığı okuldan Hoca Ali Rıza, Üsküdarlı Cevat, Sami Yetik, Ġbrahim Çallı ; gibi Çallı kuģağını oluģturan sanatçılar yetiģmiģtir 13

14 1914 DÖNEMĠ 1914 den sonra yeni bazı eğilimler baģlamıģtır. Bu dönemi Ġzlenimci yani empresyonist dönem diye nitelemek mümkündür.19.yy ortalarından sonra Claude Monet, Camile Pissaro,Renoir gibi sanatçılar batıda etkinliğini sürdürüyordu. Onlar emresyonizmin tipik temsılcilerindendi. Bu dönemde resim artık stüdyodan dıģarı kaydı sanatçılar doğaya çıkıp anlık ıģık gölgeleri tuvallerine yansıtmaya baģladılar. Artık figürlerdeki kontur çizgilerinin yerini serbest fırça darbeleri almaya baģlandı. 14

15 Renkler daha pastel gün ıģığını yansıtırken yumuģak renk geçiģleri yakalanmaya baģlandı.hareket özellikle de anlık hareketi yakalamak önem kazandı. Avrupaya gidip dönen sanatçılarımızın resimlerinde de bu eğilim hakimdi.bunlar farklı sergiler yapmaya entellektüel bir ortam yaratmaya baģladılar. Özellikle Osmanlı Ressamlar Cemiyeti bu atılıma katkıda bulunuyordu. Dönemin sanatçıları arasında Ġbrahim Çallı, Hikmet Onat, Nazmi Ziya, Feyhaman Duran, Avni Lifij, Namık Ġsmail yer alır.bunlar resimlerini daha çok Galatasaraylılar Yurdunda sergiliyorlardı. Ġbrahim Çallı: En çok adı duyulan sanatçılarımızdandır. KiĢiliği ile ön plana çıkmıģ bu kiģiliğini resimlerine de yansıtmıģtır. Önceden hazırlıksız eskizsiz ve taslaksız yapmaya baģladığı resimlerine coģkulu bir anlatım katmıģtır. Kompozisyonları henüz bitmemiģ hatta resim çerçevesinden kaçacak gibidir. Empresyonizmin getirdiği bütün teknikleri kullanmıģtır. Hatta bu aceleci tavrı onu dıģavurumculuğa (ekspresyonizm) yaklaģtırır. Resimlerinde coģkulu bir anlatım dili vardır. 15

16 16

17 Feyhaman Duran: Galatasaray Lisesi kökenlidir. Portreleri ile meģhur olmuģ bir santçıdır. Oda resimlerinde emresyonimin bütün özelleklerini yansıtır. Sağlam bir desen anlayıģı vardı. ġeffaf karanlıkta kaçan renk, modele benzeyiģ valör doğruluğu resimlerindeki belirgin özelliklerdir. 17

18 Hikmet Onat: Aynı zamanda bir deniz subayı idi.deniz ögesini resimlerinde sık sık kullanıyordu Denize tutkundu. Resimlerinin Cezzanne a dolayısıyle post empresyonizme yakınlığından bahsetmek mümkündür. 18

19 Nazmi Ziya Güran: Fransız Neo-Empresyonizminden etkilenmiģ bir sanatçıdır. 19

20 Avni Lifij: ġair bir ressamdı. Resimlerinde de Ģiirsel bir tat vardır. Duygulu, süslemeyi seven bir yapısı vardır. Empresyonizmin ıģık etkilerini kullanmıģtır. ġevket Dağ: 1914 sanatçıları arasında farklı bir çizgidedir. Galatasaray sergilerine düzenli katılmıģtır. Cami Ressamı diye bilinir. Batının ne akademik nede çağdaģ resim akımları ile ilgilenmiģtir. Tamamen kendi çizgisinde devam eden bir sanat anlayıģına sahipti. 20

21 Sami Yetik: Empresyonist eğilimin dıģında kalmıģ özgün santçılarımızdadı. Sanayii-Nefise Mektebinin doğaya sıkısıkıya bağlı naturalist eğilimi lerde Atatürk Türkiyesinin batılılaģma ideali ile sona erecekti. Artık sanatta yorum baģlamıģtı. Müstakil ressamlar birliği ve arkasından D Grubu yeni bir giriģimi baģlattı. Onlar Sanat doğaya katılmıģ insandır felsefesine bağlanmıģlardı. Ressamlar kendini çevreleyen yaratıklara, nesnelere ve doğal görünümlere tutsak olmayacak, onlara kiģisel bir yorum katabilecek, duygusallığı fikirsel çabayı ekleyebilecekti. 21

22 Gene yurt dıģına gönderilen ; REFĠK EKĠPMAN,CEVAT DERELĠ, ġeref AKDĠK, MAHMUT CÜDA, ALĠ AVNĠ ÇELEBĠ farklı bir çizgi olusturdular. Döndüklerinde hocalarına bir karģı çıkıģ içine girdiler.onlar empresyonist renkçilikten çok tablonun desen yapısına çizgisel kuruluģuna önem verdiler. Bu kuģak cezanne-picasso karıģımı bir kübizme bağlandılar. 22

23 CEVAT DERELĠ: Yerel eğilimli bir uslup geliģtirmiģtir. Anadolu kadınının erkeğini çalıģırken konu olarak ele almıģtır. Konu kübizme yakın bir ifade biçimiyle anlatılmıģtır. Resimlerinde gerçek anlamda bir kübizimden bahsetmemiz oldukça zordur. Figürlerinde daha çok sadelesģtirme çabası gözlemlenir. batıdaki kübist eğitimin telini oluģturan analitik biçimleme görülmez. 23

24 Ali Avni ÇELEBĠ ve Zeki KOCAMEMĠ; Almanya da HANS HOFMAN IN atölyesinde çalıģıyordu. Hoca resim sanatının temelini desen olarak görüyordu. Öğrencilerine modele yeni bir bakıģın yorumun ilkelerini aģılıyordu. Örneğin canlı modele yada nesneye baģlı baģına bir bakıģ değil çevresiyle ilgisi göz önünde bulundurulmalıydı. Doğal nesneler ilk olarak geometrik bir kalıp içine alınarak çizgisel bir Ģemaya oturtulup hava içinde kapladığı yeri kitle ağırlığı ile saptanacaktı. Böyle bir desen Kübizmin geometrik prensiplerine nesnelerin Ģematik parçalara ayrılmasına uygun olmakla beraber bir yandan da EKSPRESYONĠST sisteme uygun bulunuyordu. 24

25 25

26 ZEKĠ KOCAMEMĠ 26

27 Abidin Dino, Nurullah BERK Zeki Faik Ġzer Elif Naci, Cemal Tollu ve heykeltraģ Zühti Müritoğlu D grubunu oluģturmuģtur. Müstakillerin pek belirlenmeyen sanat eğilimlerine karģın D grubu sanata ne getireceği önceden saptanmıģtı. D gubu kübizm ve konstriksüyon eğiliminde birleģeceklerdi. (Konstrüksiyon inģacı kurucu anlamına geliyor) Zeki Faik Ġzer kübizmden çok soyutlamaya önem vermiģtir. DıĢ görünüģlerden arınmıģ dıģ görünüģü izlemeyen renk lekelerini peģin tasarlanmamıģ hesaplanmamıģ fırça oyunlarına girmiģti. D grubu giderek geniģledi. Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Halil Dikmen,EĢref Üren, Sabri Berkel, Hakkı Anıl, Arif Kaptan, Salih Urallı katıldı. Bedri Rahmi Eyüpoğlu Türk sanatında önemli bir isimdir. Onun resmleriyle ılk defa resım Anadolu kaynağından beslenmeye baģlamıģtır. FOLKLORĠK motifler halı,kilim çini,yazma,hat sanatı, minyatür resimlere görsel bir eleman olarak katılmıģtı. Ġlk defa Bedri Rahmi ile doğu-batı sentezinden söz etmek mümkün oldu. Farklı bir çok malzeme ile çalıģan sanatçı, mozaik duvar resimleri mekan düzenlemeleri yapmıģtır. Daha sonra; yenı dal gıbı guruplar gundeme gelmıģtir. Bunlar zaman zaman toplumsal içerikli mesajlar vermeye yönelmiģtir. Resimlerinde konu olarak yoksul kiģileri iģçileri iģlemiģlerdir. KurtuluĢ savaģı konulu resimlerede rastlanmak mümkündür. 27

28 ABĠDĠN DĠNO ABĠDĠN DĠNO 28

29 NURULLAH BERK 29

30 ZEKĠ FAĠK ĠZER 30

31 ELĠF NACĠ 31

32 CEMAL TOLLU Fikret Mualla : Herhangi bir gruba dahil olmayan bohem yaģantısı ve bu yaģantının izlerini taģıyan resimleriyle meģhur olmuģ, hayatı boyunca pariste yaģamıģ sanatçılarımızdandır. Güçlü bir desen anlayıģı vardır. Ġyi bir renkçi idi. Resimlerinde daha çok paris sokakları ve meyhaneler soyut figurative bir eğilimle ele alınmıģtır. Fahrünisa Zeid: Özgün üslubuyla dikkat çeker. Resimlerinde doku ağırlıklı soyutlamalar vardır. Fikret Mualla ve Fahrünisa Zeid yurt dıģında da belli bir yer edinmiģ sanatçılarımızdandır. 32

33 FĠKRET MUALLA FĠKRET MUALLA 33

34 FAHRÜNNĠSA ZEĠD Günümüz resmindeki baģlıca yönelimleri Ģu gruplar halinde toplayabiliriz, Genellikle izlenimci bir anlayıģ doğrultusunda, kazanılmıģ deneylere bağlı çalıģmalarını kararlı bir çizgide sürdürenler.(ibrahim çallı kuģağı) Eski deneyleri, yeni anlayıģlara doğru geliģtirenler biçimci ve inģacı eğilimde yapıt verenler.( Nurullah Berk,Cevat Dereli) Yöresel görünümleri ve bizim insanımıza çağdaģ anlayıģla yorumlayanlar.geleneksel kültürümüzden ve sanatımızdan yaralanma çabası gösterenler ( Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Turgut Zaim, Nuri Ġyem) Naif ressamlar ya da resimlerinde belirli ölçüde naif öğelere yer verenler ( Hüseyin Yüce, Yalçın Gökçebağ ) EleĢtirsel, toplumsal yada toplumcu gerçekçiler; ( NeĢet Günal, NeĢe Erdok) 34

35 BEDRĠ RAHMĠ EYÜPOĞLU TURGUT ZAĠM 35

36 TURGUT ZAĠM HÜSEYĠN YÜCE 36

37 YALÇIN GÖKÇEBAĞ NEġET GÜNAL 37

38 NEġET GÜNAL NEġE ERDOK 38

39 NEġE ERDOK Fantastik gerçekçiler ; Türk resmine özgün bir kiģilik katmak isteyenler ( Ergin Ġnan, Mehmet Güleryüz) Non-figütarifler yada soyutçular ( Adnan ÇOKER, Ferruh BaĢağa,Fahrinüsa Zeid, Zeki Faik Ġzer, Halil Akdeniz) Figüratif soyutlamacılar: ( Adnan Turani; Hayati Misman, Mustafa Ayaz) Kavramsal sanat çalıģmaları ve yeni deneysel giriģimlerde bulunanlar ( Ömer Uluç,Bedri Baykam, Erdağ AKSEL) 39