ĐSTATĐSTĐK. Okan ERYĐĞĐT

Transkript

1 ĐSTATĐSTĐK Okan ERYĐĞĐT

2 Araştırmacı, istatistik yöntemlere daha işin başında başvurmalıdır, sonunda değil..! A. Bradford Hill, 1930

3 ĐSTATĐSTĐĞĐN AMAÇLARI Bilimsel araştırmalarda, araştırmacıya kullanılabilir yöntemler vermek. Tek başlarına bir anlam ifade etmeyen sayısal bilgileri düzenlemek, özetlemek, kendine has yöntemlerle verileri tablo, grafik ve şekillerle göstermek. Doğru ve geçerli verilerle sonuca ulaşıp, mevcut durumu objektif bir şekilde kullanıcıların hizmetine sunmak.

4 ĐSTATĐSTĐĞĐN AMAÇLARI Toplumun değişik sayıdaki problemlerini çözümlemek için, programların düzenlenmesine yardımcı olmak. Mevcut düzenin aksayan yönlerini ortaya koymak ve değişikliği için yapılan girişimlere dayanak göstermek. Đhtiyaçların önceden belirlenmesinde yardımcı olmak.

5 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI Sağlık Hizmetlerinde istatistiğin kullanım alanlarının hizmet sektörü olarak üç kısımda incelemek mümkündür. 1.Sağlık Hizmetlerinin Planlanmasında, 2.Sağlıkla Đlgili Bilimsel Araştırmaların Yürütülmesinde, 3.Hizmet Göstergesi Olarak Kullanılmasında.

6 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI 1- Sağlık Hizmetlerinin Planlanmasında: Sağlık Hizmetlerinde arzu edilen hedeflere en kısa sürede ve en ekonomik yoldan ulaşılabilmesi için; bu hizmetlerin uygun bir şekilde planlanması, örgütlenmesi ve yürütülmesine bağlıdır. Bunu gerçekleştirebilmek için güvenilir verilere ve doğru bir değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Bu da ancak istatistik biliminin yardımıyla gerçekleşebilir.

7 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI 2- Sağlıkla Đlgili Bilimsel Araştırmaların Yürütülmesinde: Bir araştırmanın geçerli ve yaralı olmasının en önemli şartı bilimsel olmasıdır. Araştırmanın bilimselliğini ise istatistik bilimi sağlar. Çünkü bütün araştırmaların hazırlık, planlama, yürütme, değerlendirme ve kara verme aşamalarında istatistik tekniklerinden yaralanılır. Bununla araştırma bilimsel bir özellik kazanır.

8 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI 3- Hizmet Göstergesi Olarak Kullanılmasında: Sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında ilgili personelin yaptığı işlerin çoğunu gözle görmek mümkün değildir. Bu nedenle hizmetteki başarı durumunu öğrenebilmek için, bazı temel göstergelerden yaralanılır. Bu hizmet göstergeleri de ancak, istatistiksel teknikler yardımıyla belirlenebilir.

9 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI Koruyucu Sağlık Hizmetlerinde Kullanılması: Genel Sağlık politikalarının tespit edip, planlamasında, Bölgenin ve toplumun durumunun tespit edilmesinde, Bölgeler arasındaki hizmetlerin karşılaştırılmasında, Bölgenin sağlık problemlerinin öncelik sırasına göre belirlenip, çözümlenmesinde, Sağlık tedbirlerinin yerinde ve zamanında alınmasında,

10 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI Koruyucu Sağlık Hizmetlerinde Kullanılması: Sağlık tesislerinin planlanmasında, Personel ihtiyacının tespitinde ve ihtiyacın zamanında karşılanmasında, Toplum (nüfus) yapısının belirlenmesinde, Gerekli araç ve gerecin zamanında temin edilmesinde, Yürütülen işlerin kontrolünde ve halkın eğitiminde kullanılır.

11 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI Tedavi Edici Sağlık Hizmetlerinde Kullanılması: Teşhise kara verirken elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, Hastalığın genel seyrinin takip edilmesinde, Uygulanan tedavi yöntemlerinin, başarı derecelerinin karşılaştırılmasında,

12 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐSTATĐSTĐĞĐN KULLANIMI Tedavi Edici Sağlık Hizmetlerinde Kullanılması: Laboratuar muayenelerinin sonuçlarının yorumlanmasında, Klinik deneylerden elde edilen sonuçların yorumlanmasında, Yapılan hizmetlerin karşılaştırılması ve başarı durumunun değerlendirilmesinde kullanılır.

13 ĐSTATĐSTĐĞĐN GEÇERLĐLĐĞĐ Đstatistiğin geçerli olabilmesi için; toplanan verilerin doğru olması gerekir. Sağlık Hizmetlerinin ayrılmaz bir parçası olan ve verilerin elde edilmesinde büyük bir rol oynayan tüm sağlık personelinin, doğru bilgi toplaması, gerçeğe uygun olmayan verilere kesinlikle itibar etmemesi gerekir. Aksi takdirde hizmet bölgelerinden elde edilen yanlış veriler, merkezde, yanlış kararların alınmasına ve yanlış uygulamalara neden olabilir.

14 Bilimsel bilgi üretimi için doğru, uygun ve yeterli veri gereklidir. Kalitesi şüpheli veriden iyi sonuç alabilecek herhangi bir istatistik yöntemi yoktur. BUYSE, 1984

15 Đstatistik Nedir?

16 Đstatistik Nedir? Đstatistik, veri olarak ifade edilir. Sayılabilen her bilgi. Đstatistik, verilerin toplanması, düzenlenmesi, analiz edilmesi ve yorumlanmasıdır. Đstatistik, bir tahmindir. Bu tahmin de, yığın parametrelerinin tahminidir. Đstatistik, belirli amaçlar için veri toplama, toplanan verileri tasnif etme, çözümleme ve yorumlama bilimidir. Đstatistik, sayısal verileri değerlendiren bir bilim dalıdır.

17 Đstatistiksel Yöntemler Üzerinde çalışılan konu ile ilgili sayısal verilerin, gözlem veya deneme yolu ile doğru olarak toplanması, özetlenmesi, konuyu tanıtacak şekilde işlenmesi, bilinen faktörlere göre analizi, başka verilerle ilişkilerinin belirlenmesi ile sonuçların yorumlanması ve genelleştirilmesi için yapılan bütün işlemler Đstatistiksel Yöntemler olarak bilinir.

18 Đstatistiksel Yöntemler Đstatistiksel yöntemler iki ana gruba ayrılır: 1. Tanıtıcı (Betimsel) Đstatistik: Elde edilen verileri tanıtan sayısal bilgiler üretilmesi, bunların anlaşılır olabilmesi için bilgilerin tablo ve grafiklerle özetlenmesi. 2. Açıklayıcı (Çıkarımsal) Đstatistik: Örnekten elde edilen bulgularla örneğin çekildiği yığın hakkında tahminlerde bulunma, karşılaştırmalar yapma ve kararlara varma işlemleri, çıkarımsal istatistiğin konularıdır.

19 Neden Đstatistik?

20 Đstatistik; Neden Đstatistik? Ne kadar? Ne zaman? Nerede? Nasıl? Kaç tane? Hangi oranda? Sorularına yanıt arar.

21 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar

22 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Yığın (Evren - Populasyon - Toplum - Ana kütle): Belli özellikteki birimlerin meydana getirdiği toplumdur. Herhangi bir yığın, o yığını meydana getiren birimlerin tanımlanmasıyla belirtilir. Tanımda geçen belli özelik incelenen birimleri diğer birimlerden ayırır. Yığın küçük yada büyük, sonlu yada sonsuz olabilir.

23 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Örnek (Örneklem( Örneklem): Yığının özelliklerini taşıyan, yığının küçük bir parçası yada alt kümesidir. Örneğin; yığın A Hastanesi çalışanları ise; A Hastanesi dahiliye servinde çalışanlar veya doğum yeri Ankara olanlar birer örnektir.

24 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Parametre: Yığını tanımlamak için kullanılan, yığından elde edilen değerlere parametre denir. Đstatistik: Örnekten hesaplanan, örneği tanımlamak ve yığına ilişkin tahminlerde bulunmak için kullanılan değerlere istatistik denir.

25 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar YIĞIN PARAMETRE ÖRNEK ĐSTATĐSTĐK

26 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Ortalama Varyans Standart Sapma Birey (Gözlem) Sayısı Đstatistik (Örnek) X S 2 S n Parametre (Yığın) µ σ 2 σ N

27 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Değişken: Birimlerin farklı değerler alabildikleri nitelik yada niceliklerine denir. Örneğin; kilo, boy uzunluğu, göz rengi kişiden kişiye, yağış miktarı mevsimden mevsime, bölgeden bölgeye farklılık gösterebilir. Bağımlı Değişken: Değeri başka değişkenler (faktörler) tarafından etkilenerek değişen değişkenlerdir. Bağımsız Değişken: Değeri bağımsız olarak oluşan, başka değişkenlerin değişimi üzerinde etkide bulunan (faktör) değişkenlerdir.

28 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Tamsayım: Yığının belli değişkenler bakımından bütün birimleri gözlenerek verilerin toplanmasıdır. Örneğin; her 5 yılda bir yapılan genel nüfus sayımı bir tamsayımdır.

29 Đstatistikte Bazı Temel Kavramlar Örnekleme: Yığın içinden, rastgele seçilen bir kısım birimden, verilerin toplanmasıdır. Örnekleme yapmanın gereği; yığından alınacak sonuçtan daha ucuz olması, daha çabuk ve daha az insan gücüyle elde edilebilmesidir. Örneklemenin yığını temsil edebilmesi için; birimlerin olabildiği kadar fazla olması ve tesadüfi seçilmiş olması gerekmektedir.

30 Đstatistiksel analizler yapmadan önce ilgili birimlerden bilgi toplanır. Bilgi toplama aşamasında değişkenlerin ölçülmesi gerekir.

31 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Sınıflama Ölçme Düzeyi Sıralama Ölçme Düzeyi Eşit Arlıklı Ölçme Düzeyi Oranlama Ölçme Düzeyi

32 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Sınıflama Ölçme Düzeyi: Birimlere niteliklerine göre belirli adlar verilmesidir. Örneğin; kan grupları, hastanın mesleği, doğum yeri, saç rengi vb. Burada; birimlerin sınıflara ayrılması söz konusudur. Örneğin; sarı saçlılar, siyah saçlılar... vb. Büyüklük küçüklük söz konusu değildir.

33 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Sıralama Ölçme Düzeyi: Birimlerin, belirli bir niteliğe göre, ilişkiler kurarak büyüklük-küçüklük, küçüklük, eşitlik sıralamaların yapıldığı ve sınıf adlarının da buna göre belirlendiği ölçme düzeyidir. Örneğin; incelenen birimler: Boy Uzunluğuna Göre: - Kısa, - Orta, - Uzun, Eğitim Durumuna Göre: -Đlkokul, - Ortaokul, - Lise, - Üniversite vb.

34 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Eşit Aralıklı Ölçme Düzeyi: Verilerdeki birimlere verilen sayılar arasındaki farklar, matematiksel olarak ifade edilir. Negatif değerler alabilirler. Sıralama ve sınıflama ölçme düzeylerine oranla daha hassastır. Ayrıca sayılar bir birim ile ifade edilir. Örneğin; hava sıcaklığının; 5 C o, 10 C o, 20 C o gibi birimlerle ifadesi.

35 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Oranlama Ölçme Düzeyi: Eşit aralıklı ölçme düzeyinde yapılan bir ölçme, mutlak bir sıfır noktasına göre yapılıyorsa, buna oranlama ölçme düzeyi denir. Negatif değer alamaz. Örneğin; hızın, ağırlığın, uzunluğun sıfır noktasına göre tanımları yapılmıştır ve negatif değerler alamazlar.

36 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Nitel (Kalitatif( Kalitatif) ) Değişkenler: Sınıflama ve sıralama ölçme düzeyinde ölçülen değişkenlere denir. NitelikN (sayısal olmayan) olarak belirtilebilen özelliklerdir. Nicel (Kantitatif( Kantitatif) ) Değişkenler: Eşit aralıklı ve oranlama ölçme düzeyinde ölçülen değişkenlere denir. Birimlerin ölçülerek yada tartılarak değeri saptanan özellikleridir. Bu değişkenlere sayısal değişken de denir.

37 ÖLÇME DÜZEYLERĐ Nicel değişkenler alabilecekleri en büyük değer ile en küçük değer arasındaki fark olan değer aralığındaki bütün sayıları alıp almamasına göre; I- Süreksiz (Kesikli) Değişken: Değer aralığındaki bazı değerleri alabilirler. Süreksiz değişkende tam değeri ifade eder. Örneğin; sınıftaki öğrencilerin sayısı, ağızdaki diş sayısı, ailedeki çocuk sayısı vb. Sayarak elde edilen değişkenlerdir. II- Sürekli (Kesiksiz) Değişken: Değer aralığındaki bütün değerleri alabilirler. Örneğin; ilacın etki süresi, boy uzunluğu, ağırlık vb. Tartarak, ölçerek veya herhangi bir analiz yöntemi kullanılarak elde edilen değişkenlerdir.

38 Đstatistik Matematik ± Hata

39 Teşekkürler