AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI ÜLKE RAPORU, 2013

Transkript

1 AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI ÜLKE RAPORU, 2013 HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SOSYAL VE KÜLTÜREL EĞİTİMLER VE FAALİYETLER GRUP BAŞKANLIĞI T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

2 1 İçindekiler GİRİŞ... 3 ÜLKEMİZDE AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları... 8 Aile Eğitimi Kurs Programları (0-18 Yaş)... 9 Eğitici Eğitimleri Formatör Eğitimleri Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş) Uygulamaları ve Özellikleri Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı Yaş Aile Eğitim Programı Yaş Aile Eğitim Programı Yaş Aile Eğitim Programı YILI AİLE EĞİTİMİ FAALİYETLERİ Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP) Yaş Anne Destek Eğitimi Kurs Programı Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi (Temel ADP) Yaş Aile Rehberliği Kurs Programı Çocuk Bakım ve Oyun Odaları Aile Eğitimi Programlarının (0-18 Yaş) Değerlendirilmesi Çalışması SONUÇ Kaynakça... 29

3 2 TABLOLAR Tablo Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları... 8 Tablo Yılları Arası Toplam Aile Eğitimi Programları Kurs/Kursiyer Sayıları Tablo Yılları Arası Aile Eğitimi Programları Eğitici Eğitimleri Sayıları Tablo Yaş Aile Eğitimi Eğitici Ve Formatör Sayıları Tablo Yaş Aile Eğitimi Gruplara Göre Kurs Ve Kursiyer Sayıları Tablo Yaş ve 7-11 yaş Baba Destek Eğitimi kurs ve kursiyer sayıları Tablo 7. Diğer Kurs Türlerinde Açılan Kurs Ve Kursiyer Sayıları Tablo 8. Aile Eğitimi Programlarına Yönelik Toplam Sayılar Tablo Yaş AEP Materyal Basım Listesi Tablo 10. Çocuk Bakım ve Oyun Odası Etkinlikleri Programlarına Yönelik Kurs/Kursiyer Sayıları Tablo 11. Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş) 2012 Yılı ile 2013 Yılı Verilerinin Karşılaştırılması... 27

4 3 GİRİŞ Bilgi çağını yaşayan dünyamızda birey ve toplumun geleceği; bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretme becerilerine bağlıdır. Eğitimin yaşam boyu devam ettiği gerçeğinden hareketle, bireyin yaşı ne olursa olsun, koşulları ne olursa olsun, öğrenmek ve gelişmek kişisel yaşamın temel hedefi olmak durumundadır. Bu temel gerekçe yaşadığımız dönemin ve bireysel mutluluğumuzun en önemli gerekliliklerindendir. Gerek bireysel gerekse toplumsal hayatımızın gelişiminde, sürekli yeni bilgi ve becerileri kazanmak kaçınılmaz bir zorunluluktur. Anne babalık da bireyin hayatının en anlamlı ve en önemli dönemi ve sorumlulukları arasındadır. Toplumsal hayatın ana unsurlarından olan aile, anne baba ve çocuklardan meydana gelmiş, ekonomik ve sosyal bir kurumdur. Aile, gerek birey gerekse toplum için en temel unsurdur.bu yönüyle birey ve toplum arasında iletişim kuracak birey ve toplumu karşılıklı olarak birbirine bağlayacak bir köprü görevi üstlenir. Bireyin yaşamında çok önemli bir yer tutan aile kişinin beslenme, bakım, sevgi ihtiyacı, duygusal ve psikolojik gelişim, eğitim, kültürel değerleri kazanma, sağlıklı zekâ gelişimini sürdürme gibi temel ihtiyaçların karşılandığı birincil ortamdır. Aile üyeleri arasındaki ilişkiler ve aile ortamı, psiko-sosyal yönden gelişen bireyin en çok etkileşime uğradığı yerdir. Bu ilişkiler, bireyin kendine güvenmesini, kendine ve diğer bireylere sevgi duymasını, kimlik kazanmasını, kişilik gelişimini, sosyal beceriler geliştirmesini ve topluma uyum sürecini olanaklı hale getirir. Ailenin toplum içerisindeki temel işlevlerini yerine getirmesi açısından yaşadığı pek çok sıkıntıya rağmen temelde değişmeyen tek şey, ailenin çocuğun hayatının merkezinde olduğu ve olumlu ya da olumsuz, çocuğun hayatına yön verdiği gerçeğidir. Çocuk, içinde yaşayacağı toplum ve kültüre ait bilgileri ilk ve en somut şekliyle aile içinde almakta, sosyal çevre ve diğer insanlarla temasın başlangıcını burada gerçekleştirmektedir. Aile kurumunun birey üzerindeki etkisinin nedenli kalıcı ve biçimlendirici olduğu da düşünülürse, aile kavramının önemi daha da belirginleşmektedir. Nitekim 1982 Anayasasının 41. maddesinde; Aile, Türk toplumunun temelidir ve esler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar. denilerek ailenin korunması Devletin görevi olarak belirlenmiştir. Aile toplumun en küçük ancak en temel birimi olduğundan, toplumun sağlıklı bir şekilde gelişmesi, ilerlemesi, toplumsal huzur ve barısın sağlanabilmesi açısından sağlam temellere dayalı ailelerin varlığı

5 4 son derece önemlidir 1. Dolayısıyla ailenin korunmasında, toplumun huzurunun sağlanmasında, aileleri eğitim programları aracılığıyla bilgilendirmek önemli bir role sahiptir. Bireyin doğal çevresi olan ailesi onun yetişmesinde en büyük güce ve işleve sahiptir. Anne babalar çocuklarının eğitim ve gelişim sürecinde doğal üyelerdir. İnsanın yaşam boyu seçme özgürlüğüne sahip olamadığı tek ve en önemli şey ailesidir. Bireyin kendi ailesini seçme hakkına sahip olamamasına karşılık, çocukların toplumsal ve ruhsal açıdan sağlıklı bireyler olarak yetişebilmeleri için uygun ortamların kurulması ve sürdürülmesi, ailenin bilinçli davranmasına bağlıdır. Bu nedenle çocukların doğal eğiticisi olan anne ve babaların bilinçli ve sistemli bir şekilde eğitim sürecine katılmaları gerekmektedir. Günümüzdeki bazı sosyal, ekonomik ve demografik değişiklikler hareketliliğin artması, hem evde hem işte çalışmak zorunda olan aileler, daha fazla tek ebeveynli çocuk yetiştirme ve çekirdek aile gibi nedenler, ailelerde stresi artırmış ve ailelerin aile ve çocuk eğitimi konusunda destek alabilecekleri informal kaynaklara ulaşımı güçleştirmiştir. Hem komşuluk hem de sosyal kademelerde ailelerin ve çocukların birbiriyle işbirliği ve sorumluluk içinde hareket etmesi de azalmıştır. Endüstrileşme ile birlikte gelişen sosyal değişiklikler ebeveynlik ve çocuk sağlığı ve eğitimi konusundaki eğitimi zorunlu hale getirmiştir. 2 Aileler, yaşadıkları toplumun değer yargılarını da dikkate alarak, çocuklarını yetenekli bir yetişkin olarak yetiştirebilmek için, toplumun diğer yetenekli bireylerine yakınlık, diğer bakım alanlarında yeterlilik ve zor yaşam koşullarında ebeveynlikle ilgili motivasyona ihtiyaç duymaktadırlar. Aile eğitim ve destek programları ailelerin bu ihtiyaçlarına cevap vermek üzere hazırlanmış ve uygulamaya koyulmuştur. 3 Aile eğitiminde dünden bugüne katedilen aşamaların belirlenmesi, kaliteyi artırmak için kaydedilen gelişmelerin izlenmesi ve faaliyeti yürüten tüm birimlerle paylaşılması; bundan sonra yapılacak olan çalışmalara ışık tutulabilmesi açısından son derece önemlidir. Genel Müdürlüğümüz Sosyal ve Kültürel Eğitimler ve Faaliyetler Grup Başkanlığı tarafından hazırlanan ve geçmişten bugüne gelinceye kadar bakanlığımız çatısı altında yürütülen aile eğitimi çalışmaları Aile Eğitimi Uygulamaları Ülke Raporu, hazırlanmıştır. Bu rapor, aile eğitimi hususunda işbirliği yapılan tüm birimlere sürdürecekleri çalışmalarda yol gösterici olacaktır. Bu yıl ilki hazırlanan raporda Aile eğitimlerini bilimsel, disiplinlerarası ve çok sektörlü bir yaklaşımla ele alarak, değişen ihtiyaçlara cevap verebilen, kurumsallaşmış, sürdürülebilir programlarla hizmeti toplumun tüm kesimlerine ulaştırabilmek gayesiyle gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarılması ve açıklanması amaçlanmıştır. DÜNYA DA AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI 1 Oğuzman / Dural, s. 2; İnan, (Medeni Hukuk), s. 182; Erkal, s. 408; Gökçe, (Aile ve Aile Tipleri) s Powell, D. R., Parenting Education in Family Literacy Programs, Handbook of Family Literacy Programs (Ed: B. H. Wasik); Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 3 T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi (2007). 3 (12)

6 5 Değinilen sosyal değişiklikler ve sorunlarla çok daha önceleri karşılaşan Batılı ülkelerde, ailede bozulan ilişkilerin ve aksaklıkların düzeltilmesi, koruyucu, önleyici ve geliştirici hizmetlerin sağlanması için aile eğitim programları geliştirilmiştir ( Aile Yaşamı Eğitimi (Family Life Education). Bu çerçevede ailelerin eğitime ihtiyaç duydukları konular belirlenmiş, yetişkin eğitimine uygun programlar geliştirilmiş ve uygulanmıştır. 4 Dünyada farklı demografik özelliklere sahip ailelere yönelik pek çok farklı aile eğitimi programı uygulandığı görülmektedir. Yapılan çalışmalar hangi eğitim seviyesinde ve sosyo-ekonomik düzeyde olursa olsun ailelerin farklı konularda aile eğitimine ihtiyacı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Uygulanan programların sonunda ebeveynlerin anne-babalık davranışlarının olumlu yönde değiştiği; anne-babalıkla ilgili stres düzeylerinin düştüğü ve öz yeterlilik duygularının yükseldiği belirlenmiştir. Ayrıca aile eğitimi programlarının anne-babanın çocukla iletişimi ve çocuk bakımı konularında olumlu etkileri saptanmıştır. İlk aile eğitimi hareketi ABD de 1887 den itibaren kamu politikalarında yer almaya başlamıştır. Önceleri ziraat alanında gelişimi sağlamak amacıyla yürütülen çalışmalar, yirminci yüzyıl başlarında bahçecilik, ev konserveciliği, besin bilgisi gibi daha geniş bir içerikle devam ederken bir yandan da coğrafi anlamda yayılmaya başlamıştır. Çeşitli Avrupa Ülkeleri ve Amerika da ailelerin eğitsel ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olarak çeşitli programlar geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Bu programlardan bazıları şunlardır: Harvard Üniversitesi Harvard Family Research Project (HFRP) tarafından geliştirilen The-Family Development Demonstration Grant (FDDG) / Aile Kalkınmasında Yardım Uygulaması (AKYU) programıdır. Eğitim programı ailelerin yaşam becerilerini arttırmaya odaklanmaktadır. FDDG eğitim programına katılan aileler, çocuk yetiştirme, çocukların eğitim hayatına hazırlanması gibi konuların yanı sıra, kendi bütçelerini planlayabilme, kendileri için iş bulabilme eğitimleri almakta, ayrıca iş ararken merkezden yardım da alabilmektedirler. Güney Kaliforniya da başarıyla uygulanmakta olan NuParent Ebeveyn Eğitimi Programı, Amerika da çocuk ve ebeveyn eğitimi konusunda aktif çalışmalar gerçekleştiren Children s Bureau tarafından kâr amacı gütmeden yürütülmekte olan bir programdır. Program 0-5 yaş arası çocuk sahibi aileleri, çocuk gelişimi açısından önemli bir basamak olan erken çocukluk döneminde desteklemektedir. Kuramsal bilginin ailelerin eğitiminde yeterli ve etkili olamayacağı yaklaşımıyla, ailelerin ebeveyn olma konusundaki bakış açılarını etkili bir biçimde değiştirmek ve ihtiyaç duyulan yetenekleri sağlamak konusunda pratik ve güncel uygulamalara yer verilmektedir. Bir diğer ebeveyn eğitim programı örneği ise, Amerika Birleşik Devletleri nde, yaygın olarak okul öncesi çocuk eğitimi ve aile destek hizmetleri sunan toplum temelli bir organizasyon olan AVANCE Anne-Çocuk Programı dır. Programın temel 4 Güran, N., Aile Hizmetleri, Aile Yazıları, [B. Dikeçligil ve A. Çiğdem (ed.), 1991, c. 4] içinde, Aile Araştırma Kurumu, Ankara, ss

7 6 felsefesi, etkili çocuk yetiştirme ve destek programları aracılığıyla risk altında olan topluluklardaki aileleri güçlendirerek Amerikan toplumuna destek sağlamaktır. ABD deki yaklaşık 600 Anne Baba Eğitimi Programından en önde gelenlerinden birisi olan STEP (Systematic Training for Effective Parenting / Sistematik Etkin Ebeveyn Eğitim Programı) ise, altmıştan fazla bilimsel çalışmayla aynı zamanda en sık değerlendirilen programdır. Almanya, İsviçre, Avusturya, Belçika, Lüksemburg ve Amerika da uygulanmakta olan STEP, 1976 da geliştirilmiş olup daha sonra birçok kişi ve kurumun desteğiyle gelişmeye devam etmiştir. Programının farklı toplumsal katmanlardaki başarısı farklı araştırma metotlarıyla yapılmış birçok araştırmayla ölçülmüş ve kanıtlanmıştır. Almanya da Eğitim ve Araştırma Bakanlığı Koruyucu Araştırma Çerçevesinde değerlendirmeyi desteklemektedir. Kısa süre içinde ailelerde, aile bireyleri arasında birbirlerine karşı saygılı davranış, çocuklarla ilişkilerde hassaslık, stresin azalması, anne baba ve çocukların kendilerini daha değerli görmeleri, çocukların yanlış davranışlarının azalması vb. hususlarda anlamlı ve olumlu değişiklikler yaşanmıştır. Aileden Aileye Programı, Head Start, High/Scope Amerika Birleşik Devletlerinde uygulanan programlar arasından sadece bir kaçıdır. Aile eğitim programlarında sıklıkla rastladığımız içeriklerden birisi olan ebeveyn eğitim programları Avrupa ülkelerinde de en sık yer verilen eğitimler arasında yer almaktadır. Aile eğitimi programlarının Avrupa daki başarılı uygulamalarından bir tanesi, Almanya da Familien Bildung Ein Kooperationsprojekt (Aile Eğitimi Bir İşbirliği Projesi) başlıklı projedir. Aile eğitimi projeleri Almanya nın bütün eyaletlerinde uygulanmaktadır ve ücretlidir. Devletin sadece kendi bünyesinde yaptığı ya da devlet destekli özel kuruluşların ücretsiz çalışmaları da vardır. Proje Almanya nın Loebau-Zittau ve Görlitz bölgesinde üç farklı kurum tarafından birlikte yürütülmektedir. Bölgede refahı sağlamayı amaçlayan ve 2005 yılından beri düzenli olarak uygulanan program, bu doğrultuda ailelere, özellikle çocuklarının eğitiminde destek olmaya yönelik uygulamalar içermektedir. Güçlü aileler güçlü toplumları oluşturur. sloganıyla ve aileden başlayarak ebeveyn eğitiminde etkili olan bütün kurumların (aile kursları, çocuk bakıcıları, eğitim kurumları vb.) geliştirilmesi gerektiği yaklaşımına sahiptir. Diğer ülkelerden Erken Çocukluk Dönemi Gelişim Programı(İrlanda) Portage Projesi(Peru),Ev Temelli Proje (Kore),HIPPY(İsrail) örnek olarak verilebilir. 5 ÜLKEMİZDE AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI Ülkemizde de ailelerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu ihtiyaçların giderilmesi yönünde çalışmalar yapılmıştır. Belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda öncelikli ailelerden başlayarak uygulanacak 5 Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı

8 7 aile eğitim programlarının ailelerin çocuklarına karşı tutum ve davranışları ile öz yeterlilik duyguları açısından olumlu sonuçlar getireceği görülmüştür. Ayrıca, diğer eğitim kurumları ve yerel kuruluşların katkısıyla bu tür programların yaygınlaştırılması ve bu yolla çocukların çok yönlü gelişimlerinin desteklenmesi, okulöncesi eğitimin ailede de devamlılığının sağlanması, böylece daha sağlıklı ve üretken bireylerin topluma kazandırılması amaçlanmaktadır. Ülkemizde aile eğitim programları, aile eğitimi için birçok farklı yollar takip etse de temelde benzer amaçlara hizmet etmektedirler. Bu programlar ailelerin ebeveyn olmadaki sorumluluklarını kazanmalarına yardımcı olma, aile bağını güçlendirme, çocuk eğitimi ve gelişimi konusunda aileleri bilgilendirme, destek olma ve çocukları okula başlarken öğrenmeye hazır hâle getirmek gibi genel hedefler içlerinde en çok rastlanan konu başlıkları olarak düşünülebilir. 6 Ülkemizde doğrudan aile odaklı olarak aileleri desteklemeye yönelik çabaların yıllarında, Akıl Hıfzıssıhhası Cemiyeti Başkanı Ord. Prof. Dr. İhsan Şükrü Aksel tarafından Medikososyal Merkezi ve Askeri Tıbbiye de başlatılan Anne-Babalara Haftalık Sohbet Toplantıları adıyla başlatıldığı görülmektedir yıllarında ise Erken Destek Projesi, Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı, Prof. Dr. Sevda Bekman ve Prof. Dr. Diane Sunar tarafından tasarlanmış ve İstanbul da düşük gelirli çocukların annelerinin eğitimi yoluyla çocuklarının çok yönlü gelişimi hedeflenmiştir. Programın içeriği, çocuğun bilişsel gelişimine yardımcı olmak ve anneyi çocuğun gelişimine duyarlı kılarak çocuğun tüm gelişimini desteklemesini sağlamaktır. Daha sonra AÇEV uzmanları tarafından geliştirilen program 5-6 Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) kimliğine kavuşmuş, 1993 yıllında AÇEV -MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü- T.C. Başbakanlık SHÇEK işbirliğinde Halk Eğitim Merkezleri ve Toplum Merkezleri bünyesinde uygulanmaya başlanmıştır. Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP), Anne Destek Programı, Kadın Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Zihinsel Eğitim Programı başlıklarından oluşmaktadır. Aynı yıllar da Gazi Üniversitesinin geliştirmiş olduğu 0-4 Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı 1993 yılında UNICEF in teknik desteği ile MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü- Gazi Üniversitesi işbirliğinde yine Halk Eğitim Merkezleri bünyesinde uygulanmaya başlanmıştır. Değişen sosyal ve kültürel şartlarda ailelerin çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda aile eğitim programları ile desteklenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Aile eğitim programları ailelere hem ebeveynlikle ilgili bilgileri hem de çocuk bakım ve eğitimiyle ilgili bilgileri kazandırmaktadır. Aile eğitim programları, ailenin, çocukların okuldaki etkinliklerine de katılmalarını sağlamaktadır. Ailenin çocuklarının eğitimine 6 Şahin, Tezel, F. & Özbey, S. (2007). Aile Eğitim Programlarına Niçin Gereksinim Duyulmuştur? Aile Eğitim Programları Neden Önemlidir? T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Eğitim - Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(12), Aydoğmuş, K., Baltaş, A., Baltaş, Z., Davaslıgil, Ü., Güngörmüş, O., Konuk, E. ve diğ. Ana-Baba Okulu, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2006.; Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı

9 8 katılmaları, eğitimin devamlılığını sağlamakta, çocukların kendine güven duygusu, akademik başarısı ve ailesi ile ilişkilerinde olumlu etkileri olmaktadır. Bu nedenle ailelerin ihtiyaçlarına göre aile eğitim programlarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gereğinden yola çıkılarak 1993 yılından itibaren Genel Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde çeşitli Ebeveyn Eğitimi Programları uygulanmaktadır. Genel Müdürlüğümüz tarafından 1993 yılından 2009 yılına kadar Dünya Bankası ve AB nin mali, UNICEF ve Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) nın teknik, üniversitelerin akademik desteği; ilgili diğer kurumların katkıları ve Bakanlığımızın Yaygın Meslekî Eğitim Projesi, Millî Eğitimi Geliştirme Projesi, Temel Eğitim Projesi (TEP I. ve II. Faz) ve Önce Çocuklar Projesi (I. ve II. Faz) gibi projeleri ile il/ilçe halk eğitimi merkezlerinde ve ilgili kurumlarda Aile Eğitimi Kurs Programları uygulanmış ve aile eğitimlerinin bir devlet politikasına dönüştürülerek uygulanması sağlanmıştır ten 2010 yılına kadar uygulanan programlar, okul öncesi eğitimi hizmetlerinden yararlanamayan çocukların ve annelerinin gelişimini desteklemektedir. Olumsuz çevre koşullarına rağmen ev merkezli olarak yürütülen bu programlar ile çocukların aldıkları okulöncesi eğitimle bilişsel, sosyal, duygusal gelişmeleri sağlanmakta, okul başarıları artmakta idi Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları Tablo Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı (MEB-UNICEF - Gazi Ün. İşbirliği) Yaş Aile ve Çocuk Eğitim Programı (MEB - UNICEF İşbirliği) Yaş Benim Ailem (MEB - UNICEF İşbirliği) Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) (MEB - AÇEV İşbirliği) Aile İçin Temel Eğitim Programı (AİTEP) (MEB - UNICEF İşbirliği) Baba Destek Eğitim Programı (BADEP) (MEB - AÇEV İşbirliği) Devlet Planlama Teşkilatı Dokuzuncu Kalkınma Planında ( ) da Giderek hızlanan değişim süreci aile ve toplum içi kültürel ve sosyal ilişkileri de olumsuz etkilemiştir. Kitle iletişim araçlarının çeşitlenmesi, aile içi iletişimde geleneksel yöntemlerin dışına çıkılamaması ve eğitim sisteminin aşılamayan sorunları gençlerin aileden kopma, toplumsal sorunlara duyarsızlaşma, ümitsizlik ve özgüvensizlik gibi sorunlarını ve bunun sonucunda şiddete eğilimini artırmıştır. Diğer taraftan, iletişim olanaklarının artması ve sivil toplum kuruluşlarının gelişmesi gençlerin kendileriyle ilgili taleplerini açıkça dile getirmelerine olanak sağlamaktadır (madde 272) denilmektedir. Aile içi iletişimde belirlenen bu sorunların çözümüne yönelik ise Çocuğun bakımı yetiştirilmesi için ideal ortam olan aileye yönelik

10 9 eğitici programlarının yaygınlaştırılması (madde 627) öngörülmüştür (DPT, 2006: 97) Dokuzuncu Kalkınma Planı ile üç yıllık perspektifle hazırlanan Orta Vadeli Programa ( ) uygun olarak mevcut durum analizinin yanı sıra bir yıllık dönem için makroekonomik, sektörel ve bölgesel politikaların belirlendiği, amaç, hedef, strateji ve öncelikler ile bu doğrultuda bütün kamu kesiminin alması gereken tedbirlerin yer aldığı politika dokümanı olan 2009 Yılı Programı nın gelir dağılımının iyileştirilmesi, sosyal içerme ve yoksullukla mücadele bölümünde ise ailenin bütünlüğünün korunması, bilinçlendirilmesi ve ekonomik olarak desteklenmesine yönelik çalışmalar etkinleştirilmesi şeklinde ifade edilen 86 sayılı önceliğe yönelik Yoğun göç, hızlı ve çarpık kentleşme sonucunda ortaya çıkan sosyokültürel uyum sorunlarını azaltmak ve aile kurumunu güçlendirmek şeklinde ifade edilen 178 nolu tedbir kapsamında şu çalışmaların yapılması öngörülmüştür (RG, 30/10/2008): Aile eğitim ihtiyaçlarının analiz edilmesi, Aile eğitimi müfredatı geliştirme çalışmalarının yapılması, Aile destek hizmet modelleri geliştirilmesi, Eğitim programları materyalleri hazırlanması, Hâlihazırda bu eğitimi veren kurumların akreditasyonuna yönelik çalışmaların yürütülmesi Aile Eğitimi Kurs Programları (0-18 Yaş) yılları arasında, Genel Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde, aile ve çocuğa hizmet götüren 12 paydaş kurum ile 6 farklı üniversitenin akademik desteği ile hizmet tekrarı, kaynak israfı ve uygulamada karmaşaya neden olan aynı yaş aralığına yönelik Erken Çocukluk Gelişimi Aile Eğitimi Programları (0-6 yaş) uygulamadan kaldırılarak, toplumun tüm kesimlerinin ihtiyaçları dikkate alınarak yeniden yapılandırılmış ve Aile Eğitimi Kurs Programları (0-18 Yaş) geliştirilmiştir. Program TTKB nin tarih ve 16 Sayılı Kararı ile Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere) olarak onaylanmış ve Bakanlığımızın 20 Eylül 2010/55 No lu Genelgesi ile hem Bakanlığımız tarafından hem de Bakanlığımız işbirliğinde diğer Bakanlıklar, resmi kurum/kuruluşlar, belediyeler ve STK lar tarafından 2010 Yılı Eylül ayından itibaren tüm ülke genelinde uygulanmaya başlanılmıştır. Hayat boyu öğrenme yaklaşımı çerçevesinde geleneksel okul sistemlerinin ihmal ettiği ya da ulaşmakta güçlük çektiği bireylere farklı ve sorun odaklı yaklaşımlar yoluyla ulaşmak ve ihtiyaç duydukları alanlarda eğitimler verme yoluyla bu bireylerin eğitim seviyelerini yükseltmek ve bu yolla yaşam kalitesinin artmasına katkıda bulunmak çağdaş toplumların önemli sorumlulukları arasında yer almaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü 60 ı aşkın alanda 2000 in üzerinde farklı eğitim programı yoluyla ülkenin farklı yaş gruplarındaki bireylerine çeşitli eğitim olanakları sunmaktadır. Bu eğitimler arasında yer alan ve yıllardır önemli bir talep gören 0-18 Yaş Aile Eğitimi Programlarının genel amacı hayat boyu eğitim anlayışıyla, 0-18 yaş çocukların bakımından ve

11 10 eğitiminden sorumlu kişi ve ailelere, değişen ihtiyaçlara yönelik olarak hazırlanan, koruma, önleme ve geliştirme amaçlı, kurumsallaşmış Aile Eğitimi Programları yolu ile çocuk bakımı, gelişimi ve eğitimi konularında bilgi, beceri ve tutum kazandırmaktır. Programın Hazırlanması Sırasında Katkı Sağlayan Kurum ve Kuruluşlar: MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (Aynı zamanda koordinatör) Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (YEĞİTEK) Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED-Mülga) Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü (Mülga) Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (Mülga) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK-Mülga) Sağlık Bakanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı Tarım Bakanlığı, GAP idaresi Başkanlığı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) UNİCEF (Erken Çocuk Gelişimi Bölümü) Anne Çocuk Eğitimi Vakfı (AÇEV) Programın Bilim Kurulu Üyeleri: Prof. Dr. Çiğdem KAĞITÇIBAŞI Prof. Dr. Sevda BEKMAN Prof. Dr. Ozana URAL Prof. Dr. Ayla OKTAY Prof. Dr. İlgi ERTEM Prof. Dr. Işıl BULUT Prof. Dr. Fulya TEMEL Prof. Dr. Figen ŞAHİN Koç Üniversitesi Boğaziçi Üniversitesi Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Başkent Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere) ile anne-babaların anne-babalık becerileri nin geliştirilmesi ve böylece aile içi ilişkilerin güçlendirilmesi yoluyla çocuğun ve ergenin var olan potansiyelini kullanmasını sağlamak amaçlanmaktadır. Programla anne-babalara, çocuk gelişimi ve

12 11 eğitimi, olumlu anne babalık becerileri, sağlık, beslenme, olumlu davranış kazandırma, temel alışkanlıklar kazandırma, toplumsal cinsiyet eşitliği, aile içi iletişim, aile içi şiddet, aile içi çatışma ve çatışma çözme teknikleri, temel insan hakları ve çocuk hakları, ergenlik dönemi gelişim özellikleri, ergenlik döneminde riskler ve sorunlar, meslek seçimi-geleceği planlama, okula hazır başlama, okul aile işbirliği, özel gereksinimli bireylere duyarlılık geliştirme gibi konularda eğitim verilerek daha sağlıklı ve başarılı nesiller yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Program geliştirme sürecinde Bilim Kurulu ve program danışman ve yazarlarınca her yaş aralığı programda kullanılacak eğitici, anne-baba ve çocuğa yönelik eğitim materyalleri de geliştirmiştir. Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere) nın kendi içinde: 0-3 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, Yaş aralıklarına göre alt programları 7-11 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, 3-6 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı 6-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı Farklı ihtiyaç grupları için 3-6 Yaş Okuma-Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi alt programlar Kurs Programı (Temel ADP) bulunmakta idi Yılı başından itibaren ise; programın 0-3 Yaş ve 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı uygulayıcılardan alınan geribildirimler doğrultusunda revize edilmiş, 652 Sayılı KHK gereği yaygın eğitim kapsamında bulunan ve Bakanlığımızın diğer Genel Müdürlükleri tarafından farklı ihtiyaç grupları için uygulanan; 3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi Kurs Programı, 7-19 Yaş Aile Rehberliği Kurs Programı gibi aile eğitimi programları da Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere) içerisine dâhil edilmiş, ayrıca 6-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP) nın ismi 7-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP) olarak değiştirilerek, Talim Terbiye Kurulu nun onayına sunulmuş ve Kurul un Tarih ve 140 Sayılı Kararı ile bu değişiklikler onaylanarak yürürlüğe konulmuştur. Bakanlığımızca programa ait; a) Program Standardı (TTK den onaylı) b) Eğitici Standartları (TTK Mütalaası) c) Eğitici Eğitimi Hizmet içi Eğitim Programı (TTK den onaylı) d) Eğitici El Kitapları ve Materyalleri (Bilim Kurulu Onaylı)

13 12 e) Program Ölçme-Değerlendirme Araçları (Bilim Kurulu Onaylı) f) Veri Tabanı (e-yaygın sistemi) g) Yönetici bilgilendirme Eğitimi g) Yasal Dayanaklar gibi, Aile Eğitimi Hizmet Standartları belirlenerek, programın uygulanabilirliği, yaygınlaştırılması ve sürdürülebilir olabilmesi için kurumsal alt yapı hazırlanmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı 652 Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden yapılandırılarak tüm Genel Müdürlüklerin görevleri yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, örgün ve yaygın eğitimin sınırları belirlenerek yaygın eğitim faaliyetlerine ilişkin hizmetlerin yürütülmesi Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ne verilmiştir. Bu nedenle yaygın eğitim kapsamında düzenlenecek Yaygın Meslekî Eğitim ile Sosyal, Kültürel Eğitim ve Faaliyetler Genel Müdürlüğümüz ve Genel Müdürlüğümüze bağlı taşra teşkilatları ile başta Bakanlığımız birimleri olmak üzere, diğer bakanlıklar, resmî ve özel kurum/kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içinde sürdürülmektedir. Bakanlığımız toplumsal gelişmeyi ve refahı güçlendirmek amacı ile Sosyal Kültürel, Eğitim ve Faaliyetler kapsamındaki aile eğitimlerini öncelikli alan olarak ele almaktadır. Bu nedenle aile eğitimlerinin sağlıklı ve nitelikli bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla eğitici eğitimlerine, sertifikasyonlarına, eğitimcilerin çalışma koşullarına ve ücretlendirilmelerine, program uygulama esaslarına, yöneticilerin sorumluluklarına yönelik mevzuatlar oluşturulmuştur. Ayrıca ülke genelinde başta Aile Eğitimleri olmak üzere tüm yaygın eğitim kapsamında uygulanan programları izleyebilmek için e-yaygın otomasyon sistemi içerisinde ortak veri tabanı oluşturulmuştur. SHÇEK (Mülga), Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü arasında Aile Eğitimlerinin Uygulanmasına ve Veri Tabanı Oluşturulması na ilişkin 23 Kasım 2009 tarihinde işbirliği protokolü imzalanmıştır. Bakanlığımızın 652 Sayılı KHK ile yeniden yapılandırılması ve protokol süresinin tamamlanması sebebiyle Bakanlığımız ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı arasında tarihinde "Aile Eğitimi Uygulamalarına İlişkin İş birliği Protokolü" imzalanmıştır. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile eğitici eğitimlerinin devam ettirilmesi hususunda protokol yenileme çalışmaları ise devam etmektedir tarihinde imzalanmış olan protokol kapsamında eğitilmiş eğiticilerle Ceza Ve Tevkif Evleri nde bulunan mahkûm ailelere aile eğitimleri verilmektedir. Ayrıca 2011 yılında Azerbaycan Eğitim Bakanlığı Aile Eğitimi Programı (0-18 Yaş) nı kendi ülkeleride uygulamak üzere T.C. Millî Eğitim Bakanlığı ndan talepte bulunmuş, bunun üzerine Azerbaycan da

14 13 sosyal çalışmacı, psikolog ve sınıf öğretmenlerine programı uygulamak üzere formatörlerimiz tarafından eğitici eğitimleri verilmiştir. Program Azerbaycan da uygulanmaya devam etmektedir. Eğitici Eğitimleri Söz konusu kurs programının öğretmen ihtiyacı, bu alanda yükseköğretim programı bulunmaması nedeniyle hizmet içi eğitim yoluyla eğitici yetiştirilmek suretiyle giderilmeye çalışılmaktadır. Programı uygulayacak eğitici niteliklerine ve eğitici eğitimi çerçeve programına yönelik bilim kurulunun önerisi TTK ye sunulmuş, bu konuda TTK onayı ve mütalaası alınmıştır. Buna göre eğitimlerde sınıf öğretmeni, okul öncesi, çocuk gelişimi ve eğitimi, rehber öğretmenlerine 80 saat(10 gün), Halk Eğitimlerde görevli alanında kurs açamayan farklı branştaki öğretmenlere 160 saat(20 gün) teorik ve pratiğe dayalı eğitim verilerek katılımcılara Aile Eğitimi Uygulayıcısı Belgesi verilmektedir. Ancak Genel Müdürlüğümüzce çok zorunlu olmadıkça aile eğitimi alanına yakın alan olmadığı için kendi alanında kurs açamayan meslek dersi öğretmenlerini bu alanda değerlendirmek uygun görülmemektedir. Eğitici eğitimlerinde formatör öğretmenler görev alabilmektedir. Formatör Eğitimleri Daha önce eğitici eğitimine katılmış ve alanda en az 5 Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş) uygulamış öğretmenler bölgesel ihtiyaçlara göre istekli olanlar arasından belirlenerek 80 saatlik Formatör Eğitimine alınmaktadırlar. Formatörlere teorik ve pratiğe dayalı eğitim verilerek katılımcılara Genel Müdürlüğümüzce Aile Eğitimi Formatör Belgesi verilmektedir. Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş); 0-3, 3-6, 7-11 ve yaş olarak 4 program altında yapılmakta ve her program altında ilgili yaş grubundan çocukları olan kişi ve ailelere aşağıda belirtilen kapsamda eğitim verilmesi amaçlanmaktadır. Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş) Uygulamaları ve Özellikleri 0-3 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı: Çocukların tüm gelişim alanlarının sağlıklı ve istenilen düzeyde olabilmesi için en kritik yaş dönemi 0-3 yaş aralığıdır. 0-3 Yaş Aile Eğitim Kurs Programı ile bebeklik döneminden itibaren sağlıklı çocukların yetiştirilmesi için, anne, babaları ve bakımla görevli kişileri, gebelik ve emziklilik dönemlerinden itibaren 0-3 yaş çocuğunun sağlık, beslenme, bakım, öz bakım becerilerinin geliştirilmesi, iletişim ve tüm gelişim alanları ile ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konularında bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Programa hamileler, çocuk sahibi olmayı planlayan yetişkinler, 0-3 yaşında çocuğu olan anne-babalar / çocuğa bakım verenler katılabilmektedir. Programın İşleyişi: Program kurum ve ev merkezli bir aile eğitim programıdır. Program haftada bir uygulanan oturumlar ve ailelere yapılan ev ziyaretleri şeklinde iki bölümden oluşmaktadır.

15 14 Haftalık (Yüz Yüze Eğitim) yapılan oturumlarda grup ile sohbet, programda yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir. O haftanın grup eğitimi bittikten sonra Çocuk Etkinlik Materyalleri (ÇEM ler) anneler tarafından eğitimci rehberliğinde uygulanarak öğrenilmektedir. Çocuk Eğitim Materyali (ÇEM), 0-3 yaş döneminde tüm gelişim alanlarının desteklenmesi için dönemsel özelliklere uygun olarak hazırlanmış etkinlikleri içerir. Her grup sohbeti sonunda ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet bir aile mektubu verilmektedir. Sohbetler sonunda anne babalar o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir. 3-6 Yaş Aile Eğitim Programı: 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı ile ailelere çocuğun çok yönlü gelişimini desteklemenin yanı sıra okul öncesi dönemin önemi, çocuk hakları, çocukla olumlu iletişim kurabilme yöntemleri, sağlık, beslenme ve çocuğu okula hazırlamak ile ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konularında bilinç kazandırmak amaçlanmaktadır. 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, 3-6 yaş aralığında çocuğu bulunan anne-babalara ve bakım veren kişilere yönelik bir programdır. Programın İşleyişi: Program haftada bir uygulanan oturumlar(yüz yüze eğitim) ve ailelere yapılan ev ziyaretleri şeklinde iki bölümden oluşmaktadır. Oturumlarda grup ile sohbet, programda yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir ve program süresince her hafta çocuğun gelişimi doğrultusunda ve onları okula hazırlamak amacıyla hazırlanmış olan Çocuk Eğitim Materyalleri (ÇEM) anneler tarafından eğitimci rehberliğinde uygulanarak öğrenilmektedir. Programda 3-4, 4-5, 5-6 yaş Çocuk Etkinlik materyali bulunmaktadır. Her yaş için çocuk etkinlik materyali annelere çocuklarının yaşlarına göre gruplanarak öğretilmektedir. Her grup sohbeti sonunda ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet bir aile mektubu verilmektedir. Sohbetler sonunda anne babalar o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir. Eğitimci oturum sonunda annelerden randevu alarak o haftaki ev ziyareti programını belirler. Eğitimci Ev ziyaretinde annenin çocuk etkinliklerini nasıl uyguladığına ilişkin gözlemler yapar ve anneye geribildirimlerde bulunur. 0-3 Yaş ve 3-6 Yaş Aile Eğitim Programlarının Süresi: Programların toplam süresi 14 er haftadır. Bu süre 14 oturum halinde düzenlenmiş olup, her hafta ayrı bir temanın işlendiği oturumlar şeklinde gerçekleşmektedir. Haftalık ders saati 15 saat olan kurs, toplam 210 saattir. 15 ders saatinin 4 ders saati teorik / çocuk etkinlik materyali (ÇEM) çalışmaları, 8 ders saati uygulama / ev ziyaretidir. 3 ders saati ise; haftanın değerlendirilmesi, bir sonraki haftanın planlanması ve oturuma gelemeyen ailelerle çocuk eğitim materyali çalışmalarının birebir yapılması şeklinde düzenlenmiştir

16 Yaş Aile Eğitim Programı: 7-11 Yaş Aile Eğitim Kurs Programı, etkili ebeveynlik yapma becerisini arttırmanın yanı sıra, çocuğun gelişimine, yaşına ve yaşadıkları olaylara uygun anne babalık yapmak için gerekli yöntemleri ve becerileri kazandırmayı, ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konusunda bilinç kazandırmayı amaçlamaktadır. Programa 7-11 yaş arasında çocuğu olan anne babalar ve bakımında görevli olan kişiler katılabilmektedir. Programın İşleyişi: Program, haftada bir uygulanan oturumlardan oluşmaktadır ve oturumlarda grup ile sohbet, programda yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir. Her grup sohbeti sonunda, ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet ya da ek bilgilerin yer aldığı ekler verilmektedir. Sohbetler sonunda, aileler o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir Yaş Aile Eğitim Programı: Programın amacı, aile ve ergen arasındaki ilişkinin daha sağlıklı hale gelmesi ve ergenlerin sahip oldukları kapasiteyi en üst düzeyde gerçekleştirmelerini desteklemektedir. Ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konusunda tüm ailelerin bilinç kazanması amaçlanmaktadır. Programa yaş arasında çocuğu olan anne babalar ve bakımında görevli olan kişiler katılabilmektedir. Programın İşleyişi: Program haftada bir uygulanan oturumlardan oluşmaktadır ve oturumlarda grup ile sohbet, programda yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir. Her grup sohbeti sonunda, ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet ya da ek bilgilerin yer aldığı ekler verilmektedir. Sohbetler sonunda, aileler o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir Yaş ve Yaş Aile Eğitim Programlarının Süresi: Programın toplam süresi 14 haftadır. Bu süre, 14 oturum hâlinde düzenlenmiş olup, her oturumda ayrı bir tema işlenmektedir. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs, toplam 70 saattir. 5 ders saatinin 3 ders saati grupla yapılan sohbetlerden oluşmaktadır, 2 ders saati ise; haftanın değerlendirilmesi, bir sonraki haftanın planlanması çalışmalarının yapılması şeklinde düzenlenmiştir. Aile Eğitimi Kurs Programı kapsamında daha önceki yıllarda açılan kurslara yönelik veriler: Tablo Yılları Arası Toplam Aile Eğitimi Programları Kurs/Kursiyer Sayıları PROGRAMLAR Açılan Kurs Sayısı Toplam Kursiyer Sayısı Uygulanan İl Sayısı Daha Önce Uygulanan Aile Eğitim Programları ( )

17 YAŞ AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI (Eylül 2010) 0-18 YAŞ AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI (2011) 0-18 YAŞ AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI (2012) TOPLAM Tablo Yılları Arası Aile Eğitimi Programları Eğitici Eğitimleri Sayıları Yapılan Eğitimler Genel Toplam Eğitici Eğitimi Eğitici Eğitimi Eğitici Eğitimi Yapılan Eğitim Sayısı 13+1=14 (1 Formatör Eğitimi) 12 (9 u Yerel) 16 (9 u Yerel) 42 Katılımcı Sayısı Yönetici Bilgilendirme Semineri Yönetici Bilgilendirme Semineri Yönetici Bilgilendirme Semineri Genel Toplam Yapılan Eğitim Sayısı Katılımcı Sayısı yılında 14 Eğitici Eğitimi ile 943, 2011 yılında 9 u yerel eğitim olmak üzere 12 Eğitici Eğitimi ile 505, 2012 yılında 9 u yerel olmak üzere 16 Eğitici Eğitimi ile 628, Toplamda yılları arasında 42 Eğitici Eğitimi ile 2076 öğretmenimiz Eğitici Eğitimine alınmıştır. Ayrıca 2010 yılında 54, 2012 yılında 41 öğretmenimiz Formatör Eğitimi Kursuna katılarak toplamda 95 öğretmenimiz formatör eğitimi almıştır. Diğer taraftan yıllarında 6 adet yönetici bilgilendirme semineri ile 550 yönetici, aile eğitim programları hakkında bilgilendirilmiştir.

18 yılında Aile Eğitim Programı (0-18Yaş ) nın Kıbrıs Lefkoşe Üniversitesinde uygulanabilmesi için Bakanlığımıza gelen talep değerlendirilmiş, programı uygulamak üzere üniversiteden bir psikolog davet edilerek eğitici eğitimi verilmiştir. Kıbrıs Lefkoşe Üniversitesinde program sürdürülmektedir. Programla ilgili yıllarında adet eğitim materyali, adet tanıtım materyali (afiş, broşür, flyer) olmak üzere toplam adet materyal basılmış ve İl lere dağıtımı yapılmıştır. Eğitim materyalleri işbirliği içerisindeki diğer uygulayıcı kurumlara da gönderilmektedir YILI AİLE EĞİTİMİ FAALİYETLERİ 652 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 12.madde b bendi ve 1739 Sayılı Kanunun 40 cı maddesiyle uyumlu olarak, toplumun en küçük birimi olan ailenin korunması ve güçlendirilmesi ve geliştirilmesi amacına yönelik çocuk psikolojisi, çocuk bakımı, çocuk gelişimi ve eğitimi, aile içi iletişim konularını içeren aile eğitimi kursları devam etmektedir yılında Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından Aile Eğitimi Programlarının değerlendirilmesi amacıyla Türkiye genelinde bir çalışma yapılmış, 2013 yılı Mart ayında elde edilen sonuçlar raporlaştırılmıştır. Çalışma sonucunda ortaya çıkan talepler dikkate alınmış ve tüm Aile Eğitim Programlarına yönelik revize çalışmaları yapılmıştır. 0-3 ve 3-6 Yaş Aile Eğitimi Programı revize çalışmaları 2012 yılının Ağustos ayında tamamlanmıştır. 7-11, Yaş Aile Eğitimi Programlarının revize çalışmaları konusunda ise Ankara ve Dokuz Eylül Üniversiteleri nden akademisyenlerle birlikte yürütülen çalışmalarda son aşamaya gelinmiştir. 2010/55 Sayılı Genel Müdürlüğümüz Genelgesi ile uygulamaya konulan Aile Eğitimi Program (0-18 Yaş) kapsamında 2013 yılında açılan kurs ile kursiyere dolayısıyla ebeveyn-çocuğa eğitim verilmiş olup tüm kurslara yönelik kurs ve kursiyer sayılarına aşağıda detaylı olarak yer verilmektedir YILI AİLE EĞİTİMİ KURS PROGRAMI (0-18 YAŞ) KAPSAMINDA AÇILAN KURSLARIN VERİLERİ 0-18 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı İçeriği ve uygulanması hakkında daha önce ayrıntılı olarak bilgi verilen Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş) na yönelik detaylı bilgiye aşağıda yer verilmiştir. Tablo Yaş Aile Eğitimi Eğitici Ve Formatör Sayıları 0-18 Yaş Aile Eğitimi Eğitici Sayısı Yaş Aile Eğitimi Formatör Sayısı 42 Tabloda da belirtildiği gibi 2013 yılı verilerine göre açılan kurslarda 831 eğitici, 42 formatör eğitim almıştır te Aile Eğitimlerinden faydalanmış olan kurs ve kursiyer sayıları ise aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

19 18 Tablo Yaş Aile Eğitimi Gruplara Göre Kurs Ve Kursiyer Sayıları Kurs Sayıları Kursiyer Sayıları 0-3 Yaş Aile Eğitimi Yaş Aile Eğitimi Yaş Aile Eğitimi Yaş Aile Eğitimi Yaş Toplam Tablo incelendiğinde yaş gruplarına göre 0-3 Yaş Aile Eğitimi (315), 3-6 Yaş Aile Eğitimi(2.521), 7-11 Yaş Aile Eğitimi (1.074), Yaş Aile Eğitimi (604) programları altında toplam kurs açıldığı görülmektedir. Ayrıca bu kurslara katılan kursiyer sayıları ise 0-3 Yaş Aile Eğitimi 6029, 3-6 Yaş Aile Eğitimi , 7-11 Yaş Aile Eğitimi , Yaş Aile Eğitimi olmak üzere toplam kişidir. Yaş gruplarına göre alt programlara katılan kursiyer sayıları dağılımı grafiği verilmiştir. Şekil 1. Yaş gruplarına göre alt programlara katılan kursiyer sayıları dağılımı Grafikte, yaş gruplarına göre en çok 3-6 yaş aile eğitimi programına talep olduğu görülmektedir. Çocuğun tüm gelişim alanları yönünden çok kritik olan 3-6 yaş aralığının ailelerce de anne babalık yönünden desteğe en çok ihtiyaç duyulan yaşlar olduğu söylenebilir. Bu yaş grubunu çocuğun okula başladığı ve ev dışında ilk kez sosyal bir ortamda aileden bağımsızlığa ilk adımını attığı 7-11 yaş grubu izlemektedir. Ergenlik dönemi sorunlarının baş gösterdiği yaş grubuna olan katılım üçüncü sırada yer almıştır. Grafikte ayrıca 0-3 yaş grubunda katılımın daha düşük olması bu grup için farklı informal öğrenme yöntemlerinin hala etkin olduğunu düşündürmektedir. Ailede bulunan diğer yetişkinler daha çok 0-3 yaş arasında çocuğu olan ailelere bilgi ve uygulamada destek vermektedir.

20 19 Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP) 3-11 yaşlarında çocuğu olan babalara yönelik toplam 14 konudan oluşan bir eğitim programıdır. Programın toplam süresi 14 haftadır. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs toplam 70 saattir Program 3-6 ve 7-11 yaşlarında çocuğu olan babalara yönelik olarak iki alt program şeklinde hazırlanmıştır. Tablo Yaş ve 7-11 yaş Baba Destek Eğitimi kurs ve kursiyer sayıları Kurs Sayıları 3-6 Yaş Baba Destek Eğitimi Yaş Baba Destek Eğitimi Toplam Kursiyer Sayıları Baba Destek Eğitimi Programları ile 2013 yılında 3-6 yaş grubunda 48 kurs açılmış ve bu kurslara 920 kursiyer katılmıştır Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programlarıyla ise; açılan 225 kurs ile kursiyere ulaşılmıştır yılında açılan toplam 273 kurs ile toplam baba bu eğitimlerden faydalanmıştır. Ayrıca belirtilen bu iki program dışında farklı ihtiyaç gruplarına yönelik düzenlenmekte olan diğer kurs türleri ise; 3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi Kurs Programı Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü, Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) ve Türkiye Vodafone Vakfı (TVV) ile 2007 yılından bu yana sürdürülen işbirliği çerçevesinde çocuklara hayata başlarken eşit bir fırsat sunan erken çocukluk eğitimleri kapsamında yürütülen Geleceğe İlk Adım Projesi nde aile eğitimine yönelik çalışmalarda okulöncesi öğretmenlerince AÇEV Tarafından geliştirilen 3-6 Yaş Anne Destek Programı uygulanmıştır. Geleceğe İlk Adım Projesi ile ülkemiz çocuklarına nitelikli bir okul öncesi eğitim olanağı sağlanması hedeflenmektedir. Bu hedeften yola çıkarak Türkiye Vodafone Vakfı, AÇEV ve MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü işbirliğinde yürütülen proje kapsamında 1893 öğretmen ve yönetici farklı eğitimlerle desteklenmiş, 81 ilde 580 sınıfın donanımı sağlanarak, 3-6 Yaş Anne Destek Programı ve Çocuk Eğitim Programı ile toplam çocuğa ve veliye ulaşılmıştır. 3-6 Yaş Anne Destek Programı 3-6 yaşlarında çocuğu olan annelere yönelik 14 haftalık çocuk gelişimi ve yetiştirilmesi konularını kapsayan bir eğitim programıdır. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs toplam 70 saattir. 3-6 Anne Destek Programına ilişkin program ve materyaller (Anne Destek Programı ve Çocuk Eğitim Programı) Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) tarafından basılmış ve eğitim alan öğretmenlere dağıtılmıştır. Temel Eğitim Genel Müdürlüğünce programın yürütülmesi hususunda bildirilen sıkıntılardan biri, uygulamalarda tam gün grubu okul öncesi öğretmenleri aile eğitimleri düzenlediklerinde ek ders ücreti alamamalarıdır. Tam gün grubu öğretmenleri ek ders kurumları yönetmeliği dâhilinde tam ücret

21 20 aldıklarından ayrıca yaptıkları eğitimler için ücret alamamış ve gönüllülük esasları dâhilinde çalışmaları yürütmüşlerdir. Temel Eğitim Genel Müdürlüğünce belirtilen bir diğer sıkıntı ise eğitim esnasında kursa gelen ailelerin küçük çocuklarını da getirmeleridir. Çocuklar kursa geldiklerinde onlarla ilgilenecek personelle ilgili mevzuat düzenlemesinin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. 3-6 Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi (Temel ADP) 3-6 yaşlarında çocuğu olan, okuryazar olmayan ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük annelere yönelik 13 haftalık çocuk gelişimi ve yetiştirilmesi konularını kapsayan bir eğitim programıdır. Programın toplam süresi 13 haftadır. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs toplam 65 saattir. Program uygulamalarında kullanılan kaynak eğitim materyalleri, AÇEV tarafından hazırlanan Anne Destek Programı Eğitici El Kitabı, eğitici görsel ekler ile annelere dağıtılan eklerden oluşur Yaş Aile Rehberliği Kurs Programı 7-19 Yaş Aile Eğitimi, UNICEF in teknik desteği ve AB nin finansal desteği ile gerçekleştirilen Türkiye de Çocuklar için İyi Yönetişim, Koruma ve Adalete Doğru Projesi nde ( Önce Çocuklar projesi olarak da anılır.) Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü koordinasyonunda geliştirilmiştir ve uygulanmaya başlanmıştır. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından, aile eğitiminin çocukların eğitiminde anahtar rol oynadığı ve gelişimsel rehberlik anlayışı çerçevesinde aile rehberliği uygulamalarının son derece önemli görüldüğü belirtilmiştir. Bu kapsamda okullarda ve rehberlik ve araştırma merkezlerinde çeşitli konularda aile rehberliği çalışmaları yürütülmektedir yaş Aile Rehberliği Kurs Programı, 7 ile 19 yaş arasında çocuğu olan ebeveynlerin çocuklarını daha iyi tanımalarına yardımcı olmak, onlarla iletişimlerini güçlendirmek, uygun tutum ve yaklaşımları öğrenmelerini sağlamak ve ailelerinin geleceğini daha sağlıklı bir şekilde planlamalarına destek olmak amacıyla rehber öğretmenler tarafında uygulanan, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü koordinasyonunda geliştirilmiş 8 haftadan oluşan bir aile rehberliği programıdır Yaş Aile Rehberliği Programı kapalı ve açık gruplar şeklinde hem okullar hem de halk eğitim merkezlerinde açılmaktadır. Programı kapsamında 64 ilde 204 eğitim görevlisi, 8250 ye yakın uygulayıcı (rehber öğretmen) yetiştirilmiş olup program 81 ilde uygulanmaktadır yılında merkezî düzeyde 240 uygulayıcı rehber öğretmen eğitilmiştir Yaş Aile Rehberliği kapsamında daha çok mahalli düzeyde eğitim görevlileri aracılığıyla rehber öğretmenlere uygulayıcı eğitimleri düzenlenmektedir. Program haftada 5 saat olmak üzer toplam süresi 40 saattir. 8 oturumun kitapçığı, bilgi bankası, eğitici kılavuzundan oluşan eğitim kitleri geliştirilmiştir. İlgili genel müdürlükçe 81 ilin ihtiyacına yönelik eğitim kiti basım ve dağıtımı için yapılan çalışmalar makam onayına sunulmuştur. Bu kurs türlerine ilişkin veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

22 21 Tablo 7. Diğer Kurs Türlerinde Açılan Kurs Ve Kursiyer Sayıları Kurs Sayıları Kursiyer Sayıları 3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi Yaş Aile Rehberliği Toplam yılında, tüm kurs türlerine yönelik kurs, kursiyer, eğitici sayıları ve nihayetinde aile eğitimi programlarıyla ulaşılan anne/baba ve çocuk sayısı genel toplamları tabloda belirtilmiştir. Tablo 8. Aile Eğitimi Programlarına Yönelik Toplam Sayılar Toplam Eğitici Sayısı 831 Toplam Formatör Sayısı 42 Genel Toplam Kurs Sayısı Genel Toplam Kursiyer Sayısı Ulaşılan Ebeveyn + Çocuk Sayısı yılında tüm kurs türlerinde yetiştirilen toplam eğitici sayısı 831, formatör sayısı ise 42 dir. Açılan kurs sayısı bu kurslara katılan kursiyer sayısı ise dir. Her ebeveyn vasıtasıyla tek çocuğa ulaşmış olma varsayımıyla dahi tüm kurslarla ulaşılmış olan ebeveyn- çocuk sayısı olmaktadır ki bir anneye ulaşmakla bundan çok daha fazlasının gerçekleştirildiği tartışmasız bir gerçektir. Programla ilgili bu güne kadar adet eğitim materyali, adet tanıtım materyali (afiş, broşür, flyer) olmak üzere toplam adet materyal basılmış ve illere dağıtımı yapılmıştır. Eğitim materyalleri işbirliği yapılan diğer uygulayıcı kurumlara da gönderilmektedir. Sadece 2013 yılında ise eğitim materyali tanıtım materyali basılmış olup toplam sayı e ulaşmıştır yılında tüm materyallerin basım bedeli toplam TL dir. Materyallerde tüm kalemlere ait ayrıntılı tablo verilmiştir. Tablo Yaş AEP Materyal Basım Listesi S Materyalin Cinsi TOPLAM No: 1 Eğitici El Kitabı 0-3 Yaş Eğitici El Kitabı 3-6 Yaş Eğitici El Kitabı 7-11Yaş Eğitici El Kitabı