GÖSTERGELER AÇIK POZİSYON: Açık pozisyon, en büyük dert

Transkript

1 Alaattin AKTAŞ GÖSTERGELER PROJEKSİYON AÇIK POZİSYON: Finansal kesim dışındaki firmaların, yani reel sektörün döviz varlık ve yükümlülük farkını gösteren açık pozisyon, mayıs sonu itibarıyla 169 milyar 971 milyon dolar düzeyinde. Yani yaklaşık 170 milyar dolarlık bir açık pozisyon söz konusu. Merkez Bankası verilerine göre, açık pozisyon nisan sonunda 169.3, mart sonunda milyar dolardı. Yani mayıs itibarıyla az da olsa bir artış var. Ancak, açık pozisyonun geçen yıl sonundaki milyar doların altında olduğu da bir gerçek. Aydan aya olan birkaç milyar dolarlık değişiklikler aslında öyle çok da önemli değil. Bu küçük oynamalara takılmamak ve resmin bütününü gözden kaçırmamak gerekiyor. 170 milyar dolarlık açık pozisyonun bugünlerdeki kurdan karşılığı (2.17 lik dolar kuruyla) yaklaşık 369 milyar lira. Yani dolar kuru 1 kuruş, evet yalnızca 1 kuruş arttığında reel sektörün açık pozisyondan kaynaklanan yükü 1.7 milyar lira büyüyor. Bazen tuhaf değerlendirmeler yapılıyor. Açık pozisyon, en büyük dert Açık pozisyon (Milyon $) Dolar kuru Açık pozisyon (Milyon ) , , , , , , , , , , , , Mart , Nisan , Mayıs , Açık pozisyonu olmayan şirketler pek bir rahat. Hele hele vatandaş, Borcu olan şirket düşünsün, bana ne havasında. Ama konu döviz olunca, ateş düştüğü yeri yakmıyor, her yer yangın yerine dönüveriyor. Döviz borcu, dönüp dolaşıp kurların yukarı gitmesi demek. İster döviz borcu bulunmayan küçük sanayici olsun, ister sıradan ve dövizle doğrudan hiçbir işi olmayan bir çalışan ya da esnaf, hiç kimse Kur artışından bana ne diyebilir mi? Var mı böyle bir şansımız? İşte o yüzden diyoruz ya dövizde ateş düştüğü yeri yakmıyor, her yeri yakıyor diye... Elbette bugünden yarına bu 170 milyar doların kapatılması gerekmiyor. Hatta kısa açık pozisyon yalnızca 10 milyar dolar, yani hem düşük, hem eğilim olarak özellikle geçen yılın ortasından itibaren azalıyor. Ama yine de dövizdeki açık pozisyon, hepimiz için EKONOMİK FORUM 113i

2 bela sayılacak bir düzeyde. Ne hükümetin, Ne yani, o borç devletin borcu değil ki, borçlu olan özel sektör düşünsün deme lüksü var ne de borçlu olmayan kesimlerin bu duruma burun kıvırma lüksü. artış %6,18 i buldu, yıllık artış da yönünü yeniden yukarı çevirdi ve haziran sonunda %9,16 düzeyindeyken, temmuz sonunda %9,32 ye yükseldi. Enflasyonun dönemsel seyri (%) ENFLASYON: Beş aylık artış % 1,34 olur mu? İlk 7 ay 100 ise Enflasyonda hedef bir yana, yılın ikinci tahminini tutturmanın bile mümkün olamayacağı daha yılı tamamlamaya aylar varken neredeyse kesinleşti. Aslında aylar öncesinden belliydi de, hani çıkmadık canda umut vardır hesabı, belki deniliyordu. Ancak, önce haziranda umulan ölçüde bir gerileme olmadı, ardından temmuz yaraya adeta tuz basan bir oranla karşımıza çıktı ve enflasyona ilişkin tüm umutlar suya düştü. Enflasyonda temmuz ayı için en çok merak edilen geçen yıldan daha fazla artış olup olmayacağıydı. Geçen yılın temmuzundaki yüzde 0,31 lik artışın üstüne çıkılması, yıllık oranın yeniden artması demekti çünkü. Temmuzdaki TÜFE artışı, %0,15 lik beklentileri aşarak %0,45 oldu. Böylece ilk yedi aydaki İlk 7 ay Son 5 ay Yıllık İlk 7 ay Son 5 ay ,45 5,70 9, ,00 5,61 7, ,76 3,68 9, ,11 5,12 8, ,61 3,24 10, ,08 4,35 6, ,09 3,21 6, ,00 7,23 10, ,71 4,38 6, ,32 2,95 7, ,18 1,34(*) 7,60 (T) (**) (*) Yıllık %7,6 tahminin tutması için kalınması gereken düzey. (T) Merkez Bankası nın yıllık tahmini. (**) Yıllık tahmin için öngörülen. 114 EKONOMİK FORUM

3 YÜZDE 7,60 HAYAL OLDU Merkez Bankası, 2014 enflasyon tahminini ilk enflasyon raporunda %6,60 a çıkarmış, tahmin ikinci raporda %7,60 a yükseltilmiş, üçüncü raporda da bu düzeyde tutulmuştu. Yani mevcut durumda Merkez Bankası nın yıllık enflasyon tahmini %7,60. Ancak, çok açık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ki bu oranı tutturabilme şansımız neredeyse hiç kalmadı. Yılın ilk yedi ayında %6,18 olan artıştan sonra, son beş aydaki artışı %1,34 de tutabildiğimiz takdirde, yıllık %7,60 da kalabileceğiz. Geride kalan 10 yılın son beş ayının ortalama TÜFE artışı %4,5 dolayında. Bu yıl ne yapılacak da ortalama %4,5 olan artışı %1,34 e indirebileceğiz ki? Bu yılki artışın boyutunu ve yılın tümüne ilişkin gerçekleşmenin olanaksızlığını ortaya koyan bir başka gösterge daha var. İlk yedi aydaki artışı 100 kabul edersek, yıllık hedefe ulaşmak için kalan beş aydaki artışı 22 de tutmamız gerekiyor. İlk yedi ay artışı 100 düzeyindeyken, geride kalan 10 yılın ortalamasında son beş ay artışı ne mi olmuş; tam 160. Yani biz ortalamada 160 olan artışı, bu yıl 22 ye indireceğiz! GEREKÇE BELLİ, GIDA FİYATLARI Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, son enflasyon raporunu açıklarken, %7,60 lık tahminin tutmasının büyük ölçüde gıda fiyatlarındaki yıllık artışın %9 da kalmasına bağlı olduğunu söylemişti. Oysa bu açıklama yapılırken bile biliniyordu ki, gıdada yıllık artışı %9 da tutmak mümkün değildi. Temmuz verileriyle birlikte bu durum daha da pekişti. Gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki fiyat artışı ilk yedi ayda %8,26 oldu. Yani, %7,60 lık tahminin dayanağı olan %9 a, yalnızca %0,68 lik bir adımcık kaldı. Bu arada, gıda maddelerinin TÜFE içindeki ağırlığı sorgulanmaya başlandı. Bizde dörtte bire yakın olan bu ağırlık, birçok Batı ülkesinde çok daha düşük. Ancak, o ülkelerdeki gelir düzeyi ve gelir dağılımıyla bizdeki bir mi? Gıda maddelerinin ağırlığını aşağı çekerek TÜFE artışını yavaşlatabileceğimizi umuyorsak ve böyle bir yolu tercih edersek, enflasyonla mücadelede zaten havlu attık demektir. Yıllar yılı enflasyonun halkın tükettiği maddelerle hesaplanmadığı yargısı yer etmişti zihinlerde ve bir şehir efsanesine dönmüştü bu durum. Son zamanlarda zor da olsa kırılan bu yargı, eğer gıda maddelerinin ağırlığı düşürülürse, yeniden pekiştirilmiş olacaktır Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara EKONOMİK FORUM 115i

4 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ TÜFE (% değ.) Yİ-ÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) (milyon $) İthalat (Aylık) (milyon $) Cari denge (milyon $) İç borç stoku (milyar ) Sabit faizli iç borçlanmanın ortalama maliyeti (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,348 11,748 13,209 12,630 13,132 13,231 12,831 12,831 12,953 13,191 13,753 12,605 11,482 12,386 13,122 12,468 13,277 12,400 13,060 11,118 13,060 12,054 14,201 13, ,403 13,058 14,689 13,381 13,718 12, ,469 17,787 20,677 19,273 21,750 20,438 20,835 18,828 19,924 18,787 20,948 19,827 18,803 19,395 20,559 22,825 23,245 21,013 22,966 18,198 20,621 19,483 21,414 23, ,287 18,240 19,932 20,650 20,864 20, ,816-4,270-6,264-4,595-5,346-3,996-4,129-1,322-2,651-1,171-4,077-4,860-5,812-5,096-5,651-8,115-7,615-4,796-6,290-2,436-3,401-3,296-4,218-8, ,015-3,330-3,327-4,882-3,504-4, ,087 27,518 21,813 29,131 30,826 24,804 28,056 30,250 23,207 27,345 33,362 28,076 36,872 32,500 24,768 30,488 34,901 31,404 37,086 31,905 30,122 30,018 36,918 32, ,908 34,424 31,968 34,069 37,555 34, ,347 30,159 27,344 27,719 26,239 31,074 28,302 31,822 29,037 31,749 27,943 44,153 30,933 33,948 30,157 29,893 30,337 32,603 36,774 35,050 34,847 33,188 30,496 49, ,001 32,756 37,060 36,789 36,080 35, ,756 1, , , , ,810 1, ,478 2,145 1, EKONOMİK FORUM

5 GSYH (% değişim) Birinci çeyrek İkinci çeyrek Üçüncü çeyrek Dördüncü çeyrek Yıllık Fiyatlar (% değişim) TÜFE 2014 Yİ-ÜFE 2014.Temmuz Temmuz Yedi aylık Yedi aylık Yıllık Yıllık Yıllık ortalama Yıllık ortalama Dış Ticaret (Milyon $) Haziran. İhracat 12,923 12, İthalat 20,776 21, Açık -7,853-8, İhracat/ithalat (%) Yıllık. İhracat 156, , İthalat 245, , Açık -88,730-91, İhracat/ithalat (%) Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak-Haziran) 2014 Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ -24,151-37,085-12, Döviz geliri 110, ,689 6, İhracat 86,604 80,981 5, Turizm 11,813 11, Faiz Diğer 11,248 10, Döviz gideri -134, ,774-6, İthalat -115, ,571-5, Turizm -2,582-2, Faiz -2,687-2, Diğer -13,422-14, Mayıs itibarıyla yıllık -52,176-55,295-3, Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 8/8/14 8/7/13 Değişim (%) TOPLAM 133, , Döviz rezervi 112, , Altın 21,102 20, Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 8/8/14 8/7/13 Değ.(%) Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları 334,691, ,468, Tüketici kredileri 251,736, ,348, Konut 106,356,651 95,039, Taşıt 6,660,300 7,766, Diğer 138,719, ,542, Kredi kartları 82,955,599 86,119, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 5,892,170 4,569, Kredi kartları 5,306,207 4,118, Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Milyon ) (Ocak-Haziran).Enerji 7,234 12, Hizmetler 10,824 8, İmalat 12,767 16, Madencilik 882 5, Toplam 31,707 42, Repo Hacmi (Bin ) 13/8/14 13/8/13 Değ. (%). Müşterilerle yapılan 1,533,525 1,905, Mali kuruluşlar arasında yapılan 25,152,408 23,883, Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Mayıs). Gelir 210, , Harcama 213, , Denge -3,376 3,064. Faiz dışı denge 23,088 26, Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM 560,735, ,917, Vadesiz 93,270,498 85,965, Vadeli 467,464, ,951, Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $) TOPLAM 135, , ABD Doları 76,143 60, Euro (Dolar karşılığı) 50,935 43, Diğer dövizler (Dolar karşılığı) 2,758 2, Kıymetli Mad. Dep. Hes. (Dolar karşılığı) 5,941 8, Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) 1/8/14 2/8/13 Değ. (%) a- mevduat 594,937, ,049, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 114,825,740 88,721, Bir ay 81,818,169 70,135, Üç ay 341,917, ,549, Altı ay 31,442,063 31,166, Bir yıl ve daha uzun 24,934,068 31,476, b-yabancı para mevduat 354,117, ,449, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 71,850,309 55,252, Bir ay 52,565,424 38,201, Üç ay 168,248, ,409, Altı ay 24,193,552 24,396, Bir yıl ve daha uzun 37,259,326 31,189, Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM 963,799, ,262, Yurtiçi krediler 959,157, ,272, krediler 722,074, ,989, Yabancı para krediler 237,082, ,282, Yurtdışı krediler 4,641,978 3,989, Şirket Kuruluşları (Ocak-Temmuz). Kurulan 34,027 29, Kapanan 8,222 9, EKONOMİK FORUM 117i

6 En Yüksek Faiz Oranları (8 Ağustos 2014 itibarıyla) mevduata uygulanan faiz (%). Bir aya kadar 3,00-20,00 ABD Doları mevduata uygulanan faiz (%). Bir aya kadar Euro mevduata uygulanan faiz (%). Bir aya kadar İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (İlk çeyrek). Ruhsat 279, , Yapı kullanma izin belgesi 255, , Üç aya kadar. Altı aya kadar 4,00-20,00 4,00-20,00. Üç aya kadar. Altı aya kadar. Üç aya kadar. Altı aya kadar İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%) 2014.Temmuz Bir yıla kadar Para Arzı (Bin ) M1 235,680, ,249, DOLAŞIMDAKİ PARA 77,120,485 68,859, Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para 86,722,222 80,073, Banka Kasaları (-) 9,601,737 11,213, VADESİZ MEVDUAT ( ) 93,387,604 86,302, Mevduat Bankaları 86,003,807 79,292, Katılım Bankaları 7,357,684 6,994, TCMB 26,113 15, VADESİZ MEVDUAT (YP) 65,172,035 52,087, Mevduat Bankaları 59,905,562 46,870, Katılım Bankaları 5,258,437 5,209, TCMB 8,036 8, M2 967,120, ,399, VADELİ MEVDUAT ( ) 480,522, ,632, Mevduat Bankaları 452,315, ,454, Katılım Bankaları 28,207,296 26,177, TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) 250,917, ,518, Mevduat Bankaları 232,695, ,521, Katılım Bankaları 18,222,300 14,996, TCMB - - M3 1,008,685, ,141, REPO 5,535,004 6,259, PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) 12,003,760 14,911, İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER 24,026,319 20,570, Tüketici Güven Endeksi Temmuz 14 Haziran 14 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ(*) Hanenin maddi durum beklentisi Genel ekonomik durum beklentisi İşsiz sayısı beklentisi (**) Tasarruf etme ihtimali (*)Beklentiler gelecek 12 aylık dönem için sorgulanıyor. (**)Söz konusu endeksin artması, işsiz sayısı beklentisinde azalışı, azalması ise işsiz sayısı beklentisinde artışı gösteriyor. Sanayi Üretimi Değişimi (%) Haziran 2014 Haziran.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Temmuz) Toplam 8,204 7, Kamu 7,942 6, Merkez Bankası IMF'ye ödemeler Turist Sayısı 4,00-20,00 İç Borç Stoku. Bir yıla kadar. Bir yıla kadar. Haziran sonu Ocak-Haziran 15,238,221 14,549, Protestolu Senetler (Ocak-Haziran). Adet 482, , Tutar (Bin ) 3,599,265 3,603, İşsizlik Verileri (Bin Kişi-Mayıs 2014) Toplam Erkek Kadın.15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 56,869 28,088 28,781.İşgücü durumu 29,089 20,180 8,909 İstihdam edilenler 26,538 18,564 7,974 İşsizler 2,551 1, İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Genç nüfusta işsizlik oranı (%) DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç. 4.Ç. 3.Ç. 2.Ç. 1.Ç. Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 386, , , , ,800 Kısa 124, , , , ,453 Uzun 262, , , , ,347 Kamu sektörü (toplam) 117, , , , ,857 Kısa 17,843 17,605 16,606 15,382 12,598 Uzun 99,191 98,371 95,240 93,207 92,259 TCMB (toplam) 4,862 5,234 5,649 6,395 6,637 Kısa Uzun 4,100 4,401 4,744 5,432 5,657 Özel sektör (toplam) 264, , , , ,307 Kısa 106, , , , ,875 Uzun 158, , , , ,432 ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) -1,456 15,093 5,741 15,608 13,491 Kısa -4,426 4, ,484 13,913 Uzun 2,970 10,987 5,677 5, Kamu sektörü (toplam) 1,059 4,130 3,257 3, Kısa ,224 2,784 1,558 Uzun 821 3,131 2, TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) -2,143 11,379 3,229 12,118 13,109 Kısa -4,593 3,179-1,102 7,717 12,411 Uzun 2,450 8,200 4,331 4, ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun EKONOMİK FORUM