GÖSTERGELERİ > > YABANCILARIN DÖVİZ HAREKETİ: TÜRKİYE NİN HABER. Yurtdışı yerleşiklerin portföy hareketleri (Milyon dolar)

Transkript

1 TÜRKİYE NİN GÖSTERGELERİ > > HABER Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON YABANCILARIN DÖVİZ HAREKETİ: Hisse Senedi (1) Yurtdışı yerleşiklerin portföy hareketleri (Milyon dolar) DİBS (1) Bilanço dışı (2) Net Ortalama Dolar Kuru 12 Kasım Kasım ,44 27 Kasım Aralık ,51 1 Ocak Ocak ,55 29 Ocak Mart ,56 Toplam (1) Kur farkı ve fiyat değişimlerinden arındırılmış. (2) Yabancı para net genel pozisyonu değişimi, bilânço dışı (swap ve benzeri işlemler). Merkez Bankası nın geçen yılın kasım ayından itibaren uygulamaya koyduğu önlemlerin temelde iki amacı vardı: Birincisi, çok hızlı seyreden sıcak para trafiğini yavaşlatabilmek ve getirilen paranın uzun tutulmasını sağlamak; ikincisi de bankacılık sisteminin kredi hacmindeki artışın yavaşlatılması suretiyle ekonomideki olası ısınmanın önüne geçmek. Yabancı yatırımcı Türkiye deki avantajlı ortam dolayısıyla her an geri gitmesi söz konusu olan para getiriyor; gelen bu para Türk Lirası nın değerlenmesine yol açıyor; TL deki değerlenme de ithalatı ve bağlı olarak cari açığı tırmandırıyordu. Bu kısır döngünün bir yerde kırılması gerekiyordu; bir şeyler yapılması gerekiyordu. Merkez Bankası gecelik faiz oranını yabancılar için bile cazip olmaktan çıkaracak şekilde düşürdü, bankalar için zorunlu karşılıkları artırdı. Peki, bu önlemler umulan etkiyi doğurdu mu, sıcak para girişi yavaşladı ya da getirilmekte olan para daha uzun park etmeye başladı mı, diğer taraftan da kredi hacmindeki artışı sınırlamak mümkün oldu mu? Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, önlemlerin etkisi konusundaki soruları yanıtlarken, yaklaşık 10 milyar dolar çıktığını, daha sonra çıkana yakın düzeyde bir giriş olduğunu söyledi. Eğer 10 milyar dolar çıkmış, sonra aynı miktarda giriş olmuşsa, demek ki net hareket sıfırdı ve alınan önlemler de pek işe yaramamıştı. Ancak, gözden uzak tutulmaması gereken bir detay vardı: Para nereden çıkmıştı ve nereye girmişti? Bu konudaki tereddütler Merkez Bankası tarafından yapılan bir açıklamayla giderildi. 12 Kasım dan 4 Mart a kadar olan dönemde bilanço dışı swap ve benzeri işlemler yoluyla 11.4 milyar dolarlık bir çıkış olmuştu. Aynı dönemde hisse senedi piyasasından da 1.9 milyar dolarlık bir çıkış gerçekleşmişti. Ancak, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 7.2 milyar dolarlık bir giriş dikkati çekiyordu. Yani yabancı yatırımcı ağırlıklı olarak swap ve benzeri işlemlerden, kısmen de Borsa dan çıkmış, buna karşılık kamu kağıtlarına yatırım yapmıştı. Böylece, 12 Kasım-4 Mart dönemindeki net 6.2 milyar dolarlık bir çıkış olmuştu. Önlemlerin uygulamaya konulduğu dönemde net döviz çıkışı yaşanıyordu; ancak ne ithalatta bir yavaşlama vardı, ne de dolayısıyla cari açıkta. Örneğin ocak ayında 7.3 milyar dolarlık ticaret açığı verilmişti, buna bağlı olarak 5.9 milyar dolar gibi çok yüksek bir cari açık oluşmuştu. Yani bu açıklar verilebildiğine göre bir yerden döviz giriyordu. İşte o döviz girişinin adresi ne sıcak paraydı, ne doğrudan yatırımdı; döviz girişinin adresi bu kez başkaydı. Net hata ve noksan kaleminde pozitif 3.7 milyar dolarlık bir büyüklük vardı. Bu kalem, ölçümle ilgili hatalarla oluşuyordu; ancak biliniyordu ki böylesine büyük rakamları ölçüm hatası olarak açıklamak doğru değildi. Belli ki ocak ayında Türkiye ye bankacılık sistemi dışından bir döviz girişi olmuş ve ortaya böylesine büyük bir rakam çıkmıştı. 3.7 milyar doların, şimdiye kadar bir ayda oluşan üçüncü en büyük pozitif Mart 2011 k EKONOMİK FORUM 109

2 Göstergeler net hata ve noksan olduğunu belirtelim. Net hata ve noksan kaleminde yer alan bu yüklü tür döviz girişlerine, vergi affı gibi düzenlemelerin yapıldığı dönemlerde daha önce de rastlanmıştı. Belli ki şimdi de torba yasa olarak bilinen düzenleme için bir anlamda hazırlık yapılıyordu. Munzam karşılık oranlarının seyri (%) Vadesiz Bir aya Üç aya Altıaya kadar kadar kadar Bir yıla kadar Bir yıldan uzun 16 Ekim 09 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 23 Eylül 10 5,5 5,5 5,5 5,5 5,5 5,5 12 Kasım 10 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 17 Aralık 10 8,0 8,0 7,0 7,0 6,0 5,0 24 Ocak 11 12,0 10,0 9,0 7,0 6,0 5,0 23 Mart 11 15,0 15,0 13,0 9,0 6,0 5,0 MERKEZ BANKASI NIN SÜRPRİZİ Merkez Bankası mart ayı toplantısında zorunlu karşılıklarda kimsenin beklemediği düzeyde bir artışa gitti. Öyle ki, daha önceki dört zorunlu karşılık artırma operasyonunda piyasadan çekilecek toplam likidite 21.6 milyar lirayken, mart operasyonuyla 19.1 milyar lira çekilmesi söz konusu olacaktı. Yani, marttaki zorunlu karşılık artışı, neredeyse önceki dört aya eşit bir likidite emilimi sağlayacaktı. Merkez Bankası nın, bankaların elinden 19.1 milyar lira daha almasının sonucu önümüzdeki dönemde bankaları kredi açarken daha ketum davranmaya, belki faizleri artırmaya itecek. Kaynak arayışları, bankaların mevduat faizini artırmaları ya da döviz bozdurmaları sonucunu da doğurabilecek Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ENFLASYON: Enflasyonda ilk iki ay, geçen yılki yüksek oranların yarattığı baz etkisi sayesinde olumlu geçti. Ama bu tablo marttan itibaren çok büyük olasılıkla değişecek. Geçen yılın mart ayındaki oranın düşük olması, yıllık bazda aşağı doğru olan yönün değişmesine yol açacak. Dolayısıyla, yıllık enflasyonda şubat sonunda oluşan % 4.16 lık oranı uzunca bir süre bir daha göremeyeceğiz. Fiyatların yüksek seyretmesine yol açacak bir başka etken de kuşkusuz akaryakıta peş peşe gelen zamlar. Bu %n, mart ayında tüm tahminlerin ötesinde yüksek bir fiyat artışı gerçekleşebilir. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu nun mart ayında yaptığı ve faiz oranlarını değiştirmediği toplantısında da enflasyonla ilgili olarak özetle şu görüşlere yer verildi: Petrol ve diğer emtia fiyatları enflasyon raporundaki varsayımların üzerinde gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, önümüzdeki dönemde temel mal grubunda enflasyonun bir müddet daha yükselmeye devam edeceği, buna karşılık hizmet enflasyonunun daha ılımlı bir seyir izleyeceği tahmin edilmektedir. 110 EKONOMİK FORUM l Mart 2011

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar TL) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon TL) Bütçe gideri (Aylık) (milyon TL) Reel kur end. (1995=100) Aylık Ort. $ (TL) Aylık Ort.Euro (TL) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon TL) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,884 8,435 8,155 7,562 7,346 8,330 9,056 7,840 8,481 10,096 8,903 10, ,831 8,263 9,887 9,396 9,795 9,536 9,571 8,519 8,907 10,962 9,386 11, , ,281 9,075 10,522 10,120 10,868 12,501 12,856 12,811 12,485 12,773 12,618 15, ,691 11,779 15,020 14,941 14,724 15,229 16,063 15,431 15,640 17,294 17,130 20, , ,198-1,572-1,609-2, ,809-3, ,062-2,707-4,293-4,387-3,026-3,463-3,613-3,078-3,904-3,440-6,057-7, , ,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 22, ,525 20,019 17,488 20,718 24,866 18,448 21,729 26,252 18,493 19,368 25,375 21, ,499 24, ,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 28, ,646 22,290 23,436 25,173 19,054 23,894 23,775 23,163 25,395 21,203 25,740 37, ,494 23, , , , , , ,090 1, , , , ,743 1,024 Mart 2011 k EKONOMİK FORUM 111

4 Göstergeler GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 12,0-14,7 İkinci çeyrek 10,3-7,8 Üçüncü çeyrek 5,2-2,8 Dördüncü çeyrek 9,2 5,9 Yıllık 8,9-4,8 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Şubat Şubat İki aylık İki aylık Yıllık Yıllık Yıllık ortalama Yıllık ortalama Dış Ticaret Ocak. İhracat 9,561 7, İthalat 16,873 11, Açık -7,312-3, İhracat/ithalat (%) Ocak itibariyle yıllık. İhracat 115, , İthalat 190, , Açık -75,047-41, İhracat/ithalat (%) Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ -5,860-3,062 2, Döviz geliri 12,491 10,505 1, İhracat 10,098 8,374 1, Turizm Faiz Diğer 1,424 1, Döviz gideri -18,351-13,567 4, İthalat -15,986-11,183 4, Turizm Faiz Diğer -1,644-1, Ocak itibariyle yıllık -51,359-16,586 34, Merkez Bankası Döviz Rezervi 11/3/11 26/3/10 Değişim (%) TOPLAM 88,732 72, Döviz rezervi 83,468 68, Altın 5,264 4, Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Şubat Şubat Şubat Şubat Şubat Şubat Şubat Şubat Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon TL) (Ocak-Şubat). Gelir 48,055 39, Harcama 46,062 44, Denge 1,993-5,392. Faiz dışı denge 11,968 5, İç Borç Stoku (Milyon TL) (Şubat sonu).tutar 357, , Vadeye kalan süre (ay) İç Borçlanma (İskontolu ihaleler) Tutar (Milyon TL) Faiz (%) Tutar (Milyon TL) Faiz (%).Mart 3, , Ocak-Mart 18, , Yurtiçindekilerin toplam TL mevduatı (Bin TL) TOPLAM 388,151, ,984, Vadesiz 57,956,553 48,052, Vadeli 330,195, ,931, Bankalara göre. Kamu 168,429, ,657, Özel 173,290, ,650, Yabancı 46,431,374 37,675, Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon Dolar) TOPLAM 100,287 95, ABD Doları 58,769 52, Euro 28,799 29, (Dolar karşılığı) 39,635 40, Diğer dövizler (dolar karşılığı) 1,882 1, Mevduatın Vade Dağılımı (Bin TL) a- TL mevduat 413,843, ,354, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 58,585,887 48,459, Bir ay 87,184,274 95,358, Üç ay 243,657, ,666, Altı ay 17,392,351 9,183, Bir yıl ve daha uzun 7,024,127 3,686, b-yabancı para mevduat 175,184, ,405, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 29,570,008 27,136, Bir ay 44,001,602 49,270, Üç ay 77,985,701 63,832, Altı ay 8,120,101 6,984, Bir yıl ve daha uzun 15,507,186 13,181, Mevduat Bankaları Kredileri (Bin TL) TOPLAM 442,547, ,242, Yurtiçi krediler 439,155, ,218, TL krediler 345,402, ,762, Yabancı para krediler 93,752,379 46,456, Yurtdışı krediler 3,392,074 1,023, Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin TL) 25/2/11 26/2/10 Değ.(%) TOPLAM 173,901, ,161, Tüketici kredileri 130,546,954 93,465, Konut 59,779,369 44,061, Taşıt 5,473,826 3,995, Diğer 65,293,759 45,408, Kredi kartları 43,354,312 35,695, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 3,400,192 3,824, Kredi kartları 3,652,615 4,128, Repo Hacmi (Bin TL). Müşterilerle yapılan 1,909,076 1,980, Mali kuruluşlar arasında yapılan 27,847,641 19,817, EKONOMİK FORUM l Mart 2011

5 En Yüksek Faiz Oranları (15 Mart 2011 itibariyle) TL mevduata 3,00-18,00 4,00-17,00 5,00-17,00 6,00-17,00 Para Arzı (Bin TL) M1 128,781, ,207, DOLAŞIMDAKİ PARA 45,204,724 34,857, Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para 50,453,271 38,953, Banka Kasaları (-) 5,248,547 4,096, VADESİZ MEVDUAT (TL) 56,110,630 42,894, Mevduat Bankaları 52,276,523 40,195, Katılım Bankaları 3,820,217 2,689, TCMB 13,890 9, VADESİZ MEVDUAT (YP) 27,465,873 26,455, Mevduat Bankaları 25,743,313 24,802, Katılım Bankaları 1,673,957 1,594, TCMB 48,603 57, M2 602,614, ,807, VADELİ MEVDUAT (TL) 341,241, ,508, Mevduat Bankaları 322,195, ,864, Katılım Bankaları 19,046,080 14,644, TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) 132,591, ,091, Mevduat Bankaları 124,420, ,532, Katılım Bankaları 8,170,803 7,559, TCMB - - M3 630,088, ,529, REPO 3,961,954 4,669, PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) 23,512,757 23,052, İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Aralık 10 Kasım 10 Aralık ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Genç nüfusta işsizlik oranı (%) Tüketici Güven Endeksi Şubat 11 Ocak 10 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ Satın alma gücü (mevcut dönem) Satın alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum(gelecek dönem) İş bulma olanakları (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Şubat Sanayi Üretimi Değişimi (%) Ocak 2011 Ocak 2010.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin TL) (Ocak). Tarım 268,654 71, Madencilik 60,785 26, Enerji 3,416,989 1,188, İmalat 825, , Hizmetler 596, , Toplam 5,168,250 2,008, Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Ocak 975, , Şirket Kuruluşları (Ocak). Kurulan 10,882 8, Kapanan 2,780 2, İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Yapı sayısı (Yıllık) Değ.(%). Ruhsat 128,837 92, Yapı kullanma izin belgesi 65,124 79, Protestolu Senetler (Ocak). Adet 74, , Tutar (Bin TL) 419, , Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon Dolar) (Ocak-Şubat) Toplam 2,768 2, Kamu 2,323 2, Merkez Bankası IMF'ye ödemeler Çeşitli Göstergeler Ç Ç Ç Toplam dış borç stoku (Milyon $) 282, , , ,646 Kısa vade 68,133 62,041 54,355 49,410 Uzun vade 214, , , ,236 Kamu 91,294 84,811 84,957 83,452 Kısa Vade 7,046 5,669 4,697 3,598 Uzun Vade 84,248 79,142 80,260 79,854 TCMB 12,320 11,384 12,545 13,305 Kısa Vade 1,633 1,511 1,669 1,776 Uzun Vade 10,687 9,873 10,876 11,529 Özel 178, , , ,889 Kısa Vade 59,454 54,861 47,989 44,036 Uzun Vade (1) 119, , , ,853 Dış borç stokunun GSYH'ye oranı (%) Toplam 43.6 Kısa Vade 8.0 Uzun Vade 35.5 Kamu 13.5 TCMB 2.2 Özel 27.9 Dış borç stokunun yüzde dağılımı Toplam Kısa Vade Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokundaki yüzde değişim (%) Toplam Kısa Vade Uzun Vade Kamu TCMB Özel FİNANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam dış borç stoku / ihracat (FOB) Dış borç servisi / GSYH 9.4 Dış borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSYH 1.7 Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / Dış borç stoku TCMB rezervler (net) / Kısa borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam dış borç TCMB rezervler (brüt )/ Kısa borçlar TCMB rezerv (brüt) / İthalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ İthalat (CIF) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari işlemler dengesi / GSYH -2.3 Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSYH (Milyon $) 616,753 İhracat (FOB) (2) (3) 110, , , ,143 İthalat (CIF) (3) -170, , , ,928 Cari işlemler dengesi (3) -36,798-28,043-22,555-14,410 TCMB rezervler (brüt) 77,665 71,012 69,444 70,716 TCMB rezervler (net) 82,550 75,649 73,596 74,836 Dış kredi kullanımları (3) 36,867 38,053 35,634 36,212 Dış borç servisi (3) 55,067 58,748 58,782 58,227 Anapara 46,207 49,411 48,787 47,878 Faiz 8,860 9,337 9,995 10,349 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izleniyor. (2) Bavul ticareti ve diğer mallar hariç. (3) 12 aylık toplam. Mart 2011 k EKONOMİK FORUM 113