10. Sınıf COĞRAFYA ÖZET

Transkript

1 10. Sınıf COĞRAFYA ÖZET Sevgili Öğrenciler, Bu özet kitap, okul müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır. Kitaptaki konular, ders kitabınızla uyumlu olarak sıralanmış ve açıklanmıştır. Özet kitabımızın hazırlanış amacı, sizleri yoğun ve boğucu ayrıntılarla dolu yardımcı kaynaklardan kurtarmaktır. İhtiyacınız olan her bilgiyi öz ve anlaşılır olarak kitabımızda bulacaksınız. Uzun konu anlatımları yok, gereksiz bilgi yığınları yok, yorucu ayrıntılar yok. Doyurucu, eksiksiz ama yormayan bir kitap bu. Tam ihtiyaç duyduğunuz bir kaynak. Konu anlatımlarında çok önemli noktaları larla belirttik. Bazı konuları daha anlaşılır görsellere çevirdik. Ünite sonlarında tarama testlerine yer verdik. Kendinizi sınamanız için dört yazılı sınav ve iki deneme sınavı koyduk. Ayrıca üniversite giriş sınavlarına hazırlanmanız amacıyla, konu anlatımlarının içine sık sık çözümlü YGS-LYS soruları yerleştirdik. Kitaptaki tüm yazılı ve test-deneme sorularının ayrıntılı çözümleri da yer almaktadır. Derslerinizde ve tüm sınavlarınızda yararlı olacağını umar, başarılar dileriz. Delta Kültür Yayınevi Yazar Adile Dokak Yayın Yönetmeni Vedat Aydoğan Yayın Koordinatörü Yusuf Doğan Dağıtım Sorumlusu Metin Keskin Redaksiyon Benek Büyükyılmaz Kapak ve Düzenleme Deltakitap Y.S. No ISBN Baskı - Cilt Altan Özyurt Matbaacılık Hatay Sokak 17/B Kızılay / ANKARA T F info@deltakitap.com Bu kitabın bütün basım, yayın hakları Delta Kültür Basım Yayın Dağıtım Kırtasiye Ltd. Şti'ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi ve benzeri yöntemlerle kopya edilemez, çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

2

3 1. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 21) 1. Kayaçlar oluşumuna göre üçe ayrılır: a. Püskürük (magmatik) kayaçlar b. Tortul (sedimenter) kayaçlar c. Başkalaşım (metamorfik) kayaçlar 2. Granit Kalker Taş kömürü Kum taşı Kil taşı Gnays Mermer Elmas Kuvarsit Şist 3. Peribacaları bazalt ve tüflerin üzerinde oluşur. Sularını dışarıya boşaltamayan göllerin suları tuzlu olur. Denizlerin tuzluluğu kutuplara doğru azalır. Toprak oluşumunda en önemli faktör iklimdir. Makiler kızılçamların tahrip edilmesiyle oluşur. 4. (D) Azonal toprakların horizonları yoktur. (D) Fiziksel ayrışma çöllerde en fazladır. (Y) Vadi kaynaklarının suları sıcaktır. (Suları soğuktur.) (Y) Krater, kaldera ve maar gölleri heyelan sonucunda oluşur. (Volkanizma sonucunda oluşurlar.) (Y) Yeryüzündeki tatlı suların oranı, tuzlu sulardan daha fazladır. (Tuzlu suların oranı %97'dir.) 5. Doğru cevap C'dir. Kömür organik tortul kayaçtır. Granit ve bazalt püskürük kayaçlardır. Mermer ve elmas metamorfik kayaçlardır. 6. Yer altı suları ve kaynaklarla ilgili A, B, C ve D seçeneğinde verilen bilgiler doğrudur. E seçeneğinde anlatılan kırıklı yapıdan yüzeye çıkan kaynak türü fay kaynağıdır. Artezyenler sondajla çıkarılan kaynak sularıdır. 7. Zonal topraklar yerli topraklardır. Çöl, tundra, laterit va podzol zonal topraklardır. D seçeneğindeki halomorfik topraklar zonal değil, intrazonal topraktır. 8. Soruda özellikleri verilen iklim ılıman okyanus iklimidir. Bu iklimin bitki örtüsü karışık ormanlardır. 10. Sınıf Coğrafya Özet

4 1. DÖNEM 2. YAZILI SINAV (SAYFA 30) 1. Az gelişmiş ülkelerin özellikleri: Çocuk nüfus fazladır. Demografik yatırımlar fazladır. Doğal çevreye bağımlılık fazladır. Yaşlı nüfus azdır. Ham madde ve tarım ürünleri ihraç eder. 2. Batı Avrupa'da nüfusun fazla olmasının nedenleri: 3. Yükseltinin az olması Ilıman iklimin görülmesi Toprakların tarıma uygun olması Sanayinin gelişmesi 60 Yandaki nüfus piramidi yüksek doğum ve ölüm oranları görülen gelişmemiş ülkelerin piramididir. Çocuk nüfus fazla, yaşlı nüfus azdır. 15 Bebek ölüm oranları yüksektir. Bağımlı nüfus fazladır. milyon 4. Nüfus artış hızı en fazla olan kıta Afrika'dır. Ekvatoral Bölge'de nüfus yoğunluğu dağlık alanlarda fazladır. Aritmetik nüfus yoğunluğu ülkelerin gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi vermez. Düşük doğum ve ölüm oranlarının görüldüğü ülkelerde nüfus piramidi arı kovanı şeklindedir. Kavimler göçü dünyadaki en büyük kitlesel göç hareketidir. 5. (Y) Türkiye de ilk işçi göçü Orta Doğu ülkelerine doğru olmuştur. (İlk işçi göçü Avrupa'ya olmuştur.) (D) Yeni Dünya'ya yapılan göçler Amerika Kıtası'nın keşfiyle başlamıştır. (Y) Geri kalmış ülkelerde erkek nüfus oranı fazladır. (Göç alan yerlerde erkek nüfus fazladır.) (D) İlk modern nüfus sayımı Avrupa da yapılmıştır. (D) Nüfusun dağılışını etkileyen en önemli doğal faktör, iklimdir. 6. Beyin göçü veren ülkeler gelişmemiştir. Gelişmiş ülkelerle ilgili A, B, C ve E seçeneğinde verilen özellikler doğrudur. Bu ülkelerde nitelikli iş gücü sayısı azdır. Gelişmiş ülkelerde nitelikli iş gücü fazla olur. 7. A, B, C ve D seçeneklerinde göç alan yerlerdeki çevre sorunları verilmiştir. E seçeneğindeki tarımsal üretimde azalma, göç veren kırsal alanlarda ortaya çıkan sorunlardan biridir. 8. Yer şekilleri engebeli olan ve su kaynakları fazla olan yerlerde tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. Doğru cevap I ve II'nin olduğu A'dır. 9. Pazarlama, sigortacılık, ulaşım, turizm üçüncül ekonomik faaliyetlerdir. İnşaat ikincil ekonomik faaliyettir. Delta Kültür Yayınevi

5 2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 53) 1. Türkiye'nin orta kuşakta olmasının sonuçları: Dört mevsim yaşanır. Akdeniz iklimi görülür. Cephe yağışları oluşur. Batı rüzgârları etkilidir. 2. Kırıklı dağlar Ege Bölgesi'nde yer alır. Kaz Dağı, Madra Dağı, Yund Dağı, Bozdağ, Aydın Dağları, Menteşe Dağları kırık dağlarıdır. 3. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da rastlanır. Nedenleri; bitki örtüsünün cılız olması, toprağın kuru ve taneli olması, yarı kurak iklimin görülmesidir. 4. Sibirya termik yüksek basınç Asor dinamik yüksek basınç İzlanda dinamik alçak basınç Basra termik alçak basınç 5. Çayır Bozkır (Step) Maki Orman 6. Karadeniz kıyılarında ormanların tahrip edilmesiyle oluşan çalılara psödomaki denir. Sığla ağacı, Kasnak meşesi, Datça hurması endemik bitkilerdir. Dut ağaçlarının yaygın olduğu yerlerde ipek böcekçiliği gelişir. Kuzey Anadolu Dağlarının denize bakan yamaçlarında kahverengi orman toprakları bulunur. Kıble güneyden esen ve ılık hava getiren rüzgârdır. 7. (D) Bafra, Çarşamba ve Silifke delta ovasıdır. (D) Karstik şekiller Toroslarda yaygındır. (Y) Falezlere Ege kıyılarında rastlanır. (Falezler Akdeniz ve Karadeniz'de fazladır.) (D) Temmuz ayında en yüksek sıcaklıklara Güneydoğu Anadolu da rastlanır. (D) En fazla yağış alan il Rize'dir. 8. Delta ovaları akarsuların taşıdığı alüvyonların birikmesiyle oluşurlar. Bu yüzden deltalarda alüvyal topraklar bulunur. 9. Soruda sert karasal iklimin özellikleri verilmiştir. Bu iklimin yağış rejimi Kuzeydoğu Anadolu'da görülür. 10. Akarsuların ağzında oluşan şekillerden biri olan haliç, gelgit genliğinin fazla olduğu okyanus kıyılarında görülür. Türkiye'nin çevresindeki iç denizlerde gelgit az olduğundan akarsu ağızlarında haliç oluşmamıştır, deltalar bulunur. 10. Sınıf Coğrafya Özet

6 2. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 65) 1. Türkiye'de göllerin toplandığı alanlar: Göller yöresi Güney Marmara Van Gölü ve çevresi Tuz Gölü ve çevresi 2. Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları Çatalca - Kocaeli çevresi Güney Marmara Kıyı Ege Ovaları Akdeniz kıyısındaki ovalar Ankara ve Gaziantep çevresi nüfusun fazla olduğu yerlerdir. 3. Köy altı yerleşmeleri; yayla, divan, mahalle, mezra, kom, ağıl ve obadır. 4. Bir limanı ekonomik olarak besleyen art bölgeye hinterland denir. Köy altı yerleşmelerinden en yaygın olanı yaylalardır. Divan adı verilen yerleşmeler Batı Karadeniz'de yaygındır. Toplu yerleşmeler yer şekillerinin düz olduğu alanlarda görülür. Van, İstanbul, Nevşehir, Antalya turizm şehirleridir. 5. (D) Menteşe yöresi dağlık olduğu için az nüfuslanmıştır. (D) Tuz Gölü çevresinde nüfusun az olmasının nedeni kuraklıktır. (Y) Kır ve kent yerleşmelerini ayırmak için kullanılan ölçütlerden biri yüz ölçümüdür. (Y) Toplu köy yerleşmeleri vadi tabanlarında kurulmuştur. (D) Eskişehir, kavşak noktasında olan ulaşım şehirlerinden biridir. 6. Verilen şehirlerden Bursa'nın etki alanı diğerlerinden daha geniştir. Çünkü fonksiyonu çok çeşitlidir. Tarım, sanayi, turizm, ticaret Bursa'nın başlıca fonksiyonlarıdır. 7. Türkiye'nin nüfus yapısı ile ilgili V. bilgi yanlıştır. Türkiye nüfusunun yaklaşık %91'i kentlerde, %9'u kırda bulunur. 8. İç göçler bir ülkede nüfus artış hızını etkilemez. Nüfusun dağılışında etkilidir. Sadece var olan nüfusun yerini değiştirir. 9. A, C, D ve E seçeneğinde göçün nedenleri verilmiştir. Şehir yaşamına uyum zorluğu, göçün nedeni değil sonucudur. Delta Kültür Yayınevi

7 TARAMA TESTİ: TOPOĞRAFYA VE KAYAÇLAR DOĞADAKİ ÜÇ UNSUR: SU, TOPRAK, BİTKİ (SAYFA 14) 1. Parçada organik tortul kayaçlardan biri olan taş kömürü hakkında bilgi verilmiştir. Bu yüzden parçada boş bırakılan yere kömür gelmelidir. 5. Karasal iklimde yağışlar kışın kar biçimindedir. Yağan kar eridiğinde akarsulara karışarak akımı artırır. Kar erimeleri de sıcaklığın artmaya başladığı ilkbahar mevsiminde olur. Sonuçta eriyen kar suları akarsuyun akımında en etkili faktör olmuştur. 2. A) Granit - Tor topoğrafyası oluşur. B) Dirençsiz kayaçlar - Alçak yer şekilleri oluşur. C) Karstik kayaçlar - Mağaralar oluşur. D) Bazalt ve tüf - Peri bacaları oluşur. Böylece A, B, C ve D seçeneklerinde kayaçların cinsinin yer şekillerine etkisi örneklendirilmiştir. E seçeneğinde böyle bir etkiden bahsedilemez. Metamorfik kayaçların oluşumuna örnek verilmiştir. Elmas metamorfik kayaçtır. Kömürün başkalaşmasıyla oluşmuştur. 3. Levha sınırlarında bulunan ülkelerde gayzerler yaygın olur. A seçeneğinde verilen İzlanda da gayzerlerin bulunduğu ülkelerden biridir. 6. Yağışın fazla ve sıcaklık ortalamasının yüksek olduğu iklim bölgelerinde kimyasal çözülme fazla olur. Bu özelliklere sahip olan merkez II. merkezdir. 7. Azonal topraklar dış kuvvetler tarafından taşınmış topraklardır. Bu topraklarda toprağın katmanları olan horizonlara rastlanmaz. Mineral bakımından zengin oldukları için çok verimlidirler. Bu topraklar iklim hakkında bilgi vermez. Örneğin azonal topraklardan biri olan alüvyonlara her iklimde rastlanır. Çünkü en yaygın dış kuvvet olan akarsular tarafından oluşturulmuştur. Doğru cevap I ve II'nin bulunduğu A'dır. 4. Savan bitki örtüsüne savan ikliminde rastlanır. Savan iklimi tropikal kuşakta görülür. Yağış rejimi düzensizdir. Yazlar yağışlı, kışlar kurak geçer. Bu iklimde sıcaklıklar yıl boyunca yüksektir. Doğru cevap B'dir. 8. Göl sularının kimyasal yapısını etkileyen faktörler gideğeni (gölayağı), derinliği, beslenme kaynakları, büyüklüğüdür. Gölün hangi dönemde oluştuğu, sularının kimyasal yapısını etkilemez. 10. Sınıf Coğrafya Özet

8 TARAMA TESTİ: NÜFUS - GÖÇ - EKONOMİK FAALİYETLER (SAYFA 25) 1. Amozon ve Kongo Havzası çok sıcak ve nemli olduğu için, Kuzey Afrika çöllerden oluştuğu için, az nüfuslanmıştır. Antarktika'da kutup iklimi görüldüğü için yerleşik hayat yoktur. D seçeneğinde verilen Batı Avrupa'da sanayinin gelişmesi, iklimin ve yer şekillerinin uygun olması gibi faktörlerden dolayı nüfus yoğundur. 5. Üçüncül ekonomik faaliyette çalışanların oranı gelişmiş ülkelerde yüksektir. Verilen seçeneklerde İsviçre en gelişmiş ülke olduğundan doğru cevap C'dir. 2. Toplu kır yerleşmelerini yer şekilleri ve su kaynakları etkiler. Yer şekileri engebesiz ve su kaynakları az olan yerlerde toplu yerleşmeler görülür. Cevap I ve III'ün olduğu B seçeneğidir. 6. Parçada Ekvatoral bölgede bulunan Amazon ve Kongo Havzası'nda nüfusun az olma nedenleri verilmiştir. 3. Amerika'da bulunan I ve Batı Avrupa'da bulunan II sanayisi gelişen yerler olduğu için işçi göçü alırlar. Cevap I ve II'nin olduğu A'dır. 7. Nüfus piramitlerine bakılarak toplam nüfus, doğum oranı, cinsiyet yapısı, yaş grupları, gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi edinilir. Nüfus yoğunluğu bulunamaz. Nüfus yoğunluğu, toplam nüfusun yüz ölçümüne bölünmesiyle bulunur. Bunun için ülkenin yüz ölçümünün de verilmesi gerekir. 4. Kavimler ve mübadele göçlerinde siyasi nedenler vardır. Ekonomik nedenlere dayalı olarak yapılan göçler arasında işçi ve beyin göçü yer alır. Bu iki göçte de insanlar daha iyi iş imkânları olan ülkelere göç ederler. Doğru cevap II ve IV'ün bulunduğu D'dir. 8. İklim, yer şekilleri, bitki örtüsü ve toprak cinsi nüfusun dağılışını etkileyen doğal faktörlerdir. C seçeneğinde verilen ulaşım, nüfusun dağılışını etkileyen beşeri faktördür. Delta Kültür Yayınevi

9 TARAMA TESTİ: MEKÂNSAL BİR SENTEZ TÜRKİYE (SAYFA 66) 1. Magmanın soğumasıyla volkanik dağlar oluşur. Erciyes Dağı volkanik olduğu için bu şekilde oluşmuştur. Diğer seçeneklerdeki dağlar volkanizmayla değil, orojenezle oluşmuştur. 5. Türkiye'de endemik bitkilerin çoğu Toros Dağlarında bulunur. Bu dağlar Akdeniz Bölgesi'nde bulunur. Haritada IV numaralı alan Toroslar'da bulunduğu için cevap D'dir. 2. Bağıl nem Doğu Karadeniz'de en fazla, Güneydoğu Anadolu'da en azdır. Bu bölgelerde bulunan iller B seçeneğinde Rize ve Diyarbakır olarak verilmiştir. 6. Eskişehir, Konya, Ankara ve İstanbul ulaşım şehirlerine örnektir. E seçeneğinde bulunan Artvin kavşak noktasında değildir. İşlek yollar üzerinde yer almaz. Bu yüzden Artvin ulaşım şehri değildir. 3. Erzurum - Kars Platosu'nda dünyanın en verimli topraklarından olan çernezyomlar bulunduğu halde iklimden dolayı tarımsal faaliyetler yoğun değildir. 7. Yalnızca grafiğe bakılarak şehirlerde yaşayan kadın ve erkek nüfus oranlarıyla ilgili yorumlar yapılabilir. Kadın ve erkek nüfusun neden fazla ya da az olduğu ile ilgili yorum yapılamaz. Şehirlerde erkek nüfusun fazla olmasının nedenlerinden biri göçün fazla olmasıdır. Fakat bu grafiğe bakılarak bu sonuca ulaşılamaz. 4. Seçeneklerde verilen illerden arıcılığın en çok geliştiği il Muğla'dır. 10. Sınıf Coğrafya Özet

10 TARAMA TESTİ: DÜNYA'YI BİRBİRİNE BAĞLAYAN AĞLAR: ULAŞIM - DOĞAL AFETLER (SAYFA 76) 1. Basra Körfezi'nin çıkışında Hürmüz Boğazı bulunduğu için cevap D'dir. 5. Haritada numaralandırılmış I, II, III ve IV. alandaki doğal afetler doğru eşleştirilmiştir. Afrika'da bulunan V. alan çöllerde bulunduğundan bu alanda çığ oluşmaz. 2. Bering Boğazı: Asya ile Amerika Kıtası arasındadır. Çanakkale Boğazı: Asya ile Avrupa Kıtası arasındadır. Süveyş Kanalı: Asya ile Afrika arasındadır. 6. Kuraklık elektrik üretimini azaltır, canlılara zarar verir. Kuraklığın sonuçlarının olduğu I ve II'nin bulunduğu C seçeneği doğrudur. Kuraklık sıcaklıkları etkilemez. Cebelitarık Boğazı: Afrika ile Avrupa'dadır. Korint Kanalı kıtaların arasında yer almaz. Yunanistan ile Mora Yarımadası arasındadır. 3. Gelişmiş olan ülkelerde demir yolu ağı yoğundur. Bu yüzden Kanada, Japonya, Fransa, İngiltere'de demir yolu ağı yoğundur. Moğolistan geri kalmış olduğu için demir yolu ağının yoğunluğu daha azdır. 7. A'daki anızların yakılması, D'deki meraların aşırı otlatılması, E'deki tarım alanlarının eğime paralel sürülmesi erozyona neden olan beşeri faktörlerdir. B'deki eğimin fazla olması yer şekillerinin erozyona etkisidir. E seçeneğinde verilen sağanak yağışlar erozyonu arttıran iklim özelliğidir. 4. Tsunami deprem dalgasıdır. Deniz altında meydana gelen depremler, volkanik patlamalar ve toprak kaymaları tsunamilere neden olur. 8. Kuzeybatı Avrupa ülkelerinde kırık hatları bulunmadığından tektonik deprem riski en azdır. Burada bulunan Almanya doğru cevaptır. Delta Kültür Yayınevi

11 1. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 26) 1. Soruda verilen X ve Y yöresindeki bu farklılığın nedeni kayaçların cinsinin farklı olmasıdır. X yöresinde yüksek ve belirgin yer şekilleri bulunduğuna göre bu yörede aşınmaya karşı dayanıklı kayaçlar bulunmaktadır. Y yöresinde kolay aşınan kayaçlar alçak ve belirgin olmayan yer şekilleri oluşturmuştur. 4. Japonya, İtalya, Endonezya ve İzlanda volkanizmanın görüldüğü ülkelerdir. Bu ülkelerde kaldera, maar ve krater gölleri oluşmuştur. Norveç'te volkanizma yaşanmadığı için bu göllere rastlanmaz. 2. Soruda metamorfik kayaçların oluşumu verilmiştir. Elmas, gnays, mermer ve şist metamorfik kayaçtır. B seçeneğinde verilen linyit organik tortul kayaçtır. 5. Buzullar soğuk kuşakta göl oluşumuna neden olurlar. Buzulların oluşumu enleme yani matematik konuma bağlıdır. 3. Aysu, Ali, Hüseyin ve Zeynep'in yaptığı eşleştirmeler doğrudur. Oya yanlış eşleştirme yapmıştır. Traverten karstik biriktirme şeklidir, kum taşının üzerinde oluşmaz. Kalker, jips ve kayatuzu gibi kayaçların üzerinde oluşur. Yanıt:D 6. Yer altı sularının pek çok özelliğini akiferin derinliği etkiler. Akifer yerin altında suların biriktiği tabakadır. Yer kabuğundan derinlere inildikçe sıcaklık her 33 m'de 1 C artar. Akifer ne kadar derindeyse suyun sıcaklığı o kadar fazla olur. Sıcak sular kayaçları daha kolay erittiği için içindeki eriyik malzeme miktarı fazla olur. Derinlerdeki suları iklim fazla etkilemediği için akım fazla değişmez. 10. Sınıf Coğrafya Özet

12 7. Göllerin sularını dışarıya taşıyan akarsuya gideğen denir. Gideğeni olan göllerin suları tatlı olur. Bu yüzden Beyşehir Gölü'nün suları tatlıdır. 11. İklim toprağın humus miktarını, oluşum süresini, ayrışma çeşidini ve besin miktarlarını etkiler. İklim ana kayanın cinsini etkilemez. 8. Haritada I, II, III ve IV numaralı denizlerle ilgili eşleştirmeler doğrudur. V Baltık Denizi değildir. Baltık Denizi Avrupa'da I numaralı bölgeye yakındır. 12. B, C, D ve E seçeneğinde verilen iklim ve toprak eşleştirmeleri doğrudur. A seçeneğindeki kutup ikliminin toprağı yoktur. Tundra toprağı tundra ikliminde oluşur. 9. Verilen sıcaklık ve yağış grafiği ekvatoral iklime aittir. Bu iklim bölgesiyle ilgili A, B, C ve D seçeneğindeki yorumlar doğrudur. Denizlerin tuzluluk oranı iklime bağlı değildir. Tuzluluğu enlem etkiler. 13. Kimyasal çözünme yıllık sıcaklık farkı az, sıcaklık ortalaması yüksek ve yağış miktarı fazla olan bölgelerde daha fazla olur. Bu özelliklerin görüldüğü I. merkezde kimyasal çözünme en fazladır. 10. A, B ve C horizonları zonal topraklarda bulunur. Çernezyomlar zonal toprak olduğu için cevap B'dir. Litosol, regosol ve kalsimorfik topraklar intrazonaldır ve A ile C horizonları bulunur. Lösler taşınmış topraklar olduğundan horizonları yoktur. 14. Dağların üst kısmında, ormandan sonra görülen bitki toplulukları alpin çayırlardır. Taygalar sert karasal iklimde, garigler Akdeniz ikliminde, bozkırlar karasal iklimde, savanlar tropikal kuşakta görülen bitki topluluklarıdır. Delta Kültür Yayınevi

13 15. Haritada I, II, III ve IV. yörede görülen bitki toplulukları doğru eşleştirilmiştir. V. yörede Akdeniz iklimi görüldüğü için bu yörede bozkır görülmez, bitki örtüsü makidir. 19. Coğrafi keşifler sonucunda Avrupa'dan Amerika'ya doğru göçler daha çok yaşanmıştır. 16. Ot formasyonları savan, step, tundra ve çayırdır. Garig çalı formasyonunda yer alır. Makilerin tahrip edilmesiyle garigler oluşurlar. 20. Sanayi, tarım, ulaşım, turizm nüfusun dağılışını etkileyen beşeri faktörlerdir. İklim ise doğal faktördür. Yanıt : D 17. Sanayileşme, yol yapımı, baraj yapma, tarım alanları açma bitki örtüsünü etkileyen beşeri faktörlerdir. Kurak iklimin görülmesi, bitki örtüsünü etkileyen doğal faktördür. 21. Engebesi az olan ülkelerde aritmetik ve fizyolojik nüfus yoğunluğu arasındaki fark daha azdır. IV. ülkede fark en az olduğuna göre bu ülkede engebe de en azdır. 18. Sert karasal iklim Sibirya, Kanada ve Avrupa'nın kuzeyinde görüldüğü için taygalara da buralarda rastlanır. Doğru cevap B'dir. 22. Arı kovanı şeklindeki piramit gelişmiş ülkelere aittir. Düşük doğum ve ölüm oranları görülür. Yaşam süresi uzundur. Bu ülkelerde demografik yatırımlar azalır. Sonuçta I ve III''ün bulunduğu B seçeneği doğru cevaptır. 10. Sınıf Coğrafya Özet

14 23. II, III, IV ve V. alanda kurak iklim görüldüğü için nüfus azdır. I. alanda ekvatoral iklim görülmektedir. Ekvatoral iklimde sıcaklık ve yağışın fazla olması, sık ormanların bulunması nüfusun az olmasının nedenleridir. 27. E seçeneğinde verilen madencilik birincil ekonomik faaliyettir. Doğru cevap E'dir. Diğer seçeneklerde verilen enerji, inşaat ve sanayi ikincil ekonomik faaliyetlerdir. 24. Kırdan kentte olan göçler I, III, IV ve V. sonuçlara yol açar. II. sonuç yanlıştır. Göç tarım dışındaki sektörlerde (sanayi, turizm, ticaret) çalışanların oranını azaltmaz, artırır. 28. Nüfus piramitlerine bakılarak doğum oranı ve faal nüfus oranı bulunur. Nüfus piramitlerinde göçler ve aritmetik nüfus yoğunluğu bulunamaz. Ülkede yapılan göçler nüfus piramitlerini etkilemez. Aritmetik nüfus yoğunluğu ile ilgili yorum yapabilmek için ülkenin yüzölçümünün bilinmesi gerekir. Doğru cevap III ve IV'ün olduğu E'dir. 25. Akarsu havzalarında nüfus yoğunluğunun farklı olmasında iklim etkili olmuştur. Amazon Havzası'nda ekvatoral iklim, Nil'in Havzasında çöl iklimi görülür. Çöl ikliminde nüfus suyun bulunduğu akarsu havzalarında yoğunken, ekvatoral iklimde nüfus yüksek alanlarda yağunlaşır. 29. Gelişmiş ülkelerde hizmet sektöründe çalışanların oranı, geri kalmış ülkelerde tarım sektöründe çalışanların oranı fazladır. Grafiklere bakıldığında I. ülke gelişmiş, II. ülke geri kalmıştır. Bu ülkelere A seçeneğindeki Almanya ve Afganistan örnek olarak verilir. 26. Yaşam süresinin uzunluğu yaşlı nüfusun fazla olmasını etkiler. Bu yüzden Kanada ve Avustralya gibi gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfus fazladır. 30. A, B, C ve E seçeneğinde verilenler gelişmiş ülkelerin özellikleridir. Nüfus yoğunluğu gelişmişlik düzeyine bağlı değildir. Ülkelerin yüz ölçümleri ve toplam nüfusları aritmetik yoğunluğunu etkiler. Yüz ölçümü fazla olan ülkelerde aritmetik nüfus yoğunluğu az olur. Delta Kültür Yayınevi

15 2. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 77) 1. A, C, D ve E seçeneğinde verilen mutlak (matematik) ve göreceli (özel) konumunun etkileriyle ilgili eşleştirmeler doğrudur. B seçeneği yanlıştır. Türkiye'de Akdeniz ikliminin görülmesinin nedeni yer şekilleri değildir. Türkiye orta kuşakta bulunduğu için Akdeniz iklimi görülür. 4. A, B, C ve E seçeneğinde yer şekilleri ve oluşumunda etkili olan faktörler doğru eşleştirilmiştir. Antalya Falezi rüzgâr biriktirmesiyle oluşmamış, dalga aşındırmasıyla oluşmuştur. 2. Küre Dağları I Teke Platosu II Nemrut Dağı III 5. Manyas, Tuz, Abant ve Mogan göllerinin oluşum şekli doğrudur. C seçeneğinde verilen Terkos Gölü kıyı set gölüdür. 3. Kanyon vadiler, menderesler, ırmak adaları ve delta ovaları akarsuların etkisiyle oluşmuştur. Sinop Yarımadası tombolodur ve dalga biriktirmesiyle oluşmuştur. 6. Karstik şekiller Türkiye'de İç Anadolu ve Akdeniz Bölgesi'nde görülür. I numaralı yöre Karadeniz Bölgesi'nde bulunduğundan, bu yörede karstik şekiller oluşmaz. 10. Sınıf Coğrafya Özet

16 7. Karayel KB Yıldız K Poyraz KD 10. Sıcaklık ve yağış grafiği İç Anadolu Bölgesi'ndeki karasal iklime ait olduğu için doğru cevap bu bölgede bulunan Ankara'nın bulunduğu B'dir. GB G GD Lodos Kıble Samyeli (Keşişleme) Yerel rüzgârların esiş yönlerine bakıldığında kuzeyden yıldız eser. Bu yüzden Amasya'ya kuzeyden gelen rüzgâr Kıble değil, Yıldız'dır Haritada sıcaklıklar deniz seviyesine indirgendiğine göre yükseltinin etkisi ortadan kalkmıştır. Sıcaklığın enleme bağlı olarak kuzeye gidildikçe azaldığı görülür. Aynı enlemde karasal bölgelerde sıcaklıklar farklı olduğuna göre sıcaklıkların dağılımında karasallığın da etkisi vardır. 11. Haritada kahverengi bozkır topraklarının dağılışı gösterilmiştir. Tuzlu topraklar Tuz Gölü çevresinde, çernezyomlar Erzurum - Kars'ta, kırmızı topraklar Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde, bozkır toprakları iç bölgelerde görülür. 9. I, II, III ve IV yörede oluşan yağışlar doğru verilmiştir. V. yörenin yağışı yanlış verilmiştir. Bu yörede Akdeniz ikliminin etkisi vardır ve cephe yağışları görülür. 12. Soruda özellikleri anlatılan bitki topluluğu makidir. Bu bitki topluluklarına Akdeniz ikliminin görüldüğü Datça Yarım Adası'nda rastlanır. Delta Kültür Yayınevi

17 13. Şekilde fay kaynağının kesiti gösterilmiştir. Türkiye'de fay kaynaklarına tektonik hareketlerin yaygın olduğu alanlarda rastlanır. 16. Yurt dışına yapılan göçler nüfus artış hızını azaltır. Bu yüzden I, II, IV ve V'te verilen faktörler Türkiye'de nüfus artış hızını azaltırken III'te Hatay'ın ana vatana katılması nüfus artış hızını artırmıştır. 14. Çiftlikler daha çok batıda ve güneyde görülen yerleşmelerdendir. Akdeniz Bölgesi çiftliklerin en yaygın olduğu yerlerden biridir. 17. Ev tipini etkileyen en önemli faktör iklimdir. Karadeniz Bölgesi'nde kıyılarda Karadeniz iklimi görüldüğü için ahşap evler yaygınken, iç kısımlarda karasal iklimden dolayı kerpiç evler bulunur. 15. Haritada I, II, IV ve V numaralı yörelerde nüfus yoğunluğunun az olmasının nedeni yer şekillerinin engebeli olmasıdır. Tuz Gölü'nün çevresi olan III numaralı alanda nüfusun az olmasının nedeni yağışın az olmasıdır. 18. Birincil faaliyet türleri, tarım ve hayvancılıktır. Sanayinin gelişmiş olduğu illerde birincil faaliyette çalışanların oranı az olacağı için doğru cevap İstanbul'dur. 10. Sınıf Coğrafya Özet

18 19. E seçeneğindeki şehirlerin fonksiyonları yanlış verilmiştir. Tokat ve Tekirdağ tarım, Batman maden şehridir. 22. C seçeneği yanlıştır. Türkiye'de tarım sektöründe çalışanların oranı en fazla değil, hizmet sektöründe çalışan nüfus en fazladır. 20. Türkiye'nin 2050 yılındaki tahmini nüfus piramidi incelendiğinde çocuk nüfusun azalacağı, yaşlı nüfusun artacağı, nüfusun dinamikliğini kaybedeceği görülmektedir. Yaşlı nüfusun sağlık sorunları arttığından sağlık giderleri artacaktır. Bu yüzden A, C, D ve E seçenekleri doğrudur. B seçeneği yanlıştır. Genç nüfusun fazla olduğu ülkelerde demografik yatırımlar (beslenme, barınma, sağlık, eğitim için yapılan harcamalar) fazladır yılında genç nüfus azaldığına göre demografik yatırımlar da azalacaktır. 23. Yerleşmeyi etkileyen en önemli faktör yer şekilleridir. Engebeli alanlarda tarım alanları dağınık, parçalı olduğu için yerleşme de dağınıktır. Yer şekilleri sade olan bölgelerde bir arada bulunan tarım alanlarından dolayı yerleşme topludur. 21. Yer şekilleri düz olan bölgelerde tarımda makine kullanımı artacağı için göç başlar. Türkiye'de IV'ün bulunduğu Doğu Karadeniz ile V'in bulunduğu Doğu Anadolu dağlık olduğu için makine kullanımı en azdır. Bunun sonucunda da bu yörelerden makineleşmeye dayalı göç en az olur. 24. New York Tokyo Tokyo'dan New York'a giden gemi sırasıyla; 1. Malaka Boğazı, 2. Babülmendep Boğazı, 3. Süveyş Kanalı, 4. Cebelitarık Boğazı'ndan geçer. 5. Hürmüz Boğazı'nı kullanmaz. Delta Kültür Yayınevi

19 25. Gelişmiş olan ülkelerde hava yolu taşımacılığı geliştiğine göre doğru cevap ABD'nin bulunduğu A seçeneğidir. 28. Volkanlardan çıkan küller Güneş ışınlarının yere ulaşmasını engelledikleri için karanlık gündüzler yaşanır, sıcaklar düşer, hatta kış başlar, kül ve çamur yağmurları olur. Volkanizma sonucunda aşırı sıcaklar olmaz, tam tersi sıcaklıklar düşer. 26. Gelişmiş olan ülkelerin bulunduğu kıtalarda dış ticaret hacmi çok daha yoğun olduğuna göre Avrupa ile Kuzey Amerika limanlarının arasında deniz yolu trafiği en yoğundur. Cevap I ve II'nin olduğu A'dır. 29. Doğal afetler içinde en zor tahmin edilen ve etkisi çok uzun süren, kuraklıktır. 27. Orta Asya'da bulunan IV'te deprem riski en azdır. Diğer merkezler levha sınırlarına rastlanan fay hatlarında bulunduğu için deprem riski fazladır. 30. A seçeneğinde verilen yer şekillerinin engebeli olması, erozyonun doğal nedenidir. B, C, D ve E seçeneğinde erozyona neden olan beşeri nedenler verilmiştir. 10. Sınıf Coğrafya Özet