TRAKYA BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ: DOĞA, SU, KÜLTÜR STRATEJİ PLANI 1 KÜLTÜR ÖNCELİKLİ BÖLGESEL YOL HARİTALARI

Transkript

1 TRAKYA BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ: DOĞA, SU, KÜLTÜR STRATEJİ PLANI 1 KÜLTÜR ÖNCELİKLİ BÖLGESEL YOL HARİTALARI

2 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı; Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları Programı kapsamında, Tarihi Kentler Birliği adına ve Türkiye Belediyeler Birliği nin desteğiyle, ÇEKÜL Vakfı tarafından hazırlanmıştır. Çalışma, Tarihi Kentler Birliği Toplantısı (Uzunköprü- Aralık 2011), 1. Bölge Çalıştayı (Kırklareli- Mart 2012) ve 2. Bölge Çalıştayı (Tekirdağ- Mayıs 2012) sonuçlarını içermektedir. Haziran 2012 ii Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

3 Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları iii

4 Anadolu nun Tarihi Mirası ve Kentsel Kalkınma Dr. Asım Güzelbey Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Tarihi Kentler Birliği Başkanı On iki yıllık bir deneyimin ardından, Tarihi Kentler Birliği, ÇEKÜL Vakfı ve Kentsel Strateji nin işbirliği ile 2012 yılında hayata geçirdiği Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları programının uygulama raporları yayınlandı. Kuruluşundan bu yana çok boyutlu ve bütüncül bir koruma anlayışını benimseyen TKB, tarihi mirasımızın bugüne kadar göz ardı edilmiş her boyutunu gündemine almış bulunuyor. Yapılan bu çalışma birliğimizin, ülke coğrafyasına daha geniş ölçekte ve daha ayrıntılı bakabilecek olgunluğa eriştiğinin bir yansıması. İlk günden beri hedeflenen tarihi, kültürel ve doğal mirasın havza ve bölge ölçeğinde bir planlama ile ele alınması, Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları ile hayata geçti. Türkiye Belediyeler Birliği nin değerli katkılarıyla, havza ve bölge planlama çalışmaları doğrultusunda geliştirilen program, Türkiye nin uzun erimli kültürel kalkınma projesi niteliği taşımaktadır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları Programının başlıca amacı, aynı havza ya da bölgeyi paylaşan yerel yönetimler arasında bir işbirliği ve dayanışma ortamı geliştirerek, koruma çalışmalarını sistematik bir zemine oturtmak ve kentlerimizin kalkınma çabalarına somut katkılar sağlayacak bir yol haritası ve eylem planı oluşturmak olarak özetlenebilir yılı boyunca TKB, ÇEKÜL Vakfı ve Kentsel Strateji kurucu ortağı A. Faruk Göksu işbirliğiyle çalışma yapılan bölgelerde, birliğimizin üyesi olan ya da olmayan tüm belediyeler, tüm kurum ve kuruluşlar, sivil örgütler ve halk toplantılara katıldı. Bu tarihi toplantılar, kamu-yerel-sivil-özel birlikteliğin önemini bir kez daha gözler önüne serdi. Programa Türkiye Belediyeler Birliği nin de destek vermesiyle, ülke bütününü kavrayan, kuşatan önemli bir misyon üstlenmiş olduk yılının son aylarında Uzunköprü, Kırklareli, Tekirdağ da yapılan toplantı ve çalıştaylarla başlatılan çalışmalar, 2012 de de Güney Ege Bölgesi (Muğla, Aydın, Denizli), Kapadokya Bölgesi (Kayseri, Nevşehir, Aksaray) ve Göller Bölgesi (Burdur, Isparta, Afyon) ile devam etti. Kent ve kentli kimliğinin yapıtaşı olan tarihi ve kültürel mirasın kalkınma için çok değerli bir kaynak olduğu biliniyor. Bölgelerimizin ve havzalarımızın her biri bereketli bir doğaya ve derinlikli bir tarih ve kültür birikimine sahip. Aynı toprakları paylaşan kentlerimizi bu ortak kaynakları etkin kullanabilmek için sistematik bir dayanışma ve işbirliğinde buluşturmayı amaçladık. Kentlerin, bölge perspektifiyle belirlenecek bir vizyon doğrultusunda yol haritalarını oluşturmalarını, bu yol haritasını, içinde yer aldıkları bölgenin özellikleri ve verileriyle ve tüm ülke bütünlüğü içinde değerlendirmelerini bekliyoruz. Kentler arası dayanışma ve işbirliği odaklarını saptamak, bu sinerjiden doğacak güç birliği ile kentlerimizin önünü açmak artık bir yükümlülük durumuna gelmiştir. Birliğimizin bu çabasını destekleyen Türkiye Belediyeler Birliği ne teşekkürlerimizi sunuyoruz. Hedefimiz, yaptığımız her etkinlikten somut kazanımlar elde etmek, sürekli ileriye dönük bir gelişme çizgisi içinde olmaktır. iv Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

5 Yeni Bir Planlama Yaklaşımı: Coğrafyanın Bereketiyle Yerel Kültürün Birlikteliği Prof. Dr. Metin Sözen ÇEKÜL Vakfı Başkanı Tarihi Kentler Birliği Danışma Kurulu Başkanı Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları Programı, Türkiye de koruma misyonunun yeni bir evreye girdiğinin işareti olarak değerlendirilmelidir. 70 li yılların ortalarında Anadolu kentlerinde tek yapı ölçeğinde başlatılan ve sonraki yıllarda ÇEKÜL Vakfı nın kurulmasıyla kurumsallaşacak olan koruma hareketi, giderek kent bütününe yayılan bir niteliğe bürünmüştü. 90 lı yıllarda ise ÇEKÜL, çeşitli bölgelerde çeşitli ölçeklerde yürüttüğü çalışmalarla havza kalkınma birliklerini gündeme getirdi. Havza birlikleri, çeyrek yüzyılda edinilen deneyimler sonucunda, artık korumanın bölge ölçeğine taşınmasını, küçüklü büyüklü tüm yerleşmelerin, bulundukları bölgenin doğası, tarihi ve kültürüne bir ortak miras anlayışıyla sahip çıkmasını öngörüyordu. ÇEKÜL ün ülke-bölgehavza-kent ölçeğinde planlama ve uygulama ilkesi ne dayanan bir gelişme modeli sunuyordu yılında Akseki - İbradı Havzası nda başlayan hareket, Ege de Küçük Menderes Havzası nda, Birgi den Ödemiş, Bademli, Konaklı, Ovacık, Gölcük, Bozdağ, Tire ye ulaştı. Bakırçay, Gediz ve Büyük Menderes havzaları ile Yarımada nın bulunduğu Batı Anadolu Bölgesi ne yayıldı. Göller Havzası nda Yalvaç odaklı yürütülen çalışmaları, Kelkit Havzası Kalkınma Birliği izledi yılında, dokuz ili (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak) kapsayan Güneydoğu Anadolu Kültürel Miras ve Turizm Kalkınma Birliği kuruldu. Ardından Batı Karadeniz ve Yukarı Çoruh Havzası Kalkınma Birlikleri ile Van Gölü Havzası ndaki bilimsel çalışmalarla devam etti. Dönem dönem merkezi politikalarda ve yetkili kadrolarda meydana gelen değişiklikler, üniversite desteklerindeki kesintiler gibi nedenlerle istenen sonuca ulaşamadıysa da, başta Kelkit Havzası ndaki örnek çalışmalar olmak üzere, havza birliklerinde çok değerli deneyimler kazanıldı, önemli dersler çıkarıldı. Ulusal ve yerel uzmanları bir araya getiren Danışma Kurulu önderliğinde yürütülen çalışmaların Erbaa, Niksar, Zile gibi küçük ölçekli kentlere farklı bir dinamizm kazandırdığı görüldü. Tarihi Kentler Birliği nin Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları Programı nın, kuruluşundan bugüne güçlü bir kurumsal işbirliği içinde hareket ettiği ÇEKÜL Vakfı nın çeyrek yüzyıllık havza birlikleri deneyiminden edinilen dersleri ve birikimi, çıkış noktası olarak benimsemiş olduğu görülüyor. Bu deneyim, programı yöneten Kentsel Strateji kurucu ortağı A. Faruk Göksu nun özgün modeli ve birikimi sonucunda, aynı coğrafyayı paylaşan ve benzer tarihsel süreçlerden geçmiş kentler arasında kurulan işbirliklerinin, ekonomik gelişimi hızlandırması, bölgeyi çekici hale getirerek rekabet gücünü arttırması bekleniyor. Beş bölgede yapılan çalışmaların sonuçlarını içeren raporlar, Tarihi Kentler Birliği, ÇEKÜL Vakfı ve Kentsel Strateji nin süreçlerini birlikte izleyecekleri, beraberliklerle güçlenen sivil bir zeminde oluşturulmuş, eyleme dönük yaklaşımı ve proje demetleriyle alışılmış stratejik planlama çalışmalarından farklı, rafta kalacak değil, uygulamalara yol gösterecek bir kılavuz niteliği taşımaktadır. Bu program sürecinde, sahip olduğumuz zengin kaynakların ve fırsatların bir kez daha farkına vararak, somut çözüm seçeneklerinde buluşuyor, aynı zamanda bir yeniden örgütlenmeyi gerçekleştiriyoruz. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları v

6 Katılımcı Yol Haritaları: Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi A. Faruk Göksu, Şehir Plancısı, ÇEKÜL Gönüllüsü Kentsel Strateji Kurucu Ortak Anadolu coğrafyasındaki yerleşmelerimizin geleceğini planlamak hem kolay hem de zor bir süreci kapsamaktadır. Sürecin kolay yönü bereketli coğrafyanın sunmuş olduğu değerlerin zenginliği, zor yönü ise zengin değerlerin yönetimidir. Bu nedenle, Anadolu yerleşmelerinin geleceğinin kurgulanması öncelikle değerleri iyi anlama, sonra ise bölgeyi doğru planlama ikili sistematiği içinde ele alınmalıdır. Sistematik yaklaşım, etkileşim ve strateji temel bileşenleri üzerine kurgulandığı zaman farklılık ve farkındalık, katılım, proje demokrasisi vb gibi temel kavramlar öncelikli olacaktır. Etkileşim; çevre-kültür, koruma-turizm, ekonomi-ekoloji, koruma-gelişme, sanayi-hizmet, kent-kır, geçmiş-gelecek, yerel-ulusal, insan-toplum, kurum-birey arasındaki ilişkilerin çarpan etkisini ortaya çıkarmalıdır. Strateji ise; stratejik vizyon, stratejik yön, farklılık temaları, işbirliği, yönetim vb. temel konularda bir çerçeve çizmelidir. Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi ise ortak değerlerin, dün, bugün ve yarın zaman dilimi içinde ortak gelecek için ortaya koyduğu stratejik vizyon, vizyona ulaşmak için belirlenen strateji ve hedefler ile onlara ulaşmak için eylem alanları, program ve projeler bütününü içeren bir kurgudur. Kurgunun temel omurgasını ise; -Analitik Bakış: BEK Analizi -Stratejik Bakış: Sınırlar Ötesi -Yönetim Bakışı: Gücün Yerele Transferi yani 3x3 sistematik bakış açısı oluşturmalıdır. 3x3 BAKIŞ: Analitik, Stratejik ve Yönetim Farklı bakış açılarının ortaya konulması ve bunların birbirleri ile olan etkileşimi kentlerimizin bugünkü sorunlarının çözümünde önemli fırsatlar ve alanlar ortaya çıkarmaktadır. Üçlü bakışın temel bileşenleri olan analiz, strateji ve yönetim arasındaki ilişki sistematiği, her bir temel bileşenin kendi içindeki alt bileşenlerle olan ilişki sistematiği ile bir çarpan etkileşim alanı yaratmaktadır. Analitik Bakış: BEK Analizi Gelecek stratejilerinin belirlenmesinde kullanılan SWOT, SMART vb. analizler, kentlerin geleceği için ortaya çıkarılacak potansiyeller ve stratejiler için yeterli olmamaktadır. Kültürel ve demografik çeşitliliğin çok zengin olduğu Anadolu coğrafyasındaki yerleşmelerimizin farklılık ve farkındalıklarının, her kesimin katkısı ile ortaya konulacağı yeni yöntem ve ortamlara gereksinim vardır. Yol haritaları hazırlama sürecinde etkin olarak kullanılan BEK Analizi bu amaca yönelik olarak Kentsel Strateji tarafından geliştirilmiştir. BEK Analizi, bir başka deyişle arka plan çalışmasında; her bir kavramın içerdiği dinamiklerin ortaya çıkarılması, görüşler ile beklentilerin seviyesi, yol haritası temel kurgusunun başarısını artırmaktadır. vi Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

7 6B; Durum Saptama ve Beklenti: Yaşadığımız coğrafyanın ortak değerlerinin, gelişme potansiyellerinin, tarafların yeni bakış açılarını ve tarafların birbirlerinden beklentilerinin ortaya konulduğu analizdir. 6B; Bereket, Birikim, Beceri, Büyüme, Bakış, Beklenti temel kavramlarının, kendi içinde ve birbirleri ile etkileşimi pek çok potansiyel ile farklılık ve farkındalıkları ortaya çıkarmaktadır. 6E; Sürdürülebilir Gelişme ve Yapılabilir Kılma: Sürdürülebilir gelişmenin temel ilkesi olan ekoloji, ekonomi ve eşitlik kavramları ile yapılabilir kılmanın temel kavramları etkin olma, edinim ve entegrasyon arasındaki etkileşim alanları, yaşadığımız coğrafyanın temel değerlerinin, gelecek nesilleri de dikkate alarak, nasıl kullanılması gerektiğinin ve toplumsal gelişme ve ekonomik kalkınmanın bütüncül bir yaklaşımla ele alınması için genel bir çerçevenin analizidir. 6K; Stratejilerin Stratejisi: Kimliğin ve değerlerimizin korunması temel yaklaşımı ile ekonomik kalkınma ve toplumsal gelişmeye yönelik kapasiteyi artıracak yeni kentsel ve bölgesel kurgunun bileşenleridir. Koruma, Kapasite, Kalkınma, Kimlik, Katılım, Kurgu temel kavramları da stratejilerin stratejilerini oluşturma yönünde kapsamlı bir çerçeve çizmektedir. Stratejik Bakış: Sınırsız Sınırlar Stratejik bakış, rekabet ve paylaşım avantajlarını kullanarak farklılık üzerine stratejiler üretilmesi için, sınırlar ötesi, ulusal ve bölgesel ile yerel ölçekte ortak dinamiklerin harekete geçirilme potansiyelinin yanı sıra, aşağıdan-yukarı ve yukarıdan-aşağı karar alma süreçlerinin işlemesine olanak vermesi açısından önemlidir. Vizyon: Geleceğin yeniden kurgulanması için stratejik planlarda kentsel ve sektörel vizyonların ortak vizyon haline getirilmesi, bütüncül planlamanın en önemli adımı olmalıdır. Bölgesel ölçekte geliştirilecek vizyon ise kentsel işbirliklerinin itici gücü olacaktır. Günümüzde, yarışabilirlik ölçütünü dikkate aldığımızda ise stratejik vizyon oluşturmanın önemi daha ön plana çıkmaktadır. Strateji: Belirlenen vizyona ulaşmak için, idari sınırlar ötesi yani sınırsız sınırlar perspektifi, dün, bugün ve yarın zaman dilimleri ve özellikli tematik kavram ve bakış açıları ile stratejiler geliştirilmelidir. Üçlü bakış açısı kapsamlı ve ulaşılabilir hedeflerin ortaya konulması için de bir fırsat yaratmaktadır. Eylem: Stratejiler ve hedefler doğrultusunda ortaya konulan plan, program ve projelerin uygulanması için, fizibiliteleri ve bütçeleri bir zaman dilimi içinde ele alınmaktadır. Yol Haritalarının hazırlanması ve uygulanmasında kamu, özel ve sivil örgütlerle işbirliği yapılması ve uzlaşma süreçlerine girilmesi planların başarı şansını artırmaktadır. Yönetim Bakışı: Gücün Yerele Transferi Kentlerimizin içinde bulunduğu durum ve gelişme dinamikleri dikkate alındığında, yol haritaları yaklaşımının ortaya koyduğu çerçevenin uygulanması, yeni bir planlama ve yönetim anlayışının da gündeme gelmesini sağlamaktadır.yeni bir yönetim anlayışının özünde çok aktörlü ortaklıklar (kamu, özel sektör ve sivil örgütler, yerel topluluklar), yukarıdan-aşağı örgütlenmenin yanı sıra aşağıdan-yukarı örgütlenme anlayışı, proje bazlı ve/veya yerel bazlı programlar ve projeler üretme yaklaşımı yer almalıdır. Rekabet ve paylaşım koşulları da dikkate alındığında etkileşim alanları, temalar ve aktörler arasındaki etkileşimin çarpan katsayısı, yönetim seviyesinin yüksekliğini göstermesi açısından önemlidir. Çerçeve: Ulusal, bölgesel ve yerel çerçevenin kurgulanması, bir başka deyişle üst bakış ile yerel bakış arasındaki yönetim dengesinin kurulma stratejisi kamusal gücün yerele transferini gündeme getirecektir. İşbirliği: Kamu, özel ve sivil sektörlerin stratejik işbirliği, ulusal düzeyden mahalle düzeyine kadar, yatay ve dikey ilişkiler çerçevesinde ve farklı ölçeklerdeki yönetişim biçimi ile kurulmalıdır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları vii

8 Kamu, özel ve sivil aktörler arasındaki yönetişim biçiminin strateji ve proje geliştirme düzeyinde ele alınması ise aktörlerin uzlaşma kültürünün de gelişmesini sağlayacaktır. Etkileşim: Ölçek, tema ve aktörler arasındaki etkileşim seviyesi, yönetişim güç seviyesinin artırılmasına olanak sağlamaktadır. Üst bakışın, ulus üstü ve ulus, bölge ve havza, kent-kır ilişkiler sistematiği, yerel bakışın ise mahalle, sokak ve ev ilişki sistematiği içinde farklı boyutları ve etkileşim ortamları, birey ve kamu arasındaki davranış biçimlerini de belirleyecektir. Doğa ve kültür tematik kavramlarının birleştirici gücü ve potansiyeli dikkate alındığında bu iki kavramın kalkınma teması ile etkileşim içine girmesi de ekonomik ve toplumsal gelişmeyi sağlayacaktır. Kamu, özel ve sivil sektörlerin rol ve sorumluluklarının proje bazında ele alınması ise proje demokrasisi kavramı temelinde farklı yönetim yaklaşımlarını ortaya çıkaracaktır. Kültür Öncelikli Yol Haritası Hazırlama Yöntemi ve Süreci: 4 Bölge, 2 Çalıştay, 3 Kurul Dört bölge için hazırlanan Kültür Öncelikli Yol Haritaları; katılımcı ortamlarda hazırlanan çalıştay sonuçları, yetkili kurullarda alınan stratejik kararlar doğrultusunda uzmanlardan oluşan çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır. 4 Bölge: Kültür Öncelikli Yol Haritaları Tarihi Kentler Birliği yetkili kurullarınca belirlenen; -Trakya Bölgesi (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ) -Altın Üçgen (Muğla, Aydın, Denizli) -Göller Bölgesi (Burdur, Isparta, Afyonkarahisar) -Kapadokya Bölgesi (Nevşehir, Kayseri, Kırşehir) 2 Çalıştay: Yol haritaları her bölgenin iki ayrı kentinde kamu, özel ve sivil toplum örgütlerinin temsilcilerinin katıldığı ortamlardaki görüş, öneri ve beklentiler dikkate alınarak hazırlanmıştır. Çalıştaylardan birincisi bölgenin değerleri, dinamikleri, sorun ve fırsatları ile beklentilerinin analiz edildiği Anlama Çalıştayı, ikincisi ise birinci çalıştay sonuçlarının değerlendirilmesi sonrası bölgenin planlanmasına yönelik, vizyon, strateji ile eylem ve programların tartışıldığı Planlama Çalıştayı dır. Anlama çalıştayları kapsamında; bölgenin ve kentlerin sorun ve fırsatları birinci oturumda tartışılmakta ve beklentiler alınmaktadır. İkinci oturumda ise çalışma grupları BEK Analizi yöntemi ile sorun ve fırsatları tartışmakta ve geleceğe ilişkin program ve proje önerileri geliştirmektedir. Çalıştay sonuçlarını içeren 10 Temel İlke ise taslak raporun çerçevesini oluşturmaktadır. Planlama çalıştaylarında ise; bölge vizyonu ve temel stratejiler tartışılarak, çarpan etkileşim strateji çerçevesi oluşturulmakta, bölgesel ve yerel bakış sistematiği içinde program ve projeler geliştirilmektedir. 3 Kurul: Yol Haritaları hazırlık sürecinde iki kurul ve bir çalışma grubu etkin olarak çalışmaktadır. Yürütme kurulu: Kültür Öncelikli Yol Haritaları; Kentsel Strateji ve ÇEKÜL Vakfı temsilcilerinden oluşan 5 kişilik yürütme kurulu, sürecin yönetiminden ve çalışma grubunu yönlendirmeden sorumlu olmuştur. Vizyon kurulu: Bölgelerin dününü, bugününü iyi bilen, geleceğine ilişkin çalışmaları ve vizyonu olan uzmanlar ise çalıştay öncesi hazırlık sürecine katkı sağlamışlardır. Çalışma grubu: Tüm çalışmaları araştıran, derleyen, çalıştay sonuçlarını değerlendiren ve bunları strateji, program ve proje önerileri haline getiren farklı disiplinlerden oluşan uzmanlardır. Çalıştay sonrası çalışma grubu tarafından alınan notlar sistematik bilgi haline getirilir. Çalıştay raporu katılımcılara gönderilir. viii Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

9 Geniş katılımcı çalıştay ortamlarında görüş ve önerilerinin alınması ve çalışma grubu tarafından bunların strateji, program ve önerilere dönüştürüldüğü raporların, belirli bir süre ile tartışmaya açılmasından sonra taslak rapor kamuoyuna sunulmaktadır. Yol Haritaları; sınırsız sınırlar, dün- bugün-yarın, stratejik tema bakış açısı ile bölge ölçeğinde ele alınmakta ve vizyon planı, kümelenme çalışması ve yönetim planı gibi stratejik ürünlerin hazırlanmasını önermektedir. Ulusal Planı hazırlık çalışmaları başlatılır. Gelecek on yıl içinde gayrimenkul ve finans sektörü kadar güçlü olacak koruma sektörünün, ekonomiye olan çarpan etkisi ve yaratacağı katma değer diğerlerinden çok fazla olacaktır. Yeni bir planlama ve yönetim yaklaşımı ile hazırlanan yol haritaları; kentsel dönüşüm yerine tarihsel dönüşüm sürecinin de başladığını kamuoyunun gündemine getirmesi açısından da önemsenmelidir. Yol haritalarının omurgasını oluşturan Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi ise ortak değerlerin, dün, bugün ve yarın zaman dilimi içinde ortak gelecek için ortaya koyduğu stratejik vizyon, vizyona ulaşmak için belirlenen strateji ve hedefler ile onlara ulaşmak için eylem alanları, program ve projeler bütününü içeren bir kurgudur. Temel Hedef: Benimseme ve Sahiplenme, Koruma Zirvesi ve Yerel Liderler Kültür Öncelikli Yol Haritaları (Taslak) belirli süre kamuoyunun tartışmasına açılmıştır. Temel hedefimiz, yol haritalarının bölgede yaşayanlar tarafından benimsenmesi ve yerel liderler tarafından sahiplenilmesidir. Bu nedenle, bölgelerde yapılan kapsamlı ve katılımcı çalıştayların ardından Koruma Zirvesi düzenleyerek ve yol haritalarını yerel liderlere teslim ederek, izleme ve değerleme süreçlerinin başlatılmasıdır. Kentsel Strateji tarafından geliştirilen Yol Haritası hazırlama yöntemi ve sürecinin; Kültür Öncelikli Yol Haritaları Programında kullanılması ve yaklaşımın benimsenmesi, yıllar önce ortaya koyduğumuz çabaların ve yaptığımız çalışmaların yaygınlaşması için önemli umut ışığı olacaktır. Umarım, bu çalışmalar, merkezi yönetim tarafından da gündeme alınır, Koruma Sektörü Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları ix

10 1. Bölüm 2. Bölüm 3. Bölüm 4. Bölüm Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası Arka Plan: BEK Analizi 5 Karakteristik Bölge Bölgesel Vizyona Doğru Sınırsız Sınırlar: Bölge İçinde Bölge 1 B Analizi 24 Ergene Havzası 40 Mevcut Vizyon Tanımları 47 Geçmişten Geleceğe Bakmak: Dün, Bugün, Yarın 6 Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür 18 E Analizi 28 K Analizi 33 Meriç Koridoru 42 Karadeniz- Istrancalar Bölgesi 43 Marmara Kıyısı 44 Ortak Vizyon için Anahtar Temalar 47 Bölge Vizyonu 47 Sanayi Bölgesi 45

11 5. Bölüm 6. Bölüm 7. Bölüm 8. Bölüm Temel Stratejiler, Temel Eylemler 48 Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi 72 8 Birleştirici Program 80 5 Temel Kavram, 10 Ders 92 İşbirliği Ekonomisi 54 Bölgesel Ağlar 58 Bölgeye Ait Olma 62 Gücün Yönetimi 66 Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesinin Yapısı 74 Birleştirici Güç Yönetim Planı için 10 Temel Bileşen 77 ATLAS 82 TRAK 83 TABYA 84 BELLEK 85 TOHUM 86 Yönetim Planı 93 Bölgesel Kalkınma 96 Entegre Havza Yönetimi 100 Kültürel Miras 103 Kültürel Haritalama 105 MÜZE AĞI 87 Örneklerden Alınan 10 Ders 106 KÖPRÜ 88 GRİD 89

12 YÖNETİCİ ÖZETİ Tarihi Kentler Birliği adına ve Türkiye Belediyeler Birliği nin desteğiyle, ÇEKÜL Vakfı tarafından hazırlanan Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı, bölgenin geleceğine yönelik koruma ve gelişme stratejilerini kültür öncelikli bir bakış açısıyla ele almaktadır. Bu noktada, asıl amaç bölgeyi dünün değerleri, bugünün beklentileri ve yarının potansiyelleri çerçevesinde anlamak ve gelecek stratejilerini yönlendirecek temel stratejileri bu doğrultuda oluşturmaktır. Kısacası Yol Haritası çalışmasında; Trakya bölgesinin geleceğinin hangi çerçevede ele alınması ve hangi temel stratejiler kapsamında program ve projeler önerilmesi gerektiği tartışılmıştır. YÖNTEM Kültür Öncelikli Yol Haritaları programının temelinde, Kentsel Strateji tarafından geliştirilen yol haritası hazırlama yöntemi ve süreci kullanılmıştır. Stratejik planlama yaklaşımı ile hazırlanan yol haritalarında neredeydik?, neredeyiz?, nerede olmak istiyoruz? ve belirlenen yere nasıl ulaşırız? gibi temel soruların yanıtları aranmaktadır. Anadolu kentleri için bölgesel ve kentsel ölçekli Kültür Öncelikli Yol Haritaları nın hazırlanmasında ise özellikle neredeydik? sorusunun yanıtı, tarihsel derinliğin ve kültürel çeşitliliğin gelecek için yaratacağı fırsatların ortaya çıkarılması açısından önemlidir. Çalışma yöntemini oluşturan temel bileşen, bölgede çalışan ve yaşayanların oluşturduğu kamu, yerel, sivil ve özel kesim katılımcılarını bir araya getiren bölge çalıştaylarıdır. Bölge çalıştaylarının birinci oturumunda; kamu, özel ve sivil sektör temsilcilerinin katılımıyla kentin ve bölgenin sorun ve fırsatları tartışılmış, vizyon ve stratejiler geliştirilmiştir. İkinci oturumda ise çalışma grupları BEK Analizi yöntemi ile sorun ve fırsatları tartışırken, geleceğe ilişkin program ve proje önerileri ortaya konmuştur. Çalıştay sonuçlarını içeren 10 Temel İlke ise taslak raporun çerçevesini oluşturmuştur. Her çalıştay sonrasında çalışma grubu tarafından alınan notlar sistematik halde düzenlenmiş ve Çalıştay raporu tüm katılımcılarla paylaşılmıştır. xii Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

13 Geniş katılımlı çalıştay ortamlarında alınan görüş ve öneriler ile bunların çalışma grubu tarafından strateji, program ve önerilere dönüştürüldüğü raporlar belirli bir süre ile tartışmaya açıldıktan sonra taslak rapor kamuoyuna sunulmuştur. Yol Haritası hazırlık sürecinde, 21 Mart 2012 tarihinde Kırklareli nde 1. Trakya Bölge Çalıştayı ve 5 Mayıs 2012 tarihinde Tekirdağ da ise 2. Trakya Bölge Çalıştayı olmak üzere iki bölge çalıştayı düzenlenmiştir. Yol Haritaları; sınırsız sınırlar, dün- bugün-yarın, stratejik tema bakış açıları ile bölge ölçeğinde ele alınmakta; vizyon planı, kümelenme çalışması, rehberler ve yönetim planı gibi stratejik ürünlerin hazırlanmasını önermektedir. Yol haritalarının omurgasını oluşturan Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi ise; ortak değerlerin dün, bugün ve yarın zaman dilimlerinde değerlendirildiği; ortak gelecek için ortaya koyulan stratejik vizyon; vizyona ulaşmak için belirlenen strateji, hedefler ve eylem alanları; program ve projeler bütününü içeren bir kurgudur. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları; Kentsel Strateji ve ÇEKÜL Vakfı temsilcilerinden oluşan ve çalışma grubunu yönlendiren yürütme kurulu; farklı uzmanlık alanlarından kişilerin bir araya getirildiği vizyon ve gelecek stratejilerinin tartışıldığı bir vizyon geliştirme kurulu ile farklı disiplinlerden uzmanların oluşturduğu çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır. Yürütme Kurulu Kültür öncelikli yol haritalarının hazırlanması sürecinde temel stratejik konuları değerlendiren, çalışma grubunu yönlendiren ve sürecin yönetiminden sorumlu kuruldur. Vizyon Kurulu Yol Haritası çalışma sürecinin ilk adımı olarak planlama, arkeoloji, tarih gibi farklı alanlardan uzmanların yer aldığı Vizyon Geliştirme Kurul toplantısı düzenlenmiştir. Bölge ile ilgili dün, bugün ve yarın çerçevesinde ele alınan kurul görüşleri süreci yönlendiren temel verileri oluşturmuştur. Süreci şekillendiren esas öğe katılımcı ortamların yaratılmasının yanı sıra, konuya ilişkin temel kavramların ve uluslararası yaklaşım örneklerinin incelenmesi de Yol Haritası sonuçlarını yönlendiren bir diğer unsurdur. Çalışma Grubu Yürütme kurulu, vizyon geliştirme kurulu ve bölge çalıştaylarında alınan kararlar doğrultusunda, yol haritasını hazırlayan uzmanlar grubudur. İÇERİK Yol Haritası, bölgenin anlaşılıp değerlendirildiği bölümlerden başlayarak konuyla ilgili temel kavram ve uluslararası yaklaşım örneklerinin incelenmesine kadar toplam 7 bölüm şeklinde kurgulanmıştır. 1. Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafaysı 2. BEK Analizi 3. 5 Karakteristik Bölge 4. Bölgesel Vizyona Doğru 5. Temel Stratejiler, Temel Eylemler 6. Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi 7. 8 Birleştirici Program 8. 5 Temel Kavram, 10 Ders 1. Bölüm- Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası Trakya nın geçmiş ve günümüz bağlamı, değerleri ve geleceğe ilişkin potansiyelleri Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası başlığı altında ele alınmıştır. Bu noktada bahsi geçen Üçlü Bakış yapısını öncelikle Balkanlar, Marmara ve Doğu Trakya olmak üzere 3 farklı ve iç içe geçmiş bölgesel ölçek oluşturur. Bunun yanında, bölgenin değerleri, beklentileri ve potansiyelleri de dün, Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları xiii

14 bugün ve yarın şeklinde 3 zaman dilimi çerçevesinde ele alınmıştır. Bu başlıklarda elde edilen tespit ve değerlendirmeler, Yol Haritası nın Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür ekseninde yapılanmasıyla sonuçlanmıştır. Sınırsız Sınırlar: Balkanlar, Marmara, Doğu Trakya Geçmişten Geleceğe Bakmak: Dün- Değerler, Bugün- Beklentiler, Yarın- Potansiyeller Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür 2. Bölüm- BEK Analizi BEK Analizi, bölgenin kültür öncelikli gelecek planlarına altlık oluşturacak, dinamiklerini canlandıracak ve toplumsal yarar ilkesiyle hayata geçmesini sağlayacak stratejileri tespit etmek amacıyla uygulanır. Trakya Bölge Çalıştayı nda BEK Analizi, tematik gruplar düzeninde; 6B [Birikim, Bereket, Beceri, Bakış, Büyüme, Beklenti], 6E [Ekoloji, Ekonomi, Eşitlik, Etkinleştirme, Edinim, Entegrasyon] ve 6K [Koruma, Kapasite, Kalkınma, Kimlik, Katılım, Kurgu] başlıklarında gerçekleştirilen katılımcı bir modelle uygulanmıştır. Yol Haritası nın bu bölümünde, çalıştay katılımcılarının bölgenin mevcut durumu ve geleceğiyle ilgili görüşleri 6B, 6E ve 6K analizlerinin kavramsal çerçevesinde derlenmiştir. Bunun yanında, kamu, yerel, sivil ve özel kesimlerin birbirlerinden beklentileri ele alınmıştır. 3. Bölüm- 5 Karakteristik Bölge Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası ve BEK Analizi bölümlerinden elde edilen verilerle, Trakya Bölgesi 5 karakteristik bölgeden oluşan bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Her biri için temel değerlerin ve çeşitlilik başlıklarının ortaya konduğu 5 karakteristik bölge; Ergene Havzası, Meriç Koridoru, Karadeniz Istrancalar, Marmara Kıyısı ve Sanayi Bölgesi şeklinde belirlenmiştir. Bu bölgeleme kapsamında, Trakya nın gelecek stratejilerinde değerlendirilmesi gereken odaklar ve akslar tanımlanmıştır. 4. Bölüm- Bölgesel Vizyona Doğru Bölgenin gelişim ve kalkınma senaryoları doğrultusunda kurumsal ve sektörel temelde farklı vizyon tanımları yapılmıştır. Günümüzde, çeşitli vizyon önerilerinin ortaklaştırılmasıyla kültür öncelikli bir bölgesel vizyon ortaya konulmalı, temel stratejiler ve öncelikli hedefler bu vizyona ulaşmak üzere kurgulanmalıdır. Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası bölümünde özetlenen bölgesel veriler ile BEK Analizi bölümünde yerelden alınan verilerin derlenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda, Trakya nın geleceğine dair bir ortak vizyonun gözetmesi gerek anahtar kelimeler belirlenmiştir. Bunun yanında, ortaklaştırılmaları gereken mevcut bölgesel plan vizyonları vurgulanmış ve sonuçta Trakya için öneri bir Bölge Vizyonu tanımlanmıştır. Bölge çalıştayları sonucunda belirlenen bölge vizyonu; Değerlerin Ortak Yönetimle Güce Dönüştüğü Trakya olarak tartışmaya açılmıştır. Bölgedeki kurumların ortak beklentileri ve işbirliği ortamlarında gerçekleştirilecek bir yönetim anlayışının önemi ortak vizyonu şekillendiren temel unsurlar olarak kabul edilmiştir. 5. Bölüm- Temel Stratejiler, Temel Eylemler Öneri bölge vizyonu, bölgesel veriler ve BEK analizleri doğrultusunda, bölgenin geleceğini yönlendirecek temel stratejiler belirlenmiştir. Trakya Bölgesi nin kültür öncelikli kalkınması için 4 temel strateji; İşbirliği Ekonomisi Bölgesel Ağlar Bölgeye Ait Olma Gücün Yönetimi Temel stratejilerin, bölgedeki kamu, yerel, sivil ve özel kesim birlikteliğiyle belirlenecek gelecek stratejilerine altlık oluşturması ve kültür öncelikli bir bakış açısı sağlaması beklenmektedir. Benzer şekilde, bu stratejiler altında 12 temel hedef ve bunların hayata nasıl geçirilebileceğiyle ilgili yol gösteren eylem alanları sunulmaktadır. xiv Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

15 6. Bölüm- Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi Yol Haritası nın temel kurgusunu oluşturan farklı ölçekler, farklı zaman dilimleri ve değerlerin birbirleriyle etkileşimini ve buradan yola çıkarak elde edilmesi gereken ürünleri ortaya koyan Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi sunulmuştur. Öncelikle çerçevenin yapısını oluşturan öğeler üzerinde durulmuş, ardından bu çerçevenin önerdiği başlıca ürün olan Birleştirici Güç Yönetim Planı nın 10 temel bileşeni açıklanmıştır. 1. Bölgesel Vizyon 2. Çeşitlilik Yönetimi 3. Kümelenme Stratejisi 4. Kültürel Diplomasi 5. Stratejik Temalar 6. Koruma Sektörü 7. Kaynak Yönetimi 8. Toplumsal Gelişme 9. Yerel Liderler 10. Tanıtım ve İletişim Birleştirici Güç Yönetim Planı nın 10 temel bileşeni, planı yönlendirmesi beklenen esas öğeler olarak öne sürülmüştür. Bu bileşenlerin öncelikli işlevi, plan stratejileri ve hedeflerini şekillendirmeleri, diğer bir deyişle Trakya nın mevcut değer ve dinamikleri düşünüldüğünde mutlaka göz önünde bulundurulması gereken konular olarak kabul edilmeleridir. Bu noktada, çeşitlilik yönetimi, kümelenme stratejisi ve kültürel diplomasi konuları, 3 öncelikli yönetim bileşeni olarak öne çıkmaktadır. 7. Bölüm- 8 Birleştici Program Yol Haritası nın bu bölümünde, Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi kapsamında öne sürülen temel strateji ve hedefler doğrultusunda program önerileri sunulmuştur. Sistematik bir şekilde ve belirli başlıkların açıklanması şeklinde sunulan program önerileri, Yol Haritası nın esas amacı olan kültür öncelikli planlama ve gelişim konularını destekleyen bir kapsamda geliştirilmiştir. ATLAS TRAK TABYA BELLEK TOHUM MÜZE AĞI KÖPRÜ GRİD 8. Bölüm- 5 Temel Kavram, 10 Ders Bu bölümde, çalışma sürecinin ilk adımı olan kavramsal araştırma ve örnek incelemeleri, yukarıda açıklanan bölümlere bir altlık ve destekleyici bölüm olması amacıyla sunulmuştur. Burada, Yol Haritası nın öne sürdüğü bölgesel vizyon, temel strateji ve hedefleri yönlendirmesi amacıyla, konuyla ilgili temel kavramlar araştırılmış ve uluslararası bölgesel planlama örnekleri incelenmiştir. Trakya Bölgesi nin özellikleri düşünüldüğünde, ele alınan kavramlar: Kültürel Miras Bölgesel Kalkınma Yönetim Planı Entegre Havza Yönetimi Kültürel Haritalama Bu kavramların uygulama örnekleri olarak incelenen uluslararası planlama çalışmaları ise anahtar kelimeler, amaç, vizyon, stratejik hedefler, katılım ve işbirliği başlıklarında olmak üzere genel hatlarıyla sunulmuştur. İncelenen kavramlar ve planlama örneklerinden elde edilen sonuçlar, Örneklerden Alınan 10 Ders bölümünü oluşturmaktadır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları xv

16 ÜÇLÜ BAKIŞ: GEÇİŞ COĞRAFYASI Gerek tarihsel bağlamı, gerekse doğal değerleri açısından Balkan Yarımadası nın ayrılmaz bir parçası olan Trakya Bölgesi, bu büyük coğrafyadan bağımsız düşünülmemelidir. Bu bağlamda, Sınırsız Sınırlar bakış açısıyla, bölgenin değerleri, mevcut durumu ve geleceğini ilgilendiren potansiyel ve tehditleri Dün,Bugün,Yarın zaman dilimleriyle ve geçmişten geleceğe belirli bir sistematik içerisinde bakarak anlaşılmalıdır. Bu şekilde değerlendirilen bölge verileri ve elde edilen sonuçlar ise bölgenin en temel değerlerini ifade eden Birleştirici Güç- Doğa, Su, Kültür temasını ortaya koymaktadır. xvi Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

17 1. Sınırsız Sınırlar: Bölge İçinde Bölge BALKANLAR Balkanlar, güneybatıda Adriyatik Denizi ve İyon Denizi; güneyde Akdeniz; güneydoğuda Ege Denizi, Marmara Denizi ve doğuda Karadeniz ile çevrili ve Avrupa nın güneydoğusunu oluşturan bir yarımadadır. Balkan Yarımadası nın doğu kısmında bulunan Trakya günümüzde Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan sınırları içerisindedir. Trakya bir bütün olarak düşünüldüğüne, Bulgaristan da kalan kısmı Kuzey Trakya, Yunanistan da kalan kısmı Batı Trakya, Türkiye de kalan kısmı ise Doğu Trakya olarak adlandırılır. Sınırlar ötesi bütünlük açısından bakıldığında Trakya Anadolu yu, Balkanlar ın kuzeyiyle Karadeniz kıyısında Burgas, Varna, Dobrich ve Constanta ile Ege kıyılarında ise Selanik ile birleştirir. Doğusunda Karadeniz, güneyinde ise Marmara ve Ege denizleri ile tanımlı ve 3 ülkeye yayılan Trakya coğrafyasının, Avrupa ile Anadolu yu, Karadeniz ile Ege Denizi ni bağlayan bir geçiş bölgesi olduğu söylenebilir. Balkan Yarımadası tarihi boyunca birçok medeniyetin varlığına ve kesintisiz yerleşime sahne olmuştur. Farklı uygarlık izlerinin bütüne yayıldığı Balkan Yarımadası nın, özellikle Doğu Trakya alt bölgesinde, Meriç Nehri ve kolları çevresinde gelişen yerleşimler, kültürün tarihsel sürekliliğini sağlayarak bölgeyi bir bütün kılmıştır. Istranca Dağları ile geçmişten bu yana yerleşimlerin çevresinde şekillendiği Meriç Havzası, günümüzde Trakya Bölgesi nin hem mekânsal hem de zamansal bağlamda sınırsızlığını en iyi tanımlayan doğal ve kültürel birleştirici değerlerdir. Üç kısımdan oluşan Trakya nın toplam yüzölçümü km² olup, Türkiye sınırları içinde kalan Doğu Trakya nın kapladığı km² lik alan, bütün Trakya topraklarının %30 una karşılık gelmektedir. Ancak doğal ve kültürel öğelerin sınırları aşarak tek bir bölgeye veya ülkeye Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 1

18 ait olmaktan çıktığı bu coğrafyada, bölgenin ülkeler arası sınırları keskin çizgiler ile tanımlanamamaktadır. Cumhuriyet döneminde çizilen Yunanistan ve Bulgaristan sınırları, tüm Trakya yı Doğu, Batı ve Kuzey Trakya olarak ayırmış olsa da bölge, Balkanlar tarihinin ortak doğal ve kültürel miras öğelerine sahip olması açısından bir bütündür. Bu nedenle bölge, gelişme senaryolarını Balkan Yarımadası ndaki bağlamı gözeterek, bölgesel bütünlüğün farkında olarak ve dayanışma içinde geliştirmelidir. Trakya Bölgesi 2 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

19 MARMARA BÖLGESİ Türkiye nin kuzeybatısında yer alan Marmara Bölgesi, Karadeniz ile Ege Denizi ni birleştiren Marmara İç Denizi ni çevreler. Balkan Yarımadası nın uzantısı olan toprakları Avrupa kıtasında, diğer kısmı ise Asya kıtasında bulunmaktadır. Hamzabey Lalapaşa Kapıkule Pazarkule EDİRNE Kofçaz KIRKLARELİ Dereköy Demirköy Marmara Bölgesi içinde kalan iller güneyde Çanakkale, Balıkesir, Bursa ve Yalova iken, kuzeyde Trakya illeri Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ ile Trakya ya doğusunda komşu olan İstanbul dur. Konumu nedeniyle stratejik bir öneme sahip olan Marmara Bölgesi, güçlü kentleri ve ekonomik değerleri açısından Türkiye nin en gelişmiş bölgesidir. Önemli kara ve demiryolu bağlantıları sayesinde bölge, Çanakkale ve İstanbul boğazları sayesinde Karadeniz Ege Denizi ve Avrupa Anadolu bağlantılarını sunan bir geçiş bölgesidir. Evros Meriç Dedeağaç İpsala Enez Uzunköprü TEKİRDAĞ İSTANBUL YALOVA Anadolu yu Balkanlar a bağlayan Doğu Trakya, Türkiye nin kuzeybatısında bulunan Marmara Bölgesi nde bulunmakta, kuzeybatısındaki Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ ile Çanakkale iline bağlı Gelibolu Yarımadası ndan oluşmaktadır. Doğu Trakya nın Karadeniz kıyı uzunluğu 58 km, Ege Denizi kıyısının uzunluğu 74 km, Marmara Denizi ne olan kıyısının uzunluğu ise 120 km.dir. Bölgeye, Marmara Bölgesi nin doğu ve güneyinden kara ve denizyolu ile ulaşılabilmektedir. ÇANAKKALE BALIKESİR BURSA Doğu Trakya nin Marmara Bölgesin deki konumu Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 3

20 Marmara Bölgesi nin batıdaki sınırları, Trakya nın Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarından oluşmaktadır. Trakya Bölgesi nin, Yunanistan sınırı Edirne ilinde 203 km, Bulgaristan sınırı ise Edirne de 110, Kırklareli nde 159 km.dir. Yunanistan sınırında bulunan Edirne ilçeleri Enez, İpsala ve Uzunköprü, Bulgaristan sınırında bulunan ilçeler ise Edirne de Lalapaşa, Kırklareli nde Kofçaz, Demirköy ve Pınarhisar dır. Yunanistan sınırındaki komşu kentler Sofulu Pazarkule, Didymoteicho Uzunköprü, Dedeağaç Enez iken, Bulgaristan daki sınır komşuları Svilengrad Kapıkule, Malko Tarnovo Dereköy, Tsarevo Pınarhisar dır. Karadeniz ve Marmara Bölgesi nin Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarındaki sınır kapıları güneyden kuzeye sırasıyla; Edirne iline bağlı İpsala, Uzunköprü, Pazarkule, Kapıkule, Hamzabeyli sınır kapıları ve Kırklareli iline bağlı Dereköy sınır kapısıdır. Bu sınır kentleri ve kapıları, bölgenin Trakya nın bütünü ve Balkanlar ile bütünleşmesinde büyük önem taşımaktadır. DOĞU TRAKYA Doğu Trakya; Anadolu, Balkanlar ve Avrupa ya uzanan bir aksın üzerinde Balkan Yarımadası ile Anadolu; diğer bir deyişle doğu ile batı arasında bir geçiş bölgesidir. Bölge Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli ni kapsamakta; bununla beraber Gelibolu Yarımadası, İstanbul un batı yakası, Marmara ve Kuzey Ege Adaları da bu geçiş coğrafyasının parçalarını oluşturmaktadır. Bölgedeki başlıca ulaşım hatları TEM otoyolu ve D-100 karayoludur. İstanbul Selanik/ Sofya/ Bükreş demiryolu hattı, Tekirdağ başta olmak üzere ticari limanlar ve önemli lojistik birimler ile bölge önemli ulaşım ağlarının üzerinde konumlanır. Bölgedeki üç ilin toplam nüfusu olup, Tekirdağ , Edirne , Kırklareli nüfusa sahiptir. Toplam yüz ölçüm km² olup bu alanın km² sini Tekirdağ, km² sini Edirne ve km² lik kısmını ise Kırklareli oluşturur. Üç ilin yüz ölçümleri birbirine çok yakın olmasına rağmen bölge nüfusunun %50 si Tekirdağ da bulunmaktadır. En seyrek yerleşim Istranca Dağları kesiminde görülürken, Çorlu, Çerkezköy, Muratlı ve Lüleburgaz ilçeleri sanayi gelişiminin yoğun olduğu ilçelerdir. Bu sebeple Trakya Bölgesi nde nüfus bu ilçelerde yoğunlaşmaktadır ve iç göç yine bu alanlara yönelmiştir. Hızlı sanayi gelişimi sürecinde Trakya daki tarım uygulamaları da konvansiyonel üretim şekli içine girmiştir. Trakya Bölgesi nde dağ sıralarının tanımladığı ova ve platolardan oluşan bir coğrafi yapı mevcuttur. Bölgede küresel ve yerel ölçekte önemli yere sahip doğal değerler göze çarpmaktadır. Bölgenin temel doğal değerleri olan havzalar, orman alanları, yeraltı ve yerüstü su kaynakları, flora ve fauna, Trakya Bölgesi nin gelişim dinamikleri nedeniyle baskı altında bulunmaktadır. Su kaynakları başta olmak üzere, doğal kaynaklar özellikle bölgedeki sanayi faaliyetleri sebebiyle tahribata uğramaktadır. Doğu Trakya nın kültürel değerleri, hem ülke sınırlarının ötesinde hem de bölge içinde bütünlüklü bir yapı sergilemektedir. Bölgenin tarihsel derinliği geç kalkolitik, neolitik dönemleri, tunç ve demir çağı, Trak, Yunan, Roma, Bizans, Osmanlı uygarlıkları ve Cumhuriyet döneminin izlerinden oluşur. Tüm değerleriyle bir bütün olan bu coğrafya, idari sınırları aşan bir bakış açısını gerektirmektedir. 4 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

21 Hamzabey Dereköy KOFÇAZ Kapıkule LALAPAŞA Pazarkule EDİRNE SÜLEOĞLU KIRKLARELİ DEMİRKÖY PINARHİSAR HAVSA VİZE Uzunköprü BABAESKİ PEHLİVANKÖY LÜLEBURGAZ SARAY ÇERKEZKÖY MERİÇ UZUNKÖPRÜ HAYRABOLU MURATLI ÇORLU İpsala İPSALA MALKARA TEKİRDAĞ MARMARA EREĞLİSİ TEM D100 İSTANBUL Demiryolu KEŞAN ENEZ ŞARKÖY EGE DENİZİ Doğu Trakya Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 5

22 2. Geçmişten Geleceğe Bakmak: Dün, Bugün, Yarın DÜN: DEĞERLER Yerleşim gördüğü ilk devirden günümüze dek farklı kültür gruplarının geçiş ve yaşam bölgesi olan Trakya nın geçmişi, temelde doğal çevre ile bu çevre üzerindeki olanak ve kısıtlara bağlı gelişen bir kültürel yapı olarak incelenebilir. Bu bağlamda, ilk olarak yer doğal çevre başlığıyla incelenmiş, ardından bu coğrafya üzerinde şekillenen yerleşim katmanları ana hatlarıyla ele alınmıştır. Bunun yanında bölgenin geçmişindeki ekonomik ve sosyal yapı üzerinde durulmuştur. 1. Coğrafyayı Tanımlayan Unsurlar Antik dönemden itibaren Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz kıyılarıyla, kuzeyde ve batıda bugünün Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarına doğru uzanan bu bölge, bulunduğu konum itibariyle antik dönem ve sonrasında da Güneydoğu Avrupa ve Anadolu arasındaki zorunlu geçiş yolu olmuştur. Dolayısıyla göçler, istilalar ve ticaret ilişkileri kültürel ve sosyal yapının sık sık dönüşümüne neden olmuş etkenlerdir. 2. Doğal Çevre Trakya bölgesinde dağ sıralarının tanımladığı ova ve platolardan oluşan bir coğrafi yapıyla karşılaşılır. Bu coğrafyanın bulunduğu konum ile sahip olduğu olanak ve kısıtlamalar ise bölge tarihinin şekillenmesindeki esas girdi olarak kabul edilebilir. Dağlar, havzalar ve kıyı şeridi yanında, doğal çevrenin içerdiği diğer önemli öğeler biyolojik çeşitlilik ve kuş göç yollarıdır. Dağ sıraları Kuzeyde; Istranca Dağları Güneyde; Ganos ve Koru Dağları Meriç Havzası Geçmişte ulaşım koridoru (Ege-Karadeniz) Aşağı Meriç Vadisi nde taşkın ovası (tarım alanları) ve göller bölgesi (Sığırcık, Pamuklu ve Gala gölleri) Ergene Havzası Geniş tabanlı alüvyal vadiler (tarım alanları) Kıyı bölgeleri Karadeniz: dik falezli kıyı şeridi ve dar kıyı ovaları (İğneada, Midye, Çilingoz) Marmara: dik falezli kıyı şeridi Saroz Körfezi: kıyı ovaları (Evreşe Ovası, Meriç Deltası) 3. Tarihsel Yerleşim Katmanları ve İzleri Trakya nın ilk iskân görmesinden günümüze dek barındırdığı yerleşim katmanları Neolitik Dönem, Trak, Hellenistik, Roma, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri şeklinde özetlenebilir. Bu dönemlere ait öne çıkan mekânsal özellikler ile günümüzde okunabilen izleri ise şu şekilde sıralanabilir; 6 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

23 Neolitik Dönem ve Öncesi Höyük tipinde yerleşimler Aşağıpınar Höyüğü (Kırklareli) Kanlıgeçit Höyüğü (Kırklareli) Hocaçeşme Höyüğü (Enez / Yenice Köyü), M.Ö arasında iskan edilmiştir. Yarımburgaz Mağarası (Küçükçekmece / Altınşehir) Yenikapı kazıları Trak Dönemi Çeşitli yerleşim tipleri: mağaralar, kaleler, çiftlikler, balıkçı köyleri, açık şehirler Kabilelerden oluşan sosyal yapı (Odrysler, Bessalar vb.) ve sürekli yer değişimleri Gömü geleneği ve tümülüsler (Kırklareli, Vize, Lüleburgaz civarlarında) Avrupa ve Balkanlardan Anadolu ya geçen diğer devlet ve kabilelerin geçiş yolu EDİRNE KIRKLARELİ TEKİRDAĞ Uygarlık İzleri DÜN Tarih öncesi Trak Roma Osmanlı Antik Liman Doğal Liman Antik Yollar Hellenistik Dönem Yerleşim dokusunun yaygın öğesi: Hellen kolonileri şeklinde kurulan köy-kentler; Apsintos, Koltopia, Abdera, Maronia, Selebria vb. M.Ö. 8. yüzyılda başlayan Grek kolonizasyonuyla birlikte şehirleşme dönemine geçiş Trakya kıyılarında yeni kolonilerin gelişimi: Ainos, Abdera, Maroneia, Selymbria, Byzantion, Apollonia, Mesembria gibi bir kısmı eski Trak Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 7

24 yerleşimlerinin üzerine kurulmuş yerleşimler Grek yaşam tarzının kıyılarda ve iç kesimlerde yayılmaya başlaması, buna rağmen Trak kültürünün asimile olmaması; örneğin; Trak dilinin Roma devrine kadar varlığını koruması, Trak prenslerinin Grekçe isimler almaması gibi. M.Ö. 5. yüzyıldaki (480) Pers hakimiyetinin 4. yüzyılda sonlanmasından sonra bazı Trak kabilelerinin örgütlenerek feodal bir devlet kurmaları (kuzey sınırı Tuna Nehri yle tanımlı Odrys kabilesinin önderliğinde bir Trak Devleti; Odrys Krallığı ) M.Ö. 335 te Büyük İskender in Trakya seferi ile Hellenizasyon sürecinin başlaması Yerleşim Katmanları Değerler Örnekler Neolitik dönem Höyük yerleşimleri Aşağıpınar, Kanlıgeçit Trak kabileleri Tümülüsler Dolmenler Menhirler Vize tümülüsleri Kypsala Helenistik dönem Koloni kentleri Bizya, Ainos, Perinthos, Selebria Roma ve Bizans dönemleri Yerleşimler Kaleler Su kemerleri Yollar Anıtsal yapılar Saraylar Dini yapılar (cami, kilise, sinagog) Hamamlar Külliyeler Via Egnatia, Via Militaris Pınarhisar Kalesi Çayırdere Kalesi Edirne Sarayı Selimiye Camisi Hundi Hatun Camisi, Pınarhisar Küçük Ayasofya, Vize Hızır İlyas Kültü, Şarköy Osmanlı dönemi Sivil mimarlık örnekleri Konut yapıları Çeşmeler Endüstri yapıları Tekirdağ geleneksel evleri Kırklareli, Yayla Mahalesi evleri Fatih Demir Dökümhanesi Askeri yapılar Hıdırbaba Tabyası Seyfioğlu Tabyası Köprüler, yollar ve suyolları Kazan Köprüsü Sultan Yolu İpek Yolu 8 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

25 Roma İmparatorluğu Dönemi M.Ö. 190 da Roma İmparatorluğu nun Trakya yı işgali M.Ö. 45 te Trakya nın bağımsızlığına son verilmesi ve bir Roma eyaleti olarak imparatorluğa katılması Siyasi ve askeri amaçlarla, doğu-batı, Byzantion- Roma ve Ege/Marmara-Adriyatik bağlantılarını sağlayan ulaşım koridorlarının inşası: Via Egnatia M.Ö arasında, Makedonya Konsülü Egnatius tarafından inşa edilmiş ve Via Militaris yolları Odrysai nin (Edirne) bu dönemde Roma İmparatoru Hadrian a atfen Hadrianopolis adını alarak gelişip, güçlenmesi Hellenistik dönem kentlerinin gelişmeye devam etmesi Geç Antik Dönem ve Bizans İmparatorluğu Dönemi Roma İmparatorluğu nun ikiye bölünmesiyle, Byzantion un Doğu Roma nın başkenti oluşu Via Egnatia nın işlevselliğini yitirmesi ve kesintilere uğraması Ainos ve Bizye gibi kentlerin gelişip, merkezleşmesi Osmanlı Dönemi Osmanlı nın 1354 te Gelibolu Yarımadası üzerinden ilk kez Trakya ya geçişi 1362 de Hadrianopolis (Edirne) in fethi, 1365 te Edirne nin başkent ilan edilmesi Anıtsal Osmanlı mimarisi ve geleneksel sivil mimarinin gelişimi: Anıtsal yapılar: Saray, camiler, külliyeler, kervansaraylar, çarşılar, hanlar, bedestenler vb. Sivil mimarlık örnekleri: Kent içi geleneksel konut dokuları, kırsal alan mimarisi Köprüler: Kent içi köprüleri, kırsal alan köprüleri Kaleler: Ulaşım bağlantılarını korumakla yükümlü birimler (örneğin, Via Egnatia yeni kalelerin inşasıyla Osmanlı döneminde yeniden kullanılmaya başlanmıştır) Cumhuriyet Dönemi İl sınırlarının değişmesi Kamu, endüstri ve ulaşım alanında yeni kamusal yapıların inşası Demiryolu gelişimi 4. Geçmişin Ekonomik Yapısı ve Dış İlişkiler Ekonomik merkezler : Ainos (Enez), Odrysia (Edirne), Perinthos (Marmara Ereğlisi), Byzantium (İstanbul), Bizye (Vize) gibi merkezi yerleşimler Üretim alanları ve ürünler: Meriç Havzası, Ergene Havzası ve dar kıyı ovalarında şarap ve zeytinyağı üretimi, madencilik (demir) Dış ilişkiler: Trak kabileleri ve Hellenistik dönemlerde komşu ülkelere paralı asker gönderimi, Roma döneminde Avrupa ya şarap üretimi, Bizans döneminden itibaren başkent Konstantinopolis e kaynak sağlama, ticaret yollarının geçiş alanı ve mal akışı 5. Geçmişin Sosyal Yapısı Kültürel çeşitlilik ve dönüşüm: Trak kabilelerinin göçerlik geleneği toplu yer değiştirme hareketleri 1829 ve 1876 Türk-Rus Savaşları sırasında Müslüman nüfusun dışarıya göçü, bölgeye Hıristiyan nüfusun yerleştirilmesi Balkan Savaşı göçleri Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 9

26 BUGÜN: BEKLENTİLER Trakya nın bugün üne yönelik temel beklentiler, düne ait doğal, kültürel ve ekonomik değerlerin bölge ölçeğinde bütünsel bir bakışla algılanması, bugünün dinamikleri ile ilişkilendirilmesi ve gelecekte kalkınmaya girdi olarak kurgulanması olarak ifade edilebilir. Değerlendirme Başlıkları Öne Çıkan Bileşenler Değer Grupları Avrupa-Anadolu bağlantısı Tarihsel değer Tarihsel Bağlam Coğrafi yapı Doğal değer Ulaşım koridorları Arkeolojik değer Bilgi ve Araştırma değeri Değer Grupları Trakya Bölgesi nin yukarıda sıralanan tarihsel verileri, birer değer olarak düşünüldüğünde, en temelde doğal ve kültürel değerler olarak iki ana başlık öne çıkmaktadır. Geçmişten gelen doğal öğeler, bölgenin sosyal ve ekonomik yapısını yönlendirdiği gibi ekosistem varlığına da ev sahipliği yapmaktadır. Bölgenin kültürel mirası ise içerdiği tarihsel derinlik ve çeşitlilik ile farklılık yaratan esas öğedir. Bölgenin geçmişten bugüne taşınan doğal değerlerini öncelikle akarsu ve havzalar ile sulak alanlar oluşturmaktadır. Akarsu ve havzalar: Meriç, Ergene, Tunca Kıyı ovaları: Meriç Deltası, Evreşe Ovası Göller: Gala, İğneada, Longoz Orman alanları: Istranca, Ganos ve Koru dağları Biyolojik çeşitlilik Kuş göç yolları Yerleşim Sürekliliği Kültürel Çeşitlilik ve Yaşayan Miras Tarihsel devamlılık ve izler Çok-katmanlı yerleşimler Savaşlar, mübadele ve göçlere bağlı kültürel ve sosyal çeşitlilik Bektaşi, Boşnak, Çingene gibi farklı sosyal grup nüfusları Müzik, yemek, el sanatları ve diğer sosyal gelenekler Arkeolojik değer Mimari değer Estetik değeri Çok-katmanlılık değeri Arkeolojik değer Tarihsel değer Anı değeri Sosyal değer Yerellik değeri Tinsel değer Sosyal değer Bilgi ve Araştırma değeri Bilgi ve Araştırma değeri 10 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

27 Bölgenin geçmişinden bugüne ulaşan kültürel miras öğeleri ise günümüz Trakya sının kültürel değerlerini tanımlayan başlıca elemanları oluşturmaktadır. Mevcut kültürel mirasın değerlendirilmesi sonucu; tarihsel bağlam, yerleşim sürekliliği ile kültürel çeşitlilik ve yaşayan miras şeklinde 3 ana değerlendirme başlığı tanımlanabilir. Tarihsel Bağlam Avrupa-Anadolu ilişkileri: tarihsel değer Coğrafi yapının kullanımı: tarihsel değer, doğal değer Ulaşım koridorları: Via Egnatia, Via Militaris ve diğer antik dönem güzergahları üzerindeki insan gruplarının hareketi, ticari hareketlilik ve askeri hareketlilik: tarihsel değer, arkeolojik değer Yerleşim Sürekliliği M.Ö lerden itibaren farklı yerleşim katmanlarının devamlılığı ve izleri: antik kentler, antik tekil yapılar (tümülüsler, kaleler, köprüler vb.), Osmanlı yerleşimleri (kentsel-kırsal yerleşimler), tekil yapılar (kervansaraylar, köprüler vb.): arkeolojik değer, mimari değer, estetik değeri Çok-katmanlı yerleşimler: Farklı kültür katmanlarına ait izlerin ilişki içinde bulunduğu, aynı anda okunabildiği ve günümüz yaşamının da bunlara eklendiği yerleşimler (Edirne, Vize gibi): çok-katmanlılık değeri, arkeolojik değer Kültürel Çeşitlilik ve Yaşayan Miras Savaşlar, mübadele ve göçler sonucu oluşan kültürel ve sosyal çeşitlilik: tarihsel değer, anı değeri Bektaşi, Boşnak, Roman gibi farklı sosyal gruplar: sosyal değer Geçmişten gelen müzik, yemek, el sanatları ve diğer sosyal gelenekler (helva geceleri, Kırkpınar Güreşleri gibi): yerellik değeri, tinsel değer, sosyal değer Düne Ait İzlerin Korunması Doğal Sistemler Bugün Trakya nın doğal değerlerinden bahsedildiğinde, öne çıkan konu bu değerlerin karşı karşıya kaldığı kirlilik ve tahribat tehditleridir. Özellikle Ergene Havzası nda, sanayi uygulamaları ve yanlış arazi kullanımları sonucu yaşanan kirlilik kontrol altına alınması gereken öncelikli tehdit konusudur. Bunun yanında, Istranca Dağları nda taş ocaklarının kontrolsüz gelişimi su kaynaklarını, orman alanlarını ve biyolojik çeşitliliği tehdit etmektedir. Doğal değerlere yönelik en büyük beklenti, günümüzün gelişim dinamikleri ile bu değerlerin korunması arasında bir denge kurabilmektir. Bu çabanın temel öğesini ise yerel aktörlerin işbirliğine dayalı bir planlama yaklaşımı oluşturur. Bu bağlamda, bölgenin doğal değerleri ve ekolojik sistemlerinin envanterinin yapılması ve bilim kuruluşları ile yönetim planlamasının hazırlanması öncelikli adım olmalıdır. Ayrıca, özellikle su ve atık politikalarının bütünsel bir yaklaşımla revize edilmesi bugüne yönelik en temel beklentidir. Batı, Kuzey ve Doğu Trakya nın coğrafi dokusu ve doğal zenginliklerinin bir bütün olarak algılanması, korunması ve değerlendirilmesi, uluslararası işbirliği stratejisinin temeli olmalıdır. Kültürel İzler 8500 yıllık kesintisiz yerleşime sahne olmuş Trakya nın kültürel katmanlarından kalan izler bölgesel ölçekte ve aynı bütünün parçaları olarak algılanmalı, korunmalı ve değerlendirilmelidir. Kentler, bilim kuruluşları ve kültürel aktörler arasındaki işbirliği ağları üzerinden geliştirilecek programlar ve projeler bölgenin kültürel kimliğini pekiştirecektir. Bu çalışmaların öncelikli aşamaları bölgesel ölçekte bir tespit çalışması ile koruma önceliklerinin belirlenmesidir. Dünün değerlerinin anlaşılmasını sağlayacak ana tematik mesajların öne çıkarılması ve güncel dinamiklerle ilişkilendirilmesi gerekir. Türkiye Trakyası, insanlığın en eski çiftçi yerleşimlerine ev sahipliği yapmasından ötürü Avrupa nın ilk yerleşim bölgesi sayılır. Aşağıpınar Höyüğü gibi, Neolitik kültürün en Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 11

28 özel merkezlerinin alan ölçeğinde yönetim ve koruma projelerinin geliştirilmesi ve uygulanması gerekmektedir. Bölgeye ismini veren Trak uygarlığı, Batı, Kuzey ve Doğu Trakya kesimlerinin en özgün ortak değeridir. Bu kültür katmanının bölge ölçeğinde bütünsel bir bakışla algılanması ve anlaşılması için uluslararası akademik ve kültürel işbirlikleri çerçevesinde programlar ve projeler üretilmesi gerekmektedir. Hellenistik kültürün yayıldığı devirde kurulan koloni kentlerinin izleri bölgede halen mevcuttur. Bu kentlerin kendi aralarındaki ve büyük kentler arasındaki ticari ilişkiler bölgenin halen var olan kültürel dokusunun temelini oluşturmaktadır. Roma imparatorları, kentleri ve yolları Trakya coğrafyasının özel bir katmanını oluşturmaktadır. Bu katmanın öğeleri coğrafya bütününde saptanıp birbiriyle ilişkilendirildiği takdirde, günümüz dinamikleri içerisinde algılanır ve anlaşılır hale gelebilir. Osmanlı başkenti imajı, imparatorluğun temel kamusal işlevleri ve bu işlevlerle ilişkili mirasın yeniden kurgulanarak öne çıkarılmasıyla güçlenecektir. Bugünün Ana Dinamikleri Geçmişin izlerini algılanır kılmak ve işlevsel hale getirmek için, bu değerlerin oluşturduğu ve bugün geçerli olan ana aksların tanımlanması ve günümüzün kentsel, ekonomik ve ulaşım dinamikleri ile ilişkilendirilmesi gerekir. Bu amaçla, doğal ve kültürel aksların etrafında yeni örgütlenme ve işbirliği modelleri oluşturulmalıdır. Değer Aksları Su havzaları etrafındaki kentlerin ve kamu-sivil-özel kesimlerin örgütlenmesi ile değer akslarının canlandırılması ve işlevlenmesi mümkün olacaktır. Meriç Havzası, Ergene Havzası, Karadeniz sahil bandı ve Marmara sahil bandındaki kesimlerin bu öğeler etrafında tematik işbirlikleri kurması, hedefler ve projeler üretmesi beklenmelidir. Göller bölgesi, Doğu-Batı Istranca ekolojik aksı, Gala Gölü gibi ekolojik akslar ve odakların güncel kentsel ve ekonomik dinamiklerle ilişkilerinin anlaşılarak korunması gerekir. Eski uygarlıkların kültür rotalarının bugünün sistemleri ile örtüştürülmesi bağlamında, Neolitik İnsanın Öyküsü, Tümülüslerin Rotası, Roma Yolları, Osmanlı Köprüleri ve Su Yapıları, Tarihi ve Doğal Limanlar gibi ana mekânsal öğeler kavramlaştırılıp, bir sistematik içerisinde işlevlendirilmelidir. Modern Ulaşım Aksları Geçmişten kalan temel doğal ve kültürel izlerin ve aksların, günümüzün kentsel sistemleri ve E5, TEM, Marmara Ringi Projesi, enerji ve telekomünikasyon nakil hatları gibi modern eşiklerle ilişkilendirilmesi, geleceğin kurgulanması açısından kaçınılmazdır. Geçmiş ve bugüne ilişkin analizler doğru yapıldığı takdirde, bölgeye yönelik olarak tasarlanan planların getirecekleri artı ve eksiler rasyonel bir şekilde değerlendirilebilir. Bölgenin doğal ve kültürel zenginliklerine dayalı bir kalkınma politikası ile üst ölçekli planlar arasındaki eşgüdümün oluşturulması gerekir. Bugünün Kalkınma Dinamikleri Geçmişin ekonomik ve sosyal yapısının bugüne taşınmış izleri ise geleneksel yaşam kültürü olarak karşımıza çıkmaktadır. Üretim biçimleri ve onların şekillendirdiği yerel ürün yelpazesi ile geleneklerin oluşturduğu sosyal yaşam, bölgedeki yerel kimliği vurgular. Günümüzde değişen sektörel eğilimler ve kısıtlı hale gelen kaynaklar nedeniyle Trakya nın geleneksel yaşam öğelerinin kaybolmaya yüz tuttuğu bilinmektedir. Tarihteki ekonomik faaliyetlerin çeşitliliği ile bugün arasında bir köprü kurarak, Trakya nın özgün değerlerinin asırlar içinde ortaya çıkardığı üretim 12 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

29 ilişkileri ve faaliyetlerinin günümüzde kalkınmaya girdi olması sağlanmalıdır. BUGÜN Bereketli ovalardaki toprakların sunduğu değerler, geçmişten günümüze kadar süren tarımsal zenginliğe yansımıştır. Ticaret koloni kentlerinden başlayarak, bölgenin yerleşme kültürünü de şekillendiren bu faaliyetlerin günümüz tarım sektörü ile ilişkilendirilip, bölge değerlerinin yeniden ekonominin ana girdisi olarak geliştirilmesi gerekir. Özellikle de, antik dönemin ekonomik yapısını oluşturan: * Şarapçılık * Zeytinyağı üretimi * Aromatik bitki üretimi * Kurutulmuş balık üretimi Kapıkule Pazarkule Uzunköprü EDİRNE Hamzabey KIRKLARELİ Dereköy DEMİRKÖY LONGOZ gibi özgün tarımsal faaliyetlerin yeniden anlaşılır kılınması ve çağdaş ekonomik sistemler bütününde yeniden kurgulanması ile özgün değerler geliştirilerek bölgeye artı değer sağlanacaktır. Trakya nın ayçiçeği ve buğday ağırlıklı tarımsal üretiminin polikültür temelli olarak yeniden kurgulanması için bölgenin doğal ve tarımsal çeşitliliğinin anlaşılması önemlidir. ENEZ İpsala TEKİRDAĞ İSTANBUL Demiryolu TEM D-100 Geçmişten kalan değerlerin bölge ölçeğinde yeniden kurgulanmasıyla, sürdürülebilir kültür turizminin temelleri atılabilecektir. Böylelikle, Trakya daki mevcut tarım, sanayi ve hizmet sektörleri, bölgenin özgün değerlerine dayalı ve sürdürülebilir bir kalkınmanın ana öğeleri olarak yeniden yorumlanabilecektir. ECEABAT Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 13

30 YARIN: POTANSİYELLER Trakya nın geleceğine ilişkin, mevcut bölge planlarının yanı sıra merkezi hükümet tarafından alınan büyük altyapı yatırım kararları da etkili olacaktır. Bu yatırımlar ve plan kararları, bölgenin değerleri ve fırsatlarıyla birlikte dikkate alınması gereken önemli konulardır. 1. Mevcut Planlama Çalışmaları Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı, bölgenin jeo-politik özellikleri, bölge üzerindeki İstanbul kaynaklı sanayi baskısı ve kirlenme, su kıtlığı ve tarımsal üretimde azalma, göç konusu ve katılımlı toplantı çıktılarını göz önünde bulundurmuştur. Buna göre, plan da Trakya nın vizyonu Yerel potansiyellerin ve doğal varlıkların değerlendirilerek; çevresel, toplumsal ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda; özgün, kültürel ve doğal kimliğini koruyarak gelişen; küresel ekonomide rekabetçi bir odak noktası yaratmak olarak tanımlanmıştır. Trakya nın verimli arazilerinin korunması ve tarımın sürdürülmesi ile buna yönelik planlama yaklaşımının kamu yararını gözetir nitelikte olabilmesi amacıyla dört temel planlama ilkesi; Sürdürülebilirlik, Kırsal kalkınma ve nüfus kaybının önlenmesi, Sanayi gelişiminin planlarla sınırlandırılması, Entegre ulaşım sistemleri ile desteklenen işlevsel bağlantıların kurulması, olarak belirlenmiştir. (1/ ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı, İMP, 2009) TR21 Trakya Bölge Planı ise 2010 yılında, Trakya Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanmıştır. Planda, stratejik konum, tarım toprakları, ekonomi, kültürel ve tarihi değerler, yaşam kültürü ve katılımlı toplantılarda belirtilen görüşler göz önünde bulundurularak, bölge vizyonu Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde, çevreye duyarlı, potansiyellerini değerlendiren, küresel ölçekte rekabet edebilir bir Trakya olarak belirlenmiştir. Yapılan analizler kapsamında özellikle lojistik ve turizm sektörleri bölge için potansiyel sektörlerdir. Bu çerçevede bölge için, Rekabet gücünün arttırılması Altyapının planlı gelişiminin sağlanması Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması Sosyal yapı ve beşeri sermayesinin geliştirilmesi stratejik amaçlar olarak belirlenmiştir. (TR21 Trakya Bölge Planı , Trakya Kalkınma Ajansı, 2010) Planda, rekabet gücünün artırılması stratejik amacı; Ar-Ge ve inovasyon kültürü ile markalaşmanın yaygınlaştırılması, girişimciliğin desteklenmesi, tarımsal yapının iyileştirilmesi, ticaretin geliştirilmesi, etkili yatırım promosyonuyla özel kesim yatırımlarının arttırılması, turizmin geliştirilmesi hedefleriyle desteklenmiştir. Altyapının planlı gelişiminin sağlanması stratejik amacı ise ulaşım ve lojistik altyapısının güçlendirilmesi, sanayi altyapısının güçlendirilmesi ve planlı kentsel ve kırsal gelişimin sağlanması hedefleriyle güçlendirilmiştir. Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması altında tanımlanan hedefler, toprak ve su kaynaklarını kirletici faktörlerin kontrol altına alınması, sürdürülebilir tarım uygulamalarının yaygınlaştırılması, çevre dostu enerji sistemlerinin yaygınlaştırılması ve enerji verimliliğinin artırılması ve çevre alanında kurumsal yapının geliştirilmesidir. Sosyal yapı ve beşeri sermayenin geliştirilmesi ise insan kaynaklarının bölge ihtiyaçlarına ve potansiyellerine göre geliştirilmesi, eğitim ve sağlık hizmetlerinin nitelik ve erişilebilirliğinin geliştirilmesi, sosyal dayanışmanın ve örgütlenmenin geliştirilmesi, dezavantajlı grupların yaşam kalitelerinin arttırılması ve ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının desteklenmesi hedefleriyle desteklenmiştir. (TR21 Trakya Bölge Planı , Trakya Kalkınma Ajansı, 2010) 14 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

31 Bölgenin geleceğinin şekillendirmesi beklenen ulusal ve küresel ölçekli yatırımlar daha çok enerji ve ulaşım alanlarında projeleri kapsamaktadır: Marmara Ringi Kuzey Marmara Otoyolu Doğalgaz botu hatları Enerji nakil hatları İğneada Nükleer Santral Projesi Tekirdağ da yeni liman projesi 2. Ulaşım Eksenleri ve Odakları Ulaşım eksenleri stratejisi, hem Trakya nın kendi içinde hem de Avrupa, Kafkaslar ve Ortadoğu ile bütünleşmesi açısından önemlidir. Ulaşım odakları ise hem ulaşım biçimleri arası ilişkinin sağlandığı hem de hizmetlerin yoğunlaştığı merkezler olarak yine stratejik öneme sahiptirler. Ulaşım eksenleri ve odaklarının yanı sıra stratejik çerçeve üretilirken göz önünde bulundurulması gereken mevcut ve büyük ölçekli ulaşım yatırımları şöyledir: Kuzey Marmara Otoyolu: 3. Boğaz Köprüsü geçişinin de dahil olduğu Kuzey Marmara Otoyolu Projesi nin sadece İstanbul kent bölgesi için değil, Trakya Bölgesi ve hatta ulusal ölçekli etkileri olacaktır. Marmara Ringi: Marmara Denizi kıyılarındaki ana merkezleri birbirine bağlayacak bir raylı sistem projesi olan Marmara Ringi, toplamda 500km uzunluğundaki bir güzergahın 4 saatlik bir sürede geçilmesini sağlayacaktır. Edirne - İstanbul Hızlı Tren Projesi: Edirne- İstanbul hızlı tren projesi ile bu iki kent arasındaki 230 kmlik yolculuk mesafesinin yaklaşık 1 saate indirilmesi hedeflenmektedir. Proje sonucunda, gerek mekânsal gerekse zamana dair bir değişimin iki il açısından da sosyal, ekonomik ve mekânsal etkileri olması kaçınılmazdır. Tekirdağ yeni liman projesi: Liman, Rusya ve Orta Asya ile entegre çalışacak önemli bir lojistik ve hizmet merkezi olarak planlanmıştır. 3. Enerji Eksenleri ve Odakları Enerji nakil eksenleri ve enerji üretim odakları ulusal ve uluslararası diplomatik ve ekonomik işbirlikleri için önemli olmalarının yanında, çevre ve insan sağlığı açısından olumsuz sonuçlara yol açabilecek yatırımlardır. Üst ölçekli planlarda belirtilen ve bölge geleceğinin şekillenmesinde rol oynayacak enerji yatırımları: Doğalgaz Boru Hatları: Hazar ve Ortadoğu dan Avrupa ya doğalgaz taşınmasında kullanılacak boru hattı Marmara Bölgesi ve dolayısıyla Türkiye Trakyası üzerinden geçecektir. İğneada Nükleer Santral Projesi: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın Türkiye de kurmak istediği üç nükleer santralden birinin İğneada da kurulması planlanmaktadır. 4. Geleceğe Yönelik Potansiyeller Günümüz beklentilerinin karşılanmasına yönelik hedefler ve eylem alanları, bölgenin sahip olduğu potansiyeller çerçevesinde belirlenmelidir. Mevcut potansiyellerin harekete geçirilmesi, stratejik temaların sınırları aşan bir bakış açısıyla ve mekânsal anlamda ilişkilendirilmeleriyle mümkündür. Trakya nın tarihi, coğrafyası, jeopolitik konumu, sınırları aşan doğal ve kültürel değerleri bir arada ve ilişkisel olarak düşünüldüğünde, yarına ilişkin potansiyeller şu şekilde özetlenebilir: Stratejik Temalar Bölgenin yarını, sürdürülebilirlik ve ekonomik potansiyeller açısından en güçlü alanları temsil eden stratejik temalar çerçevesinde kurgulanmalıdır. Kültür: Trakya kültürü, bölgede sosyal, ekonomik, politik ve mekânsal bir mozaik üretmiştir. Bu değerlerin korunması, bilgisinin üretimi, tanıtımı ve ekonomik Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 15

32 kalkınma ile beraber düşünülmesi Trakya nın geleceği için stratejik bir önem ve potansiyel taşır. Doğa: Flora ve fauna, coğrafi yapı ve kaynak çeşitliliği Trakya nın en önemli potansiyellerinden biridir. Bu değerlerin korunarak kullanılması yönünde bir yaklaşım geliştirilmesi Trakya nın geleceği için belirleyici bir unsur olarak kabul edilmelidir. Su: Meriç, Ergene, Arda ve Tunca Nehirleri ile Marmara Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz e kıyısı olması, Trakya nın en önemli kimlik öğelerinden biri olan su temasını ortaya çıkarır. Trakya için su, hem bir kaynak hem de bağlayıcı ve birleştirici bir potansiyeldir. Tarım: Bölge, ürün çeşitliliği açısından önemli bir potansiyele sahip tarım topraklarına sahiptir. Bu bağlamda tarım, Trakya nın geleceği için olmazsa olmaz strateji temalardan biridir. Turizm: Kültür ve doğa öğelerinin birlikteliği ve zenginliğinin bu kadar yoğun olduğu bir bölgede turizm önemli bir ekonomik artı değer kaynağı olarak görülebilir. Bölge değerleri, turizm odak ve koridorları oluşturulması açışından önemli girdiler sağlayan potansiyellerdir. kıyı aksına doğru uzanan ağır ve kirletici sanayi alanları, bu sektörün olumsuz etkilerine karşı alınacak tavrın bölge geleceğinde en belirleyici etmenlerden biri olması dolayısıyla stratejik bir tema olarak ele alınmalıdır. Stratejik Geçişler, Odaklar ve Koridorlar Sınırları aşan ilişkiler mekânsallaştırıldıkları ve ilişkisel olarak düşünüldükleri ölçüde hayata geçirilebilirler. Bölgesel odak ve koridor sisteminin oluşturulması, bu mekânsal ilişkilerin kurulabilmesi ve yerleşim örgütlenmesinin yeniden ele alınması yoluyla bölgenin yarınının tariflenmesinde bir potansiyel, aynı zamanda bir gerekliliktir. Kültürel Diplomasi Bölgenin sınırları aşan ve işbirliğine uyumlu yapısı, geleceğe yönelik en önemli potansiyellerinden biridir. Bu potansiyelin harekete geçirilmesi için mevcut ve olası işbirliklerinin kurumsallaştırıldığı sürekli bir yapıya ihtiyaç vardır. Bu yapı, karşılıklı güven ve işbirliğine dayanan, yerel yönetimler, merkezi hükümet, sivil toplum kuruluşları ve özel sektörü temel alan kültürel diplomasi ile şekillenebilir. Kültürel diplomasi, merkezi hükümetler arası olası anlaşmazlıklara karşı yerelde sürdürülebilir ilişkileri hedeflemesi açısından Trakya için kritik bir konudur. Sanayi: İstanbul kentsel bölgesinden Doğu Marmara 16 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

33 ARNAVUTLUK ARNAVUTLUK ARNAVUTLUK MAKEDONYA YUNANİSTAN ARNAVUTLUK BULGARİSTAN TÜRKİYE YARIN TRACECA( Otoban) NABUCCO( Doğal Gaz Boru Hattı BULGARİSTAN TRACECA Otoyol HIZLI TREN TEM D-100 MARMARA RİNGİ 500km = 4 Saat NABUCCO Doğalgaz Boru Hattı Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 17

34 3. Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Bir geçiş coğrafyası olan Trakya da, M.Ö lere uzanan ilk yerleşimlerden bu yana birbiri içinde eriyerek bütünleşen doğal ve kültürel değerler, bölgenin temel taşını oluşturmuştur. Trakya nın, tarihinden ve doğal yapısından gelen güç, Anadolu Trakya sını Balkanlar daki parçasıyla bir bütün kılar niteliktedir. Farklı coğrafyalarda ayırıcı nitelikte olabilen doğal eşikler ve sular, bölge içinde ve sınırlar ötesinde birer birleştirici güç olmakla beraber, bölgenin dünü ile yarını arasına da bir köprü kurmaktadır. Tarih boyunca yerleşimlerin yer seçimlerini, tarım arazileri ve suya erişim kolaylığı belirlemiş, bu nedenle denizler, göller ve nehirlerin çevresinde yoğunlaşma izlenmiştir. Diğer bir deyişle, su, tarihte coğrafyanın baskın öğesi olarak üretim biçimlerini, toplumsal yapıyı ve yerleşim düzenini şekillendirmiştir. Doğal değerler, bölgenin tarihsel gelişimi açısından bakıldığında kültürün ayrılmaz bir parçası olmuştur. Bölgedeki birleştirici öğelerin algılanması amacıyla doğa, su ve kültürün nasıl bir araya geldiği incelenmelidir. Bu amaçla sahip oldukları özellikler ve birleştirici güçleri ile bölgede öne çıkan başlıca değerler yandaki gibidir. DOĞA SU KÜLTÜR Meriç Nehri, Havzası ve Deltası - tarım alanları Ergene Nehri ve Havzası tarım alanları Yıldız Istranca Dağları Ganos Dağları Istranca ve Ganos yamaçları, Longoz Ormanları Tüm bu alanların barındırdığı biyolojik çeşitlilik Meriç Nehri Ergene Nehri Gala Gölü, İğneada, Longoz Ormanları Marmara Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz Kıyıları Saroz Körfezi Doğal ve antik limanlar Yer altı su kaynakları Tarih öncesi yerleşim izleri: Höyükler Trak izleri: Tümülüs, menhir ve dolmenler Roma dönemi izleri: Antik kentler, yollar, kaleler, surlar, su yapıları, ibadet yerleri Osmanlı dönemi: Anıtsal yapılar, köprüler, çeşme ve su kemerleri, geleneksel sivil mimari Geleneksel yaşam kültürü: gelenekler, yemek, müzik, el sanatları 18 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

35 Geleneksel yaşam kültürü, bölgenin sosyal yapısının ve kimliğinin, geçmişten yarına taşınması ve sürdürülmesinde büyük önem taşımaktadır. Tarih boyunca farklı medeniyetlere sahne olan Trakya da kültürel yapı, yoğun nüfus hareketleri sebebiyle çok çeşitli ve değişime açıktır. Özellikle Balkan Göçleri ile gelen nüfus, bunun en açıklayıcı örneğidir. Balkanlar a uzanan bu sosyal yapı, paylaşılan doğal ve arkeolojik mirasın yanı sıra sınırları kaldıran ve bölgeleri birleştiren en önemli kültürel değerlerdendir. Doğal Zenginlik Boşnak, Arnavut, Pomak, Gacal, Roman ve Bektaşi kültürleri, Tekirdağ Musevi ve mübadele kültürü, farklı sosyal grupların müziği, halk oyunları, Trakya yı geniş bir coğrafyada, ortak bir noktada birleştiren sınırlar ötesi geleneksel değerlerdir. Geleneksel ekonomik değerlerde ise ön plana çıkan Enez ve Ganos larda üzüm üretimi ve şarapçılık, zeytincilik, Karadeniz, Enez ve Saroz da balıkçılık, aromatik bitki üretimi, arıcılık, süt ve süt ürünleri, çeltik ve ayçiçeğidir. Bölgenin tüm yerel lezzetleri, gastronomisi, dokumacılık, mis sabunu, badem ezmesi, devahi miski, aynalı süpürge ve kardeş dalı gibi bölgenin yerel değerleri, kültürün ve ekonomik yapının tanımlayıcılarıdır. Ayrıca Kırkpınar güreşleri, avcılık, Hıdrellez Şenlikleri, Edirne Helva geceleri, Kakava Şenlikleri gibi toplu gelenekler, farklı sosyal grupların bir araya geldiği ve bütünleştiği etkinliklerdir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 19

36 Suyun Gücü 20 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası B.1

37 TARİH ÖNCESİ TARİHSEL DERİNLİK TSAREVO KIRKLARELİ EDİRNE SÜLEOĞLU Tarihsel Derinlik MERİÇ HASKOVO ENEZ ŞARKÖY LALAPAŞA SVİLENGRAD KIRKLARELİ TRAKLAR HASKOVO EDİRNE LALAPAŞA SÜLEOĞLU KIRKLARELİ VİZE HAVSA VİZE HAVSA HAYRABOLU DİMETOKA MARMARA EREĞLİSİ TEKİRDAĞ İPSALA UZUNKÖPRÜ MERİÇ HAYRABOLU ROMA VE BİZANS TSAREVO HASKOVO SVİLENGRAD TRAİANOUPOLİ KEŞAN TEKİRDAĞ MALKARA MARMARA EREĞLİSİ SİLİVRİ EDİRNE VİZE DİMETOKA TRAİANOUPOLİ MARMARA EREĞLİSİ TEKİRDAĞ İPSALA KEŞAN SİLİVRİ MALKARA ENEZ ŞARKÖY ENEZ ŞARKÖY OSMANLI EDİRNE KIRKLARELİ VİZE HAVSA UZUNKÖPRÜ TEKİRDAĞ İPSALA Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 21

38 ARKA PLAN: BEK ANALİZİ Kentsel Strateji tarafından geliştirilen BEK Analizi, bölgenin kültür odaklı gelecek planlarına altlık oluşturacak, dinamiklerini canlandıracak ve toplumsal yarar ilkesiyle hayata geçmesini sağlayacak stratejileri tespit etmek amacıyla uygulanır. Diğer bir deyişle, BEK Analizi, bölgenin sahip olduğu zenginlik ve birikimi; bu değerlerin yerel bir kalkınma modeline dönüşmesini engelleyen ve destekleyen etkenleri inceleme yöntemidir. Katılımcı bir modelle uygulanan BEK Analizinin temelini, bölge çalıştayı katılımcılarından elde edilen, derlenmiş ve geliştirilmiş veriler oluşturmaktadır. BEK Analizi kapsamında, bölgedeki kamu, yerel, sivil ve özel kesimlerin mevcut durum ve geleceğe yönelik beklentilerinin derlendiği B Analizi, sürdürülebilir bölgesel kalkınmanın temel kavramlarına yönelik verilerin derlendiği E Analizi ve koruma- kullanma dengesi ile kalkınma kavramlarına yönelik verilerin derlendiği K Analizi sunulmaktadır. Katılımcılık ilkesiyle elde edilen çalıştay verilerinin, bu sistematik içerisinde derlenip değerlendirilmesi, bölgenin geleceğine yönelik temel strateji ve hedefler için bir arka plan sunmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma (E analizi) ve koruma-kullanma dengesi (K analizi) konularını gözeterek derlenen veriler bütünü bir arada düşünüldüğünde, temel stratejiler çerçevesinin dayandığı ana başlıklara da öne çıkmaktadır. 22 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

39 Birikim Miras Ekoloji Ekolojik Çeşitlilik Derinlik Denge Deneyim Yeşil Ekonomi Gelenek Eko Tasarım Kırılma Noktaları Yeşil Ağ Bereket Doğa Ekonomi Yerel ve Bölgesel Değerler Kapasite Üretim Yenilikçi Sektörler Kaynak Girişimcilik Çeşitlilik Fırsatlar Yaşamın Zenginliği Kümelenme Beceri Yönetim Eşitlik Eşit Erişim Kalkınma İşbirliği Katılım Üretim Değer Yaratma Farklılık Paylaşım Meziyet Toplum Bakış Yaklaşım Etkinleştirme Kamu-Özel-Sivil İşbiriliği Kimlik Stratejik Yön Uzlaşma Stratejik Temalar Gücün Paylaşımı Kapsam Buluşmalar Sınırsız Bakış Erk Büyüme Stratejik Göstergeler Edinim Kamusal Mekan Katılım Büyüme Stratejileri Kaynak Yaratma Süreklilik Değer Yaratma Kamu Yatırımları Ortak Akıl Farklılaşan Pazarlar Yerel Güç Beklenti Miras Entegrasyon Toplumsal Gelişme Kurgu Derinlik Mekansal Kurgu Deneyim Ekonomi BEKoruma Gelenek Kırılma Noktaları Uyum Planlama Kültür ve Doğa Koruma ve Kalkınma Bilinç Koruma Sektörü Uyum Kullanım Gelişim Finansman İnsan Yatırım Yerel Kaynaklar Tüketim Sektörel İşbirlikleri Yerel Girişimcilik Çeşitlilik Yönetimi Kültürel Miras Bellek Ortak Bilinç Estetik İmaj Destek Sahiplenme Üçüncü Güç İşbirliği ve Ortaklık Uzlaşma Yönetimi Senaryo Stratejik Tasarım Mekansal Gelişme Ekonomik Kalkınma Toplumsal Gelişim Kaynak: Kentsel Strateji Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 23

40 B Analizi Trakya nın ortak değerlerinin, gelişme potansiyellerinin, tarafların bakış açıları ile birbirlerinden beklentilerinin tartışıldığı B Analizinin başlıkları; Birikim, Bereket, Beceri, Bakış, Büyüme ve Beklenti dir. BİRİKİM Kültürel miras ile geleneksel yaşam kültürü, Trakya bölgesinin birikim konusunda öne çıkan başlıca değerleridir. Somut Miras Birikimi Trakya nın M.Ö lere kadar uzanan ve bugüne dek kesintisiz devam etmiş uygarlık tarihi, derin bir kültürel birikim yaratmıştır. Bu birikimin somut izleri, Trak dönemi tümülüsleri ve yerleşimleri, Hellenistik ve Roma dönemlerine ait izler ile Osmanlı dönemi mimari değerleri ve savaş dönemi izleridir. Yaşam Kültürü Birikimi Bölgenin Boşnak, Arnavut, Pomak, Gacal, Roman ve Bektaşi kültürleri, Tekirdağ Musevi ve mübadele kültürlerinin oluşturduğu birikim ile süreç içinde şekillenmiş yaşam kültürü, özgün folklorik değerler sunmaktadır. Bunlardan başlıcaları müzik, oyunlar, yemek kültürü, dokumacılık, Kırkpınar güreşleri, avcılık, Hıdırellez Şenlikleri, Edirne helva geceleri, Kakava Şenlikleri gibi geleneklerdir. Suyla gelen kültürüyle gelişen tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin önemli olduğu bölgede bu birikim de sahiplenme ile sürdürülmelidir. BEREKET Ekonomik ve kültürel çeşitliliğe dair bereketin kaynağı, bölgenin özgün coğrafyası ve konumudur. Bölgenin en önemli bereket değerleri su ve topraktır. Ergene ve Meriç havzalarındaki tarım toprakları bereketi; bölgesel kimliğin önemli parçaları olan tarımsal 24 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

41 ürünleri Trakya ya sunar. Bölgenin en önemli tarımsal bereket değerleri, mandacılık, süt ve süt ürünleri üretimi, arıcılık; balıkçılık ve kurutulmuş balık; zeytin ve zeytinyağı; ayçiçeği ve ayçiçeği yağı; çeltik, aromatik bitki; üzüm ve şarap üretimidir. Ayrıca demir madeni ve doğalgaz bölgenin yeraltı zenginlik değerleridir. BECERİ Trakyalıların özgün folklorik değerlerinin başlıcaları; yemek kültürü, müzik, geleneksel oyunlar, zanaat ve el işleridir. Yemek kültüründe özellikle Boşnak ve Arnavut yemekleri, Edirne ciğeri, Trakya rakısı, şarap, hardaliye, badem ezmesi ve şekeri, bulama, pekmez, helva ve deva-i miski; el işlerinde ise dokumacılık; aynalı süpürge, kardeş dalı, mis sabunu öne çıkan yerel değerlerdir. Değerleri Koruma Becerisi Trakya nın günümüze dek ulaşan yaşam kültürü, tehdit altındadır. Bu değerlerin yaşatılarak geleceğe aktarımı, ancak Trakyalının bu değerleri sahiplenmesi ile gerçekleşebilir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 25

42 BAKIŞ Bakış başlığı altında Trakya nın üst ölçekte nasıl ele alınması gerektiği ve bölgesel gelecek yatırımları sonucu İstanbul ile kurulacak ilişkiler boyutu ele alınmıştır. Bölgeye Üst Bakış Doğu Trakya; Balkanlar a uzanan, ortak coğrafi, tarihi ve kültürel değerlere sahip Trakya bölgesinin parçasıdır. Sınırsız Sınırlar yaklaşımı doğrultusunda Trakya nın Balkanlar ile bütünlüğü gözetilmelidir. Sanayi birimlerinin İstanbul dan Trakya ya taşınması planı, bölge için bir tehdit olarak görülmektedir. Marmara Denizi nin çevresinde bir turun 4 saatte tamamlanmasını sağlayacak Altın Ring projesi, Nabucco doğalgaz boru hattı, hızlı tren projesi gibi büyük altyapı yatırımları özellikle bölgenin İstanbul la ilişki içinde olan doğu kesimi için hem bir fırsat, hem de önlem alınmazsa ciddi bir tehdit olabilir. Alt Bölgeler Ekonomik ve sektörel gelişmişlik açısından bakıldığında bölgenin Tekirdağ-Çorlu-Çerkezköy hattı ve Edirne Kırklareli olmak üzere ikiye bölünmüş olduğu söylenebilir. Tekirdağ-Çorlu-Çerkezköy aksı, İstanbul a yakınlık ve ilişkileri, sanayinin gelişimi açısından Edirne ve Kırklareli nden hem mekansal hem de ekonomik açıdan farklılık göstermektedir. BÜYÜME Bölgenin kültürel mozaiği, Trakya nın geleceği için ekonomik büyüme ile birlikte ele alınmalıdır. Kültürel değerlerin korunması, canlandırılması, bilginin üretimi ve tanıtımı, büyümenin temel unsurlarından olmalıdır. Bölgenin büyümesi, bölgesel ve sınır-ötesi işbirlikleriyle sağlanmalıdır. Hem sektörel hem de mekansal gelişim için kentsel ve kırsal büyüme birlikte düşünülmelidir. Büyüme Sektörleri Bölgenin ekonomik büyümesinde mevcut hakim sektörler tarım ve sanayidir. Bunun yanında, doğal ve kültürel değerlerin bir arada bulunduğu bölgede turizm de temel ekonomik sektörlerden olmalıdır. Bölgenin doğusunda gelişmiş sanayi sektörü, bölge ekonomisinde kaçınılmaz olarak etkin bir rol oynayacaktır. Ancak sanayi ekonomisinde dikkat edilmesi gereken unsur, bölgenin kültürel ve doğal değerlerine duyarlı büyüme stratejilerinin geliştirilmesidir. Koruma ve Kullanma Dengesi Bölge ölçeğinde kültür ve doğa öncelikli, ekonomik ve mekansal bir büyüme yaklaşımının benimsenmesi önemlidir. Ekolojik ve kültürel değerlerin en önemli potansiyel alanını oluşturduğu bölgede, korumakullanma dengesinin sağlanacağı bir büyüme yaklaşımı geliştirilmelidir. 26 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

43 Altyapı ve arıtma tesisi sistemlerinin, bölge ölçeğinde koruma ve kullanma dengesinin kurulabilmesi amacıyla devreye girmesi gerekmektedir. Tekirdağ da devreye girecek olan ve Rusya ile Orta Asya Devletlerine mal akışının sağlanacağı yeni limanın, bölgesel ve uluslararası boyutta getireceği lojistik yoğunluğun doğuracağı yeni baskının da önlenmesi için planlamanın önemi vurgulanmalıdır. Altyapı ve çevresel arıtma yatırımları tamamlanmış ve işleyen bir bölgenin kamu ve özel yatırımlar için cazip olacağı şüphesizdir. Kapasite Artışı Büyümede kapasite artışı, temel olarak kurumsal ve ekonomik kapasitenin artışı olarak değerlendirilebilir. Bu iki başlık için ön plana çıkan konular; Kurumsal eşgüdümün sağlanması, Yerel girişimin desteklenmesi, Farklı ekonomik sektörlerin ve yerleşimlerin entegrasyonu, Tarımda katma değer artışı için planlama ve tarımsal çeşitlenme, Büyümede kaynak elde etmek için bölgesel mali destek programlarından yararlanma, Turizm altyapı kapasitesinin artırılması, Turizmde bütüncül yaklaşım ve çeşitlenmenin sağlanması: eko-turizm, spor turizmi, kültür arterleri, Turizmin geliştirilmesi için tanıtımdır. BEKLENTİ Kamu ve sivil toplum örgüt temsilcilerinin Trakya nın geleceğine ilişkin beklentileri; doğanın korunması, kültür mirasının korunması, yeni ekonomik kalkınma modelleri, toplumsal gelişme ve işbirliği üzerine yoğunlaşmaktadır. Doğanın Korunması Doğa envanterinin hazırlanması Başta su kirlenmesi olmak üzere doğal değerlerin korunması yönünde acil eylem planlarının yapılması Meriç ve Ergene havzası ile sulak alanların farklı bir yönetim anlayışı ile ele alınması 1. sınıf tarım arazilerinin öncelikli olarak koruma altına alınması Suyun kıt kaynak olması nedeniyle su yönetimi konusunun öncelikli değerlendirilmesi Taş ocaklarının kapatılması, nükleer enerji yatırımlarının durdurulması Kültürel Miras Kültürel miras envanterlerinin tamamlanması Geleneksel kültür zenginliklerinin belgelenmesi ve ortaya çıkarılması Kültürel miras çeşitliliğinin, ekonomik kalkınmanın temel itici gücü olarak değerlendirilmesi Bölgesel kültürel kümelenme senaryosuna yönelik stratejilerin oluşturulması Sınır ötesi ilişkiler çerçevesinde kültür diplomasisi zemininin oluşturulması Ekonomik Kalkınma Kültür ve doğa odaklı kalkınma modellerinin geliştirilmesi Dış dinamikler ile bölgesel dinamikler arasında denge kurularak gelecek senaryolarının yazılması Sınır ötesi işbirliğinin yeni ekonomik kalkınma temelli program ve projelere dönüştürülmesi Doğa ve su sporları odaklı turizm anlayışın geliştirilmesi Toplumsal Gelişme Bölgeye ait olma bilincinin geliştirilmesi Bölge kimliğinin geçmiş değerler ve gelecek potansiyelleri dikkate alınarak oluşturulması İnsana yatırım yapılması için kapasite geliştirme program ve projelerinin geliştirilmesi Geçiş bölgesi coğrafyası imajını ortadan kaldıracak stratejiler geliştirilmesi İşbirliği Sınırsız sınırlar yaklaşımı çerçevesinde yeni bir işbirliği çerçevesinin geliştirilmesi Kamu, özel ve sivil işbirliği ortamlarının yaratılması Doğa, kültür ve sanayi sektörel işbirliği uyum ilkelerinin belirlenmesi Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ kentsel ittifakının oluşturulması Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 27

44 E Analizi Sürdürülebilir kalkınmanın temel bileşenleri Ekoloji, Ekonomi, Eşitlik ve bunları yapılabilir kılmanın temel bileşenleri olan Etkin Olma, Elde Edilebilirlik ve Entegrasyon kavramlarını ele alan E analizi aşağıdaki gibidir. EKOLOJİ Trakya coğrafyası; Istranca dağları, üç denize olan kıyıları, akarsu ve havzaları ile sadece Türkiye için değil, Avrupa ve dünya için de eşsiz ve sürdürülmesi gereken bir ekolojik değerler sistemidir. Longoz Ormanları, Istranca Dağları, Meriç ve Ergene Havzaları, Saroz Körfezi, Gala Gölü Milli Parkı ile Uzunköprü ve İpsala yörelerindeki flora ve fauna çeşitliliği bölgenin doğal değerlerinin başında gelir. Ekolojik çeşitliliği tehdit eden ana unsurlar ise şu şekilde tanımlanabilir: Istranca Ormanlarını besleyen su kaynaklarının İstanbul a aktarımı İğneada Nükleer Santral Projesi Taş ocakları Sanayi atıkları Denetimsiz tarımsal ilaçlama ve suni gübreleme Sulak alanların arazi açmak için tahrip edilmesi Kontrolsüz çeltik üretimi Biyolojik çeşitliliğin kontrolünü sağlayacak izleme ve envanter çalışmalarının eksikliği Özellikle bölgenin su ve atık politikalarının acilen belirlenmesi ve hayata geçirilmesi en büyük önceliktir. Sanayinin yeraltı suları kullanma konusunda bir bedel ödemediği konusu, mevzuat değişikliği gerektiren önemi bir konudur. İzleme ve Envanter: Bölgenin ekolojik değerlerinin, kamu-sivil işbirliği kapsamında saptanması, tescil edilmesi ve yönetim planının hazırlanmasına yönelik çalışmaların bir programa bağlanması acildir. Kurumsal Eşgüdüm Trakya daki ekoloji öğelerinin korunması ve sürdürülmesiyle ilgili temel sorunlardan biri mevcut mevzuatın yarattığı çelişkilerdir. Sulak alanların 28 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

45 korunması ile ilgili mevzuatta yapılması gereken değişikliklerin ilgili kurumlarla birlikte ele alınıp hayata geçirilmesi gerekmektedir. Doğa ve kültürün ayrılmaz bir bütünün parçaları olduğundan hareketle, yeni ayrılan kültür varlıkları ile tabiat varlıkları na ilişkin yetkili koruma kurulları arasındaki eşgüdümün yeniden tesis edilmesi gerekmektedir. Koruma Kullanma Dengesi Tarım arazilerinin bölünmesine karşı ne tür yasal önlemlerin var olduğu araştırılmalı, Trakya nın optimal tarımsal üretim ölçeğini de belirleyecek bölgesel tarım politikasının yerelde tartışılması ve yasalaşması gerekmektedir. Bu çalışmalar yapılırken, ekoloji-tarım dengesini gözeten bir bakış açısını temel alan çok disiplinli çalışma platformları hayata geçirilmelidir. Öncelikli Projeler: UNESCO gibi uluslararası kuruluşların yaptıkları çalışmalarla eşgüdüm sağlayarak, İğneada Longoz Ormanlarının Biyosfer Rezervi ilan edilmesi için kamu-sivil işbirliğinde çalışmalar başlatılmalıdır. Enez deki kuş türlerinin saptanması ve tescili, Kıyıköy, Kasadura Körfezi Tabiatı Koruma Alanı plantasyon genetiği hakkında çalışmalar, Yıldız Dağları Biyosfer Rezervi Envanteri sürdürülen çalışmalar arasındadır. Ayrıca, GEF (Global Environmental Facility) İğneada ve Longoz Ormanları nı Mutlak Koruma Alanı ilan etmiştir. EKONOMİ Trakya coğrafyası ve derin kültürel değerlerinin barındırdığı potansiyelin ekonomik kalkınmaya girdi olması ve bu zenginliklerin akılcı bir yönetime bağlanması gerekmektedir. Mevcut durumda, bölgenin temel ekonomik değerlerini tarım ve sanayi sektörleri oluştururken, kültürel ve doğal değerlerin de koruma ile birlikte ekonomik kalkınmaya ne şekilde katkı sağlayabileceği araştırılmalıdır. Tarım ve Hayvancılık Trakya da tarım sektörünü tehdit eden başlıca unsurlar; kentleşmeye dayalı arazi kaybı, tarımsal faaliyetlerin getirisinin düşük olmasından kaynaklanan toprak satışları ve sanayiden kirlenen suların kullanımıdır. Tüm Türkiye de olduğu gibi, Trakya da tarım politikalarının yoksunluğu, üreticilerin arazilerini satmasına ve arazilerin nitelik değiştirmesine yol açmaktadır. Tarım topraklarının niteliğinin korunmasını sağlayan 1/100 binlik ve 1/25 binlik planlar hazırlanmış olsa da, kırsal alanların planlanması için daha düşük ölçekli planların hazırlanması da gerekmektedir. Mevcut durumda pazarlama ve depolama alışkanlıkları, tarımsal ürünün katma değerini düşürmektedir. Tarımsal faaliyetlerin ekonomik olarak cazip hale gelmesi için önlemler alınmalı, toprakların miras yoluyla bölünmesinin önüne geçilmeli ve rekabetin güçlenmesi için politikalar geliştirilmelidir. Ancak Trakya nın değerlerini de göz önünde bulunduran bir tarım politikasının yerel katılımla belirlenmesi için kamu ve sivil kesimlerin bir araya gelmesi gerekmektedir. Hayvancılıkta işletmelerin çoğunun Trakya dışından gelen girişimcilere ait olduğu ve bu konuda yerel girişimciliğin teşvik edilmesi gerekliliği önemli bir gündem maddesidir. Hayvancılık işletmelerinin optimal ölçeğinin ne olması gerektiği çalıştaylarla belirlenmelidir. Büyük işletmeler ve KOBİ lerin bölgenin ekolojik, kültürel ve toplumsal değerleri açısından uyumluluğu tartışılıp hayvancılık sektörünün ilkeleri saptanmalıdır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 29

46 Sanayi Sanayi sektöründe Trakya da çoğunlukta olan küçük sanayi birimleridir. Bu durum, İstanbul dan desantralize olan sanayinin buraya taşınmasıyla oluşmuştur. Sanayinin gelişimi ile birlikte Trakya nın nüfus yapısı değişmeye başlamıştır. Kırsal kesimden alt düzey işlerde çalışmak üzere göç eden eğitim seviyesi düşük nüfus artmaktadır. Gelecekte İstanbul dan daha büyük ölçekli sanayi birimlerinin Trakya ya taşınacak olması, Trakya için şimdiden bir tehdit unsurudur. Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı nın öngördüğü şekilde organize sanayi bölgelerinin ıslah çalışmaları ivedilikle gerçekleştirilmelidir. Turizm Çeşitliliği Mevcut durumda turizmde örgütlenme eksikliği, yatak kapasitesi ve kalitesi ile hizmet personelinin yetersizliği ve tanıtım eksikliği başlıca sorunlardır. Ayrıca kültürel ve doğal değerlerin üzerindeki baskılar da turizm sektörünün gelişimini olumsuz etkilemektedir. Buna rağmen bölgenin sahip olduğu turizm potansiyeli de göz ardı edilmemelidir. Turizm sektörünün geliştirilmesine yönelik başlıca fırsatlar şunlardır: Turizmin çeşitlendirilmesine olanak sağlayacak nitelikte ve çeşitlilikte değer bulunması Kültür arterleri yaratma potansiyeli: Edirne Vize Pınarhisar Kıyıköy (Trak hattı), Enez-Tekirdağ kıyı şeridi Sportif turizm potansiyeli: Halihazırda motokros, sörf, yamaç paraşütü gibi sportif etkinlikler gerçekleştirilmektedir. Evciler Yöresi Kano Festivalleri önemli bir fırsattır. Eko-turizm potansiyeli: Kırsal yerleşimler ve ekosistem alanlarında eko-turizm faaliyetleri geliştirilebilir. Trakya nın ekolojik değerleri ve kırsal yerleşmeleri bölgesel bir eko turizm stratejisi çerçevesinde değerlendirilmelidir. Doğal ve kültürel değerleri bütünsel bir anlayışla ele alan bir turizm politikasının parçası olarak eko turizm stratejisinin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için kamu ve sivil kesimlerin işbirliğine dayalı çalışmalarla eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin programa alınması gerekir. Bu sektörlerde çalışacak ara elemanlar yetiştirilmeli, özel girişimcilik teşvik edilmelidir. EŞİTLİK Trakya bölgesi, kalkınmışlık açısından iki farklı hızda ilerlemektedir. Bir yanda sanayileşmenin hızla geliştiği Tekirdağ-Çorlu hattı, diğer yanda ise ekonomik kalkınmada daha geri kalmış Edirne ve Kırklareli olmak üzere, bölgenin ikiye bölündüğü söylenebilir. Bölgesel stratejik planların bu dengesizliği bertaraf etmesi beklenmektedir. Trakya nın bir destinasyon olarak öne çıkması için iletişim kanallarının etkin bir şekilde kullanılması 30 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

47 konusunda Trakya Kalkınma Ajansı öncülük etmektedir. 20 milyo Euroluk bir bütçesi olan ajansın en önemli başlıklarından birisi turizmdir. Fuarlara Trakya Bölgesi olarak katılmaya başlanmış olması olumlu bir gelişmedir. Turizm sektörünün gelişmesinin, bölgesel eşitliği sağlamada etkili olacağı düşünülmektedir. ETKİNLEŞTİRME Doğu, Batı ve Kuzey Trakya kesimleri için doğru bir paydaş analizi sürecinden sonra her ölçekte kurulacak etkili işbirliği mekanizmaları sayesinde bölgedeki ortak değerler etrafında birleşilip, ortak sorunlara ortak çözümler geliştirilmelidir. Tarihi Kentler Birliği, Trakya Belediyeler Birliği, Trakyapolis gibi belediye birlikleri arasında kurulacak ilişkiler sayesinde bölgenin hedeflerine yönelik projeler daha etkin bir şekilde geliştirilebilir. Devam etmekte olan işbirliği projelerinin gelişmesi ve yayılması beklenmektedir. Yerel yönetimler ile üniversiteler arasında kurulacak ilişkiler ise bilimsel araştırmaların etkili bir şekilde kullanılmasını ve projelere girdi olmasını sağlayacaktır. Edirne de bulunan Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Merkezi nin, Trakya Üniversitesi nin tüm Trakya Bölgesi ni kapsayan çalışmalarının desteklenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Yine STK ların yaptığı kültürel-bilimsel çalışmaların yerel yönetimler tarafından değerlendirilmesi, sürekliliğinin sağlanması açısından önemlidir. Aynı zamanda, yerel halkın kendi bölgelerini tanımaları ve bilinçlenmeleri de etkinliği sağlamak açısından önemlidir. Doğal Kaynaklar ve Planlama Yaklaşımları Bölgesel planlama çalışmaları, doğa kültür sanayi arasındaki dengeyi korumak açısından önemlidir. Özellikle de bu planlama sürecinin yerel aktörlerin görüşü ve beklentileri alınarak hazırlanması, planların etkinliğini arttıracaktır. Devam eden planlama çalışmaları arasında bulunan Saroz Körfezi Çevre Koruma ve Gelişim Planı nın acilen tamamlanması ve Trakya Çevre Düzeni Planı ile uyumluluğunun gözetilmesi gerekmektedir. Doğal kaynakların etkin kullanımı açısından doğal sit alanlarının yeniden gözden geçirilmesi ve yerleşim alanları gelişiminin kontrol altına alınması gerekmektedir. Turizmde Etkinlik Bölgenin sahip olduğu potansiyelin etkin kullanılması için eko-turizm stratejisinin belirlenmesi gerekmektedir. Özellikle kırsal alanların ve geleneksel köy dokularının korunması ve turizm potansiyelinin geliştirilmesi için bölgedeki genç nüfusun bilinçlendirme ve profesyonel eğitime tabi tutulması göçü engelleyecektir. Pilot bölge yaklaşımı ve ÇEKÜL ün Köyler Yaşamalıdır kavramı bölgesel bir programa dönüştürülebilir. EDİNİM Bölgenin kültür odaklı kalkınması ve değerlerin korunması için geliştirilecek program ve projelerde bölgesel destek programları önemli bir girdi olarak elde edilmelidir. Doğal ve kültürel değerlerin yeniden elde edilmesiyle ise ortak değerlerin tanımlanması ve geliştirilmesi mümkün olacaktır. Bölgesel Mali Destek Programları Bölgesel işbirliğinin güçlenmesi amacıyla tesis edilmiş mekanizmaların etkin kullanımı sayesinde bölgenin önceliklerine uygun program ve projelerin en verimli şekilde gerçekleştirilmesi mümkün olacaktır. Türkiye Trakyasının kalkınma projelerini finanse eden Trakya Kalkınma Birliği, Türkiye ve Balkanlar arasında yerel işbirliği ağları kurmayı hedefleyen Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardımlar IPA (INTERREG III A programının devamıdır), Güneydoğu Avrupa Sınır Ötesi İşbirliği Programı, GEF gibi fon ve programların, doğru hedefler doğrultusunda hazırlanacak projeler için değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunun için proje hazırlama konusunda uzmanlaşmış, yabancı dil bilen kadroların yetiştirilmesi acildir. Yerelde Kamu-Sivil-Özel İşbirliği Trakya da, yereldeki bütün kesimlerin ortak hedefler doğrultusunda bir araya gelerek işbirliği yapmasını sağlayacak ortamların geliştirilmesi gerekmektedir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 31

48 Bu ortamlar proje bazında yaratılabileceği gibi, kalıcı ortamlar olarak da tasarlanabilirler. Bu doğrultuda, mevcut mekanizmalar ve mekânların değerlendirilmesi gerekmektedir. Trakya Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Merkezi gibi kurumlarla bilimsel, kültürel, toplumsal konularda işbirliği yapılarak sinerji elde etmek önemlidir. Aynı zamanda, sivil toplum örgütlerinin projelerde yer alması, gerekirse bu konuda uluslararası eğitimlerin sağlanması da önemlidir. Bölgesel Değerlerin Elde Edilebilirliği Trakya nın sahip olduğu değerlerin saptanması ve bölgesel ölçekte algılanır ve anlaşılır kılınması için bölgesel işbirliğine dayalı projeler geliştirilmelidir. Bu bağlamda, kültürel mirasa yönelik bilinçlendirme ve eğitim projeleri STK larla işbirliği içerisinde hayata geçirilmelidir. Özellikle çocuklara yönelik yaygın eğitim programlarının ivedilikle gündeme alınması gerekir. ENTEGRASYON Bölgede etkili olan kamu-yerel-sivil-özel kesimlerin ve bilimsel çalışmalar yapan kurumların, proje odaklı veya sürekli sistemler çerçevesinde entegrasyonu sağlanmalıdır. AB nin INTERREG IIIA / IPA, Trakya Kalkınma Ajansı, GEF, AB Güney Doğu Avrupa Sınır ötesi fonlar ve işbirliği programlarının etkin kullanımı önemlidir. Ayrıca Tekirdağ da yapılacak ve mal akışının gerçekleşeceği özel limanın, risklerinin yanı sıra ticari entegrasyon açısından avantajları da olabilir. Uluslararası ilişkilerde Ege sınırları konusunda yaşanan pürüzlerin, Arda Nehri nin sularının Yunanistan topraklarında tutulması gibi Trakya Bölgesi ni etkileyen konuların Ankara da ele alınması gerekmektedir. Trakya Bölgesi ile Ankara arasında daha etkili iletişim / lobi faaliyetlerinin hayata geçirilmesi çok önemlidir. Entegrasyon Odakları Meriç ve Ergene su havzalarının, Vize-Demirköy-İğneada hattı, Marmara kıyı bölgesinin bütünsel bir yaklaşımla bölgesel koridorlar olarak öne çıkarılması ve sahip oldukları değerlerin, ortak projeler doğrultusunda saptanması, korunması ve canlandırılması özgün kalkınma modellerinin gelişmesini sağlayacaktır. Bölgedeki ulaşım yatırımlarının doğru analiz edilmesi gerekir. Özellikle Marmara Bölgesi ni entegre edecek Marmara Ringi projesinin, Tekirdağ ı uluslararası bir lojistik merkez olarak öne çıkaracak olan liman projesinin entegrasyon konusunda getireceği artıların, bölgesel değerlerin kaybı gibi sonuçlar ile karşılaştırılıp akılcı bir değerlendirme yapılmalıdır. Toplumsal Entegrasyon Balkan göçlerinin 100. yılına girilmiş olunması, göçle gidenler ile göçle gelenlerin ortak belleğinin araştırılması ve toplumsal entegrasyonun sağlanması açısından son derece önemli bir fırsattır. Aynı zamanda, Istranca larda yaşayan nüfusun sosyal altyapı ve eğitim çalışmaları ile Trakya ya entegrasyonu da önemli bir konudur. 32 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

49 K Analizi K Analizi kimliğin ve kültürel değerlerin korunması yaklaşımıyla, kalkınmaya yönelik kapasiteyi geliştirecek ve yeni bir bölgesel ve kentsel kurgu oluşturacak anahtar kelimeleri ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Trakya nın koruma ve kullanma dengesinin kurulmasına dayalı bir gelişim senaryosu oluşturmak üzere, analiz; Kimlik, Koruma, Kapasite, Kalkınma, Katılım ve Kurgu kavramları üzerinden geliştirilmiştir. KORUMA Zengin bir kültürel ve doğal mirasa sahip olmasına karşın, Trakya nın bu değerlerini koruma ve kullanma konusunda geride kaldığı bilinmektedir. Dünya ölçeğinde farklılık unsurları taşıyan bölgenin kimliğinin ve değerlerinin sürdürülmesi için, korumanın öneminin öncelikle yerel halk ve yöneticiler tarafından kabul edilmesi gerekmektedir. Böylece bölgenin geleceğine ilişkin kararların, koruma odaklı geliştirilmesi sağlanabilir. Değerlere İlişkin Farkındalık Trakya Bölgesi nin koruma alanıyla ilgili temel sorunu, doğal ve kültürel değerlerin tanınmaması ve farkında olunmamasıdır. Bölge değerlerinin tanınmadan ve sahiplenilmeden korunamayacağı, unutulmaması gereken bir gerçektir. Bu nedenle, bölgenin kültürel miras öğeleri, arkeolojik alanları, geleneksel yaşam öğeleri ve doğal mirasın korunması adına öncelikli eylemlerden biri yerel halkın ve yöneticilerin farkındalığının arttırılmasıdır. Korunması gereken kültürel ve doğal değerlerle ilgili envanter çalışmalarının her karakteristik bölge için ve ilgili her başlıkta kültürel miras, biyolojik çeşitlilik, tarih araştırmaları, somut olmayan kültürel miras, kırsal yaşam gibi tamamlanması gerekmektedir. Tekirdağ Kültür Envanteri çalışmaları devam etmektedir. Avusturya Bilimler Akademisi Trakya nın antik dönem ve Ortaçağ envanterini tamamlamıştır. Ancak bu çalışmaların geliştirilmesi gerekir. Koruma Gelişme Dengesi Sanayi yatırımları, taş ocakları, plansız kentleşme ve kontrolsüz tarım faaliyetleri bölgenin sulak alanları, Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 33

50 verimli ovaları ve orman alanları için başlıca tehdit unsurlarıdır. Bölge ölçeğinde koruma ve gelişme dengesinin kurulması, Trakya nın farklılık öğelerini oluşturan kültürel ve doğal değerlerin geleceğe taşınmasında öncelikli koşuldur. Bu bağlamda, bölgesel planlarda koruma kullanma/gelişim dengesini gözeten bir yaklaşım geliştirilmeli ve konuya ilişkin önlemler alınmalıdır. Ergene Havzası, Istrancalar gibi kullanımın korumanın önüne geçtiği hassas ve öncelikli alanların tespit edilmesi ve acil eylem planlarının hazırlanarak, bu değerlerin kurtarılması gerekmektedir. Program ve Projeler Kültürel mirasın korunmasına yönelik mevcut çalışmaların başında Edirne de sürdürülen koruma çalışmaları, Vize tarihi kent dokusu sağlıklaştırma projesi ile Kırklareli Yayla Mahallesi nde başlatılan konut restorasyonları gelmektedir. Bunun yanında, Kanlıgeçit, Aşağıpınar ve Hoca Çeşme höyükleri kazı alanları için açık hava müzesi projeleri geliştirilmiştir. Mevcut projelere ek olarak, bölgenin geleneksel konut dokularının onarım ve restorasyonu için plan ve projelendirme gerekmektedir. Korumaya parasal kaynak sağlayabilecek kurumların başında Kültür ve Turizm Bakanlığı, bölge belediyeleri, valilikler, AB fonları, vakıflar, dernekler ve özel sektör gelmektedir. Trakya Belediyeler Birliği, Meriç Belediyeler Birliği, Trakya Kent Konseyleri Birliği, Ergene Platformu, Dayko Vakfı ve Tarihi Kentler Birliği ise bölgenin doğal ve kültürel değerlerinin korunmasında işbirliği kurabilecek örgütlenmelerdir. KAPASİTE İnsan Kapasitesi: Trakya daki insan kapasitesi eğitim seviyesi açısından yeterli olsa da, temel eksiklik doğal ve kültürel değerlere ilişkin farkındalığın yetersizliğidir. Eğitim seviyelerinin yüksek olması ise kültür odaklı bilinçlenme konusunda bir avantaja dönüştürülmelidir. Istrancalar bölgesindeki sosyal altyapı ve eğitimden yoksun kesimin de eğitim ve bilinçlendirme programlarına dahil edilerek, insan kapasitesine eklenmesi gerekmektedir. Bölgedeki insan kapasitesinin arttırılması ve geliştirilmesi yönündeki; Eğitim, Nitelikli iş gücü oluşturulması, Yerel liderlerin yetiştirilmesi, Trakyalının Trakya yı tanıması, Aidiyet duygusunun güçlendirilmesi, gibi konular temel stratejiler, hedefler ve eylem alanlarına konu edilmelidir. İşbirliği Kapasitesi Trakya nın uluslararası işbirliği kapasitesi, Yunanistan ve Bulgaristan ile sınır komşusu olmasından dolayı yüksektir. Bugün bu ülkelerden yaklaşık 200 belediye ve kardeş okulla birliktelik kurulmuştur. Son yıllarda Balkanlara da taşınan Trakya Belediyeler Birliği, 72 üye belediyeyi bir araya getirmiştir ve halihazırda Bosna ile projeler yürütülmektedir. Ulusal ölçekte ise Tarihi Kentler Birliği bölgenin güvendiği bir örgüt olup, işbirliği başlığında katılımcılar tarafından özellikle vurgulanmıştır. Bölgesel ölçekte işbirliği kapasitesini oluşturan birliktelikler mevcut olsa da, bölge içi bir işbirliği ağının geliştirilmesi gerekmektedir. Kaynak Kapasitesi Bölgenin sahip olduğu kültürel ve doğal değerler ile mevcut sektörel dinamikler, kaynak kapasitesini oluşturmaktadır. Kültürel ve doğal varlıkların kapasitesi, bölgenin kültür ve doğa odaklı turizmi geliştirmesi için yeterli derecede zengindir. Mevcut kaynaklar: 1. sınıf tarım arazileri, Sanayi kapitali, Kültür varlıkları, Su kaynakları olarak sınıflandırılabilir. KALKINMA Trakya nın kalkınması konusunda öncelikli konular tarımsal değerler ve potansiyeller, turizm çeşitliliği sağlamaya yönelik avantajlar ve kalkınmanın kültür odaklı olması gerekliliğidir. 34 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

51 Kültür Öncelikli Kalkınma Trakya nın ekonomik kalkınması için değerlendirilebilecek en temel kaynaklardan biri bölgenin sahip olduğu tarihsel derinlik ve kültürel zenginliktir. Bölgenin tarihsel yerleşim izlerinin, koruma ilkesi gözetilerek tanıtımı ve sunumuyla kalkınmada yeni bir alan yaratılmış olacaktır. Kültür turizminin canlandırılmasını sağlayacak bu yaklaşım, bölge kimliğinin de yaratılmasına yardımcı olacaktır. Arkeolojik alanlar, tarihi yollar ve Osmanlı dönemi mimarisi belirli bir kavramsal bütünlük içerisinde sunulmalıdır. Benzer şekilde, yerel kültürün tanıtımı ve sunumu da, yerel ve bölge içi işbirlikleriyle geliştirilecek projeler kapsamında sağlanmalıdır. Ancak her koşulda bu değerlerin korunması ön planda olmalı, böylece kalkınmadaki rolleri de sürekli kılınmalıdır. Tarımsal Değerler Trakya da yerel sermayenin varlığına karşın, girişimciliğin yetersiz olması sağlıklı bir kalkınma sürecine girilememesine neden olmaktadır. Son dönemlerde araziler ve dolayısıyla yerel zenginlik hızla el değiştirmeye başlamıştır. Ayrıca, çeltik arazilerinin çoğunun bankalara ipotekli olması çiftçiyi olumsuz etkilediği bir gerçektir. Bölgenin sahip olduğu verimli arazi kapasitesinin koruma kullanma dengesi gözetilerek değerlendirilmesi, gerilemeye başlayan tarım sektörünün canlandırılması ve sürekliliği için en önemli eylemdir. Sanayi atıklarının kirlettiği Ergene Havzası nın geri kazanılması tarım sektörünün kalkınması için atılması gereken ilk adımdır. Sulak alanlar açısından zengin olan bölgede yerel kalkınmanın önkoşullarından biri, bu verimli coğrafyanın korunması ve devamlılığının sağlanmasıdır. Kalkınmaya yönelik bölgesel ve yerel kaynakların başında su kaynakları, tarımsal üretim, hayvancılık, kültürel miras, sanayi ve lojistik vurgulanmaktadır. Turizm Çeşitliliği Trakya Bölgesi turizm sektöründe değerlendirilebilecek kaynaklar açısından son derece zengin ve çeşitli bir yelpazeye sahiptir. Bu konuda öncelikle ele alınabilecek başlıklar; Kültür turizmi Doğa turizmi Deniz sporları: yelken ve kano Yamaç paraşütü: Uçmakdere ve Ayvasıl Eko-turizm Gastronominin turizm sektöründe değerlendirilmesi Bölgesel ve yerel sembollerin hediyelik eşya üretiminde kullanılması Hizmet kalitesi ve kapasitesinin arttırılması, ev pansiyonculuğunun teşvik edilmesi Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 35

52 KİMLİK Trakya nın bölgesel kimliğini oluşturan öğeler; kültürel miras ve geleneksel yaşam mirası, doğal değerler ve temel kimlik öğeleri başlıklarında toplanmaktadır. Kültürel Kimlik ve Geleneksel Yaşam Trakya Bölgesi nin kültürel kimliğini oluşturan değerlerin başında geçmiş uygarlıkların bugüne ulaşan fiziksel izleri gelir. Trakya nın korunması gereken tarihi ve kültürel kimlik öğeleri temelde şu şekilde sıralanabilir; Trak izleri: Evler (saz kaplı damlar), tümülüsler, menhirler, dolmenler Aşağıpınar, Kanlıgeçit ve Hoca Çeşme Höyükleri Neolitik ve antik dönem yapım tekniklerinin sürekliliği Roma dönemi izleri: Antik kentler, yollar; Via Egnatia, Via Militaris Osmanlı dönemi geleneksel konut mimarisi (kent merkezlerinde ve kırsalda) Osmanlı nın anıtsal yapıları Savaş dönemi izleri: Savaş alanları ve rotaları, tabyalar, kaleler Göçmen kültürü Mübadele kültürü Sosyal yapı çeşitliliği: Boşnak, Arnavut, Pomak, Gacal, Roman kültürleri Bölgenin geleneksel yaşam ürünleri ve etkinlikleri ise; Yemek kültürü: Edirne ciğeri, badem şekeri, Malkara biberliği, Trakya rakısı, şarap, hardaliye, bulama, pekmez, helva, süt ve süt ürünleri vb. Farklı kültürlerin yemekleri: Boşnak yemekleri, Arnavut yemekleri vb. Dokumacılık Halk oyunları Avcılık Hıdrellez Şenlikleri Kırkpınar Güreşleri Doğal Değerler Trakya nın doğal kimliğini oluşturan değerlerinin başında Istranca Dağları, Meriç ve Ergene nehirleri, orman alanları, havzalar ve flora-fauna zenginliği gelmektedir. Balıkçılık, ornitoloji, mandacılık, arıcılık, tüplü dalış ve yamaç paraşütü ise doğal değerlerin yönlendirdiği faaliyet alanlarıdır. Üretimle ilişkili olarak süt ve süt ürünleri, çeltik, ayçiçeği ve üzüm üretimi de bölgenin temel doğal ürünleridir. KATILIM Katılıma ilişkin esas vurgu bölgedeki sivil örgütlenme ve işbirliği eksikliğidir. Oysa bölge geleceğinin sağlıklı planlanması için en temelde alt ölçekten başlayan, mikro düzeyde bir örgütlenme gerekmektedir. Bu şekilde bölge için çalışabilecek sivil örgütlenmelerin çoğalması ve etkin çalışması sağlanabilir. Ayrıca bölge üniversitelerinin de bir çatı altında bir araya gelmeleri gerekmektedir. Örnek Projeler Yerel halkın kent ve bölge ölçeğindeki projelere katılımının sağlanması, sağlıklı ve dengeli bir kalkınma için önkoşuldur. Ancak halk katılımının sağlanması aynı zamanda güven zemininin kurulmasına da bağlıdır. Bu nedenle, katılım sağlamak üzere yerelle örnek projeler ve uygulama örnekleri paylaşılmalı, böylece özendirme ve girişim ruhunun elde edilmesi sağlanmalıdır. KURGU Trakya nın komşu ülkelerle bir araya gelerek geliştirebileceği programlar temelde tarihsel yollar, Gala Gölü ve Meriç Nehri etrafında şekillenmektedir. Bu değerler sınır ötesi birliktelikleri sağlayacak birleştirici öğelerdir. Öncelikle kurgulanabilecek birliktelikler; Tarihi güzergahların araştırılması, belgelenmesi ve korunarak kullanılması Trakya da başlayıp, Bulgaristan a devam eden sazlık alanlar ve Longozlarla ilgili çalışmalar Meriç Nehri yle ilgili, nehri kullanan üç ülkenin işbirliği yapması 36 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

53 10 TEMEL İLKE SINIRSIZ SINIRLAR Balkanlar coğrafyasının bir parçası olan Doğu Trakya bölgesinin sahip olduğu doğal ve kültürel değerler, geçmişten bugüne sınırların ötesinde bütünleştirici bir güç ve öneme sahip olmuştur. Bu nedenle bölgedeki ortak miras, sınırların ötesinde bir yaklaşım doğrultusunda algılanmalı ve ele alınmalı; hem kentsel ve bölgesel hem de ulusal sınırlar ötesi işbirlikleri ile yönetilmelidir. GEÇİŞ COĞRAFYASI BALKANLAR, İSTANBUL, GELİBOLU Anadolu ve Balkanlar arasında bir köprü olan Trakya, sahip olduğu değerler ve konumu nedeniyle geçmişten bugüne önemli bir yaşam alanı olmuştur. Marmara Bölgesi nin Balkanlara açılan kapısı olan Trakya nın özgün konumunu, sektörel ve lojistik imkanlarını sahip olduğu değerlerin gücü ve dayanıklılık yaklaşımı ile bütünleştirerek konumunun avantajını kullanması mümkün olacaktır. GÜCÜN PAYLAŞIMI Bir bütünün parçaları olan bölgesel değerlerin gücünün, coğrafyanın bütününü oluşturan yerleşimler ve bölgede yaşayan tüm kesimler tarafından paylaşımı esas olmalıdır. Bununla birlikte bu değerlerin yönetiminde sorumluluğun da tüm kesimlerce paylaşılabilmesi için yönetsel gücün de paylaşılması önem kazanmaktadır. Bunun içinse mekansal, sektörel ve yönetsel işbirliği ağlarının oluşturulması ve paylaşım ilkelerinin tanımlanması gerekmektedir. DAYANIKLI BÖLGE Trakya, gerek yakınlığı gerekse sektörel ilişkileri açısından İstanbul da ve Marmara Bölgesi nde gerçekleşmekte olan değişimlerden ilk etkilenecek bölgedir. Bu gelişimlerin bölge üzerindeki baskısını azaltmak ve onları tehditten birer fırsata dönüştürmek, bölgeyi dayanıklı ve kontrollü kılacak bir yapılanma ile mümkündür. Bunun için güçlü işbirliği ağlarının kurulması, sektörel ve mekansal entegrasyonun sağlanması şarttır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 37

54 BÖLGESEL AĞLAR Sistematik bir kurgu, bölge değerlerinin yönetim ile güce dönüşmesi için önemli bir adımdır. Doğal ve kültürel değerlerin yeniden ele alınması, sektörel etkinliğin kümelenme çalışmasıyla artırılması ve bölge değerlerine yönelik tematik işbirliklerinin kurulması gereklidir. Bölge içinde entegrasyon ve eşitlik açısından bu yaklaşım, mekansal boyuta yansıtılmalı ve yeni çekim merkezleri yaratılmalıdır. BÖLGEYE AİT OLMA Sahip olunan değerlere ilişkin farkındalık, onları korumak için en önemli unsurdur. Farkındalığın yaratılması, ortak belleği güçlendirmeye yönelik çabalar, sahip olunan değerlerin önemine ilişkin eğitim ve daha da önemlisi, bu değerlerin insan yaşamında yer alması ile mümkündür. Bölgeyi sahiplenme ve aidiyet hissi, bölgeye ilişkin süreçlere katılım ile birlikte gelişecektir. BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ: DOĞA, SU, KÜLTÜR Ekolojik çeşitlilik ve su, Balkan coğrafyasının bir parçası olan bölgede kültürün temellerini atmıştır. Trakya yı Balkanlar daki parçasıyla bütünleştiren kültürel ve doğal peyzaj, dün ile bugün arasında da bir köprü olmaktadır. Ortak değerlerin etkin korunması için kültür ile doğanın bütünleşik ve sınırlar ötesi bir yönetim yaklaşımı ile ele alınması gerekmektedir. SU MİRASININ YÖNETİMİ Trakya nın zengin yaşam kültürü, su ve suyun getirdiği bereket ile var olmuştur. Bölgenin yaşamsal gücü olan su günümüzde büyük bir tehdit altındadır. Bu nedenle geçmişten bugüne ulaşan miras değerindeki suyun geleceğe taşınabilmesi için özenle hazırlanmış bir su yönetimine ihtiyaç vardır. Suyun kullanımı ve kirlilik yönetimi gibi konuların ele alındığı su yönetiminin yanı sıra su kemerleri, köprüler gibi suya dair kültür mirasının yönetimi de ayrıca ele alınmalıdır. Ekonomik, kentsel ve bölgesel tüm gelişim stratejilerinde su ve suyla var olan ekolojik değerlere duyarlılık göz önünde bulundurulmalıdır. STRATEJİK DEĞER YARATMA YAKLAŞIMI Birçok sektörü bir arada barındıran Trakya nın bölgesel rekabet gücünü ve elde edilen değeri artırması için sektörel yapısını farklı bir yaklaşımla ele alması, yeni stratejik değerler yaratması gerekmektedir. Sektörlerin teknolojik ve çalışan kapasitesinin geliştirilmesi, sektörel işbirlikleri ve entegrasyon, proje yönetim kapasitesinin geliştirilmesi gibi başlıklar yeni yaklaşımda ele alınabilir. Ayrıca sektörel gelişimde yerelin daha çok yer almasını sağlayacak stratejiler, bölgenin ekonomik direncini artıracaktır. YEREL GÜCÜN ETKİNLİĞİ Yerelde katılımcı ruhu yaratmak, değerlerin ve ortak geleceğin sahiplenildiği, korumanın etkin kılındığı ve ekonominin canlandığı güçlü bir bölge için önemlidir. Yerelin harekete geçmesi için ortak platformların oluşturulması, işbirliği modellerinin oluşturulması ve sivil insiyatiflerin gelişimi için olanakların yaratılması gerekmektedir. 38 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Arka Plan: BEK Analizi B.2

55 Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 39

56 KARAKTERİSTİK BÖLGE 40 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

57 Tarih öncesinden itibaren yerleşimlerin bulunduğu alanlar ve doğal değerler, kültürel ve sosyal yapının şekillenmesi bağlamında bir arada düşünüldüğünde, temel kültürel ve doğal bölgeler ve koridorlar, bunların kesiştiği ve yoğunlaştığı odaklar ortaya çıkmaktadır. Farklı uygarlıkların yerleşim alanları belirli akslar ve koridorlar üzerinde yoğunlaşmakta, bu akslar yer yer Roma-Bizans döneminin yollarıyla, havza sınırlarıyla ve kıyı alanlarıyla kesişmekte, aynı zamanda bölge içinde beş karakteristik bölge oluşturmaktadır. Bölgeler Değerler Çeşitlilik Başlıkları Ergene Havzası Meriç Koridoru Antik ulaşım koridorları Antik yerleşimler Su kaynakları Tarım arazileri Meriç Nehri Göller Su kaynakları Antik yerleşimler Tarım arazileri Kültür Tarım Eko-turizm Doğa turizmi Kültür Tarım Ekoloji Kültür turizmi Sınır ötesi ilişkiler Karadeniz Istrancalar Marmara Kıyısı Sanayi Bölgesi Antik limanlar Istranca dağ sistemi Longoz Ormanları Biyolojik çeşitlilik Antik ulaşım koridorları Antik limanlar Şarköy, Ganos Saroz Körfezi Gelibolu Yarımadası Antik ulaşım koridorları Antik limanlar Sanayi kapasitesi Kültür Ekoloji Eko-turizm Doğa turizmi Sınır ötesi ilişkiler Kültür Ekoloji Eko-turizm Doğa turizmi Kültür Sanayi Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 41

58 BÖLGE İÇİNDE BÖLGE KARAKTERİSTİK BÖLGELER SI U Z Sİ Ergene Havzası Sahip olduğu verimli tarım arazileriyle Ergene Havzası, Trakya nın geçmişten bu yana önemli bir üretim ve yerleşim alanı olmuştur. Tarih öncesinden itibaren günümüze ulaşan izler incelendiğinde Ergene Havzası ndaki yerleşimlerin, nehrin kuzey-güney doğrultusunda uzanan kollarının çeperinde ve havza sınırına yakın verimli tarım topraklarında bulunduğu görülmektedir. Yerleşim izleri, çoğunlukla aynı koridor üzerinde, bazı yerleşimlerde de katmanlar halinde bulunmaktadır. Ergene Havzası nın tarihsel koridorları, bölgenin farklı doğal ve kültürel değerlerinin arasında köprüler kuran ve Anadolu ile Avrupa yı bir araya getiren niteliktedir. Bölgede öne çıkan kültür koridorları, bölgenin farklı doğal değerlerini bir araya getiren bağlayıcı alt bölgelerdir. Farklı uygarlık katmanları, bu aks ve koridorların tarihsel süreç açısından da bütünleştirici özelliğini göz önüne sermektedir. SI Ergene Havzası Kuzey Koridoru Havzanın kuzey kısmında, havza sınırında bulunan İstanbul ile Balkanlar ı bağlayan koridor, bölgenin tarihi içinde en yoğun yerleşim aksıdır. Saray, Vize, Pınarhisar, Kırklareli, Süloğlu ve Kofçaz bu koridorda yer alan ilçelerdir. Avrupa nın en eski kırsal yerleşimi olarak Sİ 42 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Beş Karakteristik Bölge B.3

59 tanımlanan Aşağıpınar bu aks üzerinde bulunmaktadır. Tarih öncesi yerleşimler Kırklareli ve Edirne de, Trak dönemi yerleşimleri ise Vize, Kırklareli ve Havsa da yoğunlaşmaktadır. İstanbul, Büyükçekmece den başlayarak Vize den Kofçaz a, havza sınırını ve Istranca Dağları nın eteklerini takip ederek kuzeye, Bulgaristan a doğru çıkan eski Roma aksı, yoğun yerleşimlerin yanı sıra bu koridor içinde yer almaktadır. Bizans döneminde bu yol üzerinde, Pazarlı- İstanbul arasında oluşturulan, bir ana galeri ve ona su getiren ikincil galerilerden oluşan isale hattı, Istranca Dağları ndan gelen suların 40 adet su kemeri üzerinden geçerek İstanbul a iletilmesini sağlamıştır. Bu hattın bir ucunun da Lüleburgaz a su taşıdığı bilinmektedir. Bu suyolu, suyla gelen kültür ün birleştiriciliğinin en güzel örneklerinden biridir. Via Egnetia Roma döneminde askeri ve siyasal amaçlarla inşa edilen Via Egnetia güzergahı, Ergene Havzası nın güney sınırından, Marmara Ereğlisi- Tekirdağ- İpsala üzerinden geçerek İstanbul ile Balkanlar ı birleştirmektedir. Güzergah, Meriç Havzası koridoru ile İpsala da, Marmara Ereğlisi nde ise Via Militaris yolu ile kesişmektedir. Güzergah üzerinde Perintos, Beşiktepe, Resisthon, Banados, Bisanthe, Panium, Syrace, Cypseca (İpsala) gibi önemli antik yerleşimler bulunmaktadır. Osmanlı dönemine ait dini yapılar, su kemerleri, sivil mimari örnekleri gibi kültürel değerler de aynı aks üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu aksın bir bölümü, aynı zamanda Marmara kıyısı koridorlarından da geçmektedir. Geçmişte askeri ve siyasal açıdan Anadolu nun Avrupa ile bütünleşmesini sağlayan Via Egnetia aksı, günümüzde de sınırlar ötesi bir değer olmasının verdiği bütünleştirici gücü taşımaktadır. Güzergah, havza sınırlarının güneyinde, kıyı şeridinde güneyde kalan; Ergene Havzası kuzey koridoru ise Istrancalar ve Longozlar gibi kuzeyde kalan doğal değerler ve tarihi yerleşimlerin kuzey- güney ve iç bölgeler ile entegrasyonu için de önemli bir birleştirici potansiyeldir. Via Militaris Büyükçekmece den başlayarak Silivri, Çorlu, Babaeski, Lüleburgaz ve Havsa dan geçerek Edirne ye ve Balkanlar a uzanan, Osmanlı döneminde de kullanımı devam eden Via Militaris, Roma döneminde İstanbul ve Avrupa yı birleştirmiş olan bir güzergahtır. Yol üzerinde Osmanlı dönemine ait anıtsal ve dini yapılar, sivil mimarlık örnekleri, çeşmeler, köprüler, askeri yapılar ve endüstri yapıları ile Mimar Sinan ın birçok dini yapısı ve köprüsü bulunmaktadır. Bu katmanlı özelliği ile Via Militaris, mekânsal birleştiriciliğinin yanı sıra tarihsel süreç içinde de birleştirici bir rol oynamaktadır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 43

60 Meriç Koridoru Günümüze ulaşan tarihsel izler incelendiğinde, bereketli toprakları barındıran Meriç Havzası ndaki yerleşimlerin, nehir boyunca doğu, batı ve kuzey olmak üzere tüm Trakya da yoğunlaştığı görülmektedir. Bu özelliğiyle havza, geçmişin Balkanlar coğrafyası düşünüldüğünde sınırların olmadığı, kültürel izlerin ve katmanların bulunduğu, doğa-kültür arasında ve medeniyetler arası bütünlük sağlayan bir koridoru tanımlar. Günümüzde Yunanistan-Türkiye sınırını oluşturan Meriç Nehri, Trakya coğrafyasında özel bir yere sahiptir. Tarihteki yeri de düşünüldüğünde, Meriç Nehri tüm Trakya için hem kültürel hem de doğal bir ortak miras ve bütünleştirici bir gücü temsil etmektedir. Nehrin elverişliliği geçmişte gemilerin Karadeniz e rahatlıkla geçmesini sağlamış, Gala Gölü nden başlayarak Enez ile Edirne arasında ticaret amaçlı bir ulaşım aksı olarak değerlendirilmiştir. Bu süreçte Meriç kıyısında kentler gelişmiş ve bu kentler Roma döneminde birbiriyle ekonomik ilişkiler içindedirler. Meriç Nehri nin varlığının birleştirici gücü, ortak kültürel ve doğal değerleri paylaşan bu coğrafyada, sınır kentlerinin komşuluk ilişkisi üzerinde kendini göstermelidir. Enez, Meriç Deltası ve Ege Denizi kıyısında bulunduğu için doğal ve tarihi değerleri açısından zengin bir yerleşimdir. Verimli Meriç deltası, bölgenin geleneksel yaşam kültürünün bir parçası olan zeytinciliğin ve şarapçılığın gelişimini sağlamıştır. Roma döneminde inşa edilmiş Enez antik iç limanı ve döneminin antik doğal Dalyan ve Taşaltı Gölü limanları, bölgenin önemli ekonomik odakları olmuştur. Bölgenin önemli doğal varlıklarından olan Gala, Pamuklu ve Dalyan Gölleri ni kapsayan Gala Gölü Milli Parkı, Enez ve İpsala nın ortak ve paylaşılan bir değeridir. Çevre Düzeni Planı nda eko-turizm alanı olarak belirlenen Gala Gölü Milli Parkı, barındırdığı kuş türleri ve biyosfer rezervi dolayısıyla sadece Trakya ya ait bir değer değil, daha geniş bir coğrafyayı etkileyen bir doğal alandır. Gala Gölü Milli Parkı, önemli odaklar olan Enez ve İpsala da kültürel akslar ile entegrasyonu pekiştirebilecek ve her iki kent için ortak sürdürülebilir bir değer yaratabilecek bir kaynaktır. Meriç Havzası ile Via Egnetia nın birleştiği İpsala, M.Ö yıllarına dayanan bir geçmişe sahip olmasının yanında Traklardan kalan arkeolojik değerleri ve Osmanlı dönemine ait önemli dini yapılar ve köprüleri barındırmaktadır. Uzunköprü nün sırtları, flora ve fauna açısından, Yunanistan a doğru doğal sınır ötesi bir uzantıdır. Ergene ve Meriç Nehirleri arasında kalan bölgedeki Meriç yerleşiminde ise tarih öncesi yerleşimler yoğunluktadır. Meriç koridorunun Edirne ye doğru kuzey kısmında Osmanlı dönemine ait eserler yoğunlaşmaktadır. Koridorun Via Militaris ile kesiştiği noktada Roma dönemi kenti Hadrianopolis (Edirne) bulunur.. Edirne, özellikle Osmanlı dönemine ait önemli yapıların, külliyelerin, camilerin ve köprülerin yoğunlaştığı bir bölgedir. Ayrıca, kentin çevresinde bulunan avlaklar, bölgenin geçmişten bugüne kültürel yaşamının bir parçası olan doğal değerlerdir. 44 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Beş Karakteristik Bölge B.3

61 Karadeniz Istrancalar Bölgesi Karadeniz kıyıları ve Ergene Havzası nın kuzey sınırları arasında kalan Istranca Dağları, İğneada, Demirköy, Longoz Ormanları ve sulak alanları barındıran, Vize nin Karadeniz kıyısını da içine alarak İstanbul a doğru uzanan Karadeniz Istrancalar Bölgesi, Trakya da doğal varlıkları ile öne çıkmakta, paylaştığı doğal kaynaklar çerçevesinde Balkanlar coğrafyasını bütünleştirmektedir. Doğu Trakya nın en önemli yükseltisi olan Istranca Dağları, Doğu Trakya dan Bulgaristan a uzanmaktadır. Her iki bölgenin de ortak değeri olan Istrancalar, tarihte Ergene Havzası kuzey koridoru kapsamında bahsi geçen Roma ve Bizans dönemi isale hattından taşınan su ile İstanbul ve Balkanlar ı bağlamıştır. Günümüzde de bu alandan gelen sular, İstanbul a aktarılmaktadır. Yıldız ve Istranca Dağları, temiz havasının yanı sıra önemli biyosfer rezervlerine sahiptir ve kuş göç yolları üzerinde olan doğal bir cazibe alanıdır. Dağ köyleri ve yaşayan nüfusun hem kendi içinde hem de Trakya ile bütünleşebilmesi için Istrancalar, eko-turizm alanı olarak değerlendirilebilecek önemli bir potansiyel taşımaktadır. Avrupa nın ikinci en büyük longozu olan Demirköy Longozu Subasar Ormanları, sahip olduğu flora ve fauna çeşitliliği açısından geniş bir coğrafyayı ilgilendiren, sınırlar ötesine hatta dünyaya mal olmuş bir doğal değerdir. İğneada ile birlikte düşünüldüğünde Longoz Ormanlarının korunarak geleceğe taşınması bölge içinde benimsenmesi gereken öncelikli hedeflerdendir. Karadeniz kıyısında ise Apollonia başta olmak üzere, kıyı boyunca aralıklı olarak Karacaköy, Yalıköy, Kıyıköy koloni kentlerinden oluşan bir aks bulunmaktadır. Bu aks İstanbul un kuzeyinden İğneada ya, Balkanlar ın Karadeniz kıyısına doğru uzanarak bu iki bölgeyi birleştirmektedir. Burada bulunan balıkçı barınakları ile Limanköy ve Kıyıköy doğal limanları, su öğesinin birleştirici gücü açısından önemlidir. Ayrıca bu bölgede yaşayan balık türleri bölgenin önemli doğal ve ekonomik kaynaklarındandır. Su ve doğayı kültürel çerçeveye taşıyan değerlerin bulunduğu Karadeniz- Istrancalar bölgesi, Balkanlar coğrafyası ile Anadolu yu, Karadeniz kıyı aksı ile Ergene Havzasını, sahip olduğu değerlerin ortak paylaşım çerçevesinde değerlendirilmesi açısından önemli bir potansiyeldir. Bu doğal zenginlikler bölgesi, bölgedeki kırsal yerleşimler için ortak bir değer yaratma ve yerleşimlerin birbiri ile bu ortak değer çevresinde buluşması açısından da önemlidir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 45

62 Marmara Kıyısı Marmara kıyı bölgesi, Tekirdağ dan başlayarak Şarköy, Gelibolu, Saroz Körfezi ni kapsayan, Enez e kadar devam eden ve kuzeyde Keşan ile Malkara yla tanımlı bölgedir. Yerleşimlerin devamlılığı ile Marmara Denizi ve Ege Denizi ni birbirine bağlayan bu koridorda, kıyılar ve su, Trakya nın ticari yapısının şekillenmesinde büyük ölçüde etkilidir. Bölgenin güneyi, kültürün yoğunlaştığı bölümdür, yerleşimlerin devamlılığı ile Karadeniz ve Ege Denizi ni Saroz Körfezi nde birbirine bağlar. Bölgede ki Helenistik dönem koloni kentleri Selebria (Silivri), Perinthos, Rodosto, Resisthon, Banados, Bisanthe, Panium dur. Hellenistik dönem koloni kentleri (köy-kentleri), ana kentlere kaynak sağlayan küçük ölçekli ticaret kolonileri olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir deyişle ekonomik köprüler kurmuşlardır. Bölgede tarihsel katmanları ile ön plana çıkan Marmara Ereğlisi (Perinthos) imparatorluk başkenti olmuştur. Tarih öncesi dönem yerleşimleri Selimpaşa, Marmara Ereğlisi ve Tekirdağ da; Trak yerleşimleri ise Marmara Ereğlisi ve Tekirdağ da bulunur. Ayrıca Via Egnetia ve Via Militaris güzergahları, bu bölgede Marmara Ereğlisi nde birleşerek İstanbul a doğru uzanır. Marmara kıyısında önemli Hellenistik dönem koloni kentleri Herakleia, Peristhasis ve Ganos bulunmaktadır. Saroz da bulunan tarihi İbrice Limanı, aksın ekonomik açıdan önemli değerlerinden biridir. Diğer antik dönem kentleri ise Şarköy çevresi ve Gelibolu Yarımadası nda yoğunlaşmaktadır. Saroz Körfezi ndeki Ganos Yolu, Ergene Havzası ve Meriç Nehri ne ulaşımda önemli bir aks haline gelmiştir. Katolik, Ortodoks ve Müslümanları birleştiren bir tarihselliği olan Ganos Dağları nın etekleri, antik dönemde zeytincilik ve şarapçılığın yapıldığı, Roma İmparatorluğu na şarapların temin edildiği, Cumhuriyet döneminden Şarköy Şarap Fabrikası mirasının ulaşmasına temel oluşturan ve günümüzde de şarapçılığın sürdüğü önemli bir ekonomik odaktır. Bir kültürel değer olan şarapçılık faaliyetleri, Ganos ta bölgeye ekonomik bir değer katmaktadır. 46 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Beş Karakteristik Bölge B.3

63 Sanayi Bölgesi Bölge, Silivri den başlayıp kıyı hattı boyunca devam ederek Tekirdağ da sonlanmakta, kuzeyde ise Çorlu, Çerkezköy ve Muratlı yı kapsamaktadır. Bölge, tüm doğu Trakya içinde İstanbul un gelişim baskısının en çok görüldüğü, bu bağlamda İstanbul ile bütünleştirici bir rol üstlenebilme potansiyeli de olan bir geçiş bölgesidir. Karakteristik bölgeler ve aksların kesişim noktalarında entegrasyon odakları ön plana çıkmaktadır. Bu odaklar ve akslar, barındırdıkları değerler ve konumları açısından üst düzeyde bölgesel birleştirici güce sahiptir. Bu odaklar ve akslar: Ergene Havzası kuzey koridoru Meriç Havzası koridoru Marmara kıyıları Via Egnetia Via Militaris Edirne Enez ve İpsala Marmara Ereğlisi olarak sıralanabilir. Bölgenin iç kesimleri özellikle Çorlu ve Çerkezköy de kümeleşen sanayi sektörünü barındırır. Sanayinin gelişimi, kıyılar üzerinde de etkisini göstermektedir; Tekirdağ Akport Limanı ve Marmara Ereğlisi Aktaş Limanı, bölgenin ticari bağlantıları açısından önemli yatırımlardır. Ekonomik faaliyetler ve kültürel değerlerin bir arada bulunması nedeniyle, sanayi bölgesini, Trakya nın diğer karakteristik bölgeleriyle İstanbul arasında köprü oluşturması açısından, kültürel ve ekonomik faaliyetlerin bütünleştirilmesi ile birlikte bir entegrasyon bölgesi olarak görmek mümkündür. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 47

64 BÖLGESEL VİZYONA DOĞRU Yol Haritası çalışması, Üçlü Bakış: Geçiş Coğrafyası (Bölüm 1) bölümünde özetlenen bölgesel veriler ile BEK Analizi (Bölüm 2) bölümünde sunulan; yerelden alınan verilerin derlenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda, Trakya nın geleceğine dair bir ortak vizyonun gözetmesi gerek anahtar kelimeleri belirlemiştir. Bunun yanında, ortaklaştırılmaları gereken mevcut bölgesel plan vizyonları vurgulanmış ve sonuçta Trakya için öneri bir Bölge Vizyonu tanımlanmıştır. Böylelikle, çalışmanın öne süreceği temel strateji ve hedefleri yönlendiren bir ana başlık elde edilmiştir. Trakya da ortak bir gelecek kurgulanması amacıyla, öncelikle bölgedeki tüm kesimlerin beklentilerini gözeten, uzlaşma sonucu kararlaştırılmış ve ulaşılabilir bir ortak vizyon geliştirilmelidir. Ortak vizyon, mevcut kurumsal vizyon tanımlarının bir arada düşünülmesi ve bölge ölçeğinde bir bakış açısı ile geliştirilmesi sonucunda, bölgesel bir vizyona dönüşebilecektir. Bu şekilde, sınır ötesi ve bölge ölçeğinde bir gelecek tanımı ortak akıl çerçevesinde kurgulanabilecektir. 48 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

65 Mevcut Vizyon Tanımları Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA) ve İstanbul Metropoliten Planlama (İMP) tarafından hazırlanan stratejik çalışmalarda, bölge vizyonu ve ona bağlı olarak strateji ve hedeflere ilişkin öneriler geliştirilmiştir. Ayrıca, 2023 Turizm Stratejisi kapsamında Trakya bölgesi için belirlenen proje önerileri bulunmaktadır. Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA) tarafından hazırlanan TR21 Trakya Bölge Planı kapsamında bölge için önerilen gelecek vizyonu; Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde, çevreye duyarlı, potansiyellerini değerlendiren, küresel ölçekte rekabet edebilir bir Trakya İstanbul Metropoliten Planlama (İMP) tarafından hazırlanan, 1/ ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı vizyonunda bölgenin sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda gelişen bir odak noktası olması gerektiği öne sürülmüştür. Yerel potansiyellerin ve doğal varlıkların değerlendirilerek; çevresel, toplumsal ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda; özgün, kültürel ve doğal kimliğini koruyarak gelişen; küresel ekonomide rekabetçi bir odak noktası yaratmak. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın 2023 Turizm Stratejisi nde, Trakya Kültür Koridoru, Saros Körfezi Turizm Kenti ve İğneada Kıyıköy Eko-Turizm Kenti projeleri ile Trakya bölgesini doğrudan etkileme potansiyeli taşıyan gelecek önerileri tanımlanmıştır. Ortak Vizyon İçin Anahtar Temalar Trakya Bölgesi için geliştirilecek ortak vizyona ilişkin göz önünde bulundurulması gereken esas temalar ortaklık ve değerlerin korunarak kullanılması dır. Aynı zamanda, bölge ölçeğinde ve işbirliklerine dayalı bir yönetim kurgusu da vizyonu yönlendirmesi gereken başlıca unsurlardandır. Ortak gelecek, ortak yönetim Geçmişin ortak değerleri ve çeşitlilik Sınırsız sınırlar Koruma ve kullanma dengesi Bölgesel işbirlikleri Bütünsel planlama Sürdürülebilir çevreler Katılımcılık Yenilikçilik Ortak bellek ve aidiyet Bölge Vizyonu Yol Haritası çalışmasının, bölgeyle ilgili yapılan araştırma ve elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucu önerdiği ortak Trakya vizyonu, bölgenin sahip olduğu değerlerin ortak yönetimine ilişkin bir bakış açısını öne sürmektedir. Değerlerin Ortak Yönetimle Güce Dönüştüğü Trakya Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 49

66 TEMEL STRATEJİLER, TEMEL EYLEMLER 50 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

67 Dünün değerlerinin yarına taşınması ve bugünün beklentilerinin karşılanması, öncelikle güçlü stratejilerin tanımlanması ve bu doğrultuda hedeflerin, eylem alanlarının, program ve projelerin tariflenmesi ile mümkündür. Bölgenin karar alma mekanizmalarının yarına dair güçlü stratejiler üretebilmesi, bölgenin tarihsel derinliği, kültürel ve doğal çeşitliliğinden gelen potansiyellerini bu stratejilere ne kadar yansıttıklarıyla yakından ilişkilidir. Bu bölümde tariflenen temel stratejiler; yarın için üretilecek esas stratejilere yol gösteren bir nitelik taşıması açısından önemlidir. Trakya nın doğal değerleri ve bu doğal değerlerle insanın birlikteliğinden ortaya çıkan binlerce yıllık kültürel mirası, gelecek stratejilerinin kurgulanmasında en öncelikli girdi olarak ele alınmalıdır. Bunun yanında, bölgenin gelecek stratejilerini belirmek için bölge halkının beklentileri, bölgeye biçilen roller ve yerel dinamikler dikkate alınmalıdır. Gelecek stratejileri geçmişten bugüne bakış açısıyla, Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi (Bölüm 6) kapsamında geliştirilmelidir ve şu 4 temel strateji bölgenin geleceğinin şekillendirilmesinde mutlaka ele alınmalıdır: İşbirliği Ekonomisi Bölgesel Ağlar Bölgeye Ait Olma Gücün Yönetimi Bu temel stratejiler doğrultusunda tanımlanan hedefler arasında birer strateji ürünü belirlenmiş ve bu ürün hedefinin açıklanan eylem alanları aracılığıyla gerçekleştirilmesi önerilmiştir. Bu ürünlerin bölgedeki kamu, sivil ve özel kesimlerce benimsenmesi ve hayata geçirilmesi, Yol Haritası nın öncelikli amaçları arasındadır. İşbirliği Vizyon Planı Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması Bizim Bölge Programı Birleştirici Güç Yönetim Planı Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 51

68 1 2 AĞLAR İŞBİRLİĞİ BÖLGESEL EKONOMİSİ HEDEF 1: İşbirliği ekonomisi çerçevesinin belirlenmesi E1- Karakteristik bölgelerin envanterini hazırlamak E2- Öncelikli kültür ve doğa bütünleşik alanlarını belirlemek E3- Sınırlar ötesi etkileşim sistematiğini kurgulamak HEDEF 1: Bölgesel ağlar kümelenme senaryosunun yazılması E1- Doğa ve kültür envanteri haritlama çalışmasını yapmak E2- Stratejik sektörler kümelenme analizini yapmak E3- Kümelenme alanlarının etkileşim kurgusunu oluşturmak HEDEF 2: Kültürel diplomasi için işbirliği kurulması E1- Mevcut kamu ve sivil inisiyatifleri saptamak E2-Kültürel diplomasi işbirliği ilkelerini belirlemek E3- Kapasite geliştirme programları hazırlamak HEDEF 2: Bölgesel ağ sistematiğinin yeniden kurulması E1- Yeni stratejik değerleri ortaya koymak E2- Yerleşmeler ve stratejik sektörler ilişkisini kurgulamak E3- Yeni kentsel / kırsal merkezler belirlemek HEDEF 3: İşbirliği Vizyon Planı nın hazırlanması E1- İşbirliği temaları ve platformları oluşturmak E2- İşbirliği program ve projeleri ilkelerini saptamak E3- İşbirliği ekonomisi eğitim programını hazırlamak HEDEF 3: Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması nın hazırlanması E1- Kümelenme temalarını belirlemek E2- Tematik işbirliği ağlarını oluşturmak E3- Öncelikli kalkınma program ve projelerini örgütlemek 52 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

69 3 BÖLGEYE AİT 4 GÜCÜN OLMA YÖNETİMİ HEDEF 1: Bölgesel değerlerin ortaya çıkarılması ve kurgulanması E1- Ortak değer önceliklerini saptamak E2- Bölge ölçeğinde değerlerin ortak kullanımını sağlamak E3- Ortak değerleri tanıtmak HEDEF 1: Gücün yerele transferinin sağlanması E1- Yerel güç odaklarını saptamak E2- Program ve proje bazlı işbirliği ağları oluşturmak E3- Gücün paylaşım ilkelerini tanımlamak HEDEF 2: Ortak değer bilincinin arttırılması E1- Miras eğitiminin temel ilkelerini belirlemek E2- Ortak belleği güçlendirmek E3- Eğitim ve iletişim strateji planını hazırlamak HEDEF 2: Kurumsal ve sektörel işbirliği kapasitesinin geliştirilmesi E1- Kamunun proje yönetim kapasitesini geliştirmek E2- Stratejik sektörlerde insan kapasitesini geliştirmek E3- Kamu-özel işbirliği modelleri oluşturmak HEDEF 3: Bizim Bölge Programı nın hazırlanması E1- Yerel liderler platformunu oluşturmak E2- Yerelde katılımcılık ruhunu yaratmak E3- Trakya bölge imajını güçlendirmek HEDEF 3: Birleştirici Güç Yönetim Planı nın hazırlanması E1- Doğa, su ve kültür etkileşim değerlerini belirlemek E2- Birleştirici gücün paylaşım coğrafyası sistematiğini kurgulamak E3- Katma değer fırsatlarını ortaya çıkarmak Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 53

70 İŞBİRLİĞİ 1EKONOMİSİ Doğal oluşumlar ile ülke sınırlarını belirleyen ve farklı uygarlıkların izlerini sergileyen bir coğrafyada, doğal ve kültürel değerlere dayalı gelecek kurgusunu tasarlarken, bölgeye yeni bir bakış açısı ile bakmanın önemi açıktır. Bölgesel değerlerin korunması ve geleceğe taşınması bağlamında, bu değerleri idari il ve ülke sınırlarını aşan bir süreklilik içerisinde ele alan bir işbirliği ekonomisi yaklaşımının çerçevesini çizmek gerekir. Sınırsız çerçeve içerisinde var olan kültürel öğelerin paylaşımını sağlayacak ilişkilerin kurgulanması ise kültürel diplomasinin temel faaliyet alanıdır. HEDEF 1: İşbirliği Ekonomisi Çerçevesinin Belirlenmesi E1- Karakteristik bölgelerin envanterini hazırlamak E2- Öncelikli kültür ve doğa bütünleşik alanlarını belirlemek E3- Sınırlar ötesi etkileşim sistematiğini kurgulamak HEDEF 2: Kültürel diplomasi için işbirliği kurulması E1- Mevcut kamu ve sivil inisiyatifleri saptamak E2- Kültürel diplomasi işbirliği ilkelerini belirlemek E3- Kapasite geliştirme programları hazırlamak HEDEF 3: İşbirliği Vizyon Planı nın hazırlanması E1- İşbirliği temaları ve platformları oluşturmak E2- İşbirliği program ve projeleri ilkelerini saptamak E3- İşbirliği ekonomisi eğitim programını hazırlamak 54 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

71 Hedef 1- İşbirliği Ekonomisi Çerçevesinin Belirlenmesi Trakya da bölgesel planlamaya yönelik yeni bir bakış açısını oluşturmak için öncelikle Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerini içine alan bölgenin bütünsel algılanması gerekir. Diğer yandan Bulgaristan ve Yunanistan ı kapsayan Batı ve Kuzey Trakya, Türkiye Trakya sı ile birlikte ortak bir coğrafya ve tarihi derinliği paylaşan bir bütün olarak ele alınıp, doğa ve kültür varlıkları kesintisiz olarak değerlendirilmelidir. Sınırsız sınırlar çerçevesinde, bütünsellik içerisinde saptanan değerlerin anlamı doğru konumlandırıldıktan sonra, barındırdıkları bilimsel ve ekonomik potansiyel sağlıklı bir şekilde ortaya çıkarılabilecek ve bir işbirliği ekonomisi yaklaşımına temel oluşturabilecektir. Eylem 1-Karakteristik bölgelerin envanterini hazırlamak Trakya coğrafyası, Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür ekseninde ele alındığında, ortak doğal ve kültürel değerlerin tanımladığı beş karakteristik bölge öne çıkmaktadır. Sınırsız sınırlar çerçevesi kapsamında, karakteristik bölgelerin barındırdığı ekolojik çeşitlilik, arkeolojik alanlar ve somut / somut olmayan kültürel değerlerin envanterinin yerel kesimlerce hazırlanması gerekir. Ülke sınırlarını aşan envanter alt başlıkları ise uluslararası işbirliği ortamlarında belirlenmelidir. Örneğin, Istranca Dağları ve Karadeniz kıyısının ekolojik değerleri, Türkiye ve Bulgaristan ın birlikte saptaması gereken ortak bir mirastır. Söz konusu değerlerin, coğrafi bütünlüğün içerisinde anlaşılması ve korunması için sınır ötesi envanter programları önem arz eder. Eylem 2- Öncelikli kültür ve doğa bütünleşik alanlarını belirlemek İnsanın yaşadığı coğrafyada ürettiği değerlerin tamamı kültürel yapıyı şekillendirdiğine göre, doğa ve kültürü birbirinden ayrı düşünmek mümkün değildir. Kültürel peyzaj yönetimi, alan yönetimi gibi kavramlar, kültürel değerleri kentsel ve coğrafi bütünlüğün içerisinde konumlandırıp, çevrelerindeki değerler ve yaşam dinamikleriyle birlikte korumak ve değerlendirmek üzere ele alınmalıdır. Bu bağlamda, Trakya nın sahip olduğu değerlerin bütünsellik içerisinde yönetilmesini sağlayacak önceliklerin belirlenmesi gerekir. Bu önceliklerin belirlenmesinde gözetilmesi gereken ilkeler, doğa ve kültürün bütünlüğü ile il ve ülke sınırlarını aşan coğrafi bütünlüktür. Bu ilkelerin ışığında, Yerel ölçekte Karakteristik bölgeler ölçeğinde Bölgesel ölçekte doğa ve kültürün bütünleşik, öncelikli alanlarının saptanması, buna bağlı olarak da korunması gereken kültürel peyzaj alanlarının belirlenmesi gerekir. Eylem 3-Sınırlar ötesi etkileşim sistematiğini kurgulamak İşbirliği ekonomisi çerçevesini çizecek ve değerlerin bütünleşik yönetimine altlık oluşturacak alanlar, önceki eylemlerde belirtildiği üzere envanter çalışmaları ve önceliklerin belirlenmesi doğrultusunda kurgulanmalıdır. Öne çıkan antik güzergahlar, arkeolojik alanlar, kentsel sit alanları ve doğal eşiklerin belirleyeceği etkileşim odak ve koridor sistematiği, sınırsız Trakya coğrafyasının yeni kapsamını ve merkezlerini belirleyecektir. Bu odakların içinde bulunduğu ve doğal eşiklerin de belirlediği koridor sistematiği, işbirliği ekonomisine konu edilecek ana akslar olarak öne çıkarılmalıdır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 55

72 Hedef 2-Kültürel Diplomasi için İşbirliği Kurulması Pek çok savaşa ve tarihsel kırılma noktalarına sahne olmuş Balkanlar da ortak değerlerin etrafında birleşmek ve ortak hedefler doğrultusunda hareket etmek, öncelikle birbirinin değerlerini karşılıklı olarak tanımayı gerektirir. Karşılıklı anlayışın güçlenmesi amacıyla; fikirler, değerler, gelenekler ve diğer kültürel öğelerin karşılıklı olarak paylaşımı; kültürel diplomasi alanının temel önceliğidir. Devletler arası diplomasiden farklı olarak kültürel diplomasi, kültür alanında faaliyet gösteren tüm bireyler ve kuruluşlar arasında kurulabilecek bir etkileşim sistemidir. Sanat, spor, edebiyat, müzik, bilim, iş dünyası gibi konular kültürel diplomasiye konu olabilir. Eylem 1-Mevcut kamu ve sivil inisiyatifleri saptamak Çok boyutlu kültürel diplomasi faaliyetlerini kurgulamadan önce; kültürel değerlerin araştırılması, korunması, gelecek kuşaklara aktarılması ve tanıtılmasını misyon edinmiş kamu ve sivil oluşumların saptanması gerekir. Bu çalışmanın Batı ve Doğu Trakya nın bütününü kapsaması önemlidir. Kültürel diplomasi çerçevesinde ilişkiler ve etkinlikler programına konu edilecek öncelikli başlık bilim dir. Türkiye, Bulgaristan ve Yunanistan ın ortak değerlerinin araştırılması ve korunması konusunda çalışmalar yapan bilim insanları, üniversiteler, araştırma merkezleri, ve enstitülerin saptanması ve Yol Haritası çerçevesi doğrultusunda birbirleriyle ilişkilendirilmesi gerekir. Aynı şekilde kültür ve sanatla uğraşan sivil toplum kuruluşları ve diğer aktörlerin saptanması da önemlidir. Eylem 2-Kültürel diplomasi işbirliği ilkelerini belirlemek Türkiye, Bulgaristan ve Yunanistan ın ortak değerleri üzerine kurgulanması gereken kültürel diplomasi faaliyetlerini belirleyecek yaklaşımlar ve ilkelerin saptanması gerekir. Bu ilkeler, Yol Haritası nın sunduğu çerçeve ve temel kavramlar ışığında belirlenebilir. Sınırsız sınırlar: Bütünsel algılama Birleştirici Güç: Doğa, Kültür, Su yu ortak değer olarak ele alma Sınır ötesi işbirliği ile sinerji yaratma Yerel katılımı sağlama gibi ilkeler, kültürel diplomasi etkinliklerinin belirlenmesine yardımcı olacaktır. Eylem 3- Kapasite geliştirme programları hazırlamak Sınır ötesi kültürel buluşmalar ve etkinliklerde faaliyet gösterecek kesimler belirlendikten sonra, kendi uzmanlıklarının ötesinde beceriler de geliştirmelerini sağlamak gerekmektedir. Bu doğrultuda, kapasite geliştirme konusu uzun soluklu bir program çerçevesinde yönetilmelidir. Sınır ötesi kültürel bir buluşmanın her şeyden önce bir proje yönetim mantığı çerçevesinde kurgulanması ve finanse edilmesi gerekir. Özellikle sanatçıların ve araştırmacıların, sahip oldukları uzmanlıkları ve değerleri paylaşabilmeleri için proje yönetimi eğitimleri almaları gerekebilir. Sınır ötesi kültürel etkinliklerin organizasyonunun en önemli boyutu iletişim, halkla ilişkiler ve tanıtım konularını kapsar. Bu nedenle, bilim insanları, sanatçılar, kurumlar ve şirketlerin bu konularda kapasitelerini geliştirmeleri gerekir. 56 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Temel Stratejilerden Eylemlere Doğru B.5

73 Hedef 3- İşbirliği Vizyon Planı nın Hazırlanması İşbirliği ekonomisi çerçevesi kapsamında faaliyet gösterecek aktörler belirlendikten sonra, bu kesimlerin uzun, orta ve kısa vadeli hedefler doğrultusunda yürütecekleri kültürel diplomasi faaliyetlerinin programlanması gerekmektedir. Söz konusu programın kapasite geliştirme süreciyle paralel yürütülmesi gerekir. Bu amaçla hazırlanacak olan Vizyon Planı kapsamında, işbirliklerini belirleyecek temalar ve platformların oluşturulması, program ve projeleri ortaya çıkaracak ilkelerin belirlenmesi ve ilgili tüm kesimlerin İşbirliği Ekonomisi temel stratejisi hakkında eğitim alması gibi konular ele alınmalıdır. Eylem 1- İşbirliği temaları ve platformları oluşturmak İşbirliği temaları doğal ve kültürel zenginliklerin etrafında uzmanlıklar doğrultusunda kurgulanmalıdır. Bilim, arkeoloji, kültürel miras, geleneksel yaşam kültürü, sanat, özel sektör alanları gibi ana başlıklar kapsamında faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların tematik platformlarda birbiriyle ilişkilendirilmesi gerekir. Bu platformlar, fiziksel ortamlarda yaratılabileceği gibi (seminer, çalıştay, konferans, toplantı, gezi gibi) sanal ortamda da geliştirilebilirler (web portalı, e-posta iletişim ağları gibi). Eylem 2-İşbirliği program ve projeleri ilkelerini saptamak Oluşturulan işbirliği platformları somut proje ve etkinlikleri ortaya çıkarmalıdır. Bu somut çıktıların: Bilimsel araştırma ve veri paylaşımı, Ortak arkeolojik kazılar, Kültürel mirasın birlikte korunması ve tanıtımı, Sanatsal etkinliklerin paylaşımı, gibi ilkeler doğrultusunda projelendirilmesi, örgütlenmesi ve tanıtılması gerekmektedir. Eylem 3- İşbirliği ekonomisi eğitim programını hazırlamak Tüm kesimlere Yol Haritası nın vizyonu ve stratejileri hakkında eğitim verilmesi için uzun soluklu bir İşbirliği ekonomisi eğitimi programının kurgulanması gerekmektedir. Eğitim programının hedef kitlesi, kültürel diplomasi faaliyetlerini yönetecek olan kesimler ve bu kapsamdaki projelerde çalışacak kesimlerden oluşur. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 57

74 2 BÖLGESEL AĞLAR Trakya nın doğal ve kültürel zenginliği ile küresel yatırımlar dikkate alındığında, bölgesel ağlar sistematiğinin kurgulanması, yeni dinamikler ve işbirliği stratejilerinin geliştirilmesi açısından büyük önem kazanmaktadır. Tarihi derinliğin odakları ve aksları ile doğal değerlerin arasındaki ilişkinin analizini sağlayacak kümelenme çalışması, bölgesel ağlar sistematiğinin temel bileşenidir. Bu çalışma, bölgenin doğa ve kültür öncelikli sürdürülebilir kalkınma stratejilerinin geliştirilmesi için de bir ön koşuldur. HEDEF 1: Bölgesel ağlar kümelenme senaryosunun yazılması E1- Doğa ve kültür envanteri haritlama çalışmasını yapmak E2- Stratejik sektörler kümelenme analizini yapmak E3- Kümelenme alanlarının etkileşim kurgusunu oluşturmak HEDEF 2: Bölgesel ağ sistematiğinin yeniden kurulması E1- Yeni stratejik değerleri ortaya koymak E2- Yerleşmeler ve stratejik sektörler ilişkisini kurgulamak E3- Yeni kentsel / kırsal merkezler belirlemek HEDEF 3: Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması nın hazırlanması E1- Kümelenme temalarını belirlemek E2- Tematik işbirliği ağlarını oluşturmak E3- Öncelikli kalkınma program ve projelerini örgütlemek 58 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

75 Hedef 1- Bölgesel Ağlar Kümelenme Senaryosunun Yazılması Kümelenme çalışması, doğa ve kültür değerleri ile stratejik sektörler arasındaki ilişkilerin anlaşılması ve kurgulanmasını sağlayarak, bölgenin gerçek potansiyelini ve dinamiğini ortaya çıkaracaktır. Mekânsal, tematik ve sektörel kümeler belirlendikten sonra, bu kümelere dahil olan paydaşlar ve aktörlerin saptanması ve tematik işbirliği alanlarının belirlenmesi, sonrasında kurgulanacak proje ve programların örgütlenme temelini oluşturacaktır. Eylem 1- Doğa ve kültür envanteri haritalama çalışmasını yapmak Bölgesel değerlerin yoğunlaştığı odakların ve aksların algılanması ve mekânsal analizinin yapılabilmesi için, doğa ve kültür envanteri öncelikli veri kaynağıdır. Envanter verilerinin mekânsal analizi, bölgenin değer odaklarını ve akslarını belirli bir sistematik içinde algılanabilir ve anlaşılır kılacak, sonrasında geliştirilecek örgütlenme ve işbirliği modellerinin temelini ortaya çıkaracaktır. Doğal alanlar, biyosfer rezervleri, dağlar, akarsular, göller, kanyonlar, mağaralar ve önemli doğal oluşumları gösteren detaylı ve bilimsel bir coğrafi değerler haritasının yapılması öncelikli adım olmalıdır. Benzer şekilde, kültürel değerlerin tarihi katmanlara göre haritalarının çıkarılarak tarih öncesi, Traklar, Hellenistik, Roma, Bizans, Osmanlı ve yirminci yüzyılın ilk yıllarına ait kültürel değerlerin yoğunlaştığı odaklar ve aksların saptanmasıyla kümelenme stratejisinin altlığı oluşturulacaktır. Eylem 2- Stratejik sektörler kümelenme analizini yapmak Değerlerin kümelenme analizi sonucunda sürdürülebilir kültür turizmi, eko-turizm, yerel tarım, tarıma dayalı küçük sanayi gibi Trakya nın sürdürülebilir büyümeyi başarabilmesini sağlayacak potansiyel stratejik sektörlerin mekânsal analizleri yapılmalıdır. Böylece, bu sektörlerin gelişmesi için ihtiyaç duyulan kültürel miras, hammadde, insan kaynağı ve altyapı ile entegrasyonu kurgulanabilecektir. Kültür endüstrileri alanında potansiyel taşıyan merkezlerin, ilerideki canlandırma politikalarının odağı olacağını göz önünde bulundurarak; müzeler ve üniversitelerin öneminin vurgulanması gerekir. Eylem 3- Kümelenme alanlarının etkileşim kurgusunu oluşturmak Doğal ve kültürel değerlerle ilişkili farklı kentsel işlevler düşünüldüğünde alt bölge ve odaklar öne çıkarılabilir. Özellikle ulaşım hatları, eğitim ve araştırma kurumları, müzeler ve kırsal yerleşimler gibi farklı değerler de dikkate alındığı zaman, Trakya Bölgesi nde öne çıkan alt bölgelerin ve odakların kümelenme senaryosunu yazmak mümkün olacaktır. Trakya bölgesinde öne çıkan beş karakteristik bölgedeki yoğun doğal, kültürel ve potansiyel ekonomik değerlerin birbiriyle olan ilişkisi ve gelecek kurgusunu ortaya koymak gerekmektedir. Bu süreçte, Enez, İpsala, Vize, İğneada gibi küçük yerleşimlerin stratejik önemi ortaya çıkacak ve bu yerleşimler, bölgesel gücü harekete geçirmek konusunda önemli işlevler üstlenecek odaklar olacaktır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 59

76 Hedef 2- Bölgesel Ağ Sistematiğinin Yeniden Kurulması 2009 yılında devreye giren Trakya Stratejik Planı ndaki merkez kademelenmesi; kentlerin nüfusunu ve sanayi üretimini öncelikli kıstas olarak değerlendirmiştir. Ancak, doğa ve kültür öncelikli yeni bir bölgesel strateji, farklı öncelikleri ve kriterleri göz önünde bulundurmalıdır. Bu nedenle, yeni bir merkez kademelenme stratejisi oluşturmak, sürdürülebilir kalkınma doğrultusunda örgütlenme koşullarını belirleyecektir. Eylem 1- Yeni stratejik değerleri ortaya koymak İnsanın ürettiği değerlerin en belirgin şekilde devam ettiği kırsal yerleşimler ve geleneksel tarım faaliyetleri, doğa ve kültürün temel buluşma noktasıdır. Bu etkileşimin Trakya daki ilk örneği, Avrupa kıtasının ilk Neolitik köy yerleşimi olan Kırklareli Aşağıpınar Höyüğü dür. Kırsal alanlardaki kültürel miras, binlerce yıl öncesine ait kültürel değerlere de ışık tutabilecek niteliktedir. Bölgenin özgün kırsal mimarisinin ve geleneksel yaşam kültürünün araştırılması, anlaşılması ve bu değerlerin sürdürülebilir kalkınmadaki konumunun değerlendirilmesi, kırsal alanların yeni stratejik değerini ortaya koyacaktır. Kırsal yerleşimlerin sahip olduğu değerler ile tarım, eko turizm ve kültür endüstrileri arasındaki ilişkiyi yeniden kurgulamak, sürdürülebilir kalkınma açısından kilit bir noktadır. Eylem 2- Yerleşmeler ve stratejik sektörler ilişkisini kurgulamak Doğal ve kültürel kümeler ile stratejik sektörlerin potansiyelini göz önünde bulunduran yeni bir bakış açısıyla, yerleşimlerin sektörlerle ilişkisini yeniden kurgulamak gerekmektedir. Belirlenen yeni temalar doğrultusunda; yerel değerler, insan kaynakları, bilimsel araştırma ve proje üreten kuruluşlar, altyapı ve teknik donanımların sektörel kümelenme mantığı çerçevesinde birbiriyle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Böylece yerleşimlerde yeni istihdam olanakları yaratacak yeni ekonomik senaryolar da belirlenebilecektir. Eylem 3- Yeni kentsel/ kırsal merkezler belirlemek Kentsel merkez kademelenmesi; belirli bir bölgedeki kentlerin ekonomik büyüme sürecini sektörel önceliklere göre planlayan ve gelecekteki yatırımların kentler arası dağılımını yönlendirmeye yönelik bir kavramdır. Trakya da kümelenme çalışması ve kentsel ekonominin kurgulanması aşamalarından sonra, kentsel ve kırsal yerleşimlerin kademelenme stratejisinin yeniden ele alınması gerekir. Örneğin, UNESCO Dünya Miras Listesi ne alınan Selimiye Külliyesi gibi mimarlıkta eşsiz örneklere ev sahipliği yapan Edirne nin bu alanda önemli bir tasarım merkezi olarak öne çıkması önerilebilir. Bunun yanında, dünyanın en önemli biyosfer rezervlerinden biri olan Longoz Ormanları ndaki kırsal yerleşimler ve ekonomik yapının, sürdürülebilir kalkınma açısından taşıdıkları stratejik önem yeniden değerlendirilip, Trakya nın Karadeniz alt bölgesinde yeni kırsal merkezler belirlenebilir. Ayrıca, evrensel değer, kademelenmede yeni bir kriter olarak vurgulanabilir ve kültür endüstrileri alanında yeni kentsel ve kırsal merkezler önerilebilir. 60 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Temel Stratejilerden Eylemlere Doğru B.5

77 Hedef 3- Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması nın Hazırlanması Kümelenme ve kademelenme çalışmalarından yola çıkarak, kentlerdeki ana aktörler arasında işbirliği ağları oluşturulmalıdır. Bu ağlarının işlevsel hale getirilmesi için kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerin belirlenmesi ve eylem planının oluşturulması gerekir. Bu bağlamda, var olan işbirliği mekanizmalarının değerlendirilmesi önemlidir. Farklı uzmanlıkları ve görüşleri bir araya getiren ağlar aynı zamanda yeni fikirlerin ve projelerin gelişmesi açısından verimli ortamlar sunacaktır. Özellikle kültürel mirasın korunması, tanıtılması ve yaşatılması çerçevesinde, uluslararası boyutta çok katılımlı ve etkili programların Trakya da ivedilikle hayata geçirilmelidir. Eylem 1- Kümelenme temalarını belirlemek Bölgesel ağlar kümelenme çalışmasının ilk adımı olarak, bölgedeki tarafları doğal ve kültürel değerler etrafında bir araya getirecek ortak temalarının belirlenmesi önemlidir. Neolitik yerleşimler, Traklar, Mimar Sinan, Istranca köyleri, liman kentleri, köprülü kentler gibi temalar var olan değerlerin bölgesel ölçekte konumlandırılması, bölge içinde ve sınır ötesinde uzanan aksların işlevselleşmesini sağlayacaktır. Bu şekilde öne çıkan temalar, örgütlenme ve projelendirme alanları olarak işlevsel hale getirilip, bölgesel gücün kurumsallaşmasını tetikleyecektir. Eylem 2- Tematik işbirliği ağlarını oluşturmak Bölgesel ve sınır ötesi tematik ağların oluşturulması için öncelikle bu ağların etrafındaki aktörler belirlenmelidir. İşbirliği ağlarının farklı disiplinler ve farklı kurumları bir araya getiren bir yapıya sahip olması gerekir. Örneğin, eğitim kurumları, yerel yönetimler ve müzeler arasında kurulacak proje odaklı tematik işbirlikleri, belirli kültürel ve tarihsel değerlerin uzun vadeli kalkınma programları çerçevesinde değerlendirilmesi hedefi doğrultusunda, sürekliliği olan işbirliği modellerine dönüşebilir. Sınır ötesine uzanan temaların etrafında yurtdışındaki müzeler, eğitim kurumları, yerel yönetimler ile Türkiye deki kurumlar arasında kurulacak uzun vadeli işbirliği ağları ise sınır ötesi dinamikleri harekete geçirecek altyapıyı ortaya çıkaracaktır. Eylem 3- Öncelikli kalkınma program ve projelerini örgütlemek Öncelikli kalkınma program ve projelerinin belirlenmesi, tematik işbirliği ağlarını kısa, orta ve uzun vadeli hedefler doğrultusunda işlevsel hale getirecek ve sürdürülebilir bir yönetim modelinin altlığını oluşturacaktır. Kalkınma programları ve projeleri, Trakya nın doğa ve kültür öncelikli yol haritasının belirlediği vizyon doğrultusunda belirlenmeli ve kurumlar/sektörler/disiplinler arası işbirliğine dayalı bir örgütlenme modelinin öncüsü olmalıdır. Bu çabalar, Türkiye sınırlarında kalan Doğu Trakya kentleri ile Bulgaristan ve Yunanistan sınırları içinde kalan Batı Trakya kentlerini kapsamalıdır. Ortak coğrafi ve kültürel değerleri paylaşan kentlerin, ortak sorunlara çözümler üretmek amacıyla proje odaklı işbirliği ağlarında bir araya gelmeleri önemlidir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 61

78 3 BÖLGEYE AİT OLMA Trakya nın Balkanlar ve Anadolu arasında bir geçiş coğrafyası konumunda olması, bölgeye biçilen yeni roller ve küresel yatırımlar, yaşayanların gelecekleri için önem taşımaktadır. Öte yandan, Trakya nın tarihi boyunca savaş ve göçlere sahne olmuş bir coğrafya olması, bölgedeki aidiyet ve sahiplenme hissinin zayıflığıyla sonuçlanmıştır. Bu nedenle, bölgesel değerlerin belirlenmesi ve aidiyet duygusunu güçlendirecek projelerin geliştirilmesi önem kazanmaktadır. Aynı zamanda, değer ve kaynakların korunması için de aidiyet hissinin güçlendirilmesi öncelikle ele alınması gereken konulardandır. HEDEF 1: Bölgesel değerlerin ortaya çıkarılması ve kurgulanması E1- Ortak değer önceliklerini saptamak E2- Bölge ölçeğinde değerlerin ortak kullanımını sağlamak E3- Ortak değerleri tanıtmak HEDEF 2: Ortak değer bilincinin arttırılması E1- Miras eğitiminin temel ilkelerini belirlemek E2- Ortak belleği güçlendirmek E3- Eğitim ve iletişim strateji planını hazırlamak HEDEF 3: Bizim Bölge Programı nın hazırlanması E1- Yerel liderler platformunu oluşturmak E2- Yerelde katılımcılık ruhunu yaratmak E3- Trakya bölge imajını güçlendirmek 62 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

79 Hedef 1- Bölgesel Değerlerin Ortaya Çıkarılması ve Kurgulanması Trakya nın genelinde bölgeye ait olma hissinin güçlendirilmesi için öncelikle bölgenin sahip olduğu kültürel ve doğal değerlerin ortaya çıkarılması ve günümüz koşullarında yeniden kurgulanması gerekmektedir. Bu konudaki eylem alanları; değer önceliklerinin saptanması, değerlerin ortak kullanımının sağlanması ve tanıtımı olarak kabul edilebilir. Eylem 1- Ortak değer önceliklerini saptamak Bölgesel değerlerin ortaya çıkarılmasındaki ilk eylem alanı ortak değer önceliklerinin belirlenmesidir. Trakya yı Trakya yapan esas değer unsurlarının ortaya çıkarılması, bölge kimliğinin tanımlanmasına yardımcı olacaktır. Bölgenin kültürel ve doğal değerlerinin derecelendirilmesi aynı zamanda bunlara yönelik alınacak önlemlerin de belirlenmesini sağlayacaktır. Kümelenme çalışmasıyla eşgüdümlü yürütülecek değer öncelikleri tespiti, bölgesel değerlerin günümüz dinamikleri içinde yeniden kurgulanmasını sağlayacaktır. Buna göre, ilk etapta ele alınması ve müdahale edilmesi gereken değerlerin tespiti sağlanmakla birlikte, bölge ölçeğinde bir değerler sistemi de ana hatlarıyla çizilebilir. Eylem 2- Bölge ölçeğinde değerlerin ortak kullanımını sağlamak Yol Haritası nın sınırsız sınırlar çerçevesinde ele alınan Meriç ve Ergene Havzaları ile Istranca dağ sistemi gibi değerlerin kültürel ve doğal bağlamlarının ortak kullanımı, değerlerin yeniden kurgulanmasında ön koşuldur. Bölgesel değerlerin bir ülke, bir kent veya bir kültüre ait olmadığının algılanması ve değerler kurgusunun bu algıya dayandırılması gerekmektedir. Değerlerin ortak kullanımıyla, bölge içinde birliktelik ve aidiyet hissinin güçlendirilmesi de sağlanacaktır. Eylem 3- Ortak değerleri tanıtmak Kültürel ve doğal mirasın korunması ve sürdürülmesinin ön koşulu, bu mirasın tanınması ve tüm yönleriyle anlaşılmasıdır. Bir değerin anlaşılmasının ardından gelen sahiplenme hissi ise o değerin korunması yolundaki bir diğer önemli adımdır. Bölge halkının aidiyet hissinin pekiştirilmesinin yolu da değerlerin anlaşılması ve sahiplenilmesinden geçmektedir. Trakyalının kendi değerlerini anlaması ve değer vermesi için öncelikle bu değerlerin varlığından haberdar olması gerekir. Bu amaçla, bölge ölçeğindeki tüm değerlerin önce bölge halkına, sonra da bölge dışına tanıtılması için program ve projelerin geliştirilmesi önemlidir. Bölgenin değerleri için hazırlanacak envanter, broşür ve katalog gibi basılı kaynaklar ve dijital medya yoluyla değerlerin tanıtımı sağlanabilir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 63

80 Hedef 2- Ortak Değer Bilincinin Arttırılması Bölgede kültürel ve doğal mirasın korunması ve kalkınmadaki rolünün değerlendirilmesiyle ilgili temel eksiklik bu konudaki bilinç seviyesinin düşüklüğüdür. Bu eksikliğin giderilmesi hedefine yönelik olarak öncelikli eylem alanları miras konusuyla ilgili eğitim programlarının hazırlanması, genç nüfusa yönelik etkinliklerin düzenlenmesi ve ortak belleğin iletişim yoluyla yeniden kazanılmasıdır. Eylem 1- Miras eğitiminin temel ilkelerini belirlemek Doğal ve kültürel mirasın niteliği, sorun ve potansiyelleri ile korunması konusunda verilecek eğitim programları bu konudaki bilincin arttırılmasındaki ön koşuldur. Gerek bölgede yaşayan yerli nüfusa, gerekse bölge hakkında karar verme yetkisindeki yöneticilere yönelik hazırlanacak eğitim programları, miras bilincini destekleyecek ve aidiyet hissini kuvvetlendirecektir. Bölgenin sahip olduğu doğal miras alanında öncelikle su kaynakları, sulak alanlar ve biyolojik çeşitliliğin değerleri ile mevcut durumları üzerinde durulmalıdır. Aynı zamanda, bu değerleri tehdit eden unsurlar ve atılması gereken temel adımlar, eğitimlerin bir parçası olmalıdır. Kültürel miras ile ilgili ise Trakya nın tarihsel derinliği ve çeşitliliği eğitim programlarının ana konusunu oluşturmalıdır. Eylem 2- Ortak belleği güçlendirmek Bölge tarihini yansıtan değerlerin ve yaşayan miras öğelerinin ortaya çıkarılması ile bölge ölçeğinde bir ortak bellek yaratılması gerekmektedir. Bölgenin değerlerini sahiplenme ve bölgeye ait hissetme durumlarını pekiştirmek amacıyla ortak belleğin yaratımı ve sürdürülmesi başlıca konulardan biridir. Bölge içinde sağlanacak bir paylaşım ağının bu belleği güçlendireceği beklenebilir. Bu amaçla tüm Trakya ölçeğinde bir paylaşım çerçevesi hazırlanmalı ve gerek yöneticiler, gerek sivil toplum örgütleri, gerekse yerel halkın iletişimiyle ilgili düzenlemeler geliştirilmelidir. Eylem 3- Eğitim ve iletişim strateji planını hazırlamak Ortak değer bilincinin arttırılmasına yönelik son aşama eğitim ve iletişim konularında bir strateji planının hazırlanmasıdır. Bu çerçevede, bölgenin geleceğinde görev alacak genç nüfusun bilinçlendirilmesiyle ilgili çalışmalar öncelikle ele alınmalıdır. Buna göre eğitim kurumlarında doğal ve kültürel mirasın kapsamı, Trakya daki yansımaları ve korunmasıyla ilgili eğitim etkinlikleri düzenlenmelidir. Eğitim programları, sunum ve ders yöntemine ek olarak, bölgenin tanınmasına yönelik gezi etkinlikleri ile bölge içi ve sınır ötesi değişimleride içermelidir. 64 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Temel Stratejilerden Eylemlere Doğru B.5

81 Hedef 3- Bizim Bölge Programı nın Hazırlanması Bölge halkının aidiyet hissinin kuvvetlendirilmesi ve değerlerin kalkınma için birer kaynak olarak benimsenmesi amacıyla Bizim Bölge Programı nın hazırlanması önemlidir. Bu konuda, yerel liderler platformunun oluşturulması, katılımcılık ruhunun yaratılması ve bölge imajının güçlendirilmesi başlıca eylem alanlarıdır. Eylem 1- Yerel liderler platformunu oluşturmak Bizim Bölge Programı, bölgesel ölçekte kurulacak bir yerel liderler platformunun önderliğinde hazırlanmalıdır. Yerel liderler, bölge genelinde değerlerin korunması ve kalkınmaya girdi oluşturması yönünde projelerin hazırlanması ve yürütülmesi gibi faaliyetleri üstlenebilir. Bu kişilerin oluşturduğu sivil bir platform ise programın hazırlanmasındaki başlıca yürütücü gücü temsil etmelidir. Aidiyet hissinin kuvvetlenmesinin bir koşulu ve aynı zamanda bir sonucu olarak, ortak beklenti ve amaçların tartışılmasını sağlayacak bu programın hayata geçirilmesi önemlidir. Bu sayede bölge ölçeğinde bir ortak algı, bakış açısı ve sahiplenme hissi yaratılacaktır. Eylem 2- Yerelde katılımcılık ruhunu yaratmak Yerel katılımın ancak sahiplenme hissiyatıyla açığa çıkacağı kabul edilirse, Trakya nın geleceğine ilişkin konularda söz hakkına sahip halkın bölgeye ait olma hissi ve katılım bilinci de aynı oranda artacaktır. Yerel halkta kendi bölgelerini tanıma ve sahiplenme hissinin kuvvetlenmesiyle, bölge geleceğine ilişkin karar süreçlerinde yer alma konusundaki katılımcılık da artacaktır. Birbirini karşılıklı besleyen sahiplenme ve katılım eylemleri, bölgeye ait olma durumunun esas sonuçları olarak gerçekleşecektir. Eylem 3- Trakya bölge imajını güçlendirmek Trakya imajının temelini doğal değerler ve onların şekillendirdiği sosyal ve kültürel değerler oluşturmalıdır. Bölge imajının ulusal ve uluslararası boyutta da tanınır kılınması önemlidir. Bu nedenle bölge imajı; bölgede yaşayan, üreten, okuyan, bölgeye ziyarete gelen ve yatırım yapan kesimleri kapsayan geniş bir yelpazeye yönelik olarak kurgulanacak iletişim stratejisine bağlanmalı ve güçlendirilmelidir. Trakya imajının kurgulanması ve hedef kitlelere iletilmesi, Bizim Bölge Programı nın nihai hedeflerinden olmalıdır. Bölgesel imajın ana bileşenleri; Ergene ve Meriç nehirleri, Istranca ve Ganos dağları, Tarımsal değerler, Endemik değerler, Tarihsel çeşitlilik ve somut kültür mirası, Geleneksel yaşam öğeleri, Müzik, Şarap kültürü, şeklinde sayılabilir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 65

82 4 GÜCÜN YÖNETİMİ İnsan ve diğer kaynaklar başta olmak üzere bölge ölçeğinde ortaya çıkan gücün yönetimi, geleceğin farklı kurgulanmasını sağlayacaktır. Yönetilemeyen güç, güç değildir temel ilkesi çerçevesinde gücün yönetimine ilişkin öncelikli hedefler belirlenmelidir. Bu bağlamda önerilen son hedef ise Birleştirici Güç Yönetim Planı nın bölgesel ölçekte yönetimi kurgulayacak bir ürün olarak hazırlanmasıdır. HEDEF 1: Gücün yerele transferinin sağlanması E1- Yerel güç odaklarını saptamak E2- Program ve proje bazlı işbirliği ağları oluşturmak E3- Gücün paylaşım ilkelerini tanımlamak HEDEF 2: Kurumsal ve sektörel işbirliği kapasitesinin geliştirilmesi E1- Kamunun proje yönetim kapasitesini geliştirmek E2- Stratejik sektörlerde insan kapasitesini geliştirmek E3- Kamu-özel işbirliği modelleri oluşturmak HEDEF 3: Birleştirici Güç Yönetim Planı nın hazırlanması E1- Doğa, su ve kültür etkileşim değerlerini belirlemek E2- Birleştirici gücün paylaşım coğrafyası sistematiğini kurgulamak E3- Katma değer fırsatlarını ortaya çıkarmak 66 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

83 Hedef 1- Gücün Yerele Transferinin Sağlanması Yerel değerlerin korunması ve kullanılmasından sorumlu yerel aktörlerin bölgesel gücün yönetiminde söz sahibi olması için yeniden örgütlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda yerel yönetimler, eğitim kurumları, STK lar, meslek örgütlenmeleri en önemli unsurlardır. Yereldeki çeşitliliğin bölgesel bir bakış açısıyla değerlendirilmesi aşamasında yerel aktörler ile bölgesel yönetim arasındaki işbirliği ve eşgüdüm mekanizmasının işlevselliği önemlidir. Bu noktada havza ve bölge yönetimi mekanizmaları ile yerelin entegrasyonu öncelikli konudur. Eylem 1- Yerel Güç Odaklarını Saptamak Kamu-yerel-sivil-özel kesimlerin ve eğitim kurumlarının saptanması öncelikli adımdır. Bu güç odaklarını bir platformda toplamak ve sistematik bir bütünün içinde yer almasını sağlamak ise, yerel örgütlenmesi ve üst yönetim mekanizması arasındaki eşgüdümün sağlanması açısından önemlidir. Özellikle meslek örgütleri ve özel sektör örgütlerinin bölgenin geleceğinde söz sahibi olması için gerekli sistemlerin geliştirilmesi gereklidir. Eylem 2- Program ve proje bazlı işbirliği ağları oluşturmak Yereldeki güçleri, kümelenme çalışmasına dayanan bir sistematikle, tematik bazda işbirliği kapsamına almak ve bu işbirliği mekanizmalarının sürekliliğini sağlamak, yerelin yönetimdeki katkısını sağlayacaktır. Örneğin, yerel yönetimler- müzeler- üniversiteler arasında kurulacak tematik işbirliği ağları kapsamında gerçekleştirecek program ve projeler, sürdürülebilir ve çok disiplinli yeni bir çalışma modeli olarak öne çıkabilir. Bu işbirliği ağlarının TRAKYAKENT ve TRAKYAKA gibi örgütler ve ajanslarla eşgüdüm içinde hareket etmesi için gerekli sistemlerin kurulması gerekmektedir. Eylem 3- Gücün paylaşım ilkelerini tanımlamak Trakya nın doğa ve kültür öncelikli vizyonunun belirlenmesi ve bu vizyona dayalı stratejilerin ve eylemlerin gerçekleştirilme süreci boyunca, yerelin karar alma süreçlerinde yer alması kaçınılmazdır. Yerelde sivil örgütlenmenin güçlenmesini desteklemek için, STK ların kurulması ve kurumsallaşmasını sağlamak gerekmektedir. Aynı zamanda STK ların proje yönetim kapasitelerinin de gelişmesini sağlayacak eğitimlerin sağlanması gerekmektedir. Örgütlenmenin merkezini oluşturacak yerel liderlerin belirlenmesi ise üst yönetim mekanizması ile eşgüdümü sağlayacaktır. Kentler içinde, kentler arası ve bölgesel ölçekte eşgüdüm ile sınır ötesi ilişkilerin yönetimi bütünsel bir yönetim stratejisine kavuşturulmalıdır. Özellikle var olan belediye birliklerinin özel ve sivil kesimlerle işbirliği yapması bu süreci daha dinamik ve etkili kılacaktır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 67

84 Hedef 2- Kurumsal ve Sektörel İşbirliği Kapasitesinin Geliştirilmesi Doğa, su ve kültür olarak tanımlanan birleştirici güç öğelerinin yeni bir dinamikle kalkınma öncelikli bir sistematiğe dönüşmesi amacıyla, öncelikle bölgesel gücün tüm kesimler tarafından anlaşılması gerekmektedir. Bilinçlenme süreci ile eşgüdümlü olarak ise aynı kesimlerin yönetimsel ve teknik kapasitelerinin geliştirilmesi, geniş kapsamlı bir program çerçevesinde ele alınmalıdır. Eylem 1- Kamunun proje yönetim kapasitesini geliştirmek Kamuda çalışan ve özellikle doğal ve kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi konusunda faaliyet gösteren yöneticiler ve teknik kadroların, doğa ve kültür öncelikli bölgesel yol haritasının öncelikleri konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Ardından bu kadroların proje yönetimi ve teknik konularda eğitimler alması için kurum ve kuruluşlarla işbirliği kurulmalıdır. Özellikle restorasyon, alan yönetimi, kültürel ve doğal miras yönetimi gibi konularda uzman kuruluşların desteği ile eğitim programları geliştirilebilir. Eylem 2- Stratejik sektörlerde insan kapasitesini geliştirmek Bölgesel yol haritası kapsamında öne çıkan stratejik sektörleri geliştirmek amacıyla öncelikle bu sektörlerde çalışacak insan kapasitesinin geliştirilmesi gerekir. Bu nedenle, eleman ihtiyacını karşılamak için mesleki eğitimler verilmesi önem kazanır. Mesleki eğitim dışında, yabancı dil ve uluslararası ilişkiler konusunda sektör odaklı eğitimler açılmalıdır. Bütün bu çalışmalar, kapsamlı bir ihtiyaç analizi çalışmasının ardından kurgulanmalıdır. Eylem 3- Kamu-özel işbirliği modelleri oluşturmak Kamu ve özel sektör finansmanına dayalı yeni işbirliği modelleri ile büyük projelerin yapılabilirliği sağlanmalıdır. Özellikle büyük programlı anıtsal yapıların ve endüstri yapılarının restore edilmesi, yeniden işlevlendirilmesi gibi kapsamlı projelerin, yeni işbirliği ve finansman modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi önemlidir. 68 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Temel Stratejilerden Eylemlere Doğru B.5

85 Hedef 3- Birleştirici Güç Yönetim Planı nın Hazırlanması Trakya nın sınırsız sınırlar içerisinde birleştirici gücü olan doğa, su ve kültürün bölgesel ölçekte bütünsel bir bakışla değerlendirilmesi ve yönetilmesi için ihtiyaç duyulan kaynakların ve mekanizmaların analiz edilmesi ve bu kaynakların yeni bir üst kurguyla yönetilmesi gerekir. Bu bağlamda, Trakya daki mevcut yönetim sistemlerinin ortak hedefler doğrultusunda ne derecede eşgüdüm ve sinerji sağlayabildiği araştırılmalıdır. Eksikliklerin ve zayıf noktaların analiz edilmesi ve üst ölçekli yeni bir eşgüdüm merkezinin kurgulanması önerilmelidir. Bölgedeki birleştirici güç unsurlarının, sürdürülebilir kalkınmanın itici gücü olması amacıyla yönetilmesi için, aralarındaki etkileşim değerlerinin saptanması ve anlaşılması gerekmektedir. Doğa, su ve kültürün insanoğlu için barındırdığı değerlerin somutlaştığı alanlar, bu değerlerin birbiriyle etkileşim içine girdiği faaliyetlerde ortaya çıkmaktadır. Eylem 1- Doğa, su ve kültür etkileşim değerlerini belirlemek Doğa ve insan arasındaki etkileşim değerleri, dağlar, biyosfer rezervleri, sulak alanlar ve milli parklara yönelik koruma ve kullanma dengesinin kurulması faaliyetlerinde somutlaşmalıdır. Bu bağlamda öne çıkan faaliyetler bilimsel araştırmalar, tarım ve ekoturizmdir. Doğal değerlerin insan tarafından anlaşılması ve korunması, bilimsel araştırmaların alanıdır. Kullanılması ise tarım ve turizm faaliyetleri altında yoğunlaşmaktadır. Eğitim ve araştırma faaliyetleri ile kırsal ekonomi ve turizm alanlarının birbiriyle ne kadar entegre olduğu böylece anlaşılmaktadır. Trakya coğrafyasının binlerce yıllık insan yaşamıyla şekillenmiş eşsiz kültürel peyzajının bir kimlik değeri olarak vurgulanması ve korunması gerekmektedir. Kültürel peyzaj değerlerinin en belirgin örneği tümülüslerle donatılmış geniş tarım arazileri ve suyun etrafında şekillenmiş kültürel dokularda belirgindir. Binlerce yıl boyunca suyun etrafında şekillenen mimari değerler ve yaşama kültürünün suyla olan ilişkisinin yeniden kurulması için öncelikli bir koruma ve canlandırma programının hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda tarihi kent merkezleri, köprüler, su yolları, kemerler/bentler ve tarihi limanlar günümüz dinamikleri çerçevesinde yeniden öne çıkarılmalı ve bütünsel bir stratejiyle ilişkilendirilmelidir. Özellikle İstanbul ve Vize arasında kalan ve ormanın içinde kaybolmuş olan su yolları bu strateji bağlamında yeniden algılanır hale getirilmelidir. Eylem 2- Birleştirici gücün paylaşım coğrafyası sistematiğini kurgulamak TRAKYAKA ve TRAKYAKENT gibi bölgesel yönetim mekanizmalarının misyon ve hedeflerini analiz etmek, program ve projeleri, bütçeleri ve insan kaynakları ile kültür öncelikli yol haritasının hedefleri arasındaki sinerji alanlarını saptamak önemlidir. Birleştirici gücün ortaya koyduğu fırsatların Türkiye Trakyası ve Batı Trakya arasında sinerji yaratacak bir sistematik çerçevesinde yönetilmesi gerekmektedir. Yönetim modelinin, Trakya nın öne çıkan alt bölgeleri çerçevesinde kurgulanması önerilebilir. Ergene Havzası, Meriç koridoru, Istranca bölgesi, Marmara kıyısı ve sanayi bölgesi olmak üzere beş alt yönetim mekanizmasının Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 69

86 kurulması, bölgesel değerlerin sunduğu potansiyelin yönetimi konusunda akılcı süreçleri ortaya koyacaktır. Alt bölgelerden Meriç koridoru ve Istranca bölgesi yönetimlerinin uluslararası ilişkiler boyutu önemlidir. Bu bağlamda, yerli ve yabancı belediye birliklerinin önemi öne çıkmaktadır. Bölgesel ölçekteki kalkınma projelerinin, maddi ve insan kaynağı yönetimi ile yerel proje yönetimi mekanizmaları arasındaki eşgüdümün sağlanması için, alt bölge havza yönetimlerinin, TRAKYAKENT ve TRAKYAKA ile birlikte kurgulanması önemlidir. Bu sürece kamu-yerel-sivilözel kesimlerin katılması çok önemlidir. Üst ölçekli bir bölge yönetim ve eşgüdüm mekanizmasının kurulması uzun vadeli bir hedef olarak kabul edilmelidir. Eylem 3- Katma değer fırsatlarını ortaya çıkarmak Trakya da yaratılacak katma değer, bölgenin sahip olduğu özgün değerlerden kaynaklanacaktır. Bu bağlamda, doğal ve kültürel değerlerin ulusal ve uluslararası boyutta vurgulanması ve stratejik sektörlere girdi olması gerekmektedir. Katma değerin oluşacağı alanlar evrensel değerler, yerel markalar ve özgün tasarımlarda ortaya çıkacaktır. Selimiye Camisi, Traklar, insanlığın ilk Neolitik yerleşimleri, Mimar Sinan gibi değerler evrensel nitelikte olup, Türkiye yi ve Trakya yı küresel ölçekte bir cazibe merkezi olarak öne çıkaracaktır. Yerel çeşitliliğe dayalı yerel markaların geliştirilmesi, köy tarımı ve tarıma dayalı küçük işletmelerin teşvik edilmesi ile mümkün olacaktır. Konvansiyonel tarımın yanı sıra, yerel özgün değerleri pazarlayan tarımsal işletmeler de kırsal kalkınma sürecinde önemli bir rol üstlenecektir. Kültürel mirastan beslenen tasarım sektörü, yani grafik tasarım, endüstriyel tasarım, mimari tasarım gibi alanlarda geliştirilecek tasarımların teşvik edilmesi ve özel sektör ile entegrasyonunun sağlanması gerekmektedir. İnsanlığın ortak değerleri olan biyosfer rezervleri, Avrupa nın ikinci büyük longoz ormanı ve ekosistemi, 70 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Temel Stratejilerden Eylemlere Doğru B.5

87 Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 71

88 ÇARPAN ETKİLEŞİM STRATEJİ ÇERÇEVESİ 72 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

89 Trakya Kültür Öncelikli Yol Haritası nın temel odağı ve önermesi olan Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi; birleştirici gücün temel bileşeni doğa, su ve kültür temalarını dün, bugün ve yarın zaman dilimleri ile değerlendiren, sınır ötesi coğrafyayı çerçeve olarak ele alan ve sınır ötesi işbirliği ortamlarını belirleyen bir çerçevedir. 4 temel strateji ve hedeflerini de kapsayan çerçeve, bölgenin geleceğiyle ilgili bütünsel ve yenilikçi bir yönetim anlayışı benimsetmeyi amaçlar. Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi nden yola çıkarak Trakya Bölgesi nin yönetimi için, Gücün Yönetimi temel stratejisinin öngördüğü şekilde, Birleştirici Güç Yönetim Planı hazırlanmalıdır. Değerleri, aktörleri ve dinamikleri açısından zengin bir çeşitlilik sunan Trakya Bölgesi için öncelikle bölge, alt bölge ve kümelenme kavramları üzerinde durulmalı ve farklı ölçeklerdeki yönetim planı rasyonelleri anlaşılmalıdır. Trakya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi; Dün: Değerler Bugün: Beklentiler Yarın: Potansiyeller zaman dilimleri çerçevesinde, Sınırsız Sınırlar Karakteristik Bölgeler Stratejik Temalar ölçeklerini dikkate alarak, ortak gelecek için; İşbirliği Vizyon Planı Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması Bizim Bölge Programı Birleştirici Güç Yönetim Planı ürünlerini kapsamalıdır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 73

90 Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesinin Yapısı Trakya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi, bölgenin sahip olduğu tarihsel derinlik ve çeşitliliğe bağlı olarak dün, bugün ve yarın zaman dilimleri temel alınarak oluşturulmuştur. Aynı zamanda, bölgenin fiziksel ve idari kapsamı; sınırsız sınırlar, karakteristik bölgeler ve stratejik temalar başlıklarına dayalı bir bakış açısını ortaya çıkarmaktadır. Tüm bu girdiler ışığında oluşturulan strateji çerçevesi, İşbirliği Vizyon Planı Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması Bizim Bölge Programı Birleştirici Güç Yönetim Planı olmak üzere 4 ürün ortaya koymuştur. Zaman Dilimleri: Dün Bugün Yarın Trakya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi, bölgenin geçmişinden günümüze taşıdığı ve geleceğine aktarılabilecek değerler sisteminin anlaşılması ve değerlendirilmesi amacıyla dün, bugün ve yarın zaman dilimleri çerçevesinde oluşturulmalıdır. Bu bağlamda, dünün değerleri, bugünün beklentileri ve yarının potansiyelleri araştırılmalı, bölge için geliştirilecek strateji ve hedefler bu kapsamda ele alınmalıdır. Diğer bir deyişle, Trakya nın geçmişinden bugüne hangi değerleri ulaşmış, bugünden geleceğine ise hangi değerleri ne şekilde taşınabilir sorularının cevapları aranmalıdır. Böylece, bölgesel yönetim stratejileri bu kurguya paralel şekilde geliştirilecek ve bölgenin dünü, bugünü ve yarını arasındaki bağ kuvvetlendirilecektir. Örtüşen Ölçekler Trakya nın fiziksel kapsamı, idari bölünüşü ve konumuna bağlı komşuluk ilişkileri, bölgenin yönetiminde çoklu ölçekler yaklaşımını gerekli kılmaktadır. Bu nedenle, Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi, en temelde sınırsız sınırlar, karakteristik bölgeler ve stratejik temalar kavramlarının benimsenmesi ve stratejilerin bu ölçekler çerçevesinde geliştirilmesiyle oluşturulmalıdır. Sınırsız Sınırlar Trakya nın konumu gereği içinde bulunduğu çevresel bağlam ve sınır ötesi ilişkiler, strateji çerçevesinin en üst ölçeğini yönlendiren unsurlardır. Geniş bir coğrafyaya yayılan ve üç denize komşu Trakya bölgesel ölçeğinin, sınırsız sınırlar kavramına dayanarak ele alınması gerekir. Bu konuda, Balkanlar ve Anadolu buluşması; Karadeniz, Marmara ve Ege buluşması; sınır ötesi ağlar; kamu- sivil- yerel- özel işbirliği ve diplomatik ilişkiler ön plana çıkarılması gereken başlıklardır. Karakteristik Bölgeler Daha önce de değinildiği üzere, Trakya bölgesinin bütünü düşünüldüğünde, temel özellikleri itibariyle birbirinden ayrılan beş karakteristik bölge görülmektedir. Ergene Havzası, Meriç Koridoru, Karadeniz- Istranca Bölgesi, Marmara Kıyısı ve Sanayi Bölgesi şeklinde adlandırılabilen bu beş karakteristik bölge, Trakya nın çeşitlilik ve bölgesel ağları açısından kendine özgü ve ayrı ayrı ele alınması gereken nitelikler barındırmaktadır. Karakteristik bölgeler içerisinde Meriç Koridoru ve Karadeniz- Istranca Bölgesi sadece kültürel ve doğal miras ile değil, aynı zamanda sınır bölgeleri de 74 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi B.6

91 ORTAK BEKLENTİ ORTAK DEĞER ORTAK VİZYON STRATEJİÜRÜNAKIŞİşbirliği Ekonomisi ÇARPAN ETKİLEŞİM STRATEJİ ÇERÇEVESİ SINIRSIZ SINIRLAR Balkanlar Marmara Bölgesi Doğu Trakya İşbirliği Vizyon Planı Bölgesel AğlarBBölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması KARAKTERİSTİK BÖLGELER Ergene Havzası Meriç Koridoru Karadeniz- Istranca Marmara Kıyısı Sanayi Bölgesi Bölgeye Ait Olma STRATEJİK TEMALAR Doğa Su Kültür VİZYON "Değerlerin ortak yönetimle güce dönüştüğü Trakya" Bizim Bölge Programı Gücün Yönetimi Birleştirici Güç Yönetim Planı BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ: DOĞA, SU, KÜLTÜR DÜN BUGÜN YARIN Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 75

92 olmalarıyla diğerlerinden ayrılır. Bu bölgeler ve bunlara ek olarak Ergene Havzası ile Marmara kıyısı yine doğa ve kültürün stratejilerde yönlendirici unsurlar olduğu bölgelerdir. Sanayi Bölgesi ise ekonomik gelişimin daha hızlı olduğu ve sanayi sektörünün ağırlık kazandığı kesim olarak bölgenin geri kalanından ayrışır. Stratejik Temalar Trakya nın geneline bakıldığında, gelecek stratejilerini yönlendirecek temalar öncelikli olarak kültür, su ve doğadır. Bu stratejik temalara ek olarak tarım ve sanayi sektörleri de kümelenme alanlarında ortaya çıkar. Beş karakteristik bölgenin bu stratejik temalara göre kümelenme çalışmaları yapıldığında, bölge içinde bir mekânsal kurgu ile yeni ağlar ve işbirliği olasılıkları da ortaya çıkacaktır. 4 Temel Strateji Trakya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi ni oluşturan esas bileşenlerden biri yukarıda bahsedilen zaman dilimleri (dün, bugün, yarın) ve bölgesel ölçekler gözetilerek geliştirilen 4 temel stratejidir. İşbirliği ekonomisi Bölgesel ağlar Bölgeye ait olma Gücün yönetimi Bölgenin sınır ötesi işbirliği olasılıkları ile kalkınmaya odaklanan eylem alanları işbirliği ekonomisi stratejisinde ele alınırken; bölge içi kümelenme ve işbirliği ağlarına ilişkin eylem alanları bölgesel ağlar stratejisi kapsamında düşünülmelidir. Bölgesel değerlerin tespiti, miras bilincinin arttırılması ve katılımcılığın sağlanması konuları bölgeye ait olma stratejisi altında ele alınmalıdır. Son olarak, Trakya nın sahip olduğu birleştirici gücün doğa, su, kültür korunması ve yönetimine ilişkin hedef ve eylem alanlarının, gücün yönetimi stratejisi kapsamında geliştirilmesi gerekir. Çerçeve Ürünleri Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi nin, temel stratejileri ve Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür ekseni dikkate alınarak; İşbirliği Vizyon Planı Bölgesel Ağlar Kümelenme Çalışması Bizim Bölge Programı Birleştirici Güç Yönetim Planı ürünleri kısa vadede hazırlanmalıdır. 76 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi B.6

93 Birleştirici Güç Yönetim Planı İçin 10 Temel Bileşen Trakya bölgesinin doğal ve kültürel kaynakları açısından zenginliği önemli bir çeşitliliği ortaya koymaktadır. Ancak, yerel ve bölgesel ölçekli sivil girişimlerin varlığı bilinse de, bölge ölçeğinde bir yönetim eksikliği söz konusudur. Bu nedenle, bölge kaynaklarının korunmasını ve etkin kullanımını yönlendirecek, çeşitli paydaş grupları arasında işbirlikleri ve eşgüdümün önünü açacak bir üst yapılanmaya ve yeni bir yönetim anlayışına ihtiyaç vardır. Bölge için tasarlanması gereken bu üst yönetim yapısının en önemli ürünü ise bir yönetim planı olmalıdır. Bölgenin doğal, kültürel, sosyal ve fiziksel çeşitlilik açısından çok yönlü yapısı, tek bir öğe için düşünülecek bir yönetim anlayışının ötesine geçilmesini gerekli kılmaktadır. Bu nedenle, farklı yönetim ölçekleri ve temalarının bir arada değerlendirildiği yeni bir yönetim anlayışı ve somut çerçevesinin geliştirilmesi önemlidir. 1- Bölgesel Vizyon Tüm kesimlerin beklentilerini karşılayan ortak bir vizyon şüphesiz geniş katılımlı bir uzlaşmaya dayanır. Pek çok merkezi ve bölgesel kurum ve kuruluş, bölgeye yönelik planlarını hazırlarken bölge vizyonlarını ortaya koymuştur. Ortak bir vizyon belirleme sürecinin en önemli bileşeni beklenti yönetimidir. Tüm kesimlerin ortak bir platformda bir araya gelmesi ve bu birlikteliğin sürekliliğinin sağlanması gerekir. Sonuç olarak; Sosyal ve ekonomik yaşamın doğal ve tarihi değerler ışığında kurgulandığı, İnsanının doğal ve kültürel mirasla barıştığı, Doğal ve kültürel mirası merkeze koyan, Farklı kültürlerin ortak değerler altında bir arada yaşadığı, Gücünü yerelden alıp sınırları aşan, Katılımcılığı yöntem olarak benimsemiş, ulaşılabilir bir Trakya vizyonu kurgulanmalıdır. 2- Çeşitlilik Yönetimi Tarih boyunca farklı medeniyetlerin geçiş alanında yer alan ve belirgin tarihsel kırılma noktaları yaşamış olan bölgenin, günümüzde karşılaştığımız çeşitliliği, tüm bu tarihsel süreçler ve kültürel evriminin bir sonucudur. Ülke sınırlarını aşan Trakya nın çeşitli kültürlerle iç içe bulunması da sosyal yapının çeşitlenmesine neden olmuştur. Trakya nın öne çıkan çeşitlilik konuları ve belirleyici bileşenleri; coğrafya, arkeoloji, tarih, mimari, geleneksel yaşam kültürü, ekonomik kaynaklar ve toplumsal yapı başlıklarında değerlendirilebilir. Bu coğrafyanın zengin çeşitliliği, birleştirici gücün yönetimi çerçevesinde ele alınıp, sürdürülebilir kalkınma dinamiklerine entegre edilmelidir. Çeşitlilik yönetiminin en önemli hedefi, koruma kullanma dengesini kurmaktır. Denetimsiz ve kuralsız sanayi faaliyetlerinin doğal ve kültürel değerlere verdiği zararın, havza yönetimi stratejileri ile bertaraf edilmesi bu konudaki öncelikli adımdır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 77

94 3- Kümelenme Stratejisi Kümelenme stratejisinin hedefi, Trakya nın sahip olduğu doğal ve kültürel değerleri akılcı bir sistem çerçevesinde yöneterek, barındırdıkları toplumsal ve ekonomik potansiyeli ortaya çıkarmak ve sürdürülebilir kalkınmayı tetiklemek amacıyla, aktörlerin arasındaki bağları kurmaktır. Trakya nın beş karakteristik bölgesi doğal ve tarihsel değerlerin yoğunlaştığı birer küme olarak ele alınabilir. Kentsel ağlar, bu alt bölgelerdeki özgün değerleri saptamak, korumak ve ekonomik potansiyelini ortaya çıkarmak amacıyla kamu-sivil-özel kesimleri örgütleyen işbirliği ağları olarak kurgulanmalıdır. Kümelenme analizinin sonucunda öne çıkan sektörlerin gelişmesi amacıyla, her sektörü oluşturan kesimlerin birbiri ile entegrasyonunu sağlayacak sektörel ağların oluşturulması gerekir. Sektörel ağların en önemli misyonu, akademi ve bilim dünyası ile özel sektör arasındaki bağı kurmak, doğal ve kültürel değerlerin etrafında yeni ürün, hizmet, teknik ve teknolojilerin gelişmesini teşvik etmektir. Kültürel mirasın korunması ve kitleler tarafından anlaşılması için çok disiplinli işbirliği modellerinin geliştirileceği kültürel ağlar ise Trakya ya özgü ana temalar etrafında kurgulanmalıdır. 4- Kültürel Diplomasi Sınırsız sınırlar çerçevesinde, Trakya nın ortak doğal ve kültürel değerleri etrafında kurulacak uluslararası ilişkiler, bölge ölçeğinde kültürel diplomasi yönetimi konusudur. Kültürel diplomasi; Potansiyellerin sınırları aşan ölçekte değerlendirilmesi Kapılar ve komşulukların bağlayıcı ve bileştirici güç olarak ele alınması Uluslararası alanda ortaklaşmış ilkelerin benimsenmesi ya da ortak yeni ilkelerin üretilmesi açısından önemlidir. Kültürel diplomasi ile ortak bilginin üretimi ve paylaşımı, değerlerin birlikte korunması, karar alma süreçlerinde ortak hareket ve ekonomik kalkınma için sinerji yaratılması hedeflenmelidir. Kültürel diplomasi ilişkilerinin odağında yer alacak aktörler; sivil toplum kuruluşları, yerel halk, yerel yönetimler, üniversiteler ve özel sektör kuruluşlarıdır. 5-Stratejik Temalar Birleştirici gücün yönetilmesi için, gücü oluşturan bileşenlerin tematik anlamda öne çıkarılması ve algılanmasının sağlanması, gücün yönetim stratejileri ve örgütlenme yaklaşımlarını belirleyecek olan ana eksenleri gösterecektir. Stratejik temaların, Sınırsız Sınırlar çerçevesini belirginleştirmesi ve Trakya nın Sınır Ötesi Ortak Kültürel Peyzajı nı öne çıkarması beklenmelidir. 6-Koruma Sektörü Trakya nın Neolitik çağdan günümüze uzanan tarihsel derinliği, kalkınmayı destekleyen birleştirici güç öğelerindendir. Bu kültürel derinliği ortaya koyan varlıklara yönelik restorasyon ve renovasyon faaliyetleri bölgenin sahip olduğu kalkınma potansiyelini harekete geçirecek önemli dinamikleri barındırır. Yönetim planının ana başlıklarından biri, Trakya nın birleştirici güç dinamiklerini kalkınmaya dönüştürecek bu faaliyetlerin bir sektör çatısı altında toplanması ve kurumsallaşmasıdır. Koruma sektörünün ana bileşenleri: Mimarlık Mühendislik Geleneksel zanaatlar Gayrimenkul sektörü Finans sektörü gibi alanları kapsamaktadır. Koruma sektörü, kültürel mirasın güncel yaklaşımlarla çağdaş kent yaşamına entegre edilmesine yönelik disiplinler arası çalışmaları da içermelidir. Koruma sektörünün etkileşim içerisinde olduğu; proje büroları, atölyeler ve zanaatlar, üniversiteler, müzeler, vakıflar, inşaat malzemeleri üreticileri, turizm firmaları gibi paydaşlarla da birlikte ele alınması gerekir. Kamu-özel işbirlikleri, yerel, ulusal ve uluslararası organizasyonlardan sağlanan fonlarla finansman modelleri oluşturulmalıdır. 78 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi B.6

95 7- Kaynak Yönetimi Trakya nın güç öğelerini kalkınmaya dönüştürecek faaliyetler kısıtlı kaynakların akılcı yönetimine dayalıdır. Kaynakların sürdürülebilirlik esası doğrultusunda optimum seviyede kullanılarak, etkili ve verimli bir şekilde dağıtılması ile azami yarar sağlanmalıdır. Kaynak yönetimine konu olacak değerler: Doğal kaynaklar, Kültürel miras kaynakları, Finansal kaynaklar, İnsan kaynakları, Bilgi teknolojileridir. Akılcı bir kaynak yönetiminin yürütülmesi için mevcut kaynakların saptanması; kültür öncelikli yol haritasının ortaya koyduğu vizyon, strateji ve öncelikler doğrultusunda yapılacak planlama çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Ekonomik sektörlerin ihtiyaç duydukları kaynaklara erişiminin kolaylaştırılması temel bir hedef olmalıdır. 8-Toplumsal Gelişme Trakya nın sınırsız sınırlar çerçevesinde sahip olduğu güç öğelerinin kalkınma potansiyelini ortaya koymak için bu değerlerin anlaşılması, benimsenmesi ve kullanılması gerekmektedir. Bu potansiyelin ortaya çıkması için öncelikli adım ise bilinçlenmedir. Bu bağlamda; Bölgesel perspektife sahip eğitimciler, yöneticiler, uygulayıcılar yetiştirilmeli, Trakya nın sahip olduğu doğal ve kültürel miras konusunda, genç kuşaklar öncelikli olmak üzere, tüm toplumu hedef alan eğitim programları düzenlenmeli, Ortak değerlerin görünür kılınmasını ve toplum tarafından sahiplenilmesini sağlayacak tanıtım ve iletişim programları gerçekleştirilmelidir. 9-Yerel Liderler Trakya nın birleştirici gücünün dinamiğini ortaya çıkaracak yerel liderler, Yol Haritası nın vurguladığı stratejilerin uygulanması ve sürekliliğinin sağlanması açısından kritik bir rol üstlenmelidir. Yerel liderler aynı zamanda sivil toplumun örgütlenmesini sağlayacak olan projelerin hayata geçirilmesi aşamasında tetikleyici rol üstlenecektir. Çeşitli uzmanlıkların arasındaki etkileşimin kolaylaştırılması da yerel liderlerin görevlerinin arasında olmalıdır. Yerel liderler; Sivil toplum liderleri, Girişimciler, Belediye yöneticileri, Bilim insanları, Eğitimciler, gibi kesimleri kapsayabilir. Yerel liderler bölgesel ölçekteki üst yönetim mekanizması ile yerel faaliyetlerin arasındaki eşgüdümü sağlayacaktır. 10-Tanıtım ve İletişim Trakya nın sınırsız sınırlar çerçevesinde sahip olduğu doğa, su ve kültür değerlerinin ortak bölgesel değerler olarak algılanması ve benimsenmesi için tanıtım ve iletişim stratejilerinin ortaya konulması ve yönetilmesi gerekmektedir. Öne çıkarılacak konular: Ortak değerler Birleştirici güç; doğa, su, kültür Stratejik temalar Kültür öncelikli yol haritası Sınır ötesi ortak değerler başlıklarını kapsamalıdır. Bu konuların geniş kesimlerce anlaşılmasını sağlayacak tanıtım ve iletişim planının ana bileşenleri: Yayınlar, Müzeler, Etkinlikler, Ulusal ve uluslararası etkinlikler, Festivaller, Şenlikler gibi alanlar içinde ele alınabilir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 79

96 BİRLEŞTİRİCİ PROGRAM 80 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

97 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı nın öne sürdüğü kavramlar ve stratejiler doğrultusunda 8 birleştirici program önerilebilir. Bu programlar, coğrafyanın öncelikle ele alınması gereken konularına dair bir gelecek çerçevesine ulaşmaya yönelik, alt proje alanları tanımlayan, geniş kapsamlı programlardır. 4 temel gelecek stratejisi, öneri programları yönlendiren temel unsurlardır. Trakya nın doğal ve kültürel varlıklarının bütüncül bir yaklaşımla tanımlanıp değerlendirildiği bir belgeleme programı: ATLAS Trak mirasını görünür ve anlaşılır kılmayı amaçlayan bir arkeoloji programı: TRAK Savunma yapılarının coğrafya bütününde araştırılması, korunması ve sunumuna yönelik bir program: TABYA Toplumsal yapı ve geleneksel yaşam kültürü çeşitliliğinin sürdürülmesini amaçlayan bir program: BELLEK Tarım faaliyetlerini bütüncül bir yaklaşımla yeniden düzenleyen ve kırsal kalkınmayı destekleyen bir program: TOHUM Kültürel mirası aynı çatı altında toplamaya ve tutarlı değerlendirmeye yönelik bir ağ programı: MÜZE AĞI Köprü ve su kemerlerinin korunması ve tanıtılmasını amaçlayan mimari içerikli bir program: KÖPRÜ Üretici ve yatırımcılara girişimcilik eğitimleri verilmesini amaçlayan bir program: GRİD - Girişimci Ruh İçin Destek Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 81

98 ATLAS Anahtar temalar: coğrafi ve kültürel farklılıklar, belgeleme, yorumlama, değer saptaması, karateristik alanlar Amaç ve Tanım Bölgesel ölçekli ve geniş kapsamlı bir ürün olarak ATLAS, Trakya coğrafyasının barındırdığı kültürel, tarihsel, doğal, sosyal ve ekonomik değerlerin doğal yapı ile nasıl ilişkilendiğinin anlaşılması ve değer tipolojilerinin ortaya konmasını amaçlamaktadır. Bu çalışma, coğrafyadaki somut kültürel miras izlerinin doğal yapıyla nasıl ilişkilendiğini; toprak yapısı, iklim ve bitki örtüsü gibi doğal etmenlerin; günümüze ulaşmış tarihsel izleri ve geleneksel yaşamı nasıl şekillendirdiğini ortaya koyacaktır. Program aynı zamanda, karakteristik alanlarda program ve proje potansiyeli taşıyan odak ve aksların tespit edilmesini de sağlayacaktır. Örnek Proje Başlıkları ATLAS ın sunacağı veriler doğrultusunda geliştirilebilecek projeler; Via Egnatia kültür rotası projesi Mimar Sinan eserleri tanıtım ve gezi rotası projesi Trakya kırsal mimari envanteri Istranca Dağları bitki varlığı koruma projesi Hedefler Bölge ölçeğinde yöreden yöreye değişebilen coğrafi ve kültürel farklılıkları belgelemek: Coğrafi: topografik yapı, su kaynakları, bitki örtüsü, iklim koşulları ve toprak yapısı Kültürel: arkeolojik yerleşimler, geleneksel ve kırsal dokular, tarihsel yollar ve üretim desenleri Belgeleme çalışmalarından elde edilen verilerle tüm coğrafya için bir yorumlama/değerlendirme çalışmasını yapmak; arkeolojik yerleşimler, anıtlar, sivil mimari, yol izleri, sosyal yapı gibi özelliklerin tipolojilerini belirlemek Bölge genelinde insan- doğa etkileşiminin günümüze ulaşmış somut ve somut olmayan izlerini yoğun olarak barındıran alt karakteristik alanları tanımlamak İşbirliği Üniversiteler Yerel yönetimler İl özel idareleri İlgili bakanlık birimleri ve koruma kurulu 82 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Programlar ve Projeler B.7

99 TRAK Anahtar temalar: arkeolojik miras, belgeleme, yorumlama ve sunum, bölgesel arkeoloji Amaç ve Tanım Bölgenin arkeolojik mirasının temel öğeleri; höyükler, tümülüsler, dolmenler ve menhirlerden oluşan Trak mirasını görünür ve anlaşılır kılmayı amaçlayan, bölge ölçeğinde bir arkeoloji programıdır. Trak arkeolojisinin yarattığı çeşitliliğe dair araştırma, belgeleme, koruma, yorumlama ve tanıtım başlıkları TRAK programının temel proje alanları olarak düşünülebilir. Hedefler Trakya üniversiteleri arasında ortak kazı çalışmalarını yaygınlaştırmak (Yunanistan, Bulgaristan, Türkiye) Dönem, tarihsel bağlam, mevcut durum, fiziksel sağlamlık ve koruma başlıkları çerçevesinde kurgulanacak bir belgeleme sistematiğiyle, tüm Trak anıtlarının ve objelerinin envanterini yapmak Traklar haritasını hazırlamak Trak araştırmaları merkezi ve bölge müzesini kurmak Trak mirasının bütüncül yorumlanmasına dayalı yenilikçi ve tutarlı sunum teknikleri geliştirmek Örnek Proje Başlıkları htar temalar: Trakların İzlerini Sürmek haritalama projesi Trak mirasını modelleme ve tanıtım projesi Trak izleri için bölgesel ortak sunum projesi Doğu Trakya Bölge Müzesi Uluslararası Trak Mirası Paylaşım Platformu Projesi (Yunanistan, Bulgaristan, Türkiye) İşbirliği İ.Ü. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Merkezi Yerel yönetimler Trakyakent Üniversiteler Arkeoloji müzeleri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu İletişim ajansları Anahtar temalar: savunma yapıları, savaş tarihi, An Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 83

100 TABYA Anahtar temalar: işlevlendirme, çevre düzenleme Amaç ve Tanım Bölgede Osmanlı-Rus Savaşı ve Balkan Savaşlarına tanıklık etmiş savunma yapılarının coğrafya bütününde araştırılması, korunması ve sunumuna yönelik geliştirilecek bir programdır. Bugün atıl durumda olan tabyaların kültürel peyzajlar içindeki öneminin vurgulanması ve geliştirilmesi programın esas amacıdır. Bu doğrultuda Trakya savunma yapıları için kültürel peyzajlara vurgu yapan bütüncül bir yönetim modeli hazırlanabilecektir. Hedefler Savunma yapıları envanter ve haritasını hazırlamak Balkanlar ve Doğu Trakya savaş tarihi araştırmaları yapmak Öncelikli yapıları restore etmek ve işlevlendirmek Bilgilendirme araçları (levha, basılı kaynak vb.), peyzaj ve aydınlatma çalışmalarıyla savunma yapılarında çevre düzenlemeleri yapmak Tabyalar ve doğal peyzajlar bağlamında çağdaş sanat eserleri sergilemek Örnek Proje Başlıkları Trakya savaş tarihi araştırmaları merkezi ve müzesi Tabyalar çevre düzenleme projeleri Trakya savunma yapıları sunum programı (tanıtım broşürleri, bilgilendirme ve yönlendirme levhaları vb.) Tabya restorayonu İşbirliği Edirne ve Kırklareli Belediyeleri Trakyakent, RamTrakya, TrakyaPolis Üniversiteler Sivil toplum kuruluşları Özel sektör 84 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Programlar ve Projeler B.7

101 BELLEK Anahtar temalar: ortak bellek, geleneksel kültür, göç, Balkanlar Amaç ve Tanım Trakya ve Balkanların tarihsel ilişkileri üzerinden, toplumsal yapı ve geleneksel yaşam kültürü çeşitliliğinin sürdürülmesini amaçlayan bir programdır. Belgeleme ile koruma ve yaşatma konularının öne çıktığı program aynı zamanda bölgede sahiplenme bilincini arttırıp, özgün değerlerin ortak bellek bağlamında yaşatılmasını da destekleyecektir. Hedefler Sözlü tarih, yazılı kaynak çalışmaları vb. ile ortak belleğe dair veri derlemek Bölge genelinde yemek, el sanatları, zanaatçılık, müzik vb. ile ilgili bir yerel ürünler kataloğu hazırlamak Ortak belleğin paylaşımı ve tanıtımına yönelik yayın ve belgesel gibi ürünler hazırlamak Göç, savaş, kültürel etkileşim vb. konularda çalışacak araştırma merkezleri kurmak Örnek Proje Başlıkları Uzunköprü Aziz Ioannis Kilisesi bellek arşivi projesi Balkanların Anıları : sözlü tarih programı Trakya göç çalışmaları merkezi Balkan Savaşları: somut ve somut olmayan izler araştırma projesi Trakya nın Sesleri : müzik kültürü yaşatma kampanyası Ganoslada şarapçılık : girişimcilik ve canlandırma projesi İşbirliği Trakyakent, RamTrakya, TrakyaPolis İ.Ü. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Merkezi Üniversitelerin Balkan Araştırma Merkezleri ve diğer ilgili bölümleri Sivil toplum kuruluşları Muhtarlar Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 85

102 TOHUM Anahtar temalar: kırsal kalkınma, tarım mirası, nehir/ toprak restorasyonu Amaç ve Tanım Trakya coğrafyasının tarım mirası ve bereketini yeniden değerlendirerek, tarım faaliyetlerini bölgesel ölçekte ve bütüncül bir yaklaşımla yeniden düzenlemeyi ve kırsal kalkınmayı desteklemeyi amaçlayan bir programdır. Kısacası, tarım mirasının farklılıklar ve yerel nitelikler doğrultusunda geliştirilip, katma değeri yüksek bir ekonomiye dönüştürülmesi amaçlanır. Hedefler Özellikle Ergene Havzası ölçeğinde tarım arazilerinin geri kazanımı ve rehabilitasyonunu sağlamak Ergene Nehri başta olmak üzere bölge genelinde nehir restorasyonunu geliştirmek ve su kaynaklarını korumak Tarımsal faaliyetlerde doğaya duyarlı yenilikçi teknolojileri kullanarak verimi arttırmak Dağ köylerinde tarımsal kalkınmayı desteklemek Yöresel ürünleri geliştirmek, yerel tohumları korumak ve yaygınlaştırmak Örnek Proje Başlıkları Istranca köyleri eko-turizm geliştirme programı Ev pansiyonculuğunu destekleme programı Trakya yöresel ürün pazarları kampanyası Yerel tohum bankası projesi İşbirliği Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA) İlgili bakanlıklar İl Özel İdareleri Sivil toplum kuruluşları Yerel üreticiler ve tarım kooperatifleri Ziraat ve ticaret odaları 86 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Programlar ve Projeler B.7

103 MÜZE AĞI Anahtar temalar: ortak veritabanı, müze eğitimi, sınırötesi etkinlikler Amaç ve Tanım Program, Trakya nın kültürel mirasını aynı çatı altında toplamaya ve tutarlı değerlendirmeye yönelik bir müzeler ağını kurmayı amaçlamaktadır. Müze ağının aynı zamanda Bulgaristan ve Yunanistan ile işbirliği içinde geliştirilmesine bağlı olarak sınırötesi bir boyutu da bulunur. Örnek Proje Başlıkları Trakya müzeleri bilgi sistemi projesi Müze ağı gezi ve eğitim etkinlikleri Öğrenci değişim programı Hedefler Trakya müzelerinin ortak veri tabanını oluşturmak Sınırötesi etkinlikler ve eğitim programları geliştirmek Ortak yayınlar hazırlamak Doğu Trakya müzelerinde ortak bir sunum ve sergileme stratejisi geliştirmek ve uygulamak İşbirliği Trakya müzeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı Trakyakent, RamTrakya, TrakyaPolis Cultural Heritage Without Boundaries: Balkan Museums Project Anahtar temalar: Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 87

104 KÖPRÜ Anahtar temalar: su yapıları, anıtsal mimari, restorasyon ve çevre düzenleme Amaç ve Tanım Trakya bölgesinin önemli bir mimari miras öğesi olarak; Arda, Tunca ve Ergene nehirleri üzerindeki köprü ve su kemerlerinin korunması ve tanıtılmasını amaçlayan bir programdır. Hedefler Trakya su yapılarının envanteri ve haritalarını yapmak Su yapılarının Trakya bütününde tarihsel süreç senaryosunu yazmak Köprülerin çevresinde çevre düzenleme, sağlıklaştırma, aydınlatma ve bilgilendirme çalışmaları yapmak Yayın hazırlamak Köprü ve suyollarının bölgesel tanıtım ve turizm stratejisine entegre etmek Örnek Proje Başlıkları Trakya su yapıları kültür rotası projesi Trakya köprüleri harita ve sunum levhaları projesi Köprü ve su kemerleri restorasyon projeleri İşbirliği Üniversiteler Trakyakent UNESCO Karayolları Genel Müdürlüğü Turizm Sektörü 88 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Programlar ve Projeler B.7

105 GRİD Girişimci Ruh için Destek Anahtar temalar: eğitim, yerel girişimcilik, markalaşma ve pazarlama Amaç ve Tanım Trakya nın sahip olduğu kültürel mirasa dayalı bir bölgesel kalkınmaya ulaşılması için; yerel değer odaklı ürünlerin geliştirilmesi, sunulması ve pazarlanması konularında üretici ve yatırımcılara girişimcilik eğitimleri verilmesini amaçlayan bir programdır. Hedefler Özgün yerel değerlerin artı değer yaratması için ilkeler ve yaklaşımları belirlemek Atölye temelli girişimcilik eğitimleri vermek İletişim ve pazarlama eğitimleri vermek KOBİ destekleme mekanizmaları ile finansman bulunmasını kolaylaştırmak Örnek Proje Başlıkları Ürün geliştirme atölyeleri Yerel ürünlerde bölgesel imza projesi Trakya nın yerel ürünlerini pazarlama kampanyası İşbirliği Tarihi Kentler Birliği (TKB) ÇEKÜL Akademi Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA) Sanayi ve Ticaret Odaları Özel sektör Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 89

106 STRATEJİK ÜRÜNLER ZAMAN ÇİZELGESİ İŞBİRLİĞİ VİZYON PLANI İŞBİRLİĞİ: TRAKYAKA TrakyaKent, RamTrakya, TrakyaPolis, Üniversiteler, Özel sektör BÖLGESEL AĞLAR KÜMELENME ÇALIŞMASI İŞBİRLİĞİ: TRAKYAKENT, Üniversiteler, Özel sektör, Sivil toplum kuruluşları BİZİM BÖLGE PROGRAMI İŞBİRLİĞİ: Üniversite, Sivil toplum kuruluşları, İlgili Bakanlık BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ YÖNETİM PLANI İŞBİRLİĞİ: TrakyaKent, Yerel Liderler Platformu 90 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı Programlar ve Projeler B.7

107 PROGRAM & PROJELER ZAMAN ÇİZELGESİ ATLAS TRAK BELLEK İŞBİRLİĞİ: Üniversiteler, Yerel yönetimler, İl özel idareleri İlgili Bakanlık birimleri ve koruma kurulu GRİD İŞBİRLİĞİ: Tarihi Kentler Birliği, ÇEKÜL Akademi, TRAKYAKA, Sanayi ve Ticaret Odaları, Özel sektör İŞBİRLİĞİ:İ.Ü. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Merkezi, Yerel yönetimler, Trakyakent, Üniversiteler, Arkeoloji müzeleri, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, İletişim ajansları TABYA İŞBİRLİĞİ:Edirne ve Kırklareli Belediyeleri, Trakyakent, RamTrakya, TrakyaPolis, Üniversiteler, Sivil toplum kuruluşları, Özel sektör KÖPRÜ İŞBİRLİĞİ: Üniversiteler, Trakyakent, UNESCO, Karayolları Genel Müdürlüğü, Turizm Sektörü İŞBİRLİĞİ: Trakyakent, RamTrakya, TrakyaPolis, İ.Ü. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Merkezi, Üniversitelerin Balkan Araştırma Merkezleri ve diğer ilgili bölümleri, Sivil toplum kuruluşları, Muhtarlar TOHUM İŞBİRLİĞİ: TRAKYAKA, İlgili Bakanlıklar, İl Özel İdareleri, Sivil toplum kuruluşları, Yerel üreticiler ve tarım kooperatifleri, Ziraat ve ticaret odaları MÜZE AĞI İŞBİRLİĞİ: Trakya müzeleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Trakyakent, RamTrakya, TrakyaPolis, Cultural Heritage Without Boundaries: Balkan Museums Project Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 91

108 Kültür odaklı planlama ve kalkınma konularıyla doğrudan veya dolaylı olarak ilgili kavramların araştırılması ve uluslararası yaklaşım örneklerinin incelenmesi, Yol Haritası nda buraya kadar sunulan bölge vizyonu, temel stratejiler ve Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi ni yönlendirmeleri bakımından önemlidir. Yaklaşım örnekleriyle pekiştirilen beş kavram incelemesi ve buradan çıkarılan 10 ders başlığı, Yol Haritası nın ana bölümleri ve strateji çerçevesine ek olarak sunulmuştur. 5 KAVRAM 10 DERS 92 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

109 1. YÖNETİM PLANI Bölge Yönetim Planı Bölge yönetim planı, en genel anlamıyla, bir bölgenin geleceğine dair yönleri, stratejileri ve eylem önceliklerini, belirli bir zaman çerçevesi içerisinde ve bölgesel aktörleri atayarak sunan stratejik bir çerçevedir. Plan, ilgi alanı olan konunun tüm yönlerinin yönetimiyle ilgili çözüm üretmek için, bölgesel ölçekte çeşitli aktörleri bir araya getirir ve farklı bakış açılarını, beklentileri saptamayı ve ortak bir akıl yaratmayı amaçlar. Bölgesel ölçekli yönetim planları, söz konusu bölgenin niteliklerine bağlı olarak farklı amaç ve odaklarla hazırlanabilir. Ekosistemler ve biyolojik çeşitliliğin korunması, yerel yönetimlerin ortaklığı ve kaynak paylaşımı, ekonomik kalkınma, su kaynakları yönetimi, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik gibi bazı başlıklar, bölge yönetim planı odaklarına örnek olarak gösterilebilir. Bölge yönetim planlarının mekânsal kapsamına ilişkin ise havzalar, kıyı alanları, bölgesel parklar gibi farklı nitelikteki bölgeler için yönetim planı hazırlanabilir. Bu tematik odak başlıkları ve mekânsal kapsamların tümü için genel bir yönetim planı çerçevesinin ana bileşenleri; Planlama yaklaşımı, Kamu,yerel, sivil ve özel kesimden aktörlerin tanımı, Temel yönetim hedefleri, Mevcut durum araştırması (fiziksel özellikler, idari durum, yasal araçlar vb. konularda), Olanaklar, kısıtlar ve tehdit unsurlarının tespiti, Amaç ve hedeflere yönelik ilke tanımları, Bölgesel politika, strateji ve proje tanımları, Bölgesel ölçekte öncelikli müdahale alanları, Uzun erim ve kısa erimli eylem önerilerinden oluşan etaplama, Proje aktörleri ve finansman tanımlarıdır. Bölge yönetim planının odağına bağlı olarak (örneğin kıyı bölgesi yönetim planı veya kültür odaklı yönetim planı gibi) şekillenecek bu çerçevede öncelikle ele alınması gereken konu, yönetim planını yönlendirmesi beklenen bir planlama yaklaşımının geliştirilmesi ve bu doğrultudaki aktörlerin tanımlanmasıdır. Yönetim süreci aktörlerinin katılımıyla, plana ilişkin temel hedefler ortaya konulur ve buna bağlı olarak mevcut durumun araştırılması gerekir. Yönetim konusu ve başlıklarına bağlı olarak bölgenin mevcut durumu ile ilgili toplanan verilerden elde edilen sonuçlar değerlendirilerek, olanaklar ve tehdit unsurları tespit edilir. Yönetim planının ikinci aşamasında ise bölgesel bir vizyon etrafında politika, strateji ve proje alanları belirlenir. Uzun erim ve kısa erimli eylem önerilerinden oluşan etaplama çalışması ise proje aktörleri ve finansman tanımlarını içerir. Bölge yönetim planları kültürel, doğal, sosyal ve ekonomik kaynakları açısından öne çıkan bir bölgenin nasıl yönetileceğine ilişkin esas çerçeveyi çizer. Yönetim planının genel hedefleri, bölgedeki yerel yönetimler arasında işbirliği mekanizmalarının kurulması ile kaynak ve bilgi paylaşımının sağlanmasını içerir. Bunun yanında, doğal çevrenin ve kültürel mirasın korunması, eğitim yoluyla bilinçlendirme, kaynakların etkin ve sürdürülebilir kullanımı ile katılımcılık da bölge yönetimindeki diğer temel unsurlardır. Yönetim bölgelemesi (management zoning) bölge yönetim planları için geçerli bir yöntemdir. Bu bölgeleme koruma bölgesi, sektörel gelişim bölgesi gibi tematik başlıklarla yapılabildiği gibi, idari sınırlara bağlı olarak da yapılabilmektedir. Bu sistemde, ayrı bölgeler için alt yönetim kurguları yapılır ve aktörler de bu kurguya göre yeniden belirlenir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 93

110 ÖRNEK: Kültürel ve Doğal Miras Odaklı Bölgesel Gelişim: Avustralya Murray Bölge Planı Anahtar kelimeler: kültürel miras, suyun kullanımı, tarımsal faaliyetler, küçülen kentler Bölgesel stratejik planlama çalışmaları, kültürel ve doğal mirasa sahip bölgelerin bu özelliğini, sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde bir gelişim yaklaşımıyla ele almaktadır. Murray Bölgesi için hazırlanmış stratejik plan taslağı, Trakya ile çarpıcı benzerliği açısından kültürel ve doğal mirasın sınır ötesi ilişkilerle turizm odaklı kalkınmaya yönelik değerlendirilmesi açısından incelenmiştir. Vizyon Karşılaştığı değişikliklere adapte olabilen, başarılı, esnek bir bölge Geleceğe yatırım yapan sürdürülebilir bir bölge Yaşam kalitesi yüksek, yaşanabilir ve çeşitliliği olan bir ortam sunan bir bölge Stratejiler Murray Nehri ve havzası bütünleştirici güç, turizm ise itici güç olarak belirlenmiştir. Stratejileri yönlendiren temel ilkeler şu şekilde tanımlanmıştır; Kültür ve doğa turizmi odaklı ekonomik kalkınma Doğal ve kültürel mirasın birlikte sürdürülebilirliği Sınır ötesi koordinasyon Stratejiler, ekonomik kalkınma ve turizm, doğal ve kültürel mirasın birlikte sürdürülebilirliği ve sınır ötesi işbirliği şeklinde 3 başlık altında tanımlanmıştır. Ekonomik Kalkınma ve Turizm Bölgenin karakteri ve değerleri ile bağlantılı bir sürdürülebilir turizm politikası Tarımsal arazileri, üretimi ve endüstrisini korumak ve canlandırmak, tarımsal arazi kullanımının yeni üretim biçimleri ve sektörel değişiklikler sürecine adaptasyonunun sağlanması için stratejik bir yaklaşım belirlenmesi Gelişim sürecinde nüfusun ihtiyaç duyacağı yeni iş imkanlarının yaratılması Ekonomik gelişimi ve çeşitlenmeyi destekleyecek altyapı ihtiyaçlarının bir çerçeve dahilinde belirlenmesi ve karşılanması Sınır ötesi işbirlikleri ve servis imkanlarının oluşturulması Sydney, Melbourne gibi büyük şehirlere yakınlığı ile stratejik öneme sahip bölgenin, bu fırsattan faydalanması Çevre ve Kültürel Mirasın Birlikte Sürdürülebilirliği Gelişimin, doğal ve kültürel mirası, biyolojik çeşitliliği koruyacak, baskı yaratmayacak hatta pekiştirecek şekilde kurgulanması Nehir ve kollarını çevresi ile birlikte, su kalitesini yükseltecek koruma ve yönetim anlayışı geliştirilmesi Aborijin ve Avrupa kültürlerinin arkeolojik ve kültürel mirasını koruması ve doğal kaynak yönetimi sürecine dahil edilmesi Çok aktörlü ve sınır ötesi yönetim süreçlerinin yürütülmesi Sınır Ötesi İşbirliği Murray Nehri boyunca sınırda kardeş kentlerin oluşturulması Bölgeler arası farklı kurumsal düzenlemeler yapılması ve yerel yönetimlerin birlikte çalışması Alan Yönetim Planı Yönetim alanı ; sit alanları, ören yerleri gibi doğa ve kültür varlıkları açısından zengin alanların çevreleriyle bütünlük içinde ve belirli bir vizyon çerçevesinde korunması ve yaşatılması amacıyla, merkezi ve yerel yönetim birimleri ile sivil toplumun eşgüdümünü sağlamak üzere belirlenen alanlardır. Alan yönetim planı ise yönetim alanının korunması, değerlendirilmesi ve yaşatılması amacıyla katılımcı bir ortamda, mevcut planlama ve koruma çalışmalarını da dikkate alarak hazırlanan, önerilen projelere dair uygulama etapları ve bütçe öngörülerini yapan bir stratejik çerçeve şeklinde 94 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

111 tanımlanabilir. Alan yönetim planının temel bileşenleri; Alan verisi, Değerler sistematiği, Gelecek vizyonu, Temel yönetim hedefleri, Alan stratejileri, ve Uygulama araçlarının (eylemler, etaplama, aktörler ve bütçe) belirlenmesidir. Plan kapsamında, çalışma temalarının belirlenmesi (kültür varlıklarının tipolojisi, doğal varlık envanteri gibi) ve eylem programlarının oluşturulması, yönetim planlaması sürecine dair önemli iki bileşendir. Bunun yanında, sorumlulukların tanımlanması, kaynakların dağıtımı ve ekonomik yatırımların düzenlenmesi de önemli unsurlar olarak görülür. Tüm bu konuların sonunda, alan yönetim planı, koruma ve yaşatma amaçlarına zemin oluşturacak eylem ve proje önerileri sunar. Planın imar planlarından ayrılan ve en önemli niteliklerinden biri de sürekli olarak izleme ve geri beslemelerle, mevcut değişkenlere göre yeniden ele alınmasıdır. Alan yönetiminin mekânsal boyutunda; kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu arkeolojik alanlar ve kentsel sit alanları, dünya miras alanları, ekolojik açıdan önem arz eden sulak alanlar ve doğainsan birlikteliğinin tarihsel evrimini ve onun izlerini sahneleyen kültürel peyzaj alanları gibi mekânsal bileşenler ön plana çıkmaktadır. Bunlar ve benzeri alanlar için hazırlanan yönetim planlarında, söz konusu alanın kendi özellikleri ve çevresel ilişkileri göz önünde bulundurulmalı ve planın öngöreceği koruma ve kullanım kararları bu çerçevede kurgulanmalıdır. Alan yönetim planının en temel başlıklarından biri olan kullanımın, alanın korunması ve yaşatılması önkoşuluyla nasıl gerçekleştirileceği öngörülmelidir. Alan kullanımı konusunda; yapılaşma ve arazi kullanım koşullarının belirlenmesi ile ziyaretçi kapasitesi ve çevre düzenleme projelerinin geliştirilmesi öncelikli başlıklardır. Ancak her koşulda, yönetim planı kapsamında geliştirilen strateji ve eylemlerin, alanın değerlerini koruma ve yaşatma amacıyla paralellik kurması, yani değer temelli bir yaklaşımla (value-based approach) ele alınması ve ilgili aktörlerin mutlaka tanımlanması gerekir. Bu nedenle alan ölçeğinde bir değerler analizi yapılmalı ve değer öncelikleri tartışılmalıdır. Yönetim alanının taşıdığı değerler, alanın kendine özgü niteliklerine de bağlı olarak, kültürel, arkeolojik, estetik, doğal, eğitsel, sosyal ve ekonomik değerler gibi başlıklarda tanımlanmalı ve bu konuya ilişkin bir sistematik oluşturulmalıdır. Alan yönetim planlarının tüm alan tipleri için geçerli sayılabilecek genel hedefleri şu şekilde tanımlanabilir; Alanın kendine özgü bağlamı ve değerlerini bütünlük içinde yorumlamak ve korumak Değerlerin tespiti ile yerel, ulusal ve uluslararası düzlemlerde alan envanterleri hazırlamak, eğitim ve araştırmayı teşvik etmek Yerelin katılımını sağlayarak sahiplenme ve aidiyet hissini güçlendirmek Alanı; müze ve sergi düzenlemeleri, dijital medya ürünleri ve basılı kaynaklar gibi araçlarla kamunun kullanımı ve bilgisine açmak, yaşam boyu eğitimi desteklemek Risk altındaki alanlarda, yatırımlar ve çevre kaynaklı olumsuz etkileri azaltmak Yönetimde kamusal çıkarları gözeterek, etkin kullanım, bütçe düzenlemeleri ve görev tanımlamaları yapmak ÖRNEK: Yunanistan Kültürel Operasyonel Programı Anahtar kelimeler: bilgi toplumu, bilişim teknolojileri, kültür sektörü, dijitalleşme Vizyon Bilgi toplumu gelişiminin bir parçası olarak dijital içerik ve erişimini desteklerken, önemli kültürel varlıkları iyileştirmek ve bölgeler arasında daha dengeli bir tesis yelpazesi yaratmak. Kültürel Operasyonel Programı nın doğrudan yatırım yaptığı üç odak noktası müzeler, arkeolojik sit alanları Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 95

112 ve anıtlar ile çağdaş kültürden oluşmaktadır. Proje bütçesinin büyük bir kısmı yeni ve yenilenmiş altyapı; müzeler, arkeolojik sit alanları, anıt heykeller ve çağdaş kültür tesisleri alanlarında kullanılmıştır. Stratejiler Kültürel mirasın korunması ve teşvik edilmesi Çağdaş kültürün geliştirilmesi Kültürün, kalkınmanın ve istihdamın bir aracı olarak güçlendirilmesi Bölgeler arasında kültürel tesislerin dengeli bir şekilde dağıtılması Ek olarak, bilgi toplumunun gelişimi uzun vadede rekabeti ve kamu sektöründe etkinliği arttırıcı bir kilit faktör olarak görülürken; kültürün rolü içerik kaynağı ve teknoloji becerilerini geliştirmede bir odak olarak görülmüştür. Dolayısıyla destek, kültürel sektördeki dijitalleşme, koleksiyon yönetimi, web hizmetleri ve interaktif medya alanlarında verilmiştir. Projeler, büyük ulusal müzeler ve bir dizi bölgesel müze için yeni bina ve sergileri, ziyaretçisi fazla olan veya ulaşımı zor olan arkeolojik sit alanları için tesisleri, çok amaçlı kültürel merkezleri, kitap fuarı ve festival benzeri etkinlikleri de içermektedir. 2. BÖLGESEL KALKINMA Bölgesel kalkınma, bir ülkenin sadece mekansal anlamda alt ölçeklere ayrılması değil; her bir bölgenin sahip olduğu kaynaklar, değerler ve stratejik üstünlüklerin belirlenmesi ve bu potansiyellerin diğer bölgelerle eşitsizliği giderecek ve nüfusun refah düzeyini yükseltecek şekilde değerlendirilmesidir. Tüm dünyada bölgesel kalkınmanın ana bileşeni olarak kabul edilen katılımcılık ilkesi, Türkiye de hazırlanan bölgesel planlarda hayata geçemeyen bir ilke olarak kalmıştır. Gerek bölgelerin tespiti, gerekse önceliklerin ve politikaların belirlenmesi merkez tarafından ve yerel katılımcılara danışılmadan tamamlanmıştır. Özellikle bölgelerin sınırlarının belirlenmesinde bilimsel metodlardan ziyade popülist yaklaşımlar rol oynamış ve bölgeler illerin üst ölçeği olmaktan öteye gidememiştir yılında NUTS II bölgelerinin belirlenmesi ve ardından Kalkınma Ajanslarının kurulması ile somutlaşan bölgesel kalkınma yaklaşımı, her ajansın hazırladığı bölgesel planlar ile hız kazanmıştır. Her ne kadar, NUTS II bölgeleri, coğrafi ya da fonksiyonel bölge özelliği göstermeyen istatistikî birimler olmakla eleştirilse de; Türkiye de iller ve ülke arasındaki ilk ara birim olduğu ve bölgesel kalkınmaya katılımcı ve kurumsal bir kimlik kazandırdığı için önemli bir adım sayılmaktadır. Günümüzde bölgesel kalkınma yaklaşımı daha etkin bir büyümenin gerekleri olarak bazı ekonomik ve sosyal ilkelere dayanmaktadır; Yerindenlik ilkesi doğrultusunda kurulan kamu-yerel-sivil-özel işbirlikleri kalkınma projelerinin hem daha katılımcı ve demokratik bir ortamda oluşturulmasını, hem de muhatapları tarafından sahiplenilip daha etkin uygulanmasını sağlamaktadır. Ulaşılabilirlik ise kalkınma politikalarının sonuçlarından tüm kesimlerin eşit bir şekilde faydalanmasını hedefleyen bir ilke olarak bölgesel planlara girmiştir. Küresel iklim değişikliğini önlemek ve doğal kaynaklarının tahribinin önüne geçmek amacıyla ortaya çıkan sürdürülebilirlik prensibi de kalkınma politikalarının önemli ölçütlerinden biri haline gelmiştir. Yenilikçilik, yaratıcılık ve rekabet edebilirlik ilkeleri ile bölgelerin, piyasaların giderek artan rekabet ortamında kendi özgün değerlerine dayanarak kalkınmalarını amaçlanmaktadır. 96 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

113 Sınır ötesi işbirlikleri ve bölgesel ağlar ise bölgelerin tanınırlığını ve bağlantılarını güçlendirerek sosyal sermayelerini arttırmaya yönelik adımlardır. ÖRNEK: Doğu Anadolu Turizm Geliştirme Projesi (DATUR) Anahtar kelimeler: topluluk temelli turizm, sürdürülebilirlik, katılımcılık Doğu Anadolu Turizm Geliştirme Projesi (DATUR), 2007 yılının Mart ayında yürütülmeye başlanan bir bölgesel kalkınma projesidir. Proje çerçevesinde, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Efes Pilsen işbirliği ile Çoruh Vadisi ni bir turizm destinasyonu haline getirmeyi ve bölgede yaşayan insanların yaşam düzeylerinin yükseltilmesine katkı sağlamayı amaçlayan bir program uygulanmıştır. Doğu Anadolu Bölgesi nin kuzeyinde yer alan Çoruh Vadisi nde tarıma alternatif ve aynı zamanda tarımın katma-değerini artıracak bir iktisadi faaliyet olarak topluluk-temelli turizmin geliştirilmesi, bölgesel eşitsizliklerin azaltılması ve üretilecek gelirden yöre halkının azami derecede yararlanması hedeflenmiştir. DATUR un bölgesel turizmin geliştirilmesi ve yönetilmesinde gözettiği öncelikli ilkeler; sürdürülebilirlik ve katılımcılıktır. Projenin önemli sonuçları arasında, bölgenin sahip olduğu tüm turizm zenginliklerinin bilimsel olarak belirlenmesi, turizm zenginliklerinin turizm tanıtım materyallerine dönüştürülmesi ve hedef kitle ile paylaşılması, tur operatörlerinin bölge hakkında bilgilendirilmesi ve bölgenin alternatif tur programlarına dahil edilmesi sayılabilir. Ayrıca yerel halkta turizm bilincinin gelişmesi, çok sayıda yerel insanın turizm ürünleri ve turizm becerileri konusunda eğitilmiş olması da önemli sonuçlar arasında yer almıştır. Projenin devam etmekte olan ana faaliyetlerinin başlıkları şunlardır: Çoruh Vadisi nin Turizm Ürünlerinin Geliştirilmesi ve Tanıtılması Bölgenin ve Projenin Hedef Kitleye Tanıtılması Yerelde Kapasite Geliştirme Çalışmaları ÖRNEK: URBACT Kentler arası bağlar kurarak başarı elde etmek Anahtar kelimeler: kentsel gelişme, işbirliği ağları, sürdürülebilirlik URBACT, AB nin Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu tarafından finanse edilen ve sürdürülebilir kentsel gelişmeyi destekleyen bir paylaşım ve eğitim programıdır. Program kapsamında işbirliği yapan 29 ülkeden 300 kent, kentsel sorunların çözümüne yönelik yeni ve sürdürülebilir çözümler geliştirirken, ekonomik, toplumsal ve çevresel boyutları bütünsel bir yaklaşımla ele almayı temel ilke olarak benimsemiştir. Program kapsamında yürütülen projeler, 9 ana küme altında yürütülmektedir. Bunlar: Toplumsal entegrasyon Kültürel miras ve kentsel gelişme Yoksul mahalleler İnsan gücü ve girişimcilik Yenilikçilik ve yaratıcılık Düşük karbonlu kentsel çevreler Metropoliten yönetişim Liman kentleri Kaliteli sürdürülebilir yaşam Bu başlıklar altında yürütülen her bir proje, 10 ar kenti bir araya getirerek, kentler arası tematik işbirliği ağları kurmaktadır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 97

114 ÖRNEK: INTERREG: Katılım Öncesi Yardım Aracı IPA Anahtar kelimeler: sınır ötesi işbirliği ve altyapı, çevre koruma INTERREG, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu çerçevesinde Avrupa Birliği bölgeleri arasındaki işbirliğini güçlendirmeye yönelik hibe yardımlarından oluşan bir girişimdir. Türkiye yi de kapsayan fonlar, 2007 yılı itibariyle Katılım Öncesi Yardım Aracı IPA programı kapsamına alınmıştır. IPA Programının ana eksenleri aşağıdaki gibidir: Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma Sınır Ötesi İşbirliği Bölgesel Kalkınma İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Kırsal Kalkınma Türkiye de INTERREG kapsamında başlayan ve 2007 yılı itibariyle IPA kapsamına aktarılan Bulgaristan ile Sınır Ötesi İşbirliği Programı, her iki ülke sınırında yer alan yerleşimler arasındaki yerel işbirliğini kapsamaktadır. Programın genel amacı; Türkiye-Bulgaristan arasındaki sınır bölgesinin, yerel/bölgesel kalkınma alanında sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde desteklenmesi, Sınırın her iki tarafında işbirliği ağlarının oluşturulması ve geliştirilmesi, bu ağlar ile Avrupa Birliği ağları arasında bağlantı kurulmasının teşvik edilmesidir. Programın öncelikleri sınır ötesi altyapı, çevrenin korunması, geliştirilmesi ve yönetimi, kişisel/toplumsal faaliyetlerin desteklenmesidir. ÖRNEK: INTERREG: Güney Doğu Avrupa Sınır Ötesi İşbirliği Programı SEE Anahtar kelimeler: bölgesel entegrasyon, işbirliği, ortak gelecek Program, çok karmaşık olduğu kadar içinde çeşitliliği de barındıran bir bölgede entegrasyonu arttırmak ve rekabet edebilirliği güçlendirmek üzere kurgulanmıştır. Bu bağlamda, programın dört ana öncelik ekseni; Yenilikçilik Çevre Ulaşılabilirlik Sürdürülebilir Büyüme dir. Ortak geleceğimiz için birlik sloganı altında, program katılımcısı 16 ülke, ortak projeler etrafında bir araya gelmektedir. ÖRNEK: AB Leader Kırsal Kalkınma Programı Anahtar kelimeler: katılımcılık, kırsal alanda işbirliği AB nin kırsal kalkınmayı desteklemek amacıyla oluşturulmuş Leader programları, kırsal kalkınmaya yönelik bütünleşik ve katılımcı bir yaklaşım önermiştir. Program süreç içerisinde projelerin yenilikçilik boyutuna daha fazla önem vermiştir. AB nin ortaya koyduğu öncelik temaları: Doğal ve kültürel değerlerin en iyi şekilde değerlendirilmesi Kırsal alanlarda yaşam kalitesinin arttırılması Yerel ürünlerin değerinin artması, özellikle de ortak hareket grupları sayesinde küçük üreticinin pazara ulaşmasının sağlanması Yeni teknolojiler sayesinde kırsal alanlardaki ürünlerin ve hizmetlerin daha rekabetçi olması Programın 2007 de tamamlanan son aşaması olan Leader+, üç genel eylem üzerinde kurgulanmıştır: 1. Bütünleşik arazi geliştirme stratejileri için, aşağıdan yukarı pilot uygulamaların desteklenmesi: Yerel Eylem Grupları aracılığıyla, projelerdeki katılımcıların en az yarısının özel sektör ve 98 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

115 sivil birliklerinden oluşması kriteri gözetilmiştir. 2. Kırsal alanlar arasında işbirliğini desteklemek: Koordinasyondan sorumlu yerel Eylem Grupları nın yönetiminde, bölgeler arası ve sınır ötesi kırsal alan işbirliği projeleri desteklenmiştir. 3. İşbirliği ağları kurmak: Her üye ülkede bulunan Ulusal Ağ Birimi, başarılı uygulamalarla ilgili verileri toplamak ve dağıtmaktan sorumludur. Ayrıca deneyim ve teknik destek paylaşımının organizasyonunu da yürütmüşlerdir. ÖRNEK: Kuzey İrlanda Bölgesel Kalkınma Stratejisi Anahtar kelimeler: insan odaklı gelişim, mekânsal kalkınma, entegrasyon Kuzey İrlanda Bölgesel Kalkınma Stratejisi, kapsamını arazi kullanımı ile sınırlamayarak, aynı zamanda fiziksel kalkınma politikalarının diğer konular üzerinde önemli etkileri olduğunu da göz önünde bulundurarak tasarlanmıştır. Bu nedenle strateji, Kuzey İrlanda da sürdürülebilir kalkınma ve sosyal kaynaşma hedefleri ile ilişkili olan ekonomik, sosyal, çevresel ve toplumsal konulara da eğilmektedir. Bölgesel Kalkınma Stratejisi aktivitelerin bölge içerisindeki dağılımında etkili olmaktadır. Vizyon Dışa dönük, dinamik ve yaşanabilir bir bölge ve herkes için yüksek kaliteli bir yaşam. Kılavuz İlkeler İnsan ve toplum odaklı bir yaklaşım Kaynaşmış bir toplum Rekabet edebilirlik Bölgenin gelecekteki gelişimi için entegre bir yaklaşım Mekânsal Kalkınma Stratejisi Kuzey İrlanda Mekânsal Kalkınma Stratejisi; Kentsel bağlantı noktaları (hub) ve kümelenmeler, kilit ve bağlayıcı ulaşım koridorları, liman ve hava limanlarının bulunduğu bölgesel ana Geçiş Noktaları na dayanan, bölgenin fiziksel kalkınması için geliştirilmiş bir çerçevedir. Bağlantı noktası, koridor ve geçiş noktası yaklaşımı ile amaçlanan, bölgenin gelişimi ve dengeli büyümesi; Kilit ve bağlayıcı ulaşım koridorları Belfast şehri merkezli kompakt ve dinamik metropoliten çekirdeği Canlı bir Kuzey İrlanda kırsalının gelişimi ile sağlanacaktır. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 99

116 3. ENTEGRE HAVZA YÖNETİMİ Entegre su kaynakları yönetimi yaklaşımı, sürdürülebilir ve dengeli bir yaklaşım çerçevesinde, sosyal, ekonomik ve çevresel çıkarlar göz önünde bulundurularak suyun yönetimi ve su kaynaklarının geliştirilmesini içerir. Bu kapsamda, farklı ve yarışan grup çıkarlarını, çevre koruma, su ihtiyacı ve suyun kötüye kullanımı gibi konuları değerlendirir. Entegre su kaynakları yönetimi yaklaşımı, sektörler ve ölçekler arası su yönetim koordinasyonunun sağlanmasını hedefler. Bu koordinasyon ve işlerliğin sağlanması için de ulusal politika ve yasa yapma süreçlerini, iyi yönetişimi, etkin kurumsal yapılanma ve düzenleme mekanizmalarının geliştirilmesini, çevresel etki değerlendirme, ekonomik kaynak geliştirme, iletişim, izleme ve değerlendirme sistemlerinin kurulmasını destekler. Havza örgütlenmesi, havzanın yönetiminde yer alan aktörler ve bunlar arası ilişkileri tarif eden bir kavramdır. Bu örgütlenme büyük ya da küçük ölçekli devlet kurumları, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları vb. kurumları içerebilir. Havza Yönetim Planı Havza yönetim planının temel bileşenleri; bir havzadaki ilgili tüm kesimlerin katılımıyla, doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımına yönelik ortak bir yönetim anlayışına ulaşılması ve bu yönde yapılacak faaliyetleri belirleyerek sorumlulukların tanımlanmasıdır. Aynı zamanda, havzaların fiziksel kapsamının genişliğine bağlı olarak, havza yönetim planı için doğal kaynak vurgusu oldukça yüksek bir bölgesel yönetim planı da denebilir. Planın benimsemesi gereken esas amaçlar; Doğal ve kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımı, Biyolojik çeşitlilik ve yaban hayatın korunması, Su yönetimi, Atık yönetimi, Alan kullanım ölçütlerinin belirlenmesi, Sektörel müdahale ve etkilerin kontrol altına alınmasıdır. Bu etkenlerin belirli ve etkin bir düzen içinde geliştirilmesi ve geleceğe taşınması ise bir havza yönetim planı için önkoşuldur. Bahsedilen etkin düzen, havzanın mevcut durumu ve gereksinimleri doğrultusunda kaynakların akılcı kullanımına ve aktörler arası işbirliği ve eşgüdüme temel oluşturur. Plan, sürekli izleme ve değerlendirme ile süreç içinde değişen önceliklere göre revize edilmeyi gerektirir. Aynı zamanda, havza yönetim sınırları içerisinde kalan idari birimlerin planlama çalışmaları ve ulusal/uluslar arası kalkınma planlarıyla uyumluluk göstermelidir. Havza eko-sistemleri ve dolayısıyla doğanın kendini yenileme süreci, insan faaliyetleri, tarım, madencilik, turizm, sanayi gibi sektörel faaliyetler, kentleşme ve arazi kullanımları gibi çeşitli dış etkenlerin olumsuz etkileri nedeniyle gerilemektedir. Bu durumda, bir havza yönetim planının, koruma-kullanma dengesini optimize ederek, doğal kaynaklar üzerindeki baskı ve tahribatı en aza indirgemesi gerekmektedir. Havza yönetiminde söz konusu olan hassas ve öncelikli sistemler olduğundan, genel planlama ve yönetim süreçlerinden farklı bir anlayışın geliştirilmesi önemlidir. Yönetim süreci mutlaka katılımcı bir ortamda sürdürülmeli, gerekli etki değerlendirmelerinin yapılması sonucunda zaman temelli strateji ve eylem alanları belirlenmelidir. Havza yönetim sürecinin temel aşamaları; Havza ölçeğinde ortak bir vizyon geliştirilmesi, 100 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

117 Entegre havza yönetimine ilişkin hedeflerin belirlenmesi, Mevcut durumun araştırılması ve doğal kaynaklara ilişkin etki değerlendirmesi, Kişiler ve kurumlar arasındaki işbirliği ve eşgüdüm mekanizmalarının geliştirilmesi, Havza örgütlenme modellerinin geliştirilmesi, Eylem ve projelerin gerçekleştirilmesine yönelik parasal kaynak stratejilerinin tanımlanması ve, Uygulama ve izleme süreçleridir. Havza yönetiminde ilgili aktörlerin işbirliği ve eşgüdümünün gerekliliği en önemli unsurlardan biridir. Bu durum, ulusal ve yerel ölçekteki protokoller, proje komiteleri ve havza birlikleri yoluyla sağlanabilir. İlgili yerel birimler, bu yapılar içerisinde planlama, uygulama ve izleme süreçlerini devam ettirmek amacıyla finansal ve teknik güçlerini birleştirmeli, havza ölçeğinde bir görev dağılımıyla yönetimi etkin kılmalıdır. Sınırları Aşan Sular İçin İşbirliği Doğal sınırlar olarak havzalar yönetsel sınırları aşmaktadırlar. Bu bakımdan havzaların yönetiminde, nehirler için akış yönleri, göller ve yeraltı kaynak suları için bölgeler olmak üzere, havzaların oluşturduğu sistemler göz önünde bulundurulmalıdır. Diğer bir deyişle, ulusal politikaların yanı sıra sınır aşan sulara yönelik uluslararası anlaşmalar ve bölgesel sözleşmeler de havza yönetimi için çerçeve belirlenmesinde söz sahibidir. Sınırları aşan havza yönetimi, karmaşık politik ve yasal süreçler ve sivil toplumun koordinasyonunun yanı sıra arazi kullanımı, sektörel politikalar ve mekânsal politikalar ile de uyumlaştırılmalıdır. Bunun yapılması için dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir: Fayda ve Maliyetlerin Paylaşımı: Fayda ve maliyetlerin paylaşımı ve çıkarların ortaklaştırılması iyi bir işbirliği için en önemli önkoşullardan biridir. Yasal Araçlar: Sınırları aşan suların yönetiminde, sınır ötesi ve bölgesel düzeyde kalıcı bir işbirliğinin sağlanması için, kıyıdaş devletlere ve ortak kurumlara büyük görevler düşmektedir. Bu kurumlar, koordinasyon ve danışmanlık, ortak politikalar ve stratejiler geliştirme ve uygulama, anlaşmazlıkların çözümü, izleme ve raporlama gibi faaliyetleri üstlenmelidirler. Entegre Bir Yaklaşım: Çeşitlilik ve esneklik prensipleri çerçevesinde farklı senaryoların yönetim süreci içinde değerlendirilmesi ve sektör politikalarına duyarlı bir yönetim ve planlama yaklaşımı, havza yönetim süreçlerinde entegre yaklaşım için temel oluşturmaktadır. Bilgi Değişimi ve İzleme-Değerlendirme: Su kaynaklarının değerlendirilmesi için ortaklaştırılmış politika ve stratejiler ile bunların uygulamaya konması kadar, sürdürülebilirliklerinin sağlanması için de iyi bir izleme ve değerlendirme süreci şarttır. Bu da veri toplanması ve yönetimi ile düzenli raporlarla aktarımını gerektirir. Bu bağlamda, kıyıdaş ülkeler arası bilginin ve verinin değişimi yönetim süreçleri için önem arz etmektedir. Katılımcı Bir Yaklaşım: Paydaş katılımı, şeffaflık ve sahiplenmenin bir önkoşulu olarak, her ölçekte uyumlaştırmanın sağlanması için esastır. Finansman: Yukarıda bahsedilen tüm süreçlerin gerçekleştirilmesi uygun finansman kaynaklarının geliştirilmesine bağlıdır. Bu noktada ulusal finansman kaynaklarının yanı sıra ortak kurumların finansman geliştirme konusunda özel çabaları gereklidir. ÖRNEK: Tuna Nehri Havza Yönetim Planı Anahtar kelimeler: artak değerler, su yönetimi, katılımcılık Bölgeyi birleştirmek, güçlendirmek, refahı artırmak ve çevreyi korumak stratejik hedefleriyle yola çıkan Danube Ortaklığı kapsamında Tuna Nehri Havza Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 101

118 Yönetim Planı hazırlanmıştır. Ortak değer ve ilkeler etrafında örgütlenmeyi planlayan Tuna Nehri Havza Yönetim Planı, önemli su yönetimi sorunları ve sınır ötesi sorunlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bunlar: Organik maddelerin yarattığı kirlilik Besinlerin yarattığı kirlilik Tehlikeli maddelerin yarattığı kirlilik Hidromorfolojik değişiklikler Plan, her önemli su yönetimi sorunu için vizyon ve hedefler ve ortak program ölçütleri getirmektedir. Bunun çerçevesi ise aşağıdakiler kapsamında yapılmaktadır: Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifinin uygulanmasına yönelik mevcut durum değerlendirmesi Su kullanımının ekonomik analizi İklim değişikliği ve su miktarı değerlendirmesi Katılımlı danışma süreci Koruma alanlarının envanterleri ÖRNEK: Karadeniz Kültür Canlandırma Programı Anahtar kelimeler: kültürel canlandırma, toplumsal ortaklık, yerel kültür, havza yönetimi Karadeniz Kültür Canlandırma Programı, Karadeniz Havzası nda Yaratıcı Hedef Yönetimi İçin Ortak Kültürel Özellikleri Harekete Geçirilmesi Pilot Modeli- BS CAP projesi, havzada ortak kültürel çevrenin korunması için kültürel ve eğitimsel teşebbüslerin desteklenmesi ve Karadeniz Havzası toplumlarında kültürel ağ ve eğitimsel değişimin teşvik edilmesi çerçevesinde uygulanmaktadır. Karadeniz Havzası Programı Avrupa Birliği, (ENPI) Avrupa Komşuluk ve Ortaklık Aracı ve (IPA) Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı tarafından hibe edilir. Proje, havza içinde 5 model bölgenin kültürel mirası üzerinde çalışarak ve bu mirası tanıtarak, bir uluslararası disiplin yaklaşımı olarak kültürel canlandırma kavramını tanıtır. Bu bağlamda, sosyal bilimlerde öğrencilerin kapasitelerini arttırmak ve bölgedeki yerel mirasa dayalı ürünlerini geliştirmek için ortak bir eğitim programı geliştirilecek ve tanıtılacaktır. Vizyon Yerel kültürel kaynakları ve eğitimi harekete geçirme yolu ile Karadeniz Havzası nda ortak kültürel bir çevre oluşturmak için toplumsal ortaklığa katkıda bulunmaktır. Hedefler Kültür ve eğitim kurumlarının deneyim ve başarılı uygulamalarının paylaşılmasıyla Karadeniz Havzası ndaki 5 bölge içinde bulunan kültürel mirasın ortak özelliklerinin belirlenmesi, tanımlanması ve tanıtılmasıdır. Program hedefi Karadeniz Havzası nda bulunan somut ve somut olmayan kültürel mirasın tanıtılması için disiplinler arası bir eğitim programının geliştirilmesi ve uygulanmasıdır. Programın tanıtımı için resmi ve resmi olmayan eğitim kurumları arasında ve kültürel yönetimin yerel kapasitesini arttırmak amacıyla bir iletişim ağı oluşturulcaktır. İşbirliği Program kapsamında işbirliği çerçevesine alınan ülkeler; Bulgaristan, Türkiye, Romanya, Ermenistan ve Gürcistan dır. 102 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

119 4. KÜLTÜREL MİRAS Kültürel miras, topluluklar tarafından geliştirilen yaşam biçimlerini tanımlayan mekanlar, objeler, sanatsal ifade biçimleri, gelenekler, görenek ve değerleri kapsayan ve geçmiş nesillerden devralınan değerlerdir. Kültürel kimliğin bir parçası olduğu için tanımlanması ve yarına aktarılması gereklidir. Kültürel mirasın geleceğe taşınmasını amaçlayan eylem ise koruma olarak tanımlanabilir. Kültürel miras kavramı; somut kültürel miras, somut olmayan kültürel miras ve doğal miras başlıklarında ele alınabilir. Kültürel mirasın bölgesel ölçekte korunması kapsamında yürütülen ulusal ve uluslararası programlar, geniş kapsamlı kalkınma programlarının bir alt başlığı olarak yürütülmüştür. Söz konusu programların ana hedefi, ortak değerleri paylaşan kentleri ve paydaşları, ortak hedefler doğrultusunda işbirliği yapmaya teşvik etmek ve bölgesel ölçekte sürdürülebilir kalkınmayı elde etmektir. Ortak doğal ve kültürel değerlerin etrafında kurulan işbirlikleri, ekolojik çeşitliliğin korunması, ekolojik ve kültürel değerlerin kalkınmayla entegrasyonunu sağlayacak projeleri hayata geçirmek için işbirliği ağları kurmaktadır. ÖRNEK: LancewadPlan Projesi Anahtar kelimeler: ortak sınır ötesi peyzaj, yaşayan peyzaj, ortak strateji, sektörel entegrasyon Wadden Denizi, Kuzey Denizi nin güneydoğusunda yer alan ve İngiltere, Hollanda ve Danimarka nın sınır verdiği bir gelgit bölgesidir. Çamurlu ve sulak alanlardan oluşan bölge, biyolojik çeşitlilik bakımından çok zengindir. Wadden Denizi Bölgesi, geniş meralar, tarihi deniz surları ve suyolları, çiftlikler, kiliseler ve insan yapımı tepelerin de algılandığı eşsiz bir kültürel peyzaja sahiptir. Hızlı bir kentleşmeye sahne olan bölgede, peyzajın ve kültürel mirasın korunması ile ekonomik büyüme arasındaki dengenin bulunması öncelikli konudur. Bölge 2009 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi ne alınmıştır yılları arasında AB nin de finansman sağladığı LancewadPlan Projesi çerçevesinde bölgenin peyzaj değerleri ve kültürel varlıklarının envanteri ve çeşitli peyzaj değerlerinin tanımlamaları yapılmıştır. Projenin en önemli uzun vadeli sonuçlarından birisi, Wadden Denizi nin korunmasına yönelik Üç Taraflı İşbirliği politikalarına girdi oluşturacak olmasıdır. Hedef LancewadPlan projesinin hedefi, kamu ve sivil kesimlerin işbirliği çerçevesinde, Wadden Denizi Bölgesi nin ortak sınır ötesi peyzajı ve kültürel mirasının gelişimi, yönetimi ve sürdürülebilir kullanımını geliştirmektir. Stratejiler Katılımcı ve çok disiplinli planlama süreci esnasında sorumlu kurumlardan, sivil kesimlerden ve koruma, planlama, ziraat ve çevre konularında çalışan uzmanlardan görüş alınmıştır. Ortak sınır ötesi strateji Wadden Denizi Bölgesi nin peyzaj ve kültürel miras değerleri üç ülkenin sınırlarına girdiğinden, projenin en önemli odağı sınır ötesi işbirliği boyutudur. Sınır ötesi bütünleşik strateji ve yönetim planının hazırlanması, bölgenin kültürel peyzaj potansiyellerin ve zayıf yönlerin değerlendirilmesi, iyi uygulamalar kılavuzunun hazırlanması ancak sınır ötesi bir çerçevede mümkün olabilmiştir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 103

120 Sektörler arası entegrasyon Kültürel peyzaj ve miras değerlerinin mekânsal ve sektörel politikalarla entegrasyonunu sağlamak için, sektörler arası entegrasyonun kaçınılmaz olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda, proje kapsamında sektörel, bilimsel, idari ve siyasi boyutların arasında köprülerin kurulması projenin önemli stratejileri arasında yer almıştır. Faaliyetler ve Sonuçlar LancewadPlan projesinin sonucunda, Wadden Denizi Bölgesi nin ortak peyzajı ve kültürel mirasına yönelik bütünleşik bir yönetim ve gelişim planı ile Yaşayan Tarihi Peyzaj ortak stratejisi ortaya çıkmıştır. Pilot projeler sayesinde kültürel planların bölgesel ölçeğe taşınması sağlanmıştır. Mekânsal gelişme Kültürel peyzaj ve miras değerlerinin korunması ve geliştirilmesi yolundaki en önemli araçlardan birisinin mekânsal planlama olduğu ilkesinden yola çıkarak, Wadden Denizi ortak projesi dışında, bölgesel kültürel miras planlarının yapılması da öngörülmüştür. Bu planlar kapsamında kültürel değerlerin envanteri ve bir kültürel atlas hazırlanmıştır. Bölgesel planların sentezi, Wadden Denizi Bölgesi nin kültürel karakterine ilişkin bir genel görünüm sunmakta ve potansiyel gelişim alanlarını öne çıkarmaktadır. Proje sonucunda, Wadden Denizi Bölgesi nin kültürel mirasının yönetimini etkileyen konuların özetini ve bölgenin başarılı uygulamalarını sergileyen projeleri sunan detaylı bir iyi uygulamalar kılavuzu hazırlanmıştır. Kılavuz, bölgenin peyzaj ve kültürel değerlerinin korunması ve geliştirilmesine ilişkin tüm ilgili kesimlerin dikkatine sunulmuştur. ÖRNEK: GAP Bölgesi nde Kültürel Mirası Geliştirme Programı Anahtar kelimeler: kültürel miras, eğitim, sürdürülebilir koruma, sürdürülebilir turizm AB tarafından finanse edilen Güneydoğu Anadolu Kültürel Mirasın Korunması ve Turizmin Geliştirilmesi Planı ( )nın genel amacı, kültürel miras geliştirme girişimlerinin teşvik edilmesi yoluyla, Türkiye nin GAP Bölgesi nde yaşayan nüfusun ekonomik ve sosyal koşullarının iyileştirilmesidir. Programın özel hedefi ise, sağlanan fonların AB esaslarına göre kullanımı konusunda Türk yetkililerinin proje geliştirme ve yönetme kapasitesini geliştirmektir. GAP Bölgesi nde yer alan 9 ilin (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Kilis, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak) kamu - yerel - sivil - özel kesimlerini ve üniversitelerini kapsayan program çerçevesinde, aşağıdaki beş amaç altında belirlenen hedefler, stratejiler ve eylemler tanımlanmıştır: Amaç 1: Kültürel mirası sürdürülebilir koruma politikaları ile entegre bir şekilde korumak ve değerlendirmek. Amaç 2: Bölgenin kültürel miras açısından taşıdığı önemi hakkında, bölge insanlarını ve ziyaretçilerini eğitmek ve bilgilendirmek. Amaç 3: Benzersiz kültürel mirası tanıtmak ve insanları bunları paylaşmaya davet etmek. Amaç 4: Kamu ve özel sektörü bölgenin mevcut değerlerini güçlendirmeye, fiziksel ve insan kaynaklarına yatırım yapmaya teşvik etmek. Amaç 5: Bu amaçlara ulaşmak için geçerli tüm ortaklıkları koordine ve teşvik etmek. Amaç 6: Bölge ve il seviyesinde kültürel mirası sürdürülebilir koruma ve turizm politikaları kapsamında yönetmek için mali mekanizmaları belirlemek. Programın hibe programı kapsamında, yerel girişimlerin sunduğu projelere 12 milyon EURO tutarında hibe yardımı sağlanmış, ayrıca kültürel mirasın geliştirilmesine yönelik çabaların sürdürülebilirliğine yönelik olarak bölge içindeki ve dışındaki tüm paydaşların katıldığı katılımcı bir yaklaşımla, Entegre Stratejik Eylem Planı oluşturulmuştur. Plan, sürdürülebilir kalkınma, bölgesel farklılıkların azaltılması ve istihdamın artırılması gibi ulusal hedeflerin gerçekleşmesini desteklemeyi öngörmüştür. 104 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

121 5. KÜLTÜREL HARİTALAMA Kültürel Haritalama, kültürel kaynakları tanımlayıcı, sınıflandırıcı bir sistematik yaklaşımdır. Analitik ve sentezleyici bilgilerin toplanması ve bu bilgilerin, örüntülerin kavranması, odaklanan alana özgü farklılıkların ortaya konulması, kültürel kaynakların görselleştirilmesi ve çapraz sorgular için kullanılmasını sağlayan bir süreçtir. Kültürel kaynaklar temelde ikiye ayrılır: Somut kültürel kaynaklar: Bu tip kültürel kaynakların tanımlanması ve kayıt altına alınması coğrafi bilgi sistemleri ile oluşturulmaktadır. Somut olmayan kültürel kaynaklar: Keşif, gözlem ve mülakat yolu ile toplumu tanımlayıcı ve farklılıklarını belirleyici niteliklerinin değerlendirilmesi. Kurumlardaki genel problem genellikle bilgiye sahip olunmaması değildir. Kurumlar tarafından toplanan bilgiler farklı amaç ve farklı yöntemler ile oluşturulur. Bu anlamda kültürel haritalama sürecini en önemli noktası kültürel kaynak ağının oluşturulmasıdır. İlk aşamada farklı kaynaklardan toplanan bilgilerin ortak bir dilde bütünleştirilmesi, kodlanması gerekmektedir. Bu bilgiler daha sonra eklentilere açık biçimde düzenlenmektedir. Yararları şu şekilde sıralanabilir; Bilgi kapasitesini geliştirmek Bilinmeyen enformasyonların ortaya çıkmasını sağlamak Ağların ve merkezlerin tanımlanmasını sağlamak Güncel durum hakkında bilgilendirme sağlamak Gelecek ile ilgili fikirler vermek Kültürel haritalama sürecinin temel yapıtaşı olan kültür envanterinin belirli bir düzen içinde kurgulanması gerekmektedir. ÖRNEK: Oresund Bölgesinde Kültürel Kimlik, Kültürel Haritalama ve Planlama Anahtar kelimeler: kültürel planlama, kültürel haritalama, kültürel strateji Projenin amacı, İsveç ve Danimarka daki bölgesel paydaşlar ve eğitim kurumları ile birlikte kültürel haritalama ve planlamada Oresund Bölgesi ortak eğitim modeli oluşturmak olarak tanımlanmıştır. Temel Hedefler Oresund bölgesi için kültürel haritalama ve planlama konusunda ortak eğitim çalışması gerçekleştirilmesi, 7 pilot belediyede kültürel haritalamaya ve planlamaya odaklanılması. Eylemler Kültür, Turizm ve Endüstri + Kültürel Çeşitlilik modeli metod olarak test edilecektir. Oresund bölgesindeki belediyelerde minimum 4 adet kültürel haritalama ve planlama çalışması uygulanacaktır. Kültürel haritalama ve planlama yapılan belediyelerde kültürel projeler uygulanacaktır. Uygulama süresince sürekli denetleme ve düzenleme gerçekleştirilecektir. En tutarlı pratik, bölgede ve komşu bölgelerde kullanılacaktır. Oresund bölgesinde kültürel haritalama yöntemleri, web platformu ve envanter geliştirilecektir. İşbirliği Projenin daha etkin çalışması için eğitim konuları üç tema altında toplanmıştır; kültürel çeşitlilik/göçmenler, turizm, iş yeniliği. Her tema için proje koordinatörleri ve bu koordinatörlerden sorumlu proje liderleri görevlendirilmiştir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 105

122 Örneklerden Alınan 10 Ders Trakya Bölgesi sahip olduğu kültürel ve doğal kaynaklar açısından zengin bir çeşitlilik sunmaktadır. Yaklaşım örneklerinin seçiminde, Trakya Bölgesi ile benzer özellikler taşıyan bölgesel çalışmalara odaklanılmıştır. Bu örneklerin, kültür ve doğa odaklı yaklaşımları incelenmiş, Trakya nın geleceği için yapılacak çalışma ve tartışmaları yönlendirebilecek 10 temel kavram üzerinde durulmuştur. 1. Vizyon 2. Tema 3. Planlama stratejileri 4. Kültüre odaklanmak 5. Doğaya odaklanmak 6. Aidiyet 7. Koruma 8. Kalkınma 9. İşbirliği 10.Katılım 1. Vizyon İncelenen yaklaşım örneklerinde, ortak bir vizyonun geliştirilmesi temel özelliklerden biridir. Bölgenin sahip olduğu kültürel ve doğal mirasın geleceğine ilişkin esas amacı açıklayan ve paydaşlar tarafından benimsenmiş bir vizyon belirlenmesi bölgesel planlama çalışmalarının ön koşuludur. Vizyon ifadeleri genellikle net ve anlaşılabilir şekilde kurgulanmaktadır. 2. Tema Bölgeler içindeki farklı nitelikli alanlar için stratejik temalar belirlenmesi, bölgesel planlama çalışmalarının hedef ve stratejilerini yönlendirmesi amacıyla önemlidir. Bölge bileşenlerinin farklılıklarının ve çeşitliliğinin tanımlanmasını sağlayan temalar, kültür kavramı odağında geliştirilmektedir. 3. Planlama Stratejileri Belirlenen vizyon doğrultusunda ve hedeflerle uyumlu planlama stratejilerinin tanımlanması bölgesel planlama çalışmalarının temel bileşenlerinden biridir. Kültür odaklı planlama çalışmalarında stratejiler öncelikle kültür ve doğa mirasının sürdürülmesi konusunda tanımlanmaktadır. Bunun yanında, ulaşılabilirlik, işbirliği, toplumsal gelişme, yaratıcılık, mekânsal kurgu, sektörel yapılanma planlama stratejilerini yönlendiren temel kavramlardır. 4. Kültüre Odaklanmak Kültür varlıkları ve tarihsel derinlik açısından zengin bölgeler için kültür kavramını odak noktası olarak görmek ve planlama stratejilerini bu doğrultuda kurmak gereklidir. Bölgesel kalkınmanın, kültürel kaynaklar ve kültürel peyzajın değerlendirilmesi yoluyla elde edilmesi tüm paydaşlar tarafından temel hedeflerden biri olarak benimsenmektedir. 5. Doğaya Odaklanmak Bölgenin sahip olduğu doğal kaynakların korunması ve sürdürülmesi, planlama stratejilerini yönlendiren temel konulardan biridir. Yaşanabilir bölgeler ve mekanlar elde etmek amacıyla, doğaya odaklanmak bölgesel planlamadaki öncelikli yaklaşımlardan biri olarak kabul edilmektedir. 106 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı 5 Kavram, 10 Ders B.8

123 6. Aidiyet Bölgede yaşayanların refah düzeylerinin arttırılması, yaklaşım örneklerinin ortak hedeflerinden biri olarak görülmektedir. Bilinçlendirme ve eğitim vurgularının yanında, yaşanılan mekâna ve kültürüne karşı beslenen aidiyet hissinin kuvvetlendirilmesi önem kazanır. Ayrıca, bölgenin geleceğine ilişkin karar süreçlerinde söz hakkına sahip olmak amacıyla, yerel halkta katılımcılık ruhunun geliştirilmesi de benimsenen hedeflerden biridir. 7. Koruma Kültürel ve doğal açıdan çeşitlilik sunan bölge planlama örneklerinin tümünde, planlama yaklaşımı koruma ilkesi üzerinde şekillendirilmektedir. Kültürel mirasın korunması, strateji ve hedefler ile eylem alanlarını yönlendiren esas ilkedir. Sektörel gelişim ve faaliyetlerin, kültürel ve doğal kaynakların korunması, sürdürülmesi üzerindeki etkilerini dengelemek, stratejilerden biri olarak tanımlanmaktadır. 8. Kalkınma Kültürün kalkınmada temel bir kaynak olarak kabul edilmesi, çeşitlilik açısından zengin bölgelerde değerlerin geleceğe taşınması ve yaşanabilir çevreler yaratılabilmesi açısından kaçınılmazdır. Bölgesel planlamada ekonomik kalkınma ilkesi, bölgenin sahip olduğu kültürel ve doğal kaynakların değerlendirilmesi ve dengeli kullanımı üzerine kurulmaktadır. Bu doğrultuda, bölgesel kaynaklar üzerinde şekillenen yeni stratejik sektörler tanımlanmaktadır. 9. İşbirliği Bölgesel planlama ve yönetim çalışmalarının ortak noktalarından biri, ilgili aktörlerin katılımının önemsenmesi ve işbirliği ortamlarının yaratılması hedefidir. Yerel yöneticiler ve kurumlar arası işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesi, bölgesel planlamadaki önemli unsurlardan biri olarak kabul görür. Bu sayede, söz konusu bölgede yaşayan, çalışan ve paylaşan kesimlerin gelecek kurgusunda ortak bir yer edinmeleri hedeflenir. 10. Katılım Kültür ve doğa odaklı planlama yaklaşım örneklerinde benimsenen ortak noktalardan biri de katılımcılığın arttırılmasıdır. Program stratejilerinden biri mutlaka bu yönde tanımlanmakta, planlanan bölgenin geleceğine dair karar süreçlerinde yaşayanlar ve yöneticilerin söz hakkı almaları ve geniş katılımlı ortamların yaratılması önemsenmektedir. Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 107

124 UZUNKÖPRÜ TKB BÖLGE TOPLANTISI KATILIMCI LİSTESİ EDİRNE : Gökhan Sözer Edirne Valisi Hakan Inci Belediye Başkan Vekili Ahmet Çayir Enez Belediye Başkanı Oğuz Tekin Havsa Belediye Başkanı Mehmet Karagöz Ipsala Belediye Başkanı Av. Enis Işbilen Uzunköprü Belediye Başkanı Uğur Kolsuz Uzunköprü Kaymakamı Nusret Uybaş Il Genel Meclisi Başkanı Mehmet Al Il Genel Meclis Üyesi Metin Aral Il Genel Meclis Üyesi Melih Akin Il Genel Meclis Üyesi Nedret Akbulut Il Genel Meclis Üyesi Ahmet Çetin Il Özel Idare Genel Sekreteri Hayati Binler Vakıflar Bölge Müdürü H. Gül Gökçek Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu Hasan Karakaya Edirne Müzesi Müdürü Utku Suna Selimiye Vakıf Müzesi Müdürü Atilla Ergin Mimarlar Odası Güngör Mazlum Yerel Tarih Grubu Olga Turgut Erdemir Etur Dilek Özden Garip Etur Cemile Canan Güneş Etur Burcu Soylu Etur Serap Kefil Ayaz Etur Ali Çitak Fotoğraf Sanatçısı Namık Kemal Döleneken Edirne Belediyesi Meclis Üyesi Sedat Kuru Enez Belediyesi Serap Kuru Edirne Belediyesi Mehmet Tan ÇEKÜL Vakfı Trakya Bölge Sorumlusu Yrd.Doç. Dr. Ahmet Yaraş Arkeolog Turgut Çakir Mimar Ahmet Yilmaz Mimar Muarrem Aytekin TCDD Kadir Kaşkaval Uzunköprü Belediyesi Ahmet Yalçın Kapsiz Uzunköprü Belediyesi Hüsamettin Çotra Uzunköprü Belediyesi Hüseyin Ergönül Uzunköprü Belediyesi Fikret Düzenli Uzunköprü Belediyesi Inanç Sülüş Uzunköprü Belediyesi Feridun Özkan Uzunköprü Belediyesi Bülent Ceylan Uzunköprü Belediyesi Yusuf Ziya Yalniz Uzunköprü Belediyesi Kamil Yildizparlak Uzunköprü Belediyesi Harun Üzrek Uzunköprü Belediyesi Hacer Doğrugüven Uzunköprü Belediyesi Mehmet Arda Uzunköprü Belediyesi Ümit Gür Uzunköprü Belediyesi Erdoğan Ceylan Uzunköprü Belediyesi Tülay Hoşgör Mimar Çağatay Yilmaz Mimar Ibrahim Akalin Ticaret Ve Sanayi Odası Başkanı Rahmi Eren Ticaret Borsası Başkanı Ercan Çobanoğlu Uzunköprü Eski Belediye Başkanı TEKİRDAĞ : Dr. Adem Dalgiç Tekirdağ Belediye Başkanı Mustafa Masatli Tekirdağ Vali Yardımcısı Orhan Perçinoğlu Tekirdağ Il Genel Meclisi Başkanı Mehmet Gökay Üstün Tekirdağ Il Özel Idare Genel Sekreteri KIRKLARELİ: Cavit Çağlayan Kırklareli Belediye Başkanı Selçuk Yilmaz Vize Belediye Başkanı Tuna Soykan Kırklareli Il Genel Meclisi Başkanı Raif Kelep Kırklareli Il Özel Idare Genel Sekreteri Nalan Güven Kırklareli Müze Müdürü Prof. Dr. Mustafa Aykaç Kırklareli Üniversitesi Rektörü Dr. Özkan Ertuğrul Vize Kazı Başkanı ANKARA: Ece Yiğit Kültür Ve Turizm Bakanlığı Dış Ilişkiler TARİHİ KENTLER BİRLİĞİ: Dr. Asım Güzelbey TKB Başkanı Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün TKB Encümen Muğla Belediye Başkanı Ismail Ünal TKB Encümen Beşiktaş Belediye Başkanı Sezer Cihan TKB Genel Sekreteri - Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Imar Ve Şehircilik Daire Başkanı Mustafa Taşkin TKB Yazı Işleri Müdürü Gürcan Senem TKB ÇEKÜL VAKFI : Prof. Dr. Metin Sözen ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Ece Müftüoğlu ÇEKÜL Vakfı Genel Sekreteri Yonca Morali ÇEKÜL Vakfı - Örgütlenme Koordinatörü Nilüfer Misischi ÇEKÜL Vakfı - Yayın Iletişim Şirin Singin Yilmaz ÇEKÜL Vakfı - Yayın Iletişim Hurşit Arslan ÇEKÜL Vakfı - Örgütlenme Sevil Şeten ÇEKÜL Vakfı- Şehir Plancısı Alp Arisoy ÇEKÜL Vakfı- Mimar Nadir Mutluer ÇEKÜL Vakfı - Tasarım Zafer Okuducu ÇEKÜL Gaziantep Temsilcisi A. Faruk Göksu ÇEKÜL Gönüllüsü - Şehir Plancısı Sıla Akalp ÇEKÜL Vakfı - Şehir Plancısı Timur Çelik ÇEKÜL Vakfı - Mimar Didem Çakar ÇEKÜL Akademi Koordinatörü BASIN: Rahmi Cinokur Anadolu Ajansı Mehmet Ali Ay Anadolu Ajansı Recep Dural Rumeli Tv Adnan Karakaya Adalet Gazetesi Muazzez Aslan Adalet Gazetesi Ahmet Öztaş Adalet Gazetesi Adem Özsoy Uzunköprü Gazetesi Okan Yavaşer Uzunköprü Gazetesi Barış Ulusoylu Uzunköprü Gazetesi Ismet Yaraşir Gürses Gazetesi Bekir Çalimli Gürses Gazetesi Mustafa Yaraşir Barış Gazetesi Çağatay Yaraşir Barış Gazetesi Selim Bekar Hür Gazete Tunay Özdemir Hür Gazete Yeşim Türkeli Hür Gazete Nazmi Metin Ses Gazetesi Sami Kuşlu Ses Gazetesi 108 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

125 Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 109

126 KIRKLARELİ BÖLGE ÇALIŞTAYI KATILIMCI LİSTESİ KIRKLARELİ: Mustafa Yaman Kırklareli Valisi Cavit Çağlayan Kırklareli Belediye Başkanı Serap Olcan Kırklareli Valiliği Yazı İşleri Müdürü Mesut Özenen Kırklareli İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü Ruhi Eray Kırklareli Valiliği Ünal Başkur Kırklareli Belediye Başkan Yardımcısı Onur Koçtürk Kırklareli Belediyesi Özel Kalem Müdürü Münür Saygı Kırklareli Kent Konseyi Başkanı Göksal Çinem Kırklareli Kent Konseyi Hakan Konyar Kırklareli Kent Konseyi Kültür Sanat Çalışma Grubu Nurdan Güven Kırklareli Kent Konseyi Kültür Sanat Çalışma Grubu Mehmet Çevik Kırklareli Belediyesi Timur Şen Kırklareli Belediyesi Nurgün Tunçol Kırklareli Belediyesi / Ziraat Mühendisi Yeşim Altın Kırklareli Belediyesi Çağrı Şaylan Kırklareli Belediyesi Volkan Eren Kırklareli Belediyesi Selçuk Yılmaz Vize Belediye Başkanı Sedat Kırat Vize Belediyesi Elif Duraklı Vize Belediyesi M. Hakan Yılmaz Vize Belediyesi Koray Kantürer Vize Belediyesi M. Asım Alkan Babaeski Kaymakamı İdris Koç Pehlivanköy Kaymakamı Kaya Çelik Demirköy Kaymakamı İbrahim Korkmaz Kırklareli İl Milli Eğitim Müdürü İsa Memiç Kırklareli İl Dernekler Müdürü M. Mustafa Saymaz Kırklareli İl Sağlık Müdürü Mehmet Özcan Kırklareli İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdür Yardımcısı Öbeydullah Özcanan Kırklareli İl Aile ve Sosyal Politikalar Müdür Yardımcısı Fikret Macit Kırklareli İl Kültür Turizm Müdür Vekili Ertuğrul Atasoy Kırklareli İl Afet ve Acil Durum Müdür Vekili İsa Saim Kırklareli Lüleburgaz Müftüsü Şaban Yurdakul Kırklareli Pınar Mahallesi Muhtarı Gürsel Yılmaz Kırklareli Bademlik Mahallesi Muhtarı Filiz İhtiyar Kırklareli Orman Su İşleri Zafer Kamay Kırklareli Orman ve Su İşleri Raif Kelep Kırklareli İl Özel İdaresi Aysel Özşahin Kırklareli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Filiz Gündoğan Kırklareli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Asuman Elmas Coşkun Kırklareli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Vasıf Korucuoğlu Kırklareli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Ali Öztürk Kırklareli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Dr. Fatih Bakanoğlu Kırklareli Toprak Su Araştırma Enstitüsü Murat Deniz Kırklareli Orman İşletmeleri Müdürlüğü Gültekin Hâdi Kırklareli Bilim Sanayi ve Teknoloji Müdürlüğü Çiğdem Yeniköy Kırklareli Müze Müdürlüğü Murat Erdin Kırklareli Valiliği Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü H. Bekir Bardak Kırklareli Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü Hasan Aksoy Kırklareli İŞKUR İl Müdürü A. Yücel Kuruçim Kırklareli YURTKUR Müdürlüğü Muhsin Kurt Kırklareli DSİ 112. Şube Müdürlüğü İsmail Gündoğdu Kırklareli Karayolları 15. Şube Şefliği Simge Yıldız Vize Kaymakamlığı Ergin Sözen Karabey Mahallesi Muhtarı TEKİRDAĞ: Adem Dalgıç Tekirdağ Belediye Başkanı Mukadder Çetiz Tekirdağ Belediyesi Özlem Çebi Saka Tekirdağ Belediyesi Recep Darı Tekirdağ Belediyesi Necmi Yaşar Marmara Ereğlisi Belediye Başkan Yardımcısı Ozan Deniz Ereğli Belediyesi Mustafa Yel Tekirdağ İl Genel Sekreteri Mehmet Altaş Tekirdağ İl Kültür ve Turizm Müdürü Hakan Cömertler Tekirdağ İl Milli Eğitim Şube Müdürlüğü Adil Özer Tekirdağ İl Milli Eğitim Şube Müdürlüğü Dilşad Ergin Tekirdağ İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü Şuayip Özer Tekirdağ İl Özel İdaresi EDİRNE: Ahmet Çetin Edirne Vali Yardımcısı Ertuğrul Tanrıkulu Edirne Belediye Başkan Yardımcısı Hayati Binler Edirne Vakıflar Bölge Müdürü İrfan Özcan Edirne Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü Zaim Bosnalı Edirne Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü Bilgin Yılmaz Edirne Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Gür Karasu Edirne Eski Kültür ve Turizm İl Müdürü Edirne Yerel Tarih Grubu Ahmet Çayır Enez Belediye Başkanı Oğuz Tekin Havsa Belediye Başkanı Mehmet Karagöz İpsala Belediye Başkanı Enis İşbilen Uzunköprü Belediye Başkanı TRAKYA KALKINMA AJANSI: Mehmet Gökay Üstün Trakya Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Semiha Ahmet Trakya Kalkınma Ajansı Kırklareli YDO / Uzman Işık Ocaklı Trakya Kalkınma Ajansı Edirne Yatırım Destek Ofisi Melih Karaman Trakya Kalkınma Ajansı SİVİL : Güngör Mazlum Edirne Yerel Tarih Grubu Başkanı Turan Altıntel Kırklareli Ticaret Borsası Başkanı Ali Korur Kırklareli TÜRSAB Temsilcisi Dr. Erol Özkan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Kırklareli İl Temsilcisi F. Berrin Tanrıöver Tekirdağ Mimarlar Odası Gökhan Tanrıöver Tekirdağ Mimarlar Odası Hakkı Çebi Trakya Turizm İşletmecileri Derneği İbrahim Uzun Tekirdağ Turizm Tanıtma Derneği Atilla Biçer Kırklareli Kültür Varlıkları Derneği Erdoğan Kantürer Kırklareli Kültür Varlıkları Derneği Zeki Kar Edirne Valiliği Derneği Prof. Dr. Mustafa Sayar İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Burcu Özgüven Trakya Üniversitesi Prof. Dr. Hasan Hayri Tok Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Metin Çelik Zirve Üniversitesi Şenol Goncagül Günyüzü Gazetesi Sedat Kuru Mimar Özcan Topsel Mimar Serdar Uzun Harita Mühendisi Mahmut Bozan Harita Mühendisi Zuhal Tarcan Diş Doktoru Ensar Zümre Zümre Metalurji Ender Tarcan Zümre Metalurji Nilgün Zümre Zümre Metalurji Dilara Zümre Kadri Buzdağ Zümre Metalurji İbrahim Metin Baltacı Emekli Öğretmen Metin Büyükavcılar Özel Öğretim Okan Can Özel Öğretim Sermin Demirgülle Limanköy Serhat Güccan Limanköy Hikmet Altın Salim Aras ÇEKÜL VAKFI: Prof. Dr. Metin Sözen ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Ece Müftüoğlu Narcy ÇEKÜL Vakfı Genel Sekreteri Betül Sözen ÇEKÜL Vakfı Genel Koordinatörü Asaf Ertan ÇEKÜL Vakfı Yüksek Danışma Kurulu Üyesi A. Şahika Ertan ÇEKÜL Vakfı Yüksek Danışma Kurulu Üyesi Nadir Mutluer ÇEKÜL Vakfı Yüksek Danışma Kurulu Üyesi Namık Kemal Döleneken ÇEKÜL Vakfı Yüksek Danışma Kurulu Üyesi / Şehir Plancısı Hasan Özgen ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Erol Erdoğan Tarihi Kentler Birliği A. Faruk Göksu ÇEKÜL Gönüllüsü Sıla Akalp ÇEKÜL Gönüllüsü / Şehir Plancısı Yonca Moralı ÇEKÜL Vakfı Örgütlenme Koordinatörü Sevil Şeten ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Gül Tuçaltan ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Batuhan Akkaya ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Simge Zilif ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Esra Karataş ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Beyza Kurt ÇEKÜL Vakfı Hurşit Arslan ÇEKÜL Vakfı Örgütlenme/Yüksek Danışma Kurulu Üyesi Mehmet Tan ÇEKÜL Vakfı Trakya Bölge Koordinatörü 110 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

127 Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 111

128 TEKİRDAĞ BÖLGE ÇALIŞTAYI KATILIMCI LİSTESİ Ahmet Büyükçelik Tekirdağ Vali Yardımcısı Mustafa Yel Tekirdağ Vali Yardımcısı Adem Atıcı Tekirdağ Valiliği Orhan Perçinoğlu Tekirdağ İl Genel Meclisi Başkanı Mehmet Altaş Tekirdağ İl Kültür Turizm Müdürü Naşit Oskay Tekirdağ İl Kültür ve Turizm Müdür Yardımcısı Adil Özer Tekirdağ Milli Eğitim Şube Müdürü Şuayip Özer İl Özel İdaresi Arkeolog Recep Erol İl Afet ve Acil Durum Müdürü Adem Dalgıç Tekirdağ Belediye Başkanı İsmail Erkaya Tekirdağ Belediyesi Ulaşım Hizmetleri Müdürü Neşat Erdoğan Tekirdağ Belediye Meclis Üyesi Zeki Sezen Tekirdağ Belediyesi Hesap İşleri Müdürü Mızrap Topaloğlu Yenice Belediye Başkanı Kemalettin Avcı Çorlu Belediye Başkan Yardımcısı Necmi Yaşar Marmara Ereğlisi Belediye Başkan Yardımcısı Ender Çeltik Malkara Belediyesi Sosyal İşler Müdürlüğü Engin Uysal Malkara Belediyesi Sosyal İşler Müdürlüğü Nuray Aydoğan Malkara Belediyesi Sosyal İşler Müdürlüğü Tuba Doğan Malkara Belediyesi Sosyal İşler Müdürlüğü Ufuk Selen Malkara Belediyesi Sosyal İşler Müdürlüğü Nesrin Şen Malkara Belediyesi Sosyal İşler Müdürlüğü Yüksel Tatma Kapaklı Belediyesi Kimya Mühendisi Veli Çeken Kapaklı Belediyesi İstimlak Sorumlusu Hasan Gönül Hayrabolu Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü Aysel Özşahin Kırklareli Çevre ve Şehircilik İl Müdürü Aydın Karakoç Kırklareli İl Genel Meclis Üyesi Cavit Çağlayan Kırklareli Belediye Başkanı Münür Saygın Kırklareli Kent Konseyi Başkanı Göksal Çinem Kırklareli Kent Konseyi Yeşim Altın Şehir Plancısı Ertuğrul Tanrıkulu Edirne Belediye Başkan Yardımcısı Ahmet Çayır Enez Belediye Başkanı Oğuz Tekin Havsa Belediye Başkanı Enis İşbilen Uzunköprü Belediye Başkanı Engin Bulut Uzunköprü Belediye Başkan Yardımcısı Mehmet Karaman TRAKYAKA M. Gökay Üstün TRAKYAKA Yetkin Özer TRAKYAKA Ahmet Yaraç Trakya Üniversitesi Arif Yacı İstanbul Üniversitesi Atilla Sağlam Trakya Üniversitesi Neşe Atik Namık Kemal Üniversitesi Oğuz Yarlıgaş İstanbul Üniversitesi Özdemir Sönmez Yıldız Teknik Üniversitesi Zeynep Kömür Namık Kemal Üniversitesi Bahattin Atıcılar Tekirdağ Ticaret Borsası İl Meclis Başkanı Cemal Polat Tekirdağ Ziraat Müh.Odası Fatih Erge Tekirdağ 59 Haber Gökhan Tanrıöver Tekirdağ Mimarlar Odası Başkanı Hakan Karaca Trakya Gazetesi M. Vedat Kürkçüoğlu Restoratör Metin Serez Tarih Araştırmacı Nijat Ayvaz Fotoğraf Sanatçısı Orhan Çebi Trakya Turizm İşletmecileri Derneği Şerif Baysalan Batı Postası Gazetesi Mehmet Serez Tekirdağ Rakoczi Müzesi Kurucusu Atilla Biçer KKVD Erdoğan Kantürer KKVD Metin Sözen TKB Danışma Kurulu Başkanı ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı A. Faruk Göksu ÇEKÜL Gönüllüsü Şehir Plancısı Hurşit Arslan ÇEKÜL Vakfı Örgütlenme / Yüksek Danışma Kurulu Üyesi Namık Kemal Döleneken ÇEKÜL Vakfı Yüksek Danışma Kurulu Üyesi Nadir Mutluer ÇEKÜL Vakfı Yüksek Danışma Kurulu Üyesi Mehmet Tan ÇEKÜL Vakfı Trakya Bölge Koordinatörü Güneş Gürseler ÇEKÜL Vakfı Tekirdağ Temsilcisi Mithat Kırayoğlu ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Engin Kırayoğlu ÇEKÜL Vakfı Mimar Sezer Cihan TKB Genel Sekreteri Yonca Moralı ÇEKÜL Vakfı Örgütlenme Koordinatörü Şirin Sıngın Yılmaz ÇEKÜL Vakfı İletişim Sorumlusu Sevil Şeten ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Batuhan Akkaya ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Simge Zilif ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Esra Karataş ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Gül Tuçaltan ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Ömer Sarı ÇEKÜL Vakfı / Şehir Plancısı Elif Al ÇEKÜL Vakfı / Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler 112 Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı

129 Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları 113