İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Müzik Anabilim Dalı. Müzik Bilimleri ve Teknolojisi Bilim Dalı

Transkript

1 İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Anabilim Dalı Müzik Bilimleri ve Teknolojisi Bilim Dalı TÜRK MÜZİĞİ EZGİLERİNİN MODERN ARMONİYLE DÜZENLENEREK PİYANO EĞİTİMİNDE KULLANILMASI Ozan EROY Danışman Prof. Dr. Turan SAĞER Doktora Tezi Malatya 2014

2 KABUL VE ONAY I

3 II ÖN SÖZ Yapılan bu araştırmanın her aşamasında bilgi ve deneyimlerini benimle paylaşan değerli hocam ve danışmanım Prof. Dr. Turan SAĞER' e, eserlerin yazımı esnasında benden deneyimlerini esirgemeyen Prof. Dr. Metin KARKIN ve Prof. Server ACİM' e, her daim fikir alışverişinde bulunduğum değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Uğur BAŞBOĞAOĞLU' na, değerli meslektaşım Arş. Gör. Dr. Onur ZAHAL' e ve araştırmanın deney grubunu oluşturan öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Ozan EROY

4 III ONUR SÖZÜ Prof. Dr. Turan SAĞER danışmanlığında "Türk Müziği Ezgilerinin Modern Armoniyle Düzenlenerek Piyano Eğitiminde Kullanılması" başlıklı bu çalışmanın bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın tarafımdan yazıldığını ve yararlandığım bütün yapıtların hem metin içinde hem de kaynakçada yöntemine uygun biçimde gösterilenlerden oluştuğunu belirtir, bunu onurumla doğrularım. Ozan EROY

5 IV ÖZET Türk Müziği Ezgilerinin Modern Armoniyle Düzenlenerek Piyano Eğitiminde Kullanılması Araştırma ile Türkiye'de lisans düzeyinde piyano eğitimi gören öğrenciler için, modern armoni ile çok seslendirilen Türk Müziği ezgilerinin, öğrencilerin çalmadaki performanslarına olan etkisinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda araştırmada gerçek deneme modellerinden "tek grup ön test-son test desen" kullanılmıştır. Araştırmaya literatür taraması ile başlanmıştır. Uzman görüşleri doğrultusunda TRT Türk Halk Müziği repertuarından seçilen beş adet türkü ile ayrıca bestelenen dört adet çalışma öğrencilerin teknik seviyelerine uygun olarak modern armoni ile çok seslendirilmiştir. Türkülerin makamları Hüseyni, Uşşak, Hicaz ve Segah olarak belirlenmiştir. Bestelenen dört adet çalışma da düzenlenen türkülere paralel olarak Hüseyni, Segah, Uşşak ve Hicaz ve makamlarındadır. Dört makamdan oluşan toplamda dokuz adet parça üç uzmana gönderilmiş ve uzman değerlendirmeleri sonucunda çalışmalarda düzeltmeler yapılmıştır. Araştırmanın deneysel evresinde 12 denek ile çalışılmıştır. Öğrenciler dokuz adet çalışma içerisinden iki türkü düzenleme ve iki beste ile toplamda dört parça seçmişlerdir. Deneysel çalışma bir sömestr süre olan 14 hafta ile sınırlandırılmıştır. Deneysel çalışmanın ilk aşamasında öğrencilerin seçtikleri dört adet çalışmanın her biri için 1/2 saatlik deşifre performanslarının video kayıtları (öntest) alınmıştır ve üç uzmana değerlendirilmek üzere video kayıtları gönderilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında öğrenciler 12 hafta boyunca parçalara çalıştırılmıştır. Üçüncü ve son aşamada öğrencilerin parçaları çalma performansları tekrar video kaydına (sontest) alınıp üç uzmana gönderilmiştir. Daha sonra üç uzman tarafından öğrencilerin performansları için verilen puanlar ile alınan verileri analiz etmek için SPSS 17.0

6 V paket programı kullanılmış olup sonuçların elde edilmesi aşamasında Wilcoxon İşaretli Sıralar testinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda dokuz çalışmadan beş tanesinin yapılan ön-test son-test değerlendirmeleri sonrasında, son-test puanları lehine anlamlı bir artış olduğu görülmesine rağmen, diğer dört testte son-test lehine anlamlı farklılık ortaya çıkmadığı sonucuna varılmıştır. Anahtar Sözcükler: Modern Armoni, Piyano Eğitimi, Makam.

7 VI ABSTRACT Usage of Turkish Music Melodies In Piano Education, Arranged With Modern Harmony The aim of this study is to determine the effect of modern harmonized Turkish music melodies to their performances, for the students, studying piano on the undergraduate level. For this purpose, "single group pre-test post-test pattern, one of the real test models" is prefered. Research began with a review of the literature.five folk songs and four composed songs are choosed in accordance with expert opinion, and harmonized with modern harmony, according to the technical level of the students. The maqams of the folk songs are choosed as Hüseyni, Segah Uşşak and Hicaz. Four composed songs are also Huseyni, Segah, Uşşak and Hicaz maqams, parallel to the harmonized folk songs. Nine songs, consisting of four maqams are sent to three experts and corrections are made in accordance with their opinions. 12 subjects are studied during the experimental stage of the research. The students choosed two compositions and two folk song arrangements, totally four pieces out of nine songs. On the first stage of the experimental stage, 1/2 hours of sight reading performance of the students is video recorded (pre-test) for each of the chosen four pieces and sent to the three experts for evaluation. In the second stage, the students are practiced the pieces for 12 weeks. On the third and last stage, the student performances are again video recorded (post-test) and sent to the three experts. Next, the data, as scores given by the experts for the student s performances are analyzed using SPSS 17.0 and Wilcoxon signed ranks test is used in the step of obtaining results.

8 VII As a result of research, it is concluded that at the end of the pre-test posttest evaluation of five studies out of nine, there is a significant increase in support of post-test scores, but for the rest four piece no significant difference is observed. Keywords: Modern Harmony, Piano Education, Maqam.

9 VIII İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY... I ÖN SÖZ... II ONUR SÖZÜ... III ÖZET... IV ABSTRACT... VI İÇİNDEKİLER... VIII GRAFİKLER LİSTESİ... XII ŞEKİLLER LİSTESİ... XIII TABLOLAR LİSTESİ... XV BİRİNCİ BÖLÜM... 1 GİRİŞ Araştırmanın Problemi Cümlesi Araştırmanın Alt Problemleri Araştırmanın Önemi Araştırmanın Amacı Sınırlılıklar Hipotezler Tanımlar Kısaltmalar... 4 İKİNCİ BÖLÜM... 5 KURAMSAL BİLGİLER VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Piyano Eğitimi Armoni Eğitimi Modern Armoni Caz Armonisi Caz Müziğinde Diziler Minör Pentatonik Dizi Majör Pentatonik Dizi Blues Dizi... 12

10 IX Whole Ton (Tam Ton) Whole Step Half Step Diminished (Tam Ton Yarım Ton) Half Step Whole Step Symetrical Diminished (Yarım Ton Tam Ton) Augmented Dizi Altere Dizi Do Majör Dizi ve Modları Caz Armonisinde Temel Akor Kurulumları Augmented (Arttırılmış) Üçlü Akorlar Suspended 4 (Geciktirilmiş Dörtlü) ve 7 li Akor Kurulumları Armonik Hareketler II-V-I V-V Tritone Substitution İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Yurtiçinde Yapılmış Çalışmalar Yurtdışında Yapılmış Çalışmalar ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Araştırmanın Yöntemi Araştırmanın Modeli Tek Grup Ön Test-Son Test Desen Düzenlenen Türkülerin Belirlenmesi Besteler Uzman Değerlendirmesi Çalışma Grubu Veri Toplama Teknikleri Akor Kurulumları Dominant 7 altere akoru ( b9 #11) Dominant 7 altere akoru ( #9 b13) Minör 7 bemol 5 (9-11) Minör 7-9 akoru... 39

11 X 3.5. Verilerin Analizi Deneysel Uygulama ve Veri Toplama Süreci DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BULGULAR VE YORUM Çalışma Puanlarına İlişkin Tanımlayıcı Değerler Hüseyni Türkü Hüseyni Şarkı Segah Türkü Segah Şarkı Uşşak Türkü Uşşak Şarkı Uşşak Türkü Hicaz Şarkı Hicaz Türkü BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇLAR VE ÖNERİLER Sonuçlar Öneriler EKLER EK 1: Uzman Değerlendirme Sonuçları EK 1.1. Birinci Uzman Ön Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.2. Birinci Uzmanın Ön-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.3. İkinci Uzmanın Ön-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.4. İkinci Uzmanın Ön-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.5. Üçüncü Uzmanın Ön-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.6. Üçüncü Uzmanın Ön-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.7. Birinci Uzmanın Son-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.8. Birinci Uzmanın Son-Test Değerlendirme Sonuçları EK 1.9. İkinci Uzmanın Son-Test Değerlendirme Sonuçları EK İkinci Uzmanın Son-Test Değerlendirme Sonuçları EK Üçüncü Uzmanın Son-Test Değerlendirme Sonuçları... 77

12 XI EK Üçüncü Uzmanın Son-Test Değerlendirme Sonuçları EK 2: TRT REPERTUARINDAN SEÇİLEN TÜRKÜLER EK EK EK EK EK KAYNAKÇA... 86

13 XII GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1. Öğrencilerin Hüseyni Türkü Ön-test-Son-test Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 2.Öğrencilerin Hüseyni Şarkı Sontest-Öntest Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 3.Öğrencilerin Segah Türkü Sontest-Öntest Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 4.Öğrencilerin Segah Şarkı Sontest-Öntest Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 5.Öğrencilerin Uşşak Türkü 1 Ön-test-Son-test Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 6.Öğrencilerin Uşşak Şarkı Ön-test-Son-test Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 7. Öğrencilerin Uşşak Türkü 2 Sontest-Öntest Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 8.Öğrencilerin Hicaz Şarkı Ön-test-Son-test Puanlarının Çizgi Grafiği Grafik 9. Öğrencilerin Hicaz Türkü Sontest-Öntest Puanlarının Çizgi Grafiği... 61

14 XIII ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1: Minör Pentatonik Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 2:Majör Pentatonik Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 3: Blues Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 4: Whole Ton Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 5:Whole Step Half Step Dimished Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 6: Half Step Whole Step Symetrical Diminished Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 7: Augmented Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 8: Altere Dizi (Yavuzoğlu,2000) Şekil 9: Do majör Dizi ve Modları (Levine,1995) Şekil 10: Augmented Akorlar (Nettles, 1987) Şekil 11: Sus4 akoru (Nettles,1987) Şekil 12: 6 lı ve 7 li akor kurulumları (Nettles,1987) Şekil 13: II-V-I: Kadans Örnekleri (Levine,1995) Şekil 14: Dominant bir akorun bir diğer dominant akora çözülmesi (Levine,1995) Şekil 15(Levine,1995) Şekil 16: Tritone Substitution örneği (Levine,1995) Şekil 17:Uşşak Şarkı (b9 #11 altere akor örneği) Şekil 18: Mi Dominant 7 Akoru Şekil 19: Mi Dominant 7 Altere Akoru Şekil 20: Segah Şarkı (b9 #11 altere akor örneği) Şekil 21: Hastane Önünde İncir Ağacı (#9 b13 altere akor örneği) Şekil 22: Hastane Önünde İncir Ağacı ( Minör 7 bemol 5, 9-11) Şekil 23: Uşşak Şarkı ( Minör 7-9 akoru örneği) Şekil 24 Hüseyni Türkü... 44

15 XIV Şekil 25: Hüseyni Şarkı Şekil 26 Segah Türkü Şekil 27: Segah Şarkı Şekil 28: Uşşak Türkü Şekil 29:Uşşak Şarkı Şekil 30:Uşşak Türkü Şekil 31: Hicaz Şarkı Şekil 32:Hicaz Türkü... 60

16 XV TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Tek Grup Ön Test- Son Test Desen Tablo 2: Araştırmanın Deseni Tablo 3: Performans Değerlendirme Ölçeği Tablo4:Türkü Puanlarına İlişkin Tanımlayıcı Değerler Tablo 5. Hüseyni Türkü Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları* Tablo 6. Hüseyni Şarkı Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları Tablo 7. Segah Türkü Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları** Tablo 8. Segah Şarkı Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları Tablo 9.Uşşak Türkü 1 Son-test-Ön-test Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları ** Tablo 10.Uşşak Şarkı Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları.. 55 Tablo 11.Uşşak Türkü 2 Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları * Tablo 12.Hicaz Şarkı Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları 59 Tablo 13. Hicaz Türkü Sontest-Öntest Puanlarının Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları. 61

17 1 BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ Türkiye'deki Güzel Sanatlar Fakülteleri Müzik Bölümleri'nde piyano dersi için kullanılan dağarcığın ağırlıklı olarak Klasik Batı Müziği kaynaklı metotlardan, etütlerden ve eserlerden oluştuğu görülmektedir. Bu dağarcık içerisinde Türk Müziği kaynaklı eserler olmakla birlikte bu eserler sayıca azdır. Yapılan çalışmalar, ülkemizde piyano eğitiminde kullanılan Türk Müziği kaynaklı piyano eserlerinin azlığını, olan eserlerin orta seviyeye uygun olduğunu ve piyano eğitimi boyunca Türk Müziği kaynaklı piyano eserlerinin kullanılmasının öğrencilerin Türk Müziği altyapısını geliştirmesi bakımından önemli olacağını ortaya koyar (Toptaş,2012:1). Bu görüşe paralel olarak Yokuş (2005:96), ülkemizdeki piyano eğitiminde Türk Müziği kaynaklı piyano eserlerinin yeterli sayıda olmadığı, mevcut kaynakların ise teknik zorluklar içerdiği, bu kaynaklara ulaşılmada güçlükler yaşandığı, uygulamalarda bu türdeki kaynaklara yeterince yer verilemediği vurgusunda bulunmuştur. Bu bulgular ışığında ülkemizdeki Türk Müziği kaynaklı piyano eserlerinin ve düzenlemelerinin az olması ve yapılan çalışmanın dağarcığa katkı sağlayacak olması ile öğrenci seviyelerine uygun olarak modern armoniyle çok seslendirilmiş 5 adet türkü düzenleme ile 4 adet bestenin öğrencilerin çalma performanslarına olan etkilerinin belirlenmesinin gerekli olduğu saptanmıştır.

18 Araştırmanın Problemi Cümlesi Türk Müziği Ezgileri Modern Armoniyle Düzenlenerek Piyano Eğitiminde Kullanılabilir mi? 1.2. Araştırmanın Alt Problemleri 1. Yapılan araştırma doğrultusunda Hüseyni Türkü'ye ait olan ön-test ve sontest sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 2. Yapılan araştırma doğrultusunda Hüseyni Şarkı'ya ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 3. Yapılan araştırma doğrultusunda Segah Türkü'ye ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 4. Yapılan araştırma doğrultusunda Segah Şarkı'ya ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 5. Yapılan araştırma doğrultusunda Uşşak Türkü'ye ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 6. Yapılan araştırma doğrultusunda Uşşak Şarkı'ya ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 7. Yapılan araştırma doğrultusunda Uşşak Türkü 2'ye ait olan ön-test ve sontest sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 8. Yapılan araştırma doğrultusunda Hicaz Türkü'ye ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır? 9. Yapılan araştırma doğrultusunda Hicaz Şarkı'ya ait olan ön-test ve son-test sonuçlarına göre son-test lehine anlamlı bir farklılık var mıdır?

19 Araştırmanın Önemi Türkiye de müzik eğitimi veren kurumların verdiği eğitim göz önünde bulundurulduğunda, Türk bestecilerin piyano eğitimi için besteledikleri dağarcığın az olduğu ve var olan dağarcığın zorluğu görülmektedir. Bu sebeple modern armoni ile çok seslendirilen Türk Müziği ezgileriyle oluşturulacak özgün materyalin literatüre katılması, ayrıca bu alanda yapılmış başka bir çalışma olmaması ve yapılacak diğer araştırmalara da kaynak oluşturması bakımından araştırmanın Türk Müzik Kültürüne katkı sağlayacağı düşünülmektedir Araştırmanın Amacı Araştırma ile Türkiye'de lisans düzeyinde piyano eğitimi alan öğrenciler için, modern armoni ile çok seslendirilen Türk Müziği ezgilerinin, öğrencilerin çalmadaki performanslarına olan etkisinin belirlenmesi amaçlanmaktadır Sınırlılıklar Bu araştırma; 1. Hüseyni, Segah, Uşşak ve Hicaz makamları ile, 2. Makamsal dizilerle bestelenen dört şarkı ile, 3. Düzenlenen beş türkü ile, eğitim-öğretim yılı güz dönemiyle, 5. İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi Müzik Bölümü Müzikoloji ve Müzik Teknolojisi Lisans dördüncü sınıf öğrencileriyle ( 12 denek), hafta ve haftada 1 ders saati uygulanacak olan deney süreciyle sınırlıdır.

20 Hipotezler H0.Yapılan ön test- son test başarı testi sonucunda son test lehine anlamlı farklılık yoktur. H1.Yapılan ön test- son test başarı testi sonucunda son test lehine anlamlı farklılık vardır Tanımlar Düzenleme: Özgün bir müzik yapıtının temel özelliklerini koruyarak yapılan temel değişiklikler (Sözer 2012:80). Eşlik: "Aynı müzik yapıtının icrasında, müzikçilerin farklı konumlarını belirleyen geniş kapsamlı bir terimdir. Örneğin: Bir ses sanatçısının yine kendi çaldığı çalgıyla şarkı söylemesinden, bir konçertonun yorumunda, solist sanatçıya orkestranın eşlik etmesine kadar, birlikte yapılan tüm icralar, eşlik kapsamına girer" (Sözer, 2012:85) Kısaltmalar Birinci Uzman: Prof. Dr. Turan SAĞER İkinci Uzman: Prof. Dr. A. Metin KARKIN Üçüncü Uzman: Prof. Server ACİM

21 5 İKİNCİ BÖLÜM KURAMSAL BİLGİLER VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 2.1.Piyano Eğitimi Piyano, Türkiye de müzik eğitimi veren kurumlarda yürütülen alan derslerinin hemen hemen hepsini besleyen, destekleyen, pekiştiren ve bu derslerin çalışılması aşamasında vazgeçilmez bir yardımcı pozisyonundadır. Yine piyano, solfej eğitiminden, armoni eğitimine, ses eğitiminden okul parçalarına dağarcık oluşturma ve bu parçaları eşliklendirmeye kadar birçok konuda en gerekli donanımların oluşturulmasında en temel ve en önemli yardımcı pozisyonundadır (Pirgon, 2009:1). Bununla birlikte Babacan (2009:1) piyanonun sabit perdeli olması ve ses sınırının geniş olması neticesinde müziksel işitme, okuma, yazma, armoni, eşlik, eser analizi ve ses eğitiminde kolaylıkla kullanılabilen bir çalgı olduğunu savunmaktadır. Müzik eğitimi veren kurumlardaki bölümlerde çeşitli çalgı eğitimleri verilmekle birlikte, bölümlerin ders içeriklerine göre bu çalgılar keman, viyola, yan flüt vb. olmaktadır. Müzik bölümlerinde piyano dersi zorunlu ders kapsamında olması piyano eğitiminin önemini ortaya koymaktadır (Toptaş, 2012:9). Bu özelliklerinden sebeple, piyano eğitimi müzik eğitimi alanlarının tamamında temel çalgı durumundadır. Piyano hemen her derste, öğrencilere dersle ilgili müzikal ve estetik öğelerin anlatımında ve bu davranışların kazandırılmasında önemli bir yere sahiptir (Kurtuldu, 2007:11).

22 6 Karahan (2004:2) piyanonun zorunlu olarak okutulmasının nedenlerini aşağıdaki başlıklar halinde sıralamıştır. 1. Piyano çalan bir kişi çok sesliliği kavrama, deşifre, müziksel işitme, armoni, biçim yönünden bilgilenme gibi müziğin çok önemli alanlarında gelişme olanağı bulur. 2. Piyanonun başka çalgılara ya da insan sesine eşlik yapmakta kullanılan bir eşlik çalgısı olması, eğitsel müzik öğretimindeki önemini artırmaktadır. 3. Piyano, temel müzik bilgileri ve becerilerinin kazandırılmasında, seslerin birbirleri ile olan ilişkilerinin kavratılmasında, seslerin belli kurallar çerçevesinde oluşturduğu dizi, akor, arpej, modalite, tonalite vb. müziksel kavramların öğretilmesinde, müziksel işitme, müziksel bellek ve müziksel dikkat ile müziksel tasarlama-doğaçlama ve yaratma yeteneklerinin geliştirilmesinde önemli bir çalgıdır. 4. Piyano, öğrencilerin seslerini eğitmek amacıyla, ses alıştırmalarının çalışılmasında, okul şarkılarının öğretilmesinde, öğrencilerin sesine pes ya da tiz gelen şarkıların başka tona ya da makama aktarılarak (transpoze) seslendirilmesinde kullanılan bir ders aracıdır. 5. Öğrencilere farklı müzik türlerini tanıtmak amacıyla; pop, caz, blues, rock, bando, mehter, dini, Türk halk, Türk sanat müziği, Çağdaş Türk müziği ve Batı müziğinin çeşitli dönemlerinden farklı örnekleri seslendirmenin mümkün olduğu uluslararası bir çalgıdır.

23 7 Pirgon (2009:3) Teknik anlamda piyano eğitiminin ilke ve amaçlarını aşağıdaki gibi sıralamıştır. Öğrencinin nota okuma ve çalma becerisini geliştirebilme, Öğrencinin devinişsel ve duyuşsal davranışlarını geliştirebilme, Herhangi bir okul şarkısının eşliğini, doğru akorlar ve figürlerle oluşturup çalabilme becerisini geliştirebilme, Çok ses algılama, okuma ve kullanma becerisini geliştirebilme, Müzikal anlamda kendini denetleyebilme, sorunlarını tespit edip çözüm yolları bulma becerisini geliştirebilme, Müzik zevkini sorgulayıp geliştirebilme becerisi yaratma. Yukarıdaki görüşlerle birlikte, piyano eğitiminde istenilen gelişimin sağlanmasında ele alınacak unsurlardan başında kullanılacak yöntem gelmektedir. Piyano eğitimi açısından belirlenen amaçlara yönelik yöntemlerin seçilmesi ve bu yöntemlerin tespit edilen hedefler doğrultusunda uygulanması, bu süreçte ön plana çıkan önemli unsurlardan biridir. Piyano eğitiminin gereklerine uygun becerilerin kazandırılmasında ve hedefe ulaşılmasında tercih edilecek yöntemler, en az diğer unsurlar kadar önemlidir. Doğru yöntemin doğru uygulanması, piyano eğitimini tüm yönleriyle etkilemekte ve başarı düzeyini belirlemektedir (Kurtuldu, 2007:12).

24 8 2.2.Armoni Eğitimi Armoni, müzikte, akorlar ile sağlanan dikey çok seslilik olarak tanımlayabileceğimiz akor bağlantılarından oluşan bilim daldır" (Bakihanova, 2003:5). Armoni eğitimi, müzik kuramları eğitiminin önemli bir alt kolu olan sanatsal nitelikli müzik kuramları eğitiminin bir dalıdır. Müzik eğitimi veren programların genelinde Temel durumunda, dört sesli, majör-minör akor bağlantılarını (plagal, otantik, tam kadans) ve bu bağlantılarla piyanoda eşlik modellerini oluşturma ve uygun eserlerin armonik analizi, Temel durumda D7 li ve D9 lu akor bağlanışları. Yan dereceler kırık ve genişletilmiş kadans bağlantıları, marş armoni, verilen bas ve soprano partilerini çok seslendirme, bu bağlantılarla piyanoda okul şarkılarını eşlikleme, okul şarkılarında iki seslilik konuları ve uygun eserlerin armonik analizi, işleme-geçit ve geciktirici sesler, çevrim akorları, (6, 6/4 akorları) alterasyon, piyano ve diğer çalgılarda okul şarkılarını eşlikleme, bu amaçla yazılmış eserlerin armonik analizine ve kontrpuana giriş (bire karşı bir, iki), modülasyon türleri, yakın ve uzak tonlara modülasyon, okul şarkılarını eşlikleme ve uygun eserlerin armonik analizi, bire karşı dört ve nakışlı kontrpuan çalışmaları ve kanon yazma konularını kapsamaktadır (Yalçın,2011:21). Armoni eğitimi bir yönü ile kuramsal bir yönü ile de uygulamalıdır. Başka bir deyişle armoni eğitimi, müzik kuramları eğitimini bir yönü ile de müzik uygulamaları eğitimini içerir. Bu nedenle armoni eğitiminin bilişsel ve devinişsel amaçlara ve davranışlara yönelik, daha çok bilişsel ve devinişsel içerikli konular üzerine kurulu, daha çok bilişsel ve devinişsel öğrenme/öğretme ve sınama/ölçme durumlarını kapsadığı ve daha çok bilişsel ve devinişsel değerlendirmeleri gerektirdiği görülmektedir (Yalçın,2011:21,22).

25 9 Yukarıdaki görüşlerle birlikte Sevgi (2005:199,211) armoni eğitiminin gerekliliğini aşağıdaki gibi sıralamıştır. Bir besteci için gerekir. Yazılmak istenen eserde dikey kurgulamanın yapılabilmesi, yazılmış olanlarda kullanılan armonik renklerin bilinmesini gerektirir. Bir besteci için armoni, var olanların ışığında bilinmeyene yönelmek, kendi tınısını aramaktır. Bir yorumcu için gereklidir. Yorumlanan eseri anlayabilme yetisi kazandırır. Şef için gereklidir. Yönetilen eserlerde, gereken tınıya ulaşılabilmesi armoni alanında donanımlı olunmasını gerektirir. Tutti (Birlikte Çalma) bir eleman için gereklidir. Birlikte müzik yapılan grupta, üretilecek sesin tını içindeki işlevi bu bilgi ile kimliklendirilebilir. Birlikte başarıya ulaşabilmenin önemli ipuçlarını verir. Şef ile entegre olabilmenin etkili yollarından biridir. Virtüöz için gereklidir. Seslendirdiği büyük ölçekli eserleri ezberleyebilmede belleğe atabilmenin en önemli dayanaklarından biridir. Çoksesli müzikle organik bağı olan herkesin ortak dilidir. Müzik topluluklarında her üye yapılan müzikte payına düşenin ne olduğunun bilinci ile katkıda bulunur. Bir caz müzisyeni için gereklidir. Caz müziğinin doğasında olan doğaçlamanın tutarlı yapılabilmesi, parçanın kurgulanmasında kullanılan armonik kalıpların iyi anlaşılmasını ve doğru uygulanmasını gerektirir. Bir müzik öğretmeni için gereklidir. Tek sesli bir ezginin altında gizli çok sesliliği sezip, ortaya çıkarabilme, uygulamaya dönüştürebilme becerisi kazandırır.

26 Modern Armoni Yirminci yüzyılda ortaya çıkan gospel, blues, soul, ve caz gibi bazı müzik türlerinde, klasik armoni anlayışının üzerine daha özgür armonik yaklaşımlar benimsenmiştir. Bu türlerden özellikle caz müziğinde kullanılan armonik yaklaşımlarda, klasik armonide kullanılan diyatonik dizilimlere ilave olarak oktatonik (diminished) dizilimler ile beşinci derece üzerine kurulan altere dizilimler dikey akor kurulumlarında klasik armoninin diyatonik yapısına göre kurulan üçlü dikey kurulumlardan farklılık göstermektedir. Özetle klasik armonik yaklaşım ile 20. yüzyıl müziklerinde ortaya çıkan yaklaşımsal farklılıkların temeli, ses dizilimlerinin farklılıklarından ortaya çıkmaktadır. Diyatonik dikey yaklaşımlar ile, oktatonik (diminished), whole tone (tam ton), pentatonik ve altere diziler üzerine kurgulanan dikey yaklaşımlar bu farkın nedenini ortaya koyar. Yirminci yüzyıl müzikleriyle ortaya çıkan bu armonik farklılıkları "modern armoni" tanımlamasıyla açıklayabiliriz. 2.4.Caz Armonisi Caz müziği, armonisi, ritmik yapısı ve doğaçlamaya dayanan melodi tarzı ile ayrı bir öneme sahip olan özgür bir müzik olmakla birlikte caz müziğini ve armonisini sadece popüler müzik türü içerisinde düşünmek gerekir. Geçirdiği değişimlerle 19. yüzyılın sonundan başlayarak klasik müzik de dahil olmak üzere diğer müzik türleriyle etkileşime girerek gitgide bütün dünyada kullanılan, gelişen ve hatta eğitim müziği içerisinde yer alan, bilimsel olarak araştırılan ve pedagojik yaklaşımları geliştirilerek kullanılan bir müzik türüdür (Babacan,2009:15).

27 Caz Müziğinde Diziler Caz müziğinde kullanılan diziler aşağıda açıklanmıştır Minör Pentatonik Dizi Aşağıdaki şekilde minör pentatonik diziye örnek gösterilmiştir. Şekil 1: Minör Pentatonik Dizi (Yavuzoğlu,2000) Majör Pentatonik Dizi Aşağıdaki şekilde majör pentatonik diziye örnek gösterilmiştir. Şekil 2:Majör Pentatonik Dizi (Yavuzoğlu,2000)

28 Blues Dizi Aşağıdaki şekilde blues dizi örneği verilmiştir. Şekil 3: Blues Dizi (Yavuzoğlu,2000) Whole Ton (Tam Ton) Aşağıdaki şekilde Whole Ton dizi örneği verilmiştir. Şekil 4: Whole Ton Dizi (Yavuzoğlu,2000) Whole Step Half Step Diminished (Tam Ton Yarım Ton) Aşağıdaki şekilde Whole Step Half Step Diminished dizi örneği verilmiştir. Şekil 5:Whole Step Half Step Dimished Dizi (Yavuzoğlu,2000).

29 Half Step Whole Step Symetrical Diminished (Yarım Ton Tam Ton) Aşağıdaki şekilde Half Step Whole Step Diminished dizi örneği verilmiştir. Şekil 6: Half Step Whole Step Symetrical Diminished Dizi (Yavuzoğlu,2000) Augmented Dizi Aşağıdaki şekilde augmented dizi örneği verilmiştir. Şekil 7: Augmented Dizi (Yavuzoğlu,2000) Altere Dizi Do diyez sesi üzerinee kurulan altere dizi örneği aşağıda gösterilmiştir. Şekil 8: Altere Dizi (Yavuzoğlu,2000)

30 Do Majör Dizi ve Modları Aşağıdaki şekilde do majör diziden türetilen modlar gösterilmektedir. Şekil 9: Do majör Dizi ve Modları (Levine,1995).

31 Caz Armonisinde Temel Akor Kurulumları Caz armonisinde kullanılan temel akor kurulumları aşağıdaki örneklerle açıklanmıştır Augmented (Arttırılmış) Üçlü Akorlar Augmented akor kısaca Aug veya + şeklinde gösterilir. Kök sese göre majör üçlü ve arttırılmış beşliden oluşur (Nettles,1987:26). Şekil 10: Augmented Akorlar (Nettles, 1987) Suspended 4 (Geciktirilmiş Dörtlü) Caz armonisinde çokça kullanılan akor yapılarından birisii dörtlü ile üçlünün yer değiştirmiş olduğu Suspended 4 akorudur. Kısaca Sus4 şeklinde gösterilir. (Nettles, 1987:26). Şekil 11: Sus4 akoru (Nettles,1987). Şekil 11'de gösterilen sus 4 akorunda birinci örnekte Netles majör tonalite

32 16 örneğini, ikinci örnekte ise G şifresinin yanına çizgi çekerek minör tonalite örneğini göstermiştir ve 7 li Akor Kurulumları Dominant 7 sus4 Akoru Diminised 7( Eksilmiş 7 li akoru) Minör-Majö 7 Akoru Majör ve Minör 6 Akoru Şekil 12: 6 lı ve 7 li akor kurulumları (Nettles,1987) Armonik Hareketler II-V-I Birçok armonik harekete karşılık, II-V-I caz müzisyenlerinin en çok kullandığı yürüyüşlerden birisidir (Levine,1995:15). Şekil 13: II-V-I: Kadans Örnekleri (Levine,1995).

33 V-V V-V yürüyüşü bir dominant akorun diğer bir dominant akora çözülme durumudur (Levine,1995:24). Şekil 14: Dominant bir akorun bir diğer dominant akora çözülmesi (Levine,1995). Yukarıda ki örnekte re dominant 7 akorunun (dokuzlu ve onüçlü sesleriyle) sol dominant 7 akoruna (dokuzlu ve onüçlü sesleriyle), do dominant 7 akorunun da (dokuzlu ve onüçlü sesleriyle), fa dominant 7 (dokuzlu ve onüçlü sesleriyle) akoruna çözüldüğünüü görmekteyiz Tritone Substitution Caz armonisinde çokça kullanılan yürüyüşlerden birisi olan II-V-I hareketi bazen kendi içinde değişime uğrar. Bu değişim içerisinde dominant akoru olan V. Derece bemol II. Derece akoru ile yer değiştirir. Triton Substutition ismini bemol II. Derece ile V. Derece, #4 aralığından alır (Mantooth,1996:40).

34 18 Şekil 15(Levine,1995). Şekil 15'de Jerome Kern'e ait "All The Things You Are" isimli parçanın ilk dört ölçüsü görülmektedir. Yukarıdaki örnekte standart II ( si bemol ninör 7) V( mi bemol dominant 7) I ( la bemol majör 7) hareketi örneklenmiştir. Şekil 16: Tritone Substitution örneği (Levine,1995). Şekil 16 da ise V. derece Eb7 akorunun yerine bemol II. derece A7 akorunun gelerek " Tritone Substitution" ( triton değişikliği) yapıldığını görmekteyiz.

35 İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Yurtiçinde Yapılmış Çalışmalar Akıncı (2001) tarafından hazırlanan İlköğretim Okullarının 2. Kademesinde Müzik Eğitiminde Kullanılan Şarkıların Caz Müziği Armonisi ve Ritmik Yapıları Kullanılarak Piyano İçin Eşliklenmesinde İzlenilecek Yöntem Ve Teknikler konulu yüksek lisans tezinde; İlköğretim okullarının 2. kademesinde müzik eğitiminde kullanılan şarkıların caz müziği armonisi kullanılarak piyano için eşliklenmesinde izlenilecek yöntem ve tekniklerin ortaya konarak, bu kurumlarda caz müziği eğitimine de yer verilmesi üzerinde durulmuş, müzik öğretmenlerinin müzik dersindeki eşlikli şarkı ihtiyacı göz önünde bulundurularak, özgün piyano eşlikli okul şarkıları oluşturulmuştur. Aydıner (2008) tarafından yazılan Piyano Eğitiminde Makamsal Yapıdaki Eserlerin Seslendirilmesinde Karşılaşılan Teknik Güçlükler ve Model Önerileri konulu doktora çalışmasında; Müzik öğretmenliği anabilim dallarındaki piyano eğitimi sürecinde, Türk besteci ve müzik eğitimcilerimizin eserlerinden hangilerinin seslendirildiğini tespit etmek, bu eserlerin seslendirilme sıklıklarını belirlemek, makamsal yapıdaki solo piyano eserlerinin zorluk derecelerinin belirlenmesinde kullanılabilecek bir zorluk-kolaylık ölçeği modeli sunmak, makamsal yapıdaki solo piyano eserlerinin seslendirilmelerinde gözlenen sorunlar ile bu sorunların kaynağındaki teknik güçlükleri ve çözümlerine yönelik teknik alıştırmaları içeren bir model örneği sunmak, oluşturulan bu modelin, eserlerin seslendirilmesindeki başarı durumu üzerindeki etkililiğini sınamak amaçlanmıştır. Araştırmada seçilen yöntem `betimsel' ve `deneysel' olmak üzere iki boyuttan oluşmaktadır. Araştırmanın amaçlarına ulaşılabilmesi için `betimsel' boyutta anket uygulaması ile gözlem yapılmış `deneysel' boyutta ise kontrolsüz ön test- son test modeli kullanılmıştır. Araştırmanın birinci örneklem grubunu; Eğitim-Öğretim yılında 11 müzik öğretmenliği anabilim dalının lisans 3. sınıflarında öğrenim görmekte olan

36 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın birinci ve ikinci alt amaçlarına ulaşılabilmesi için gerekli veriler; literatür taraması ve anket yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın üçüncü alt amacı çerçevesinde bir zorluk-kolaylık ölçeği modeli sunulmuştur. Bu ölçekten en çok seslendirildiği belirlenen 5 makamsal yapıdaki solo piyano eseri ile denk düzeylerde bulunan ve seslendirilmeyen 5 solo piyano eserlerinin seçimi aşamasında faydalanılmıştır. Araştırmanın ikinci örneklem grubunu; Eğitim-Öğretim yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı'nın lisans 3. sınıfında piyano öğrenimi görmekte olan 26 öğrenci oluşturmaktadır. Dördüncü alt amaç çerçevesinde, araştırmanın deneysel boyutu için seçilen 26 öğrencinin, araştırma kapsamına alınan 10 makamsal yapıdaki solo piyano eserini seslendirmede karşılaştıkları sorunlar `gözlem' yapılarak tespit edilmiştir. Aydınlı (2012) tarafından yazılan Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi 3. Sınıf Öğrencilerinin Okul Şarkılarını Eşlikleme ve Transpoze Becerilerinin Geliştirilmesinde Grup Piyano Öğretiminin Etkisi konulu doktora çalışmasında; Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı'nda öğrenim gören üçüncü sınıf öğrencilerinin işlevsel piyano becerilerini geliştirmede, grup piyano öğretiminin anlamlı bir etkisinin olup olmadığını incelenmiştir. Araştırmada ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, GÜGEF, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı eğitim-öğretim yılı güz döneminde öğrenim gören 40 üçüncü sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Deneysel çalışma, random örneklem yoluyla deney ve kontrol gruplarına ayrılmasıyla oluşturulmuştur. Her iki grubun puanları eşdeğer olup, öğrenciler gruplara rastgele dağıtılmıştır. Öğrenciler 20 deney, 20 kontrol grubu olarak atanmıştır. Deney öncesinde her iki gruba araştırmacı tarafından geliştirilen Piyano ile Eşlikleme ve Transpoze Alanında Performans Testi uygulanarak grupların eşlikleme ve transpoze becerilerinin düzeyi belirlenmiştir. Deney grubuna altı hafta süresince grup ortamında piyano eğitimi verilmiştir. Kontrol grubu ise bireysel piyano derslerini işlemeye devam etmiştir. Öğrencilerin

37 21 ön test ve son test uygulamaları araştırmacı tarafından video ile kaydedilmiştir. Video görüntüleri uzmanlar tarafından Piyano ile Eşlikleme ve Transpoze Alanında Performans Testi ile değerlendirilmiştir. Çalışmada verilerin analizi için deney grubunun ön test-son test fark puanları ile kontrol grubu ön test-son test fark puanları belirlenmiştir. İki grubun fark puanları arasındaki farklar t-testi ile test edilmiş ve deneyin etkili olup olmadığı ortaya konulmuştur. Çalışmada yer alan analizler için SPSS 19.0 paket programı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin aldıkları puanlar birbirinden farklılık göstermektedir. Deney grubu öğrencilerinin grup piyano eğitimi sonucu aldığı son test performans puanlarının, kontrol grubu öğrencilerin puanlarından anlamlı bir şekilde yüksek çıktığı sonucuna ulaşılmıştır. Grup piyano eğitiminin öğrencilerin eşlikleme ve transpoze becerilerini geliştirmede etkili düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Babacan (2001) Caz Müziği ve Piyano Eğitimi Üzerine Bir Çalışma konulu yüksek lisans tezinde, caz müziği genel hatlarıyla ele alınmış, Türkiye'deki durumu incelenmiş ve eğitimi ile ilgili araştırma yapılmıştır. Geniş bir yapıya sahip olan caz müziğinin ortaya çıkışı ve gelişimiyle kendine özgü türleri incelenmiştir. Melodi ve ritim yapısının da incelendiği çalışmada armonik yapısı da örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır. Cazın Türkiye'deki gelişimi ayrı olarak incelenirken, eğitimi ve bu konudaki eksiklikler değerlendirilmiştir. Çalışmada ayrıca bir piyano eğitimcisinin, piyanoda cazı ve özellikle bu müziğin önemli niteliği olan doğaçlamayı öğrenmek isteyen bir öğrenciye nasıl yol göstereceğine de değinilmiştir. Babacan (2009) tarafından yazılan "Müzik Eğitimi Anabilim Dallarında Piyanoda Eşlik Dersi Sürecinde Caz Armonisinin Kullanılabilirliğinin Değerlendirilmesi" konulu doktora tez çalışmasında; Caz müziği armonisinin eğitim fakülteleri güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi anabilim dallarındaki eşlik dersi sürecinde kullanılabilme durumu ve sağlayacağı katkılar araştırılmış olup, çalışma sürecinde, caz müziği armonisi kullanan deney grubu öğrencileri ile klasik

38 22 armoni kullanan kontrol grubu öğrencilerinin, kendilerine verilen bir parçanın armonik çözümlenmesine yönelik bilgi düzeyleri ve eşliklemeye yönelik performans düzeyleri arasındaki farklar ve gelişmeler ölçülmüştür. Bağçeci (1996) tarafından yazılan Dörtlü Armoni Sistemi ile Modal Tarzdaki Eğitim Müziği Şarkılarının Çokseslendirilmesi Üzerine Bir Çalışma konulu yüksek lisans tezinde; Dörtlü armoni sistemi ile modal tarzdaki eğitim müziği şarkılarının armonizasyonu incelenmiştir. Çalışmada dörtlü armoni sistemi kuramı ve çoksesli eserlerin armonik yapıları incelenerek modal tarzdaki eğitim müziği şarkılarına piyano, piyano eşlikli şan ve çalgı için düzenlemeler yapılmıştır. Eserler, özde ulusallık, yöntemde ve teknikte çağdaşlık, nitelikte ise evrensellik hedeflenerek 12 eşit aralık yöntemine göre yazılmıştır. Çalışmada özellikle üzerinde durulan konular, Türk müziği ses sistemi ve çokseslilik çalışmaları, ana dizi Hüseyni makamı dizi derecelerinin görevleri, akorlar ve bağlanışları, marş armoni, modülasyon, süslemeler ve dörtlü armoni sistemleridir. Bıyıkoğlu (1997) tarafından hazırlanan Piyanonun Bir Eşlik Çalgısı Olarak Müzik Eğitimi ile Piyano Eğitiminde Kullanımına İlişkin Bir Metod Antoloji Çalışması konulu yüksek lisans tezinde; başlangıç seviyesinde, geleneksel ezgilerin, şarkıların, tekerlemelerin kullanıldığı, piyano eşlikli bir metot-antoloji çalışmasıdır. Araştırma yapılırken tarihsel, betimsel, deneysel yöntem ve anket teknikleri kullanılmış, sınırlamalar sayesinde yapılacak olan metot-antoloji çalışmasının kapsamı belirlenmiştir. Araştırma hazırlanırken piyano metotları incelenmiş, piyano dersinin genel ve özel hedefleri belirlenmiş, belirlenen bu hedefler doğrultusunda ülkemizde bulunan şarkı kitapları taranmış, kullanılabilen uygun şarkılar sistematik bir sırayla dizilmiş, gereken yerlerde araştırmacı tarafından eserler üretilmiş, öğretmen eşlikleri yazılmış ve dört el haline getirilmiştir. Ayrıca metot-antoloji çalışması 15 denek öğrenci üzerinde denenmiş ve belirlenen hedeflerin olumlu sonuçlan gözlemlenmiştir. Sonuç olarak; piyano başlangıç

39 23 öğrencileri ve müzik öğretmenleri için okul şarkılarından oluşan eşlikli bir metotantoloji çalışmasının nasıl yapılabileceği sorusuna cevap verilmiş ve bu çalışmanın uygulanabilirliği öğrenciler üzerinde gözlemlenmiştir. Bulut (2008) tarafından yazılan Piyano Eğitiminde Geleneksel Türk Halk Müziği Kaynaklı Eserlerin Seslendirilmesine Yönelik Oluşturulan Bir Çoklu Analiz Modeli ve Bu Modelin Öğrenci başarısı Üzerine Etkileri konulu doktora çalışmasında piyano için düzenlenen geleneksel Türk halk müziği kaynaklı eserlerin seslendirilmesine yönelik bir model oluşturulmuş ve bu modelin, öğrenci başarısı üzerine etkileri belirlenmiştir. Araştırma iki ana bölümden oluşmaktadır. Bunlar, Çoklu Analiz Modelinin oluşturulması ve bu modelin Türk piyano eserlerini yorumlamadaki etkililiğinin denenmesidir. Çoklu Analiz Modelinin oluşturulmasında betimsel yöntemler kullanılırken, modelin uygulanmasında deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırma kapsamında geliştirilen Çoklu Analiz Modelinin temelde, eserin geleneksel boyuttaki analizi ile çok seslilik boyutundaki analizlerinin yapılmasıyla oluşmaktadır. Geleneksel boyuttaki analizin içeriği başlıca, eserin müzikbilimsel analiziyle birlikte, eserin geleneksel hâlinin dinlenilmesi ve geleneksel oyununun seyredilmesi öğelerinden oluşmaktadır. Çok seslilik boyutunda yapılan analizin içeriği ise, başlıca biçimsel analiz ile armonik analiz öğelerinden oluşmaktadır. Araştırmanın eser örneklemine, Taviloğlu nun Gençler İçin I albümünde yer alan eserlerden üç tanesi alınmıştır. Bu eserlerin her biri farklı teknik zorluk düzeyi ve farklı oyun karakteri içermektedir. Öğrencilerin bu eserleri yorumlama düzeylerindeki gelişmenin anlamlılığının ölçülmesi için, ön test - son test deney - kontrol gruplu deneysel model kullanılmıştır. Deneysel desen çerçevesinde eserlerin öğretimi, geleneksel öğretim ile Çoklu Analiz Modeli içerikli öğretim kullanılarak yapılmıştır. Ön test son test sonuçlarına ait verilerin çözümlenmesinde karışık ölçümler için iki faktörlü Anova testi uygulanmıştır. Araştırmada, geliştirilen ve etkililiği araştırılan Çoklu Analiz Modelinin piyano eğitimi sürecinde Türk piyano eserlerinin yorumlanmasını olumlu yönde etkileyecek

40 24 nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Durak (2007) tarafında yazılan Piyano Öğretim Programı Model Önerisi ve Uygulamadaki Görünümü konulu doktora çalışmasında Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı Piyano dersi için kullanılmakta olan mevcut öğretim programlarının durumu değerlendirilmiş ve buradan yola çıkarak, kapsamlı bir öğretim programının tüm öğelerini içeren sekiz yarıyıllık bir piyano öğretim programı hazırlanmıştır. Araştırma için hazırlanan program, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı 1. Sınıf 1. Yarıyıl piyano öğrencilerine uygulanmış ve ulaşılan sonuçlar piyano eğitimi açısından değerlendirilmiştir. Mevcut piyano öğretim programlarının durumunu ortaya koyabilmek için farklı kurumlardan ve farklı deneyim gruplarından 26 piyano öğretim elemanına yapılandırılmış görüşme uygulanmış, literatür taraması ile elde edilen verilere göre hazırlanan piyano öğretim programının 1. sınıf 1. yarıyıllık bölümü 40 öğrenciye uygulanarak gözlemlenmiştir. Araştırma ile ilgili ön çalışma oluşturması açısından uygulanan yapılandırılmış görüşme sonucunda; piyano dersine yönelik olarak öğretim elemanlarının bir çoğunun herhangi bir öğretim programı kullanmadığı, kullananların ise programlarının içeriğinde, öğretim programı öğelerine tam olarak yer vermediği, yani tanımsal program kullandıkları saptanmıştır. Aynı piyano öğretim elemanlarından, araştırma için oluşturulan piyano dersi öğretim programı model önerisinin içeriğindeki hedef ve hedef davranışlara ilişkin görüşleri alınmış ve buna bağlı olarak piyano dersi öğretim programı hazırlanmıştır. Araştırma için hazırlanan programın uygulandığı 1. sınıf öğrencilerine 1 yarıyıl süresince dönem başı, ortası ve dönem sonu olmak üzere 3 ayrı gözlem yapılmıştır. Gözlem yapılan öğrencilere, piyano eğitiminin hedeflerini kapsayıcı bir bilişsel test, gözlem dönemi öncesinde ve sonrasında olmak üzere 2 sefer uygulanmıştır. Piyano eğitimi alanında uzman 3 gözlemci tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda araştırma için hazırlanan piyano öğretim programı modelinin piyano eğitiminin hedeflerine ulaşmada olumlu yönde etkin olduğu görülmüştür.

41 25 Karahan (2008) Çağdaş Türk Müziği Piyano eserlerine Hazırlık Amacıyla Yazılan Etütlerin Öğrencilerin eserleri Çalma Düzeylerine Etkisinin Belirlenmesi konulu doktora çalışmasında; Çağdaş Türk Müziği piyano eserlerine hazırlayıcı etüt yazma yöntemi oluşturmak ve bu yönteme dayalı olarak yazılan etütlerin öğrencilerin eserleri çalma aşamalarındaki (çözümlemeli ön çalma, çalışma, son çalma) performanslarına etkilerini araştırmıştır. Belirtilen amaçlar doğrultusunda araştırmada deneysel model kullanılmıştır. Çalışmanın deneysel evresinde ise kontrollü son-test model kullanılmıştır. Araştırmaya ulusal ve uluslararası literatür taramasıyla başlanmış, daha sonra Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalının piyano öğretimi sürecinde en çok kullanılan Çağdaş Türk müziği eserlerinin belirlenmesine yönelik olarak birinci anket uygulaması yapılmıştır. İkinci anket uygulamasında birinci anket uygulamasıyla belirlenen eserlerin içerisinden öğrencilerin en çok sorun yaşadıkları eserler belirlenmiştir. Daha sonra belirlenen üç eserin yapısal çözümlemesi yapılmıştır. Bu çözümlemede eserlerin ezgi kalıpları, makamları, tartım kalıpları, ölçüleri, akor kalıpları, çalma teknikleri, ses alanları ve nüans düzeyleri saptanmıştır. Çözümlemeden elde edilen bilgilere dayalı olarak eserlere hazırlık etüdü yazmaya yönelik yöntem oluşturulmuştur. Oluşturulan yönteme dayalı olarak belirlenen üç esere hazırlık etütleri yazılmıştır. Araştırmanın deneysel evresinde önce piyano çalma becerisi açısından birbirine denk deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Sonra deney grubuyla üç gün süreyle her gün 20'şer dakika hazırlık etüdü çalışılmıştır. Daha sonra deney ve kontrol gruplarının eseri deşifre, çalışma ve çalma aşamalarındaki performansları kamerayla kaydedilmiştir. Performans kamera kayıtları üç uzman eğitimciyle izlenerek değerlendirme verileri elde edilmiştir. Araştırmada cevap aranan problem ve alt problemlere yönelik olarak toplanan verilerin çözümlenmesinde SPSS 13.0 (The Statistical Packet for The Social Sciences) paket programı kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık için ise, p< 0,05 anlamlılık düzeyi seçilmiştir. Araştırmaya ilişkin verilerin çözümlenmesinde karşılaştırılacak gruplardaki kişi sayıları parametrik testlerin gerektirdiği sayıda olmadığı için nonparametrik test kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda esere hazırlık etüdüyle çalışan deney grubu öğrencilerinin kontrol grubu öğrencilerinden, eserin deşifre, çalışma ve çalma aşamalarındaki performansları açısından daha başarılı

42 26 oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Okay (2013) tarafından yazılan Caz Piyano Müziğinin Piyano Eğitiminde Kullanılabilirliği konulu doktora çalışmasında; Caz piyano müziğinin piyano eğitiminde kullanılabilme durumu ve sağlayacağı katkılar araştırılmıştır. Deneysel modele göre yapılan araştırmada, aşağıdaki soruların cevapları aranmıştır: 1-Piyano eğitiminde caz piyano müziğinin kullanılabilirliği nedir? 2-Klasik batı piyano müziği ve caz piyano müziği arasındaki karşılıklı etkileşim nedir? 3-Caz öğelerine dayalı 13 haftalık bir piyano eğitimi programının klasik piyano eğitimi alan öğrenciler üzerindeki etkileri nelerdir? Araştırmanın çalışma grubunu (n=40), Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümü eğitim-öğretim yılı güz döneminde piyano eğitimine devam eden 3. ve 4. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırma, öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desen modeline göre tasarlanmıştır. Öğrencilerin denklikleri incelendikten sonra, yansız atama yöntemiyle (random), deney (n=20) ve kontrol (n=20) grupları oluşturulmuştur. Her iki grubun belirlenmesinde grupların özelliklerinin denk olmasına özen gösterilmiştir. Araştırma yöntemine dayalı olarak hazırlanan 13 haftalık Caz öğelerine dayalı piyano eğitim programı deney grubuna uygulanırken kontrol grubuna ise var olan normal süreçte eğitim öğretime devam edilmiştir. Her iki gruba da deney öncesi ve deney sonrası ölçmeler yapılmıştır. Deney ve kontrol gruplarından elde edilen öntest ve sontest verilerinin çözümlenmesinde Wilcoxon İşaretlenmiş Mertebeler testi tekniği ve Mann-Whitney U testi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın verilerini elde etmek amacıyla, araştırmacı tarafından geliştirilen Caz piyano becerileri testi ölçme aracı olarak kullanılmıştır. Bu ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik çalışması kapsamında madde analizlerini takiben yapılan iç tutarlılık analizleri sonucunda testin güvenirlik değerleri (Cronbach Alpha, Spearman-Brown ve Guttman) yüksek çıkmıştır. Araştırma kapsamında taranan ilgili literatür sonucunda: Piyano eğitiminde klasik repertuara ek olarak kullanılabilecek çeşitli caz piyano etütleri ve egzersizleri, caz piyano metot ve transrikptleri olduğu tespit edilmiştir. Caz müziği, sahip olduğu karakteristik özellikleri, çeşitli doku ve renk

43 27 zenginliği ile, klasik müzikle amatör veya profesyonel olarak ilgilenen müzisyenleri Avrupa müziği bestecileri de dahil olmak üzere, birçok müzisyeni derinden etkilemiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular şunlardır: Verilerin analiz edilmesiyle elde edilen sonuçlarda, caz öğelerine dayalı piyano eğitim programının uygulandığı deney grubundaki öğrencilerin uygulama süreci sonunda caz piyano becerileri düzeylerinde artış olduğu tespit edilmiş, kontrol grubuna oranla anlamlı bir farklılık olduğu görülmüştür. Sonuç olarak caz öğelerine dayalı olarak uygulanan programın klasik piyano eğitimine geliştirici yönde katkıları olduğu tespit edilmiştir. Otacıoğlu (2005) tarafından hazırlanan Müzik Öğretmenliği Piyano Eğitimi Dersi İçin Bir Model Denemesi konulu doktora çalışmasında; müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda uygulanan piyano dersi için, var olan klasik piyano öğretiminin eleştirisi, ülkemiz koşullarına uygun bir piyano öğretim modelinin, programlandırılmış öğretime dayalı olarak geliştirilmesi ve etkililiğinin denenmesi amacı doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, araştırmada deneysel yöntem kullanılmıştır. Kontrol gruplu ön tes son test model araştırmanın desenini oluşturmuştur. Araştırma, iki grup üzerinde gerçekleştirilmiştir. Gruplar random yolu ile deney ve kontrol grubu olarak atanmıştır. Her iki grubun belirlenmesinde grupların özelliklerinin denk olmasına özen gösterilmiştir. Deney öncesinde her iki gruba araştırmacı tarafından geliştirilen, başarı testi, müzikal algılama testi, piyano dersi için hazırlanan gözlem formu ve sosyal bilgiler dersi tutum ölçeğinden piyano dersine uygulanan piyano dersi tutum ölçeği uygulanarak her iki grubun bağımsız değişkenler yönünden başlangıç düzeyleri belirlenmiştir. Deney grubuna güz dönemi eğitim öğretim süresi boyunca, programlandırılmış öğretime dayalı piyano dersi öğretimi verilmiştir. Kontrol grubundaki öğrenciler ise klasik piyano öğretimine dayalı piyano derslerine devam etmişlerdir. Deney süreci sonunda, başlangıçta uygulanan testler öğrencilere tekrar uygulanarak bağımsız değişkenler yönünden öğrencilerin son düzeyleri belirlenmiş ve deneysel çalışma tamamlanmıştır. Deney öncesi yapılan ön test ve deney sonrası yapılan son

44 28 testlerden elde edilen sonuçlar doğrultusunda, başarı testi, müzikal algılama testi, piyano dersi tutum ölçeği ve gözlem formu değişkenleri yönünden, programlandırılmış öğretime dayalı olarak geliştirilen piyano dersi öğretim modelinin, klasik öğretime dayalı piyano eğitimi gören öğrencilere göre daha etkili bir program olduğu saptanmıştır. Araştırmanın sonucu olarak, 1.sınıf güz dönemi piyano dersi için geliştirilen öğretim modelinin ve yönteminin, klasik piyano öğretimine dayalı olarak verilen piyano dersinden daha etkili ve geliştirici olduğu deneysel olarak kanıtlanmıştır. Salman (2001) tarafından yazılan Kuramsal Uygulamalı Caz Eğitimi Programları Paralelinde Doğaçlama ve Yaratıcı Eşlikleme Bilgisini Hedef Alan Yöntemlerin İncelenmesi isimli yüksek lisans tezinde; Caz kuramları adı altında, caz müziğinin temelini oluşturan özgün bir armoni kavramının çoksesliliğe etkisi, bu kapsayıcı armoni anlayışıyla yorumcunun çok seslendirmede kişisel yaratıcılık sınırlarını keşfetmesi ve bu sınırları genişletip giderek ortadan kaldırması adına, hedeflenen doğaçlama ve yaratıcı eşlikleme bilgisinin akademik düzeyde geliştirilmesi ve çözümsel saptamalarda bulunmak amaçlanmıştır. Araştırmada durum tespitine yönelik bir model esas alınmış, veriler anket ve kaynak tarama yoluyla toplanarak işlenmiş, çözüm ve yorumda ise betimsel istatistik yöntemlerinden yararlanılmıştır. Araştırmada önce, Birleşik Amerikalı caz pedagogu Jerry Coker'ın mesleki müzik eğitimi kurumlarında okutulmasını öngördüğü Kuramsal - Uygulamalı Caz Eğitimi Programı modelinin analizi yapılmış, Ankara ve İstanbul da 49 caz müzisyeni ile 17 eğitimciye anket uygulanarak var olan durumun tespiti saptanmıştır. Program analizi ve anketle sağlanan verilerin çözümlenmesiyle elde edilen bulguların değerlendirilmesi sonucunda Türkiye'de programlı caz eğitimine yeterince önem verilmediği, caz eğitimine başlama yaşına ilişkin görüşlerde farklılıklar olduğu, Türkiye'de caz eğitimi veren kuramların programları ile kaynak tarama yoluyla ulaşılan caz eğitimi programlarının ders içeriği, ders sıralılığı, sınıfların altyapısal özellikleri bakımından örtüşmeyen noktalar olduğu saptanmıştır. Türkiye'de caz eğitimi programlarının yeniden gözden geçirilmesi, alan

45 29 dersleri ve eğitimciler arası eşgüdümün sağlanması, caz kuramları ve uygulamaları adına daha işlevsel bir eğitim verilmesi gerektiği üzerinde durulmuş önerilerde bulunulmuştur. Toptaş (2012) tarafından yazılan Halk Türkülerinin Sistematik Olarak Piyano Eğitiminde Kullanılması adlı doktora tezinde; Lisans düzeyinde piyano eğitimi gören öğrencilere yönelik piyano için yazılmış özgün makamsal etütlerin, öğrencilerin piyano için düzenlenmiş türküleri çalma becerilerinin geliştirilmesindeki etkisi araştırılmıştır. Bu nedenle araştırmada gerçek deneme modellerinden ön test son test kontrol gruplu model alınmıştır. Uzmanların görüşleri doğrultusunda Türk Halk Müziği repertuarından seçilen üç türkü lisans öğrencilerinin teknik seviyelerine uygun olarak düzenlenmiştir. Daha sonra bu üç türkünün makamına yönelik üç özgün makamsal etüt geliştirilmiştir. Araştırmanın deneysel evresinde akademik piyano başarı notları esas alınarak birbirine denk deney (12 öğrenci) ve kontrol (12 Öğrenci) grupları oluşturulmuştur. Deneysel çalışmanın ilk aşamasında öğrencilerin üç türküye ilişkin yarım saatlik deşifre performanslarının video kayıtları (Öntest) alınmıştır ve üç uzmana değerlendirilmek üzere videolar verilmiştir. İkinci aşamada, deney ve kontrol grupları farklı eğitim yöntemleri ile 8 hafta boyunca çalıştırılmıştır. Üçüncü ve son aşamada ise tüm grup öğrencilerinin türküyü çalma performansları tekrar video kaydına (Sontest) alınıp üç uzmana verilmiştir. Araştırmanın sonunda hazırlanan makamsal etütler ile çalışan deney grubu öğrencilerinin kontrol grubu öğrencilerinden, türküyü çalma becerisi açısından daha başarılı oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Uludağ (2012) tarafından yazılan Gitar Eğitiminde Türk Müziği İçerikli Akor ve Kadans Kurulumlarına Yönelik Farklı Akortlarda Konumlandırmalar ve Etkililik Düzeyleri konulu doktora çalışmasında; Lisans düzeyindeki müzik eğitimi alan öğrencilerin Türk müziği içerikli akor ve kadans kurgularını gitar icracılığında var olan klasik ve farklı akort sistemleri ile çalmalarının gitar çalma becerilerinin

46 30 geliştirilmesinde ne ölçüde etkili olduğunu araştırmıştır. Araştırma sürecinde yapılandırılan akor ve kadans kurguları, Türk müziği eserlerine yönelik kullanılan dörtlü armoni ve karma armoni gibi farklı çok seslendirme tekniklerini içermekle birlikte, Hüseyni, Nikriz ve Saba makamı dizilerinde konumlandırılmıştır. Araştırmada, öntest-sontest kontrol gruplu deney deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Eğitim Öğretim yılı bahar yarıyılı Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf (n=16) bireysel çalgı (gitar) öğrencileri oluşturmuştur. Araştırmacı tarafından 12 hafta ve haftada 16 ders saati süresince deney grubuna (n=8) gitar icracılığında kullanılan dört farklı akort sistemi ile kontrol grubuna ise (n=8) klasik akort sistemi ile konuya yönelik gitar eğitimi uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, denklik testi, gitar çalma becerilerine yönelik başarı ölçeği, Öntest-Sontest Akor ve Kadans Kurulumlarına Yönelik Başarı Ölçeği ve Uzman Görüşü Alma Formu kullanılmıştır. Denklik testi ile çalışma grubunu oluşturan öğrencilerin gitar çalma beceri düzeyleri gözlemci öğretim üyeleri tarafından ölçülmüş, bu ölçüm sonucunda yansız atama yoluyla araştırmacı tarafından deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Öntest ve Sontest deney ve kontrol grupları arasında bağımsız değişken ile ilgili davranış değişiklikleri ölçülmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizi için, kontrol ve deney grubu öğrencilerinin öntest ve son test sonuçları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla Mann-Whitney U Testi kullanılmıştır. Kontrol ve deney grubunun kendi içerisinde öntest ve sontest sonuçları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla ise Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Yalçın (2011) tarafından yazılan Gitar Uygulamalı Armoni Öğretiminin Öğrenci Bilgi ve Performans Düzeyine Etkisi konulu doktora çalışmasında; Gitar uygulamalı armoni öğretiminin öğrenci bilgi ve performans erişisi üzerindeki etkilerini araştırmaktır. Bu amaçla, gitar uygulamalı armoni eğitimi alan ve almayan gitar öğrencilerinin bilgi ve performans erişileri arasında anlamlı bir farkın olup

47 31 olmadığı araştırılmıştır. Araştırma bir yönüyle betimsel diğer bir yönüyle de deneysel bir çalışmadır. Araştırmaya ilk olarak Gitar Uygulamalı Armoni Öğretimi'ne [GUAÖ] yönelik verilerin elde edilmesi için alan yazın taraması ile başlanmış, GUAÖ'ye ilişkin öğrencilerin bilgi ve performans seviyelerinde anlamlı bir değişim olup olmadığının ölçülmesi için öntest-sontest kontrol gruplu deneme modeli kullanılmıştır. Araştırmada denek olark toplam 34 gitar öğrencisi kullanılmıştır. Araştırmanın deneysel sürecinde araştırmacı tarafından hazırlanan gitar uygulamalı armoni öğretimine yönelik örneklerle sekiz hafta süren çalışmalar yapılmıştır. Bu uygulamalar öncesinde ve sonrasında farklı veri toplama teknikleri kullanılmıştır. Araştırmaya yönelik ilk veriler kaynak tarama yöntemi ile toplanmıştır. Devamında, gitar ve armoni öğretim elemanlarının konu ile ilgili görüşlerinin belirlemesine yönelik olarak görüşme tekniğiyle, araştırmanın etkililik düzeyinin tespiti için ön test-son test uygulamaları ile son olarak da deney grubu gitar öğrencilerinin görüşlerinin belirlenmesine yönelik olarak anket tekniği ile veriler elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde istatistiksel testlerden yararlanılmıştır. İlk olarak Kolmogorov-Smirnov testi ile verilerin normal dağılıma uyup uymadığı incelenmiştir. Veriler normal dağılıma uymadığından ve örnek çapı yeterince büyük olmadığından bağımsız iki grubun karşılaştırılmasında Mann- Whitney U testi, bağımlı grupların karşılaştırılmasında ise Wilcoxon testi kullanılmıştır. Çalışmada analizler için elde edilen sonuçlar 0.05 anlamlılık düzeyinde yorumlanmıştır. Araştırmanın deneysel evreseinde grupların tüm bilgi ve performans düzeylerine ilişkin elde edilen bulgular, gitar öğrencilerinin bilgi ve performans erişilerinde deney grubu lehine anlamlı fark olduğunu başka bir deyişle, Armoni-Kontrpuan-Eşlik dersini geleneksel uygulama ile öğrenen yani piyano uygulamalı olarak öğrenen öğrencilerin aksine GUAÖ alan öğrencilerin bilgi ve performans erişilerinde anlamlı farklar olduğunu göstermektedir [Z=3.62;p<0.05]. Bu bulgular ışığında gitar ve armoni öğretim elemanlarına gitar uygulamalı armoni öğretimine yönelik ve araştırmacılara da gitarın diğer dersler ile kullanılabilirliğine ilişkin bazı araştırma konularına dair öneriler sunulmuştur.

48 32 Yokuş (2005) tarafından yazılan "Ülkemizde Türk Halk Müziği Kaynaklı Piyano Eserlerinin Piyano Eğitiminde Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi" konulu araştırmada; Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda, kaynağını Türk Halk Müziğinden alan piyano eserlerinin piyano eğitimindeki yerini ve önemini saptamaya yönelik, piyano öğretim elemanlarının ve 4. sınıf öğrencilerinin görüşlerine yer verilmiş; alanında uzman eğitimci-bestecilerin konu ile ilgili görüşleri alınmış, Türk bestecilerinin piyano eserlerinde Türk Halk Müziği unsurlarının kullanımına ilişkin yaklaşımlarına yer verilmiştir. Bu araştırmaya yönelik veriler; kaynak tarama, anket ve görüşme yolu ile elde edilmiş olunup araştırmaya zemin oluşturması amacıyla; konu ile ilgili kitaplar, bilimsel yazılar ve tezler incelenmiş, internet taraması da kaynak tarama kapsamında kullanılmıştır. Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda uygulanan piyano eğitiminde, eğitimcilerin ve bestecilerin kaynağını Türk Halk Müziğinden alan piyano eserlerinin, piyano eğitimindeki yeri ve önemini, bu türdeki eserlerin piyano eğitiminde ne ölçüde kullanıldığı, bu durumun öğrencilerin piyano eğitimini ne şekilde etkilediğini ortaya koymak üzere, değişik bölgelerden örneklem grubu olarak seçilen, üniversitelere bağlı, 10 Eğitim Fakültesi GSE Bölümü Müzik Eğitimi Ana Bilim Dallarında görevli piyano öğretim elemanlarına ve bu bölümlerde öğrenim gören 4. sınıf öğrencilerine anket uygulanmıştır. Görüşmelerde ise eğitimci-bestecilerin konu ile ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda; piyano eğitiminde Türk Halk Müziği kaynaklı piyano eserlerinin yeterli sayıda olmadığı, bulunan kaynakların teknik zorluklar içerdiği, bu kaynaklara ulaşılmada güçlükler yaşandığı, uygulamalarda bu türdeki kaynaklara yeterince yer verilemediği saptanmış ve araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir.

49 Yurtdışında Yapılmış Çalışmalar Dickenson (2003) tarafından yazılan "The impact of Norwegian Folk Music on Norwegian Jazz, " isimli doktora çalışmasında, araştırmacı tarihleri arasında kalan dönemde ki Norveç Halk Müziği ile Norveç Cazının birbirleriyle olan ilişkisini araştırmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra İsveç cazı gelişmeye başlamasıyla birlikte İskandinav stili ve repertuarı önem kazanmaya başlamıştır. Bu dönemden bir kaç yıl sonrasında ise Norveçli müzisyenler halk müziği ezgilerinden ilham alarak kendi müziklerinde kullanmaya başlamışlardır. Bu gelişmelerle birlikte Geirr Tveitt ve George Russell isimli iki teorisyen Caz müzisyenlerin kullandığı lidyen mod ile hak ezgilerinde ki lidyen modun değerlendirmesini çalışmalarında yapmışlardır. Bu bağlamda Jan Garbarek'in "Uncharted Land" albümünden "Molde Canticle" isimli eseri analiz edilmiş olup araştırma Norveç cazı ve halk müziğin kombinasyonundaki diğer merkez figürlerin katkılarıyla ilgili olarak yapılan bir anket çalışmasıyla sonlandırılmıştır. Araştırma sonucunda araştırmacı özgün bir tarzın türediğini ortaya koymaktadır. Mamedalieva (2007) tarafından yazılan "Azerbaycan Bestecilerinin Yaratıcılığında Caz Armonisi" konulu doktora çalışmasını üç bölümde toplamıştır. Birinci bölümde Azerbaycan bestecilerinden T. Quliev ile R. Gajieyev'in şarkılarının analizleri yapılmıştır. Bununla birlikte cazın ve caz armonisin ilk caz icracılarıyla olan gelişimi ilk bölümde ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde senfonik müziklerdeki caz armonisi ele alınmıştır. Bu alanda eserleri olan Qara Qarayev'in senfonik eserleri incelenmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde ise Azerbaycan'ın bu anlamdaki en büyük besteci ve icracılarından Vagif Mustafa Zadeh ile Rafik Babayev irdelenmiştir.

50 34 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. Araştırmanın Yöntemi Bu bölümde, araştırmanın modeli, çalışma grubu, veri toplama araçları, verilerin çözümlenmesinde kullanılan istatistiksel yöntemler yer almaktadır Araştırmanın Modeli Bu araştırma, Modern armoni kullanarak çok seslendirilen Türk Müziği ezgilerinin öğrencilerin eserleri çalmada ki performanslarının belirlenmesine yöneliktir. Bu nedenle araştırma da deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın deneysel deseni Tek Grup Ön Test-Son Test Desen" olarak belirlenmiştir. Tek Grup Ön Test-Son Test Desen Bu modelde deneysel işlem tek grup üzerinde test edilir. Deneklerin bağımlı değişkene ilişkin ölçümleri uygulama öncesinde öntest, sonrasında sontest olarak aynı denekler ve ölçme araçlarıyla yapılır. Bu yöntemde tek gruba ait öntest ve sontest değerleri arasındaki farkın anlamlılığı test edilir( Büyüköztürk ve diğerleri,2011:198). Tablo 1: Tek Grup Ön Test- Son Test Desen Grup Öntest İşlem Sontest G O1 X O2 (Büyüköztürk ve diğerleri,2011:198).

51 35 Tablo 2: Araştırmanın Deseni Grup Öntest İşlem Sontest G O1 X O2 İlk Performans 12 Haftalık Çalışma Süresi Son Performans Düzenlenen Türkülerin Belirlenmesi Düzenlenen dört türkü 4 farklı makamda olmak koşuluyla TRT Türk Halk Müziği Repertuarının tamamının taranması sonucunda seçilmiştir. Türkülerin makamları Hüseyni, Segah, Hicaz ve Uşşak olarak belirlenmiştir. TRT Türk Halk Müziği Repertuarında ki makamların eser sayıları dikkate alınarak en fazla eser sayısı bulunan dört makam belirlenmiştir. Bununla birlikte öğrencileri teknik olarak ritim ve ses sahası bakımından zorlamayacak eserler seçilmiştir Besteler Bestelenen 4 adet çalışma, düzenlenen türkülerle paralel olarak Hüseyni, Segah, Uşşak ve Hicaz makamlarındadır Uzman Değerlendirmesi Düzenlenen 5 adet türkü ile 4 adet beste üç ayrı uzman tarafından incelendikten sonra gerekli düzeltmeler yapılıp araştırma kapsamında kullanılabilirliği onaylanmıştır.

52 Çalışma Grubu Araştırma eğitim-öğretim yılının güz döneminde İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi Müzik Bölümü Müzikoloji ve Müzik Teknolojileri lisans 4. sınıf öğrencileriyle gerçekleştirilmiştir. Çalışma 12 denek ile 14 haftalık süreyle sınırlıdır Veri Toplama Teknikleri Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan "performans değerlendirme ölçeği" kullanılmıştır. Tablo 3: Performans Değerlendirme Ölçeği Belirlenen Metronomda Çalabilme 20 Armoni Kalıplarını Doğru Çalabilme 20 Nüansları Doğru Çalabilme 20 Stabil Çalabilme 20 Armoni ile Temanın Birbiriyle Olan Uyumu 20 Toplam 100

53 Akor Kurulumları Eserlerinin açıklanmıştır. çok seslendiriliş yöntemleri aşağıda örneklendirilerek Dominant 7 altere akoru ( b9 #11) Şekil 17:Uşşak Şarkı (b9#11 altere akor örneği) Yukarıdaki örnekte görülen ölçünün son dörtlüğünde kullanılan akor yapısı caz armonisinde dominant 7 akorunun alterasyona uğramış şekli olarak ifade edilir. Akorun orijinal hali şekil 18'de görüldüğü üzere mi-sol#-si-re seslerinden oluşurken akor, fa diyez sesi yerine fa bemol (b9) ve si natürel sesi yerine si bemol (#11) sesleriyle şekil 19'da ki gibi altere edilmiştir. Caz armonisindeki altere akorlar altere dizi üzerinden türetilmektedirler. Şekil 18: Mi Dominant 7 Akoru Şekil 19: Mi Dominant 7 Altere Akoru

54 38 Şekil 20: Segah Şarkı (b9#11 altere akor örneği) "SEGAH ŞARKI" nın 13. ölçüsünde bulunan birinci akor yapısında re-fa#-labemol olması ve la do seslerinden oluşan dominant 7 akoru mi natürel sesinin mi natürel sesinin la bemol olmasıyla alterasyona uğramıştır Dominant 7 altere akoru ( #9 b13) Şekil 21: Hastane Önünde İncir Ağacı (#9 b13 altere akor örneği) "HASTANE ÖNÜNDE İNCİR AĞACI" isimli türkünün 13. ölçüsündeki örnekte, re-fa#-la-do seslerinden oluşan dominant 7 akoru fa diyez notasının fa natürel olması (#9) ve si natürel notasının si bemol (bemol 13) olmasıyla alterasyona uğramıştır.

55 Minör 7 bemol 5 (9-11) Şekil 22: Hastane Önünde İncir Ağacı ( Minör 7 bemol 5, 9-11) "HASTANE ÖNÜNDE İNCİR AĞACI" isimli türkünün 5. ölçüsündeki örnekte tonalitenin 5. derecesinde mi kök sesi üzerine si bemol ( bemol 5), re (7), fa #( 9) ve la (11) seslerinden oluşturulmuştur Minör 7-9 akoru Şekil 23: Uşşak Şarkı ( Minör 7-9 akoru örneği) "UŞŞAK ŞARKI" isimli eserin birinci ölçüsünde bulunan sol-si-do-mi seslerinden oluşan birinci dörtlük akor köksüz olarak kurulmuşş la minör 7 ve 9 akorudur. Akor sesleri dikey olarak kökte yedili ve sonrasında dokuzlu, üçlü ve beşli şeklinde kurulmuştur.