İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ VE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

Transkript

1 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ VE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

2 ALT BAŞLIKLAR İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım İşyerinde risk önleme kültürü Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri İSG nin işletme yönetimindeki yeri Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara düşen görevler İSG temel prensipleri Sağlıklı ve güvenli yaşam İSG alanında yaşam boyu öğrenme 2

3 Sen öldükten sonra da, senden geriye kalan şeyler daha uzun zaman bu yeryüzünde kalır. Geride bırakacağın eser sana rahmet okutacak bir eser olmalı. Firdevsi 3

4 İş Sağlığı Güvenliği Politikası İSG POLİTİKALARI

5 SAĞLIKLI ÇALIŞMA HAKKININ GELİŞİMİ VE ARAÇLARI İş hukuku İş denetimi İş güvenliği hizmetleri İş sağlığı hizmetleri Sendikalar İşyeri hekimliği hizmetleri Toplumsal güvenlik sistemleri/hizmetleri İşletme iş sağlığı hizmetlerinin odaklandığı kurum, risklerin üretildiği işletme; odaklandığı kişi de, gerekli önlemler alınmadığında bu risklerden etkilenen çalışandır 5

6 20. yy yy 2010 Fiziksel Kimyasal Psikolojik etmenler Enfeksiyon Çok etmenli karşılaşmalar Bilgiye dayalı ve yoğun iş Ağır iş yükü Geleneksel iş stresi GELENEKSEL ETMENLER GEÇİŞ SÜRECİ YENİ RİSKLER Allerjiler Psikososyal stres İş kazası Meslek hastalıkları Stres ile ilişkili hastalıklar Çalışma?? Manufaktür ST 6

7 EKONOMİK, POLİTİK, KÜLTÜREL SİSTEMLER... Bireysel özellikler BİREY TOPLUM SAĞLIĞI ÇALIŞMA ORTAMI İklim, ışınım, kimyasallar, terapötikler, kas-iskelet sistemi stresleri, biyolojik etmenler, gürültü, elektrik, güvenlik sorunları,... ÇALIŞMA KOŞULLARI Çalışma süresi, vardiyalı çalışma, ücret sistemleri, özerklik ve denetim sistemleri, iş yükü, yineleyici iş, özel çalışan grupları,... Çevreleyen Etmenler TOPLUM YAŞANAN ÇEVRE Yakın çevre Uzak çevre Çalışma ilişkileri, toplumsal ilişkiler, mesleksel eğitim ve istihdam 7

8 8 TÜRKİYE DE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

9 9

10 2012 YILINDA TOPLAM SİGORTALI İŞ KAZASI GEÇİRDİ 2012 yılında toplam işçi kaza geçirdi, iş kazası geçirenlerin ı (%93) erkek, i ( %7)kadın İŞ KAZASI SAYISINDA BİR YIL ÖNCESİNE GÖRE % 8 ARTIŞ MEYDANA GELDİ 2011 yılında iş kazası meydana gelmişti, dolayısı ile iş kazası sayısında bir yıl öncekine göre %8 oranında artış meydana geldi YILINDA İŞ KAZALARINDA 744 KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ SGK tarafından açıklanan istatistiklere göre, 2012 yılında meydana gelen iş kazalarında 744 kişi hayatını kaybetti. Hayatını kaybedenlerin 735 i erkek, 9 u kadın İŞ KAZASI SONUCU ÖLÜM SAYISINDA BİR YIL ÖNCESİNE GÖRE % 56 ORANINDA AZALMA OLDU 2011 yılında meydana gelen iş kazaları sonucu kişi hayatını kaybetmişti, dolayısı ile iş kazası sonucu ölüm sayısında % 56 oranında azalış oldu. 10

11 İŞ KAZASI SIKLIK HIZI DA, İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZI DA AZALDI 2011 yılında her çalışma saatinde meydana gelen iş kazası sayısı (iş kazası sıklık hızı) 2.61, her 100 kişide iş kazası geçiren işçi sayısı (iş kazası sıklık hızı) 0,55 idi yılında her çalışma saatinde meydana gelen iş kazası sayısı (iş kazası sıklık hızı) 2.43, her 100 kişide iş kazası geçiren işçi sayısı (iş kazası sıklık hızı) 0,55 olarak gerçekleşti yılında iş kazası çalışma saatinde kaybedilen iş günü sayısı (iş kazası ağırlık hızı) 721, her 100 saatte iş kazası nedeni ile kayıp edilen iş saati (iş kazası ağırlık hızı) 0,58 olarak gerçekleşmiş idi yılında iş kazası çalışma saatinde kaybedilen iş günü sayısı (iş kazası ağırlık hızı) 395, her 100 saatte iş kazası nedeni ile kayıp edilen iş saati (iş kazası ağırlık hızı) 0,32 olarak gerçekleşti. 11

12 İŞ KAZALARI SONUCU ÖLÜM 2008 YILINDAN DA AZ 2008 yılında meydana gelen iş kazalarında 865 kişi hayatını kaybetmişti, artış trendi 2011 yılına kadarsürmüş, 2011 yılında iş kazası sonucu kişi hayatını kaybetmiş idi, 2011 yılında iş kazası sonucu hayatını kaybedenler, 2008 yılına göre % 87 oranında daha fazla idi. MESLEK HASTALIKLARINDAN 1KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ SGK istatistiklerine göre 2012 yılında meslek hastalıkları sonucu 1 kişi hayatını kaybetti yılında meslek hastalıkları sonucu 10 kişi hayatını kaybetmişti. Meslek hastalığı sonucu hayatını kaybeden işçinin Taşıma için depolama ve destek faaliyetti işkolunda çalışıyor olması da, diğer sektörler konusundaki kuşkuyu daha da artırır nitelikte YILINDA İŞ KAZALARI SONUCU 2.036, MESLEK HASTALIKLARI SONUCU 173 KİŞİ OLMAK ÜZERE TOPLAM KİŞİ SÜREKLİ İŞ GÖREMEZ HALE GELDİ 2012 yılında iş kazaları sonucu 2.036, meslek hastalıkları sonucu 173 kişi olmak üzere toplam kişi sürekli iş göremez hale geldi yılında iş kazaları sonucu 2.093, meslek hastalıkları sonucu 123 kişi olmak üzere toplam kişi sürekli iş göremez hale gelmiş idi, dolayısı ile toplam iş göremezlik sayısın hemen hiç değişmez iken, meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlikte % 50 ye yakın bir artış meydana geldi yılında meydana gelen iş kazaları sonucu sürekli iş göremez hale gelenlerin ı erkek, 69 u kadın. 12

13 2012 yılında meydana gelen iş kazlarından u (%12,3) inşaat sektöründe meydana gelirken, si (%11.79) kömür madenciliğinde meydana geldi i metal ürünleri imalatında meydana geldi yılında meydana gelen iş kazlarından si (%13.30) kömür madenciliğinde, u (%11.85) inşaat sektöründe,7.268 i metal ürünleri imalatında, si ana metal sanayiinde meydana gelmiş idi. EN ÇOK ÖLÜMLÜ İŞ KAZASI YİNE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE ÖLÜMLÜ HER ÜÇ KAZASINDAN BİRİS İNŞAAT SEKTÖRÜNDE MEYDANA GELDİ İş kazaları sonucu hayatını kaybeden 744 kişiden 256 sı inşaat sektöründe çalışıyordu. Yani 2012 yılında da iş kazası sonucu meydana gelen her 3 ölümden birisi inşaat sektöründe meydana geldi yılında inşaat sektöründe meydana gelen iş kazaları sonucu 570 kişinin hayatını kaybettiği göz önünde bulundurulursa, inşaat sektöründe de iş kazası sonucu ölümde 2011 yılına göre, % 56 oranında azalma olduğu görülmektedir. SGK istatistiklerine göre, iş kazası sonucu hayatını kaybedenlerden 83 ünün çalıştığı işkolu bilinmez iken, ölümlü iş kazalarının 73 ü kara taşımacılığı ve boru taşımacılığında meydana geldi. 13

14 İŞ KAZASI GEÇİRENLERİN % 44 Ü YAŞ ARALIĞINDA İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI NEDENİ İLE YAKLAŞIK İŞ GÜNÜ KAYBEDİLDİ 14

15 İŞ KAZALARININ SEKTÖREL DAĞILIMI İlk üç sırada inşaat % 12.3 kömür madenciliği % metal ürünlerinin imalatı % yılında meydana gelen iş kazlarından u (%12,3) inşaat sektöründe meydana gelirken,8.828 si (%11.79) kömür madenciliğinde meydana geldi i metal ürünleri imalatında meydana geldi. 15

16 ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HEDEFLERİ 16

17 I- POLİTİK HEDEFLER: 1) AB normlarına uygun bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun çıkarılması, 2) İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin düzenlemelerin bütün çalışanları kapsaması, 3) İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin düzenlemelerin bütün işyerlerine yaygınlaştırılması, 4) İş sağlığı ve güvenliği hizmet birimlerinin etkin hale getirilmesi. 17

18 II- UYGULAMA HEDEFLERİ 1) İş kazaları sayısının %20 oranında azaltılması döneminde bu oran %12 olarak gerçekleşmiştir döneminde % 8.5 2) Ülkemizdeki meslek hastalıkları tanı sistemlerinin geliştirilmesi 3) Ülkemizde kamu eliyle yürütülen İSG teknik destek hizmetlerinin %20 artırılması. 18

19 İş Sağlığının Temel Özellikleri Çalışanlar Üretim sistemleri Tüm çalışanlara yöneliktir Yaşanan ve çalışılan çevre (tüm yaşam alanları) birlikte değerlendirilir Temel araçlardan biri sürekli izlemdir Koruyucu hizmet ağırlıklı bütünsel bir yaklaşımdır Çalışma ortamı Çalışma koşulları Çalışma alanları Ham madde, ara ürün, ürün ve atıklar Çevreleyen sistemler ARASINDAKİ İLİŞKİ ve ETKİLEŞİMLERİ İRDELER, DEĞERLENDİRİR, GİRİŞİM YAPAR 19

20 GÜVENLİK VE SAĞLIK AYRIŞMASININ NEDENLERİ VE SAKINCALARI Güvenlik / genellikle Veri daha yeterlidir Riskler açık ve ivedidir Zarar gözle görülebilir Girişim, sıklıkla çabuk sonuç verir Neden-sonuç ilişkisi daha Sağlık / genellikle Veri yetersizdir Riskler daha geç sonuç verir Zarar daha saklıdır Girişim, orta-uzun erimde sonuç verir Neden sonuç ilişkisi daha gizlidir açıktır 20

21 Güvenlik Bireyle ilişkisi daha kolay kurulur Tazmin daha kolay ve kurallara bağlıdır Bireylerin tıbbi öyküleri ile ilişkisi daha zayıftır Denetim olaya yönelik yapılır Sağlık Bireyin iş öyküsü önemlidir Tıbbi özellikler ve öykü önem taşır Bireysel farklılıklar ön plana çıkar, nedensel ilişki güç kurulur, bu nedenle tazmin her zaman hızlı ve kolay olmaz Denetim nedensellik ilişkisi (illiyet bağı) üzerinden yürür 21

22 Çalışma Yaşamının Tarafları Çalışan İşveren ÇALIŞMA YAŞAMI Devlet 22

23 Türkiye'de Çalışma Hayatına İlişkin Yapılanma TARAFLAR Devlet ORGANLAR- ARAÇLAR Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sağlık Bakanlığı İŞLEVLERİ Denetim Koruma Sosyal Güvenlik (SSK, Emekli Sandığı) İzlem - İnceleme - Araştırma (İSGÜM) Sağaltım (Meslek Hastalıkları Hastaneleri) İstihdam Çalışan Sendikalar İstihdam - Özlük İşveren Sendikalar Koruma - İzlem - Sağaltım (İşyeri Hekimi, Güvenlik uzm.) Sivil Toplum Kuruluşları Üniversiteler TTB, TMMOB,... Tıp, Mühendislik, Hukuk, İİB Fakülteleri Eğitim, İzlem, Hizmet Eğitim, Araştırma, Hizmet 23

24 ÇALIŞMA YAŞAMINDA ÖNLEM-KORUMA 5 temel soru: Korunma: Risk etmenine mi yönelmiş? Etkilenene mi yönelmiş? Sonuçlara mı yönelmiş? Koruma izlenebiliyor mu? Koruma paylaşılıyor mu? 24

25 Mesleksel Riskler ve Korunma Yöntemleri RİSK ÇALIŞAN SONUÇ 25

26 Mesleksel Riskler ve Korunma Yöntemleri RİSK ÇALIŞAN SONUÇ 26

27 Mesleksel Riskler ve Korunma Yöntemleri RİSK ÇALIŞAN SONUÇ 27

28 Mesleksel Riskler ve Korunma Yöntemleri RİSK ÇALIŞAN SONUÇ 28

29 Mesleksel Riskler ve Korunma Yöntemleri RİSK SONUÇ? ÇALIŞAN Yeni Riskler??? 29

30 Mesleksel Riskler ve Korunma Yöntemleri RİSK ÇALIŞAN SONUÇ 30

31 ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIĞIN YÖNETİMİ 4 temel soru: Sağlık bir işletme politikası mı? Yoksa bireylere mi bağlı? Kurumsal yapı! Sağlık politikası-yönetimi paylaşılıyor mu? Katılım! Sağlık politikası canlı mı? İzleniyor, değiştiriliyor, geliştiriliyor mu? Süreklilik! Sağlık politikası-yönetimi bütünsel mi? İşyerinde sağlık politik bir konudur! Değerler sistemiyle, algıyla, kültürle ilişkilidir! 31

32 32

33 33

34 Risk = tehlike * etkilenim-karşılaşma Algılanan Risk = (tehlike * karşılaşma) + TEPKİ ya da TEPKİSİZLİK M.Lum

35 Risk Etmeni ETKİLENEN SONUÇ OLASILIK TARAFLAR 35

36 Maslow un Gereksinim Piramidi Kendini gerçekleştirebilme gereks. Saygınlık gereks. Kimlik gereks. Güvenlik gereks. Temel Fizyolojik gereks. 36

37 37

38 38

39 POLİTİKA ARAÇLARI Yasalar ve Yönetmelikler Yetkili Organ Koordinasyon Eğitim 39

40 İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kanun, Tüzük ve Yönetmelikler 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU YÖNETMELİKLER 4857 SAYILI İŞ KANUNU İŞCİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİTÜZÜĞÜ (4857 sayılı kanununun geçici 2. maddesine göre hükümsüz) 40

41 Klasik Uygulama ile Yeni İSG Anlayışının Karşılaştırması ESKİ UYGULAMA YENİ ANLAYIŞ 1 TESPİT BAZLI REAKTİF RİSK BAZLI PROAKTİF 2 3 SINIRLI NOKTADA ÇALIŞAN KATILIMI SERTİFİKASIZ UZMAN VE YETERSİZ KATKI 4 SINIRLI BİLGİLENDİRME 5 SINIRLI EĞİTİM 6 SADECE KORUMA ANLAYIŞI HER KONUDA GENİŞ ÇAPLI ÇALIŞAN KATILIMI SERTİFİKASYON VE GENİŞ UZMAN DESTEĞİ KULLANIMI HABERDAR ETME VE DİĞER KİŞİLERİ KAPSAMA PROGRAMLI VE NİTELİKLİ EĞİTİM VE BELGELEME ÖNLEME-KORUMA-GELİŞTİRMEYE DAYALI ANLAYIŞ 41

42 Yeni İSG Yaklaşımı En Belirgin Özellikler Risk Değerlendirmesi Çalışanların Katılımı Uzman Katkısının Sağlanması Çalışanların Bilgilendirilmesi Çalışanların Eğitimi Koruma-Önleme-Geliştirme Anlayışı Kontrol ve Denetim İşçilerin Sorumluluk Alması Kayıt ve İstatistik Tutma Malzeme ve Ekipmanın Kontrolü İSİG ne Sistematik bir yaklaşım getirmiştir. 42

43 Genel Sorumluluk Yüklenecek Merkezi Organ Ulusal Politika Düzeyinde İş Sağlığı Güvenliği Konseyi İşyeri Düzeyinde İş Sağlığı Güvenliği Kurulları 43

44 Ulusal İş Sağlığı Güvenliği Konseyi 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ve 155 Sayılı ILO Sözleşmesinde Yer Aldığı Şekilde: Ulusal İSG Konseyi, ihtiyaç, öncelik ve politika geliştirmek stratejileri belirlemek, ve önerilerde bulunmak üzere işçi-işveren sendikaları, ilgili kamu kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve diğer kurum ve kuruluş temsilcilerini bir araya getirmek üzere yılda en az 2 defa toplanacaktır. 44

45 Dünyada yalnızca iki kalite vardır: Yeterlilik ve Yetersizlik; ve sadece iki tip insan vardır: Yeterliler ve Yetersizler. Bernard Shaw 45

46 EĞİTİM KONULARI Çalışanlara verilecek eğitim, işyerinin faaliyet alanına göre aşağıdaki konulardan seçilir. 46 a) Genel İş Sağlığı ve Güvenliği Konuları b) İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Sebepleri ve İşyerindeki Riskler c) Kaza, Yaralanma ve Hastalıktan Korunma Prensipleri ve Korunma Tekniklerinin uygulanması, d) İş Ekipmanlarının Güvenli Kullanımı, e) Çalışanların Yasal Hak ve Sorumlulukları, f) Yasal Mevzuat ile İlgili Konular, g) İşyerinde Güvenli Ortam ve Sistemleri Kurma, h) Kişisel Koruyucu Alet Kullanımı, i) Ekranlı Ekipmanlarla Çalışma, j) Uyarı İşaretleri, k) Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Maddelerle Ortaya Çıkan Riskler, l) Temizlik ve Düzen, m) Yangın Olayı ve Yangından Korunma, n) Termal Konfor Şartları, o) Ergonomi, p) Elektrik Tehlikeleri, Riskleri ve Önlemleri, q) İlk Yardım ve Kurtarma

47 Eğitim Türleri Yeni Eğitim Yeni şartlara uyum eğitimi İlave Eğitim Mesleki nitelikleri geliştirme eğitimi İleri Eğitim Mesleki düzeyleri yükseltmek, meslekte eskimişliği giderme eğitimi 47

48 ÇALIŞANLARIN GÖREVLERİ Kendi güvenliklerine ve birlikte çalıştığı kişilerin güvenliklerine özen göstermek; Kendilerinin ve diğerlerinin sağlık ve güvenlikleri için verilmiş talimatlara, sağlık ve güvenlik alanındaki işlem ve usullere uymak; Güvenlik araçlarını ve koruyucu donanımı doğru biçimde kullanmak (ve bunları kullanılmaz hale getirmemek); Bir tehlikenin ortaya çıktığını ve bunu kendi başlarına önlemelerinin mümkün olmadığını düşündükleri durumlarda hemen kendi amirlerine başvurmak; İş sırasında ya da işyerinden kaynaklanan bir kaza ve yaralanma olması durumunda bunu bildirmek. 48

49 ÇALIŞANLARIN HAKLARI Sağlık ve güvenliklerini tehdit edici tehlike ve durumları bilme ve bu konuda bilgilendirilme, İşveren yada yetkili organ tarafından bilinen ve kendi sağlıkları ve güvenlikleri açısından önem taşıyan bilgileri edinme ve, Sağlık ve güvenlik açısından kaygı verici durumlar görüldüğünde işveren ya da yetkili organ tarafından inceleme ve araştırma yapılmasını talep etme, Toplu olarak sağlık ve güvenlik temsilcileri seçme. 49

50 Önleyici ve Koruyucu Önlemler Hiyerarşisi İşveren, önleyici ve koruyucu önlemler alırken, gündemdeki riski aşağıdaki önceliklere göre değerlendirmelidir: Riskin ortadan kaldırılması; Riskin kaynağında kontrol edilmesi; Güvenli çalışma sistemleriyle riskin asgariye indirilmesi; Toplu koruma Risk varlığını sürdürdüğü sürece kişisel koruyucu donanım sağlanması. 50

51 İSG Göstergeleri YÖNETİM İş Sağlığı ve Güvenliği konusunu benimseyip, sahiplendiğini aşağıdaki yollarla ortaya koyabilir. İş Sağlığı ve Güvenliği programının istendiği gibi uygulanabilmesi için gerekli mali ve beşeri kaynakları tahsis etme, Yöneticileri ve çalışanları iş sağlığı ve güvenliği alanındaki görevlerinde desteklemeye yönelik örgütsel yapıları oluşturma, İş sağlığı ve güvenliği yönetiminin istendiği gibi işlemesini sağlamaktan sorumlu üst düzey bir yönetim temsilcisini görevlendirme. 51

52 Türkiye de durum I.Tanzimat öncesi * Lonca (Orta Sandığı Teavün Sandığı) II.Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi * 1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi (Havza-i Fahmiye Teamülnamesi) * 1869 Maadin Nizamnamesi * 1871 Ameleperver Cemiyeti * 1895 Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti 1829 Ereğli de kömür madeni bulunuşu III. Cumhuriyet dönemi * Ereğli Havza-ı Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun * 1926 Borçlar Kanunu * 1930 Umumi Hıfzıssıha Kanunu 52

53 Uluslararası işbirliği, düzenlemeler ILO nun kuruluşu, 1919 Dünya Sağlık Örgütü, 1948 Diğer uluslararası kuruluşlar 53

54 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Herhangi bir ülkenin, emeğin insani koşullarını benimsememesi, kendi ülkelerindeki durumu iyileştirme isteğinde olan diğer ülkeler için bir engel teşkil eder. ILO Anayasası Kuruluş tarihi: 1919 Versay Anlaşması 1944 Filadelfiya Bildirgesi ILO Sekreteryası: Cenevre 40 ülkede bölge, alan, ülke ofisi 54 Amaç: Sosyal adalet ve uluslar arası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi *İnsan haklarına saygı *Yeterli yaşam şartları *İnsanca çalışma koşulları *İstihdam olanakları *Ekonomik güvence

55 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Yönetim Kurulunca atanan Genel Direktör tarafından yönetilir. İşveren temsilcileri - İşçi temsilcileri - Hükümetler Uluslararası Çalışma Konferansı (Yılda 1) Üye ülkeler hükümet temsilcisi 1 işveren temsilcisi ile toplantıya katılım ILO Çalışmaları Üye ülkeler hükümet temsilcisi 14 işveren ve işçi temsilcisi ile toplantıya katılım 55

56 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) ILO Stratejisi; Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeler, için daha fazla fırsat yaratmak Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek Sözleşmeler Tavsiye kararları Teknik yardım Eğitim ve danışmanlık 56

57 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Filadelfiya Bildirgesi (1944) Emek bir ticari mal değildir. Sürdürülebilir bir gelişme için ifade ve örgütlenme özgürlüğü esastır. Dünyanın herhangi bir yerindeki yoksulluk, dünyanın her yerindeki refahı tehdit etmektedir. Bütün insanlar, ırk, inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin özgürlük ve saygınlık, ekonomik güvenlik ve fırsat koşullarında maddi ve manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahiptirler. Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi (1988) o İşçi ve işverenlerin örgütlenme özgürlüğü ve etkin toplu pazarlık haklarına iyi niyet çerçevesinde riayet etme, geliştirme ve gerçekleştirme taahhüdü o Zorla ve zorunlu çalıştırılmanın ortadan kaldırılması o Çocuk emeğinin yasaklanması o Ayrımcılığın yok edilmesi 57

58 1.2 Milyon Kişi / Yıl Kazalar ve Meslek Hastalıkları nedeniyle hayatını kaybediyor. 250 Milyon Kişi / Yıl İş Kazaları Milyon Kişi / Yıl Meslek Hastalıklarına maruz. 58

59 Meslek Hastalığı İş Kazaları Dünya da Türkiye de 59

60 İş kazalarının maliyeti: ABD de 190 milyar dolar / yıl Almanya da 28 milyar dolar / yıl Norveç de 40 milyar Kron / yıl İngiltere de bir yıllık ekonomik gelişme / yıl (1995/1996) Avustralya da milyar Avustralya doları / yıl (iş kazaları ve işle ilgili sağlık sorunları) 60

61 ÇALIŞANIN SAĞLIĞINI KORUMA Çevresel (İşyeri Ortam Faktörleri) ve Bireysel Faktörleri OLUMLU HALE GETİRME 61

62 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ I. Uygun işe yerleştirme II. III. IV. İşyeri risklerinin değerlendirilmesi İşyeri risklerinin kontrolü Aralıklı kontrol muayenesi V. İşyerinde sağlık hizmeti VI. Sağlık eğitimi 62

63 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ İşyeri Risklerinin Değerlendirilmesi Risk (risk) Tehlike (hazard) İşyeri riskler Fiziksel Kimyasal Biyolojik Ergonomik 63

64 İşyeri Risklerinin Değerlendirilmesi (Risk Assessment) I. Tehlikenin tanımlanması (Hazard identification) II. Maruziyetin değerlendirilmesi (Exposure assessment) III. Doz-cevap ilişkisi (Dose-response relationship) IV. Risk karakterizasyonu (Risk characterization) 64

65 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ İşyeri Risklerinin Kontrolü * Teknik önlemler Yöntem - teknoloji değişikliği Substitüsyon ikame Havalandırma exhaust Kapatma (closed system) Ayırma (isolation) *Acceptable - risk kavramı İşin yapılması yapılmaması Diğer risklerle karşılaştırma 65

66 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ Aralıklı Kontrol Muayenesi * Uygun yerleştirme * Risklerin saptanması ve kontrolü * Çalışma ortamının güvenliği Aralıklarla sağlık kontrolü (İşin niteliğine göre değişik sıklıkta) Erken tanı İkincil korunma 66

67 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ İşyerinde Sağlık Hizmeti * Birinci basamak hizmetler * Koruyucu hekimlik hizmetleri İşe giriş, periyodik muayene Riskli olanlara özel yaklaşım * Tedavi hizmetleri Basit hastalıklarda tedavi * İlkyardım ve acil hizmetlerin organizasyonu * Aşılama * Kreş, çocuk yuvası 67

68 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ Sağlık Eğitimi * Uygun gruplarda * İşyeri riskleri, sağlık etkileri, korunma yolları * Genel sağlık konuları Beslenme, aşılama, kişisel hijyen, sağlıklı yaşam,... 68

69 Niçin iş güvenliği? Küresel ekonomideki değişiklikler her yerde artan ekonomik güvensizlik ve eşitsizlikle sonuçlanmıştır. Bu eğilim dünyanın pek çok yerinde işçi ve işçi topluluklarının seslerini daha az duyurabilmelerine ve çalışma koşullarının bozulmasına neden olmuştur. ILO nun sosyal ve ekonomik güvenliği artırma stratejisi, güvenliğin 7 temel boyutuna odaklanmaktadır. 69

70 Güvenliğin 7 Temel Boyutu: İş piyasası güvencesi İstihdam güvencesi İş güvencesi Beceri geliştirme güvencesi Çalışma güvenliği Temsil güvencesi Gelir güvencesi 70

71 İş güvenliğinin kapsamı İşle ilgili hastalık ve sakatlıklardan korunma Her türlü ayrımcılığa karşı koruma Şiddet, taciz, stress, uygun olmayan çalışma saatlerine karşı koruma, çalışma saatlerinin, gece işinin, çalışma yaşının sınırlandırılması Tazminat, emeklilik güvencesi, analık koruması, işe devamsızlık koruması, uzun süreli bakım, tatil, mantıklı iş planlaması Devlet yaptırımı, teftiş yoluyla koruma Örgütlenme hakkı Toplu pazarlık hakkı Sağlık hizmetine ulaşma, eğitim, çocuk bakımı gibi sosyal destek hakkı Güvensiz işi reddetme hakkı İSİG kurulları ve diğer temsil mekanizmaları yoluyla katılım hakkı İşle ilgili olası tehlikeleri bilme hakkı işyerindeki yanlış yapılan işleri bildiren kişiler için korunma hakkı 71 Kaynak : ILO 2002

72 İş güvenliği kültürü : İş güvenliğinin öncelikli olduğu yaşam biçimi. 72

73 İş güvenliği kültürü İş kazaları Meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıklar İşten memnuniyet/mesleki tatmin Yaşam kalitesi 73

74 GÜVENLİK BİLGİYE DAYANIR. ÖZÜMSENMİŞVE YAŞAM BİÇİMİ HALİNE GETİRİLMİŞ BİLGİYE İSE KÜLTÜR DENİR. 74

75 GÜVENLİK KÜLTÜRÜ NÜN KRİTERLERİ Güvenlik politikaları, Yönetimin güvenlik için görünür dirayeti, Demokratik uygulamaları ve yetkinliği, Güvenlik yönelimli olumlu değerler, Tutumlar ve bağlılık, Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı, Güvenlik öncelikli işlemler, Güvenlik ve üretim arasındaki denge, Yetkin çalışanlar ve eğitim, Yüksek motivasyon ve iş tatmini, 75

76 GÜVENLİK KÜLTÜRÜ NÜN KRİTERLERİ Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım, Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi, Düzenli ekipman bakımı, Gerekli olay (örn., atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu, Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı, Uygun tasarım, Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme, Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri. 76

77 İSG POLİTİKALARINDA GÜVENLİK KÜLTÜRÜ OLUŞTURMAK NEDEN ÖNEMLİ? Sanayi ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte işyerlerindeki kötü çalışma koşulları iş sağlığı ve güvenliğini, buna bağlı olarak da toplum sağlığını tehdit eder hale getirmektedir. Bu durumu önlemek için; İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve azaltılması için uğraşılmakta, eğitim ve tıbbi kontrole önem verilmekte, işyerleri yoğun denetim altında tutulmakta, işyerlerinde gerekli önlemlerin alınması sağlanmaktadır. 77

78 GÜVENLİK KÜLTÜRÜ OLUŞTURMANIN TEMEL NEDENLERİ 1) Üretim sürecinin karmaşık hale gelmesi sonucu yeni risklerin doğması, teknik bir zorunluluk olarak görülmektedir. 2) Sağlık ve sosyal yönden hırpalanan çalışanların devamsızlık, iş bırakma gibi nedenlerle ekonomik açıdan maliyet artışına sebep olması, 3) Verim ve kar artışı sağlamak için üretim temposunun artırılması ve olumsuz çevre koşullarının yasal düzenlemeleri zorunlu hale getirmesi sosyal bir sorumluluk olarak güvenlik kültürünün oluşturulması gereğini ortaya çıkarmaktadır. 78

79 SOSYAL DİYALOG Demokratik siyasi rejimi benimseyen ülkelerde sosyal taraf olarak nitelenen, çalışan ve işveren üst örgütlerinin temsilcilerinin toplumda yer alan diğer organize çıkar grubu temsilcileri ile birlikte, temel ekonomik ve sosyal politikaların belirlenmesi ve uygulamalara katılmaları sürecidir. Kısaca sosyal tarafların gönüllülük ilkesi ile bir araya geldikleri demokratik bir tartışma ve karar alma süreci olarak tanımlanabilir. 79

80 SOSYAL DİYALOĞUN AMACI Sosyal tarafların farklı ve uyuşmayan görüş ve tutumları arasında uzlaşma sağlanarak barışçıl bir endüstri ilişkilerini yaratmak ve makro düzeyde karşılaşılan ekonomik ve sosyal sorunların gerek belirlenmesi, gerek uygulanmasına sosyal tarafların da katılımının sağlanmasıdır. 80

81 ÇALIŞMA YAŞAMININ TARAFLARI İşçiler (İşçi Sendikaları) İşverenler (İşveren Sendikaları) Devlet (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sağlık Bakanlığı) 81

82 İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi: Anahtar noktalar D E V L E T Kayıt-dışı istihdamın önlenmesi Çocuk işçiliğinin yok edilmesi Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi Sosyal güvenliğin desteklenmesi Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması 82

83 İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi: Anahtar noktalar D E V L E T Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması Hekim iş müfettişi istihdamı İş kazalarının Bilimsel analizi İş Sağlığı Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması Yasalarda çalışanların korunması 83

84 İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi: Anahtar noktalar İ Ş V E R E N Üretim süreçlerinde Önce verimlilik yerine Önce insan yaklaşımının benimsenmesi Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının benimsenmesi İşyerinde çalışan sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu Çalışanların eğitimi Veri akışının sağlanması İş kazalarının Bilimsel analizi 84

85 İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi: Anahtar noktalar Ç A L I Ş A N L A R - SENDİKALAR İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılınması, İş kazalarının Bilimsel analizi İş güvenliğinin yaşamın önceliği biçimine getirilmesine yönelik etkinlikler (Eğitim, çıplak ayaklı araştırma, örgütlenme, katılım vb) Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde kullanılması 85

86 86 İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi: Anahtar noktalar ÜNİVERSİTELER İSG Sosyal politikalara bilimsel katkı Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı İş kazalarının Bilimsel analizi İş Sağlığı ve İş Güvenliği alanında çalışacak insan gücünün temel eğitimi İş Sağlığı ve İş Güvenliği alanında çalışacak insan gücünün mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı İSG ile ilgili araştırmalar, laboratuvarlar İSG ile ilgili akademik ortam

87 İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi: Anahtar noktalar MESLEK ÖRGÜTLERİ İSG Sosyal politikalara katkı İş sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı İş sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu İş kazalarının Bilimsel analizine katkı 87