eysad TÜRKİYE DE YÜKSEKÖĞRETİME KAYIT ORANI İÇİN CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİNİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ

Transkript

1 eysad TÜRKİYE DE YÜKSEKÖĞRETİME KAYIT ORANI İÇİN CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİNİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** ÖZET Eğitimde cinsiyet eşitsizliği, dünyada ülkelere göre farklılaşmasına rağmen özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde azalarak devam etmektedir. Eğitimde cinsiyet eşitsizliğinin nedenleri arasında; cinsiyet ayrımcılığı, sosyo-ekonomik faktörler, demografik faktörler, evlilik ve çocuk sahibi olmak gibi nedenler gözlemlenmektedir. Bu nedenler bölgeye, ülkeye ve kişiye özgü olarak farklılaşmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye deki üniversitelerde öğrencilerin kayıt oranları baz alınarak cinsiyet eşitsizliği istatistiksel tekniklerle incelenmiştir yılı verilerine göre, Türkiye de üniversitelerde öğrencilerin kayıt oranları baz alındığında, cinsiyet eşitsizliğinin büyük oranda azaldığı tespit edilmiştir. Yükseköğretimde öğrenciler için cinsiyet eşitliği sağlandıkça ülkemizin beşeri sermayesi gelişerek toplumsal refah artışı için önemli kazanımlar sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: : Cinsiyet Eşitsizliği, Yüksek Öğrenim, Türkiye STATISTICAL ANALYSIS OF GENDER INEQUALITY FOR ENROLLMENT IN HIGHER EDUCATION IN TURKEY ABSTRACT Gender inequality in education continues to decline, especially in underdeveloped and developing countries, although it differs from country to country in the world. Reasons for gender inequality in education include gender discrimination, socio-economic factors, demographic factors, marriage and having children, which are different for regions, countries and individuals. In this study, gender inequality on the basis of enrollment rates of students in universities in Turkey were examined by statistical techniques. According to data from 2017, when based enrollment rate of students at universities in Turkey, it has been found to be greatly reduced gender inequality. As gender equality is provided for the students in higher education, the human capital of our country will develop and provide important gains for social welfare increase. Keywords: Gender Inequality, Higher Education, Turkey Dr.Öğr.Üyesi, İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Endüstri Müh. Böl. 81 Dr.Öğr.Üyesi, İstanbul Üniversitesi, HAYEF, Eğitim Bilimleri Bölümü ** Doç.Dr. İstanbul Arel Üniversitesi, UBYO, Gayrimenkul ve Varlık Değ.Böl.

2 ArelEysad 2018 cilt:3 No:1 Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** GİRİŞ Cinsiyete göre eğitime kayıt oranındaki farklılık dünyada ülkelere göre farklılaşmasına rağmen özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kadınların aleyhine azalarak devam etmektedir. Cinsiyete göre, eğitime kayıt oranındaki farklılıkların nedenleri arasında; cinsiyet ayrımcılığı sorunun hala devam etmesi, sosyo-ekonomik faktörler, demografik faktörler, evlilik ve çocuk sahibi olmak, bölge, ülke ve kişiye özgü nedenler literatürde gözlemlenmiştir. Aynı şekilde cinsiyet eşitsizliğini birey, aile ve ulusal düzeyde sosyolojik, ekonomik ve politik açıdan önemli sonuçları da söz konusudur (Okay, 2000; Tomul, 2007; Çelik ve Uysal, 2012; Kızılgöl, 2012; Maya, 2013 ; Unicef, 2003; Özaydınlık, 2014). Bu çalışmada Türkiye de yükseköğretimde üniversitelerde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımının, istatistik anlamlı farklı olup olmadığı parametrik olmayan yöntemlerle test edilecektir. Tablo.2. de Türkiye de yükseköğretimdeki öğrencilerin cinsiyete göre dağılımı dönemi için verilmiştir. Buna göre, toplam öğrenci sayılarında bakıldığında, erkeklerin sayısal değeri kızlardan kısmen yüksek olduğu gözlemlense de, bu farklılığın istatistik açıdan anlamlılık durumu testler yardımıyla belirlenecektir. Türkiye de yükseköğretimde üniversitelerde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımında 2017 yılı verileri için incelendiğinde cinsiyet eşitliğine doğru büyük oranda yaklaşıldığı gözlemlenmektedir. 2.CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ VE EĞİTİME YANSIMALARI Toplumsal cinsiyet, kadın ve erkeğin biyolojik özelliklerine dayanan biyolojik cinsiyetten farklı olarak, toplumun kadın ve erkeğe biçtiği roller, davranışlar ve toplumsal beklentilere işaret eden bir kavramdır. Toplumsal cinsiyet eşitliği kavramı, kadın ve erkeğin, toplumsal kurumlar içinde (aile, çalışma, hukuk, eğitim, siyaset, din, sağlık, vb.) mevcut kaynakları, fırsatları ve gücü kullanımlarında eşitliği ifade ederken toplumsal cinsiyet eşitsizliği de bu alanlarda birinin diğerine göre eşitsiz konumunu anlatır (Ecevit, 2003). Kadının toplumsal yaşam içerisindeki konumunun iyileşmesi, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin giderilmesi, insani gelişme sürecinin ilerlemesinde, başka bir ifade ile insani yoksulluğu azaltıcı yönde rol oynayacaktır. Eğitim, sağlık ve beslenme, işgücü piyasasına katılım gibi ekonomik ve toplumsal kaynaklara erişim, parlamentoda temsil gibi siyasal karar süreçlerine katılım alanlardaki toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, yoksulluk düzeyini artırmaktadır. Kadınların toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin nedenini, başta ataerkil sistemin değer yargıları olmak üzere tüm kurumsal engellere bağlayan feminist yaklaşımlar, kadınların önündeki bu engellerin kaldırılmasının, sadece ekonomik kalkınma açısından değil her yönden güçlendirilmelerinin, kalkınma süreçlerine aktif katılımlarının sağlanmasının gereği üzerinde durmaktadırlar (Forsythe vd., 2000). Ülkelerin kalkınma seviyelerinin belirlenmesi ve insani gelişmişlik düzeyinin önemli göstergelerinden biri beşeri sermayedir. Beşeri sermaye içerisinde birçok öğe barındırmaktadır. Bunlardan iki temel unsur ise eğitim ve sağlıktır. Bir ülkede eğitim seviyesi yüksek kalifiye işgücü, doğuracağı ekonomik ve sosyal sonuçlar bakımından kalkınmayı pozitif eğilimle etkilemektedir. Bir ülkede bulunan bilim insanı, doktor, mühendis, öğretmen ve kalifiye işgücü kalkınma kriterleri içerisinde yer alır. Gelişmiş toplumlarda beşeri sermaye fiziksel sermayeden ön planda tutulmaktadır. Amaç, sermaye kavramının salt parasal ya da fiziksel olgulardan çıkarılarak insan sermayesinin geliştirilmesidir (Taban ve Kar, 2008). 82

3 eysad Eğitim, kalkınmanın temel göstergeleri olan ekonomi, sağlık ve sosyo-kültürel gelişmişliği doğrudan etkilemektedir. İnsani gelişme endeksinin alt endeksi olan eğitim endeksinin incelenmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesi bu nedenle önemlidir. Sosyo-kültürel kalkınma açısından incelendiğinde, eğitim seviyesinin düşük olması özellikle gelişmekte olan ülkelerde zenginler ve fakirler arasında sosyal eşitsizliklerin artmasına neden olarak toplumların geleceğini tehdit etmektedir. Ayrıca eğitim, benzer seviyelerde olan insanlar arasında eşitsizlik riskini azaltmaktadır. Sağlık verileri üzerinde de araştırma yapan OECD ye göre eğitim düzeyi yüksek olan yetişkinler ile eğitim düzeyi düşük olan yetişkinlerin sağlıklılık oranı arasında 23 puanlık fark bulunmaktadır. Eğitimin artması bireyin sağlıklı yaşama ulaşmasında etkilidir (OECD, 2014). Tablo 1 de Türkiye de yükseköğretim için seçilmiş öğrenci göstergeleri verilmiştir. Buna göre, yükseköğretimde toplumsal cinsiyet eşitliği paritesi (kadın/erkek oranı) önemli oranda gelişme göstermiştir de %66 olan oran, 2015 yılında %87 ye yükselmiştir. Aynı şekilde kadınların yükseköğretime kayıt oranı da %18 lerden %88 lere yükselmiştir. 83

4 ArelEysad 2018 cilt:3 No:1 Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** Tablo 3 de 2017 yılı için Türkiye için seçilmiş cinsiyet eşitliği göstergeleri verilmiştir. Buna göre, Türkiye, küresel cinsiyet eşitsizliği sıralamasında 131, ekonomiye katılım ve fırsatlarda 128, sağlık ve hayatta kalmada 59, siyasi güçlendirmede 118. sırada yer almaktadır. Eğitim göstergelerine baktığımızda ise, eğitime genel erişimde 101, okur yazarlık düzeyinde 94, temel eğitime kayıt düzeyinde 97, orta öğrenime kayıt düzeyinde 110, yüksek öğrenime kayıt düzeyinde 105. sırada yer almaktadır. 84

5 eysad Kadınların ve erkeklerin eğitime ulaşmasındaki fark ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimdeki kadın sayısının erkek sayısına oranları ile hesaplanmaktadır. Uzun vadede bir ülkenin kadın ve erkekleri eşit olarak eğitebilmesinin göstergesi olarak ise kadınların okuma yazma oranları ile erkeklerin okuma yazma oranları arasındaki fark kullanılmaktadır. 3. İSTATİSTİK ANALİZ VE YORUMLAR 3.1.Veri, Yöntem ve Hipotez Çalışmada kullanılan veriler Yüksek Öğrenim Kurumu eğitim-öğretim dönemi istatistiki verilerdir. Çalışmada kullanılan yöntem parametrik varsayımlar sağlanmadığı için Mann-Whitney U testidir. Analizde eğitim düzeyleri (Ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora) ve üniversite türü (devlet, vakıf) için çalışmanın temel hipotezi: H0a: Yükseköğretimde üniversitelerde (devlet+vakıf) kız ve erkek öğrencilerin dağılımında anlamlı farklılık yoktur H1a: Yükseköğretimde üniversitelerde (devlet+vakıf) kız ve erkek öğrencilerin dağılımında anlamlı farklılık vardır H0b: Yükseköğretimde devlet üniversitelerinde kız ve erkek öğrencilerin dağılımında anlamlı farklılık yoktur H1b: Yükseköğretimde devlet üniversitelerinde kız ve erkek öğrencilerin dağılımında anlamlı farklılık vardır H0c: Yükseköğretimde vakıf üniversitelerinde kız ve erkek öğrencilerin dağılımında anlamlı farklılık yoktur H1c: Yükseköğretimde vakıf üniversitelerinde kız ve erkek öğrencilerin dağılımında anlamlı farklılık vardır 3.2. Ampirik Sonuçlar Ek-1 de Türkiye de yükseköğretimde üniversitelerde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımı için tanımsal istatistikler verilmiştir. Buna göre, üniversiteler ortalamasında erkeklerin sayıları tüm eğitim düzeylerinde kadınlara göre daha yüksek gözlemlenmektedir. Bu farkın istatistik olarak anlamlı olup olmadığını anlamak için parametrik varsayımlar sağlanmadığı için Mann-Whitney U testi kullanılacaktır. 85

6 ArelEysad 2018 cilt:3 No:1 Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** Tablo 4 de Türkiye de yükseköğretimde üniversitelerde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımı serileri için normallik test sonuçları verilmiştir. Bu sonuçlara göre serilerin normal dağıldığı temel hipotezi tüm anlam düzeylerinde reddedilmektedir. Tablo 5 de Türkiye de yükseköğretimde üniversitelerde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımının anlamlı farklı olmadığı hipotezi, ön lisans, lisans ve toplam öğrenci sayıları için red edilememektedir. Buna göre, Türkiye de yükseköğretimde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımının yüksek lisans ve doktora seviyesi haricinde diğer tüm eğitim düzeyleri ve toplam öğrenci dağılımı için cinsiyet eşitliğini yansıtmaktadır. Yüksek lisans ve doktora için farklılığın kaynağı için ortalama sıra (mean rank) değerine bakıldığında erkeklerin sayısının daha fazla olduğu görülmüştür. 86

7 eysad Devlet üniversiteleri için kadın ve erkek öğrenci dağılımda önlisans ve yüksek lisans seviyesinde anlamlı farklılık vardır, cinsiyet eşitsizliği söz konusudur. Farkın kaynağı için ortalama sıra değerlerine bakıldığında erkek öğrenci sayısının fazla olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık lisans, doktora ve toplam öğrenciler için anlamlı farklılık elde edilememiştir, cinsiyet açısından eşitsizlik yoktur. Vakıf üniversiteleri için kadın ve erkek öğrenci dağılımda tüm eğitim seviyeleri için anlamlı farklılık elde edilememiştir, cinsiyet açısından eşitsizlik yoktur. 4. SONUÇ Bir ülkenin her alanda en güçlü ve en iyi durumda olabilmesi ancak kadın-erkek ayırımı yapmadan herkese iyi bir eğitim sağlamış olması ile mümkündür. Bunun yanı sıra, kadın ve erkeğin katılımı ile meydana gelen toplum, bu her iki grubun eğitici gücü nispetinde güç kazanacaktır. Çünkü her alanda en güçlü ülkeler, erkeği ve kadını ile iyi bir eğitim düzeyi elde etmiş olan ülkelerdir. Eğitim ve öğrenim alanında tüm dünyada yaşanan hızlı ilerleme ve gelişmelere rağmen, dünyanın pek çok bölgesinde kadınların eğitimi bir sorun teşkil etmektedir. Kadınlar ve kız çocukları eğitim fırsatlarından erkeklere oranla daha az yararlanmakta, toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizlikler devam etmektedir. Oysa kadınların ekonomik, sosyal kültürel ve siyasal yaşamdaki konumlarını güçlendirmek, hak, fırsat ve imkanlardan eşit biçimde yararlanmalarını sağlamakla mümkün olacaktır. Kadınların eğitime olan erişimlerinin iyileştirilmesi, sadece kadınların kendi gelişimine ve refahına katkı sağlamakla kalmayıp ülkenin ekonomik potansiyelini de arttıracaktır. 87 Çalışmada, Türkiye de yükseköğretimde üniversitelerde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımının cinsiyet eşitliğini yansıtıp yansıtmadığı istatistiksel teknikler ile incelenmiştir. Türkiye de yükseköğretimde devlet ve vakıf üniversitelerinde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımının, ön lisans, lisans ve toplam öğrenci sayıları için anlamlı farklı olmadığı, yükseköğretimde okuyan kız ve erkek öğrencilerin dağılımının yüksek lisans ve doktora seviyesi haricinde diğer tüm eğitim düzeyleri ve toplam öğrenci dağılımı için cinsiyet eşitliğini yansıtmaktadır.

8 ArelEysad 2018 cilt:3 No:1 Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** Devlet üniversiteleri için kadın ve erkek öğrenci dağılımda önlisans ve yüksek lisans seviyesinde anlamlı farklılık vardır, cinsiyet eşitsizliği söz konusudur. Buna karşılık lisans, doktora ve toplam öğrenciler için anlamlı farklılık elde edilememiştir, cinsiyet açısından eşitsizlik yoktur. Vakıf üniversiteleri için kadın ve erkek öğrenci dağılımda tüm eğitim seviyeleri için anlamlı farklılık elde edilememiştir, cinsiyet açısından eşitsizlik yoktur. Türkiye genelinde yükseköğretimde üniversitelere kayıt ortalamalarında cinsiyet eşitliği sağlanması yönünde önemli ilerlemeler sağlanmasına karşın alt bölgeler ve bilim alanlarına göre bu eşitliğin düzeyinin incelenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. Yükseköğretimde öğrenciler için cinsiyet eşitliği sağlandıkça ülkemizin beşeri sermayesi gelişerek toplumsal refah artışına önemli kazanımlar sağlayacaktır. Kız çocuklarının eğitime katılımı, sağlayacağı bireysel kazanımların yanı sıra hem ülkenin refah düzeyi, hem de hayat standardı açısından önem taşımaktadır. Kadınların eğitim düzeyini erkeklerle eşit duruma gelecek biçimde yükseltmekte başarısız olan ülkelerin, daha yavaş büyüme ve azalan gelir düzeyi ile karşı karşıya oldukları bilinmektedir. Kız çocuklarının eğitimi bölgelerarası dengesizlikleri de azaltabilir. Okuma-yazma oranı arttıkça kadın, çağdışı (töre cinayetleri, kuma vb.) uygulamalar karşısında daha bilinçli bir tavır sergileyerek toplumun çağdaşlaşmasına katkıda bulunacaktır. 88

9 eysad KAYNAKÇA Çelik, D., ve Uysal, M. (2012). Köşe Yazılarının Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. Journal of Faculty of Educational Sciences, 45(1), Ecevit, Y. (2003). Toplumsal Cinsiyetle Yoksulluk İlişkisi Nasıl Kurulabilir? Bu İlişki Nasıl Çalışabilir?, C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi. 25 (4), Forsythe, N. Patricio, R. ve Durrant, V. (2000). Gender Inequalities and Economic Growth: A Longitudinal Evaluation, Economic Development and Cultural Change, 48 (3), Kızılgöl, Ö. A. (2012). Türkiye de Eğitimde Cinsiyet Eşitsizliğinin Yoksulluk Üzerindeki Etkisi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), Maya, İ. (2013). Türk Eğitim Sistemindeki Cinsiyet Eşitsizliklerinin AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 38(168), Okay, N.,. (2000). Üniversitelerde Kız Öğrenci Sayısı Hızla Erkeklere Ulaşıyor, Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı: 687, (Erişim Tarihi: ). OECD, (2014). Education at a Glance 2014 OECD Indicators. Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal Cinsiyet Temelinde Türkiye de Kadın Ve Eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33(1), Taban, S. ve Kar, M. (2008). Kalkınma Ekonomisi, (1.Baskı). İstanbul: Seçkin Yayıncılık. Tomul, E. (2007). Türkiye de Eğitime Katılım Üzerinde Gelirin Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), UNICEF. (2003). Eğitimin Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi,Türkiye, ttps://www. unicef.org/turkey/pdf/(erişim Tarihi: ). World Bank. (2018). World Developmnet Indicators. World Economic Forum. (2017). The Global Gender Gap Report. Yükseköğretim Kurumu. (2018). Öğrenci İstatistikleri

10 ArelEysad 2018 cilt:3 No:1 Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** Ek-1. Türkiye de Yükseköğretimde Üniversitelerde Okuyan Kız ve Erkek Öğrencilerin Dağılımı İçin Tanımsal İstatistikler ÖN LİSANS ÖĞRENCİLERİ LİSANS ÖĞRENCİLERİ YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİLERİ ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK Statistic Std. Error Mean % Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean % Confidence Interval for Mean 95% Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum 1.06E+06 Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean % Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis % Confidence Interval for Mean Mean

11 eysad DOKTORA ÖĞRENCİLERİ TÜM ÖĞRENCİLER KADIN ERKEK KADIN ERKEK Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean % Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean % Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean % Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Maximum Range Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean % Confidence Interval for Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Minimum Maximum 1.62E+06 Range

12 ArelEysad 2018 cilt:3 No:1 Funda SEZGİN* Gamze SART** Levent DALYANCI*** KADIN 95% Confidence Interval for Mean Interquartile Range Skewness Kurtosis Mean Upper % Trimmed Mean Median Variance Std. Deviation Minimum Maximum 1.40E+06 Range Interquartile Range Skewness Kurtosis