ONKOLOJİK ACİLLER Prof.Dr. Çiçek FADILOĞLU

Transkript

1 ONKOLOJİK ACİLLER Prof.Dr. Çiçek FADILOĞLU Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu / İZMİR 1

2 Onkolojik bir acil; Akut, Yaşamı tehdit eden potansiyel bir durum Doğrudan ya da dolaylı olarak kanser ya da kanser tedavisine bağlı olarak gelişen BİR DURUMDUR. 2

3 Onkolojik acil durum; Beklenmeyen bir şekilde gelişmiş ise, Acilen tanılaması yapılmamış ise, Acil girişimlerde bulunulmamış ise KALICI SAKATLIKLARA YA DA ÖLÜME NEDEN OLABİLİR. 3

4 Onkolojik aciller; Kanserin yakın dokulara yayılabilme Uzak dokulara metastaz yapabilme Trombüs ya da kanamaların bir sonucu olarak damarların veya iç organlardaki obstrüksiyon, Normal organ parankiminin yer değiştirmesi Membranların ciddi effüzyonu sonucu infiltrasyon Metabolik bozukluklar ya da organ yetmezlikleri ile sonuçlanan anormal hormon yada hücresel atık üretiminden kaynaklanır. 4

5 Hastalığın doğasının karmaşıklığı, Tanı ve tedavideki gelişmelere bağlı olarak hastalar yetersizlikleriyle daha uzun süre yaşayabildiklerinden kansere bağlı acil komplikasyonların sıklığı artmıştır. Bu nedenle acil komplikasyonlara bağlı mortalite oranı da yüksektir. 5

6 Bu nedenle; kanser hastalarında Her evrede korunma erken tanılama, Duruma uygun hızlı ve doğru karar verme, onkolojik komplikasyonları acil girişimlerde bulunma hastaların bakımında önemli noktalardır. 6

7 Onkolojik hastalarda verilen sağlık hizmeti: hastanede başlayan Gerektiği durumlarda rehabilitasyon aşamasına kadar sürdürülen Birbirini tamamlayan halkalardan oluşan bir zincir şeklinde sürekliliği olan bir hizmettir. Bu zincirin halkaları: ilkyardım, iletişim ağı, değişik organizasyonlar, acil tedavi ve bakım hastane tedavisini oluşturmaktadır. 7

8 Onkolojik acillerin standartları belirlenmiş olmalıdır. Onkolojik acil hemşiresinin görev ve sorumlulukları: Verilen eğitim programları yolu ile; durumu hızlı ve doğru bir şekilde değerlendirme, öncelikleri saptayarak sınıflandırma (triyaj), [ hızlı tanılamayı ve görüşme üzerine temellendirilir] uygun ve etkili girişimlerde bulunma, doğru iletişim kurmadır. Hemşire her türlü acile hazır bir şekilde acil arabasını hazır bulundurmalı ve eksik malzeme olmaması için dikkat sarfetmelidir. 8

9 ACİL GİRİŞİM ARABASI 1. Acil ilaçlar (Adrenalin, atropin, artimal, sodyum bikarbonat, kalsiyum, magnezyumdobutrex/glidop, niprus vb) 2. Larengoskop (Yedek pil), endotrakeal tüp (farklı Fr. no), airway 3. Ambu 4. Oksijen tedavisi için O 2 kanülü, tüpü, maskesi 5. Aspirasyon kataterleri 6. Branül, enjektör, foley katater, idrar torbası, eldiven (sterilnonsteril) 7. Gazlı bez, bistürii flaster, ponksiyon iğneleri, citanest 8. Certofix katater, radyal arter kanülü 9. IV sıvı desteği için uygun sıvılar 9

10 Hemşirenin; Yasa ve kurallar doğrultusunda işlevini sürdürür. Sınıflandırma yapar Tanı, tedavi ve bakım verir İletişim, eğitim ve araştırma sorumlulukları bulunmaktadır.. 10

11 Hemşireler bu rollerini etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri için; bilgi ve beceri ile donanmış olmaları, Eleştirel düşünme ve karar verme yeteneğinin gelişmiş olması, otonomisini kullanma becerisi, Yeterli kişilerarası ilişkiler ve iletişim becerisi, değişik durumlara uyum sağlayabilme, esnek olma, profesyonel araçları etkin kullanma, Tüm bu sorumluluklarını yerine getirerek hasta bakımının niteliğini olumlu yönde etkilemeli ve hastanın yaşam şansını arttırmaya katkı sağlayabilmelidir. 11

12 Onkolojik acillere yaklaşımda karar verme süreci önem taşımaktadır. Kanserli hastanın bakımında alınan herhangi bir karar daima yaşam kalitesini sürdürmeye yönelik olmalıdır. Tüm kararlar; koruyucu, (erken tanılama ve etkin yönetimi) gerilemeyi sağlamaya yönelik veya yaşamı tehdit eden onkolojik komplikasyonları azaltmaya yönelik olmalıdır. 12

13 Onkolojik Acili Olan Hastaya Yaklaşımı Etkileyen Faktörler İncelendiğinde; Semptom gelişiminin süresi ve hızı Hastanın kanserinin doğal öyküsü Kanserin tipi Hastalığın safhası Tanı Tanılanmamış kanser Tedavi seçenekleri Akut acil tedavisi vs., altta yatan kanser Küratif ya da palyatif tedavi Ulaşılabilir tedavilerin etkinliği Terapötik öykü ve beklentiler Tedavi toksisitesi 13

14 Hastanın genel durumu Performans düzeyi Beslenme durumu Hastalığa eşlik eden tıbbi durumlar Yaş Hastanın mevcut ve potansiyel yaşam kalitesi Tedavi ile Tedavisiz Hasta ve ailesinin ifade ettikleri istekler 14

15 Onkolojik komplikasyonlardaki genel hemşirelik tanıları; Konforda değişim; ağrı Beslenmede değişim; vücut gereksiniminden az beslenme Anksiyete Bilgi eksikliği Potansiyel inefektif bireysel uyum Potansiyel inefektif aile uyumu 15

16 ONKOLOJİ HEMŞİRESİ; 1. Hastaya ilişkin onkolojik komplikasyonların gelişimi açısından risk faktörlerini tanılamalıdır. 2. Gerekli girişimlerde bulunarak sonuç kriterlerinin istenilen düzeyde olup olmadığını kritik düşünce yoluyla karar vermeli ve ekip ile paylaşarak yeni stratejiler belirlemelidir. 16

17 3. Hemşire hastanın yanı sıra; Aile ve diğer önemli kişilerin tedavi ve bakıma katılması sağlanmasıdır. Hasta ve ailesiye destek ve eğitim verilmesi Hasta ve ailenin anksiyetesinin azaltılması ACİL DURUMLARDA KISITLI ZAMAN EN BÜYÜK DÜŞMANDIR Hasta ve aileye testler ve işlemlere ait açıklamalar, Bakımdaki değişikliklerin gerekçelerinin açıklanması Tedavi seçenekleri ve amaçlarının açıklanması Tedavi sonuçlarının açıklanması bu açıklamalar özellikle önemlidir. 17

18 Bu kursta onkolojik aciller 3 bölümde incelenecektir. 1. Strüktürel Aciller 2. Metabolik Aciller 3. Diğer Aciller 18

19 I- Strüktürel komplikasyonlar 1-Malign perikard efüzyonu 2-Vena kava süperior sendromu 3-Malign plevra efüzyonu 4-Hava yolu obstriksiyonu 5-Beyin metaztazı ve\veya KİBAS 6-Spinal kord basısı 7-GIS kanaması 8-İntestinal obstriksiyon 9-Pankreatit kolesistit 10-Kemik metaztazı-fraktür 11-Obstrüktif üropati 19

20 II-Metabolik komplikasyonlar 1- Hiperkalsemi, hipokalsemi 2- Hiperürisemi-nefropati 3- Hipoglisemi-hiperglisemi 4- Hiperkalemi, hipokalemi 5- Hiponatremi-SIADH 20

21 III-Diğer komplikasyonlar 1- Febril nötropeni 2- Trombositopeni 3- Hemorajik sistit 4- GİS kanama,obstrüksiyon,perforasyon. 21