U.R BÖLGE HİJYEN REHBERİ ÇEVRE, HİJYEN VE TEMİZ SU ANA KOMİTESİ

Transkript

1 U.R BÖLGE HİJYEN REHBERİ ÇEVRE, HİJYEN VE TEMİZ SU ANA KOMİTESİ

2 U.R Bölge Çevre, Hijyen ve Temiz Su Ana Komitesi ( ) Umur Sakallıoğlu Komite Başkanı Samsun İlkadım R. K. Akademisyen Diş Hekimi Hanife Büyükgüngör Samsun İlkadım R.K. Akademisyen Çevre Mühendisi Murat Doğru Ankara Bahçelievler R.K. Şehir ve Bölge Plancısı, Yüksek İşletmeci, Yeşil Malzeme, Bina ve Yerleşim Uzmanı Tansu Odabaş Ordu R.K. İnşaat Mühendisi Tolga Oğuz Mersin R.K. Mimar Sertaç Sert Ankara Çayyolu R.K. Uzman Diş Hekimi Barış Soykam Antalya Aspendos R.K. Şehir ve Bölge Plancısı DÖNEMİ 2

3 YAZARLAR Dr. Fisun Sözen Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Dr. Sare Mıhçıokur Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dr. Nihal Bilgili Aykut Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı TASARIM Murat Doğru Komite Üyesi Ankara Bahçelievler R.K. Şehir ve Bölge Plancısı, Yüksek İşletmeci, Yeşil Malzeme, Bina ve Yerleşim Uzmanı DÖNEMİ 3

4 İÇİNDEKİLER Sağlık Nedir?... 5 Hastalık Nedir?... 6 Hastalık Nasıl Oluşur?... 6 Mikrop Nedir?... 7 Hijyen Nedir?... 8 Temizlik Nedir? Kişisel Hijyen Nedir? Kişisel Hijyen Çeşitleri El Hijyeni Tırnak Hijyeni Vücut Hijyeni Ağız Ve Diş Hijyeni Ayak Hijyeni Saç Hijyeni Perine Hijyeni Gıda Hijyeni Çevre Nedir? Çevre Hijyeni Nedir? Sağlıkla İlgili Önemli Günler DÖNEMİ 4

5 SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1948 yılında yapılan tanıma göre sağlık: sadece hastalık veya sakatlığın olmaması değil; fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali dir. Sağlık negatif yönden hastalığın yokluğu şeklinde tanımlanmaktadır. Pozitif yönden sağlık; bireylerin hayata katılabilme yetenekleri, stresli durumlara karşı koyabilmeleri, sahip olunan psikolojik iyilik ve fiziksel uyum düzeyi, toplumla iyi ilişkiler kurabilme becerisi olarak tanımlanır. Fiziksel sağlık; bireyin solunum, beslenme, boşaltım, hareket vb. ihtiyaçlarını tam olarak yerine getirebilmesi, Ruhsal sağlık; bireyin gerek kendisi gerekse çevresi ile uyum içinde olması, Sosyal sağlık ise; bireyin sevilme, ait olma ve sosyal ilişkiler kurabilmesi vb. özelliklere sahip olmasıdır DÖNEMİ 5

6 HASTALIK NEDİR? Değişik etmenlerin organ ve sistemlerde yaptıkları fizyolojik değişiklikler sonucu görevlerini yapamaz hale gelmesine hastalık denir. Sağlığı bozan etmenler kişisel, çevresel ve sosyal olmak üzere üç ana gruba ayrılır. HASTALIK NASIL OLUŞUR? Sağlık, yaşamın belli evrelerinde etkilenir. Sağlığı bozan etmenlerin sıklığı, türü ve etkinliği organ veya sistemleri az veya çok fonksiyonlarından alıkoyar. Sonuçta insan hastalanır. Veya sakat kalır. Ya da ölür. Hastalıklar çeşidine, tuttukları organ ve sistemlere, toplumda görünüş özelliklerine, görüldükleri yaş gruplarına ve etkenlerine göre sınıflandırılırlar. Örneğin; Enfeksiyon hastalıkları, Psikolojik hastalıklar, Sosyal ve Salgın hastalıklar, Dejeneratif hastalıklar, Bebeklik ve Çocukluk çağı hastalıkları gibi DÖNEMİ 6

7 MİKROP NEDİR? Tek hücreli, küçük bir canlıdır. Çoğu çeşitli hastalıklara sebep olur. Öte yandan zararsız, hatta faydalı mikroplar da vardır. Tıpta mikrobun çok önemli yeri olduğundan sırf mikroplarla uğraşmak için, Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı kurulmuştur. Mikroplar, insanlara çok çeşitli yollarla bulaşır. Fare, bit, sinek gibi hayvanların yanı sıra, insanların da mikropların bulaştırılmasında büyük rolü vardır. Şüphesiz hasta bir insandan sağlam bir insana mikrop bulaşacağı bilinen bir gerçektir. Mikropların bulaşmasına karşı alınabilecek önlemler: Özellikle Hijyene önem vermek Açık yaralara gerekli özeni göstermek Ev ortamında hayvanların bulunmaması Yemekleri yaparken malzemelerin temizliğine dikkat edilmesi Çöp torbalarına dikkat edilmesi Tuvalet temizliği ve hijyenine çok dikkat edilmesi Kullanılmış bezlerin tekrar tekrar kullanılmaması Tezgahların ve mutfak eşyalarını dezenfekte etme İş yerlerinde ve işçilerin hijyeni Çiğ yemelere dikkat edilmesi Tüm gıda ürünlerinin tarihlerine dikkat edilmesi Hiç bir bireyin kişisel eşyasının kullanılmaması El ve vücut hijyenine gerekli özenin gösterilmesi Toplu taşıma araçlarında mutlaka el dezenfektanın kullanılması Hasta olan kişiler ile yakın temasın olmaması DÖNEMİ 7

8 HİJYEN NEDİR? Sözcük anlamı, sağlık bilimi demektir. Sağlıklı anlamına gelen Hygies, mitolojide tıbbın babası olarak bilinen Eskülap ın kızı Hygiea dan gelmektedir. Günümüzde sağlığı koruma uygulamalarının tümüne hijyen denmektir. Hijyen İle İlgili Temel Terimler Dezenfeksiyon: Patojen mikroorganizmaların ve çok dirençli olmayan diğer mikroorganizmaların tahrip edilmesi, ortamın hijyenik hale getirilmesi için sıcak ya da soğuk su ve deterjan ya da kimyasal maddelerin uygulandığı tüm işlemlere dezenfeksiyon işlemleri denir. Sterilizasyon: Herhangi bir maddenin veya cismin birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü canlı ve aktif şekillerinden temizlenmesi, vejetatif ve spor şekillerinin öldürülmesi işlemidir DÖNEMİ 8

9 Dezenfektan: Dezenfektan maddeler patojen mikroorganizmaların tahrip edilmesi için kullanılan kimyasal maddelerdir. Ancak bunların bakteri sporlarını ve tüm virüsleri öldürmeleri beklenmez. Sanitasyon: Genelde mikroorganizma sayısının emniyetli bir seviyeye düşürülmesi sanitasyon olarak tanımlanır. Bilimsel olarak da mikroorganizmaların 30 saniye içinde %99.9 ölümü şeklinde ifade edilir. Antisepsi: Patojen mikroorganizmaların üremelerini durdurmak veya öldürmek için canlı doku üzerine kimyasal maddelerin uygulanmasıdır. Antisepsi için kullanılan kimyasal maddelere antiseptik denir. Kontaminasyon: İstenmeyen zararlı maddeler ve mikroorganizmaların herhangi bir yolla besinlere bulaşmasıdır. Besinler kimyasal, fiziksel ve biyolojik etmenlerle kontamine olabilirler. Kontaminasyon direkt olabildiği gibi çapraz kontaminasyon yoluyla dolaylı da gerçekleşebilir DÖNEMİ 9

10 TEMİZLİK NEDİR? Temizlik, bir yüzey üzerinde mekanik ya da kimyasal etki gösteren ve estetik yönden görünümü bozan her türlü kirin ortamdan uzaklaştırılmasıdır. Başta kişinin kendi sağlığı olmak üzere, başkalarının da sağlığını korumanın en önemli aracı temizliktir. Sadece beden temizliği değil, kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz tutmak da temiz olmanın gereğidir. Kişisel temizlik sağlıkla yakından ilgilidir. Çünkü hastalık yapan birçok bakteri ve mikroorganizma temizliğine dikkat etmeyen kişilerin vücuduna kolayca yerleşmekte ve bu yolla birçok kişiye bulaşabilmektedir. Sağlığın korunması için düzenli bir şekilde temizlik alışkanlığı edinmek gerekmektedir. Bir insanın sağlıklı bir yaşam sürmesi için öncelikle vücut temizliğine dikkat etmesi gerekmektedir. Bunun yanında tuvalet ve banyo alışkanlığı ve hijyeni de oldukça önemlidir. Çocuklarımızın sağlığı açısından onların temizlik ve hijyenlerine dikkat etmek ve bu alışkanlıkları kazanmalarını sağlamak anne ve babaların en önemli görevleri arasındadır. Bir çocuk eğer küçük yaşlarda gereken temizlik ve hijyen alışkanlığını ve öz bakım becerilerini kazanamazsa, ileriki yaşlarda oldukça sıkıntı çekecektir. Bu nedenle çocuklarımıza bu alışkanlıkların erken yaşlarda kazandırılması gerekmektedir. Bir çocuk ne kadar erken yaşta öz bakım becerilerine sahip olursa, bu o çocuk için o kadar iyi olacaktır. Çocuklarımızın sağlığını korumak açısından öncelikli olarak vücut bakımı ve temizliği, tuvalet alışkanlığı ve temizliği, oyuncakların temizliği, besinleri temizliği gibi konulara dikkat etmemiz gerekmektedir DÖNEMİ 10

11 KİŞİSEL HİJYEN NEDİR? Kişisel hijyen, bireyin kendi sağlığını devam ettirmesi için yaptığı öz bakım uygulamalarını içerir. Bireyin kendi vücudunu ve giyeceklerini temiz tutması ve temizlemesi kişisel hijyenin amacıdır. Kişi tüm dış ortam kirleticilerinin sürekli etkisi altındadır. Eliyle dış ortamdaki bir çok kirletici etmene dokunur. Ayakkabılarıyla gezerken kirletici bir takım öğelere basar. Tozlar vücuduna ve saçlarına konar. İnsan derisi bir dereceye kadar dışarıdan gelen kirleticilere karşı koruyucu bir engel oluşturmaktadır. Ancak derideki çatlaklar, yaralar bir takım hastalık etkenlerinin kolayca vücuda girmesine neden olabilir. Kişisel hijyen; el ve vücut temizliği, çalışılırken giyilecek uygun iş kıyafetlerinin (önlük, eldiven, maske, kep vb.) seçimi, kıyafetlerin temizliği ve personelin genel sağlığı gibi konuları kapsar. Bir toplu beslenme hizmeti veren kuruluşta üretilen yemeklerin güvenilirliği personelin temizliğinden emin olunmakla başlar. KİŞİSEL HİJYEN ÇEŞİTLERİ Eller ve tırnaklar mikroorganizmaları vücuda taşıyan başlıca araçlardır bu nedenle bir çok kişisel hijyen çeşidi bulunmaktadır. Bunlar aşağıda özetlenmiştir. EL HİJYENİ Eller ve tırnaklar mikroorganizmaları vücuda taşıyan başlıca araçlardır. El temizliği kişisel hijyenin ilk adımıdır. El yıkama, günlük yaşantı içinde her şeyden önce kişinin kendi sağlığı için önemliyken, çalışma ortamında, diğer kişilerin sağlığı için de önem kazanmaktadır. Çevre ile sürekli temas halinde olan DÖNEMİ 11

12 eller yoluyla taşınan bakteriler basit bir soğuk algınlığından, öldürücü bir çok hastalığın gelişimine neden olabilmektedir. Uygun el yıkama, hem toplumsal hem de hastane enfeksiyonlarınıninsidansını azaltmada önemli bir role sahiptir.bu konudaki ulusal ve uluslar arası infeksiyon koruma ve kontrol organizasyonları tarafından hazırlanan standart kurallar, enfeksiyonların önlenmesinde el yıkamanın tek başına en önemli prosedür olduğunu onaylamaktadır. Ellerinizi; Her iş başlangıcında, Çiğ besinleri elledikten sonra, Her tuvalet çıkışında, Sigara içtikten ve mendil kullandıktan sonra, Parayı elledikten sonra, Yara ve sivilcelere dokunulduğunda, Kirli araç-gereçleri elledikten sonra, Öksürüp-hapşırdıktan sonra, Çöpleri elledikten sonra, Yemekleri servis etmeden önce, mutlaka uygun teknikle yıkayın DÖNEMİ 12

13 El Yıkama Tekniği: 1. El yıkama öncesinde takı ve mücevher gibi aksesuarlar çıkarılır. 2. Ilık su sabunu daha iyi köpürtür ve bu nedenle suyun ısısı ılık olacak şekilde ayarlanır. 3. Bilekler, avuç içi, ellerin sırt ve parmak araları ile tırnakların kenar ve uçları sabun ile köpürtülerek en az 20 saniye süreyle kuvvetlice ovuşturulur. 4. Eller su altında iyice durulanır. 5. Eller bileklerden başlayarak kağıt havlu ile kurulanır. 6. Aynı kağıt havlu ile musluk kapatılır DÖNEMİ 13

14 TIRNAK HİJYENİ Tırnaklar özellikle de uzun tırnaklar mikropların en sevdiği yerlerdir. Tırnakların alt kısımlarında kir ve yağ kolayca birikir. Ayrıca burada mikroplar barınabilir, bağırsak parazitlerinin yumurtaları da bulunabilir. Bir takım kimyasallarla uğraşanlarda tırnak altında bu kimyasallar da önemli oranda birikmektedir. Takma tırnak kullanımı ile başta gram-negatif bakteriler ve mantarlar olmak üzere kontaminasyon doğal tırnaklara göre daha fazla gerçekleşmektedir. Toplu beslenme hizmetlerinde çalışan ve besin ile uğraşan personel kesinlikle kirli tırnaklarla besinleri ellememeli, bayan personelin tırnakları ojesiz ve kısa olmalıdır. Doğal tırnak uzunluğu 0,6 mm den kısa olmalıdır. Haftada bir kez el ve ayak tırnakları kısa ve yuvarlak şekilde kesilmelidir. Tırnak uçlarının altında birçok mikrop kolayca yerleşip üreyebilir. Bu nedenle, tırnak diplerinin temizliği çok önemlidir. Ayrıca, tırnak kesim ve bakımında kullanılan aletlerin kişiye özel olması bazı bulaşıcı hastalıkların (Örneğin AIDS) önlenmesinde önemli rol oynar. Tırnak cilaları, ojeler ve oje çıkarıcılar mümkün olduğunca kullanılmamalıdır. Çünkü, bu maddeler tırnaklarda kuruluğa ve tırnağın kat kat ayrılmasına, kırılmasına neden olurlar. Eller ve tırnaklar, iyi bir el losyonu ile yağlanarak, kuruması önlenmelidir. VÜCUT HİJYENİ Deri vücudun bazı atıklarını ter aracılığıyla dışarı atar ve deri üzerindeki ter buharlaştığında bu atıklar deri yüzeyinde kalır. Düzenli olarak vücut temizliği ve banyo yapılmazsa bu pislikler temizlenmez, deri üzerinde bakteriler çoğalır ve birçok hastalıklara neden olur. Sabun ve derece suyla yapılan banyo kir ve salgıların temizlenmesini sağlar. Olabilirse her gün, değilse haftada 3, en az haftada 1 kez banyo yapılmalıdır DÖNEMİ 14

15 AĞIZ VE DİŞ HİJYENİ Kişisel hijyenin en önemli parçasından biri de ağız ve diş sağlığıdır. Ne yazık ki dayanılmaz ağrılar başladığında aklımıza dişlerimiz gelir. Oysa ki, diş ağrısı oluştuktan sonra yapılacak tedaviler, diş çürüğünü önlemeye yardımcı basit uygulamalara göre çok daha zordur. Dişlerimizi korumanın en etkili yolu düzenli olarak fırçalamaktır. Yemek sonrası ağızda ve dişte kalan artıklar milyonlarca mikrop için yeterli besin kaynağını oluşturur. Diş fırçalamada amaç; az macun, sık fırçalamadır. Genelde fırçaya ne kadar çok macun sürülürse o kadar çok temizlenir şeklinde yanlış düşünürüz. Diş fırçalamak için nohut büyüklüğünde macun yeterlidir. Diş fırçalanmasında fırçanın duruşu dışındaki temel hareket aynıdır: fırça diş eti çizgisine, fırçanın kıllarının yarısı diş eti üzerine gelecek biçimde eğimli olarak yerleştirilir. Bu durum bozulmadan küçük dairesel hareketlerle dişler fırçalanır. Daha sonra fırça, bir fırça boyu kaydırılarak fırçalama sürdürülür. 1. Diş fırçası 45 derecelik açı yapacak biçimde tutulur ve diş eti hizasından başlanarak ağız boşluğuna doğru fırçalamaya başlanır. Fırçalama sert darbeler halinde değil, yumuşak ve daireler çizecek biçimde yapılmalıdır. 2. Daha sonra arka dişlerin dış yüzeyleri fırçalanır. Bu işlemde fırça diş etinden ağız boşluğuna doğru hareket ettirilerek yapılır. 3. Alt dişler fırçalanır. Bu işlemde kısa ve yumuşak darbelerle yapılmalıdır. 4. Dişlerin çiğneme yüzeyleri fırça düz olarak ileri geri hareket ettirilerek fırçalanır. 5. Dişlerin arka yüzeyi fırça eğik tutularak temizlenir. 6. Fırçalama işleminin en az iki-üç dakika sürmesi gerekir DÖNEMİ 15

16 Diş fırçası kişiye ait bir araçtır. Başkasının diş fırçası kesinlikle kullanılmamalıdır. Diş fırçaları birkaç ayda bir en geç altı ayda bir değiştirilmelidir. Diş hastalıkları ve diş sağlığının korunması açısından erken tanı çok önemlidir. Bu nedenle, yılda en az iki kez diş hekimine muayene olunması önerilmektedir. AYAK HİJYENİ Ayak sağlığı için hem temizlik kurallarının uygulanması, hem de uygun bir ayakkabı seçimi önem taşır. Ayakların her gün yıkanması ve yıkandıktan sonra, özellikle parmak aralarının iyice kurulanması gerekir. Aksi halde nemli ortam mantar enfeksiyonlarının gelişmesine neden olur Ayak tırnakları da düzenli aralıklarla kesilmelidir, ancak tırnak batmasını önlemek için düz kesilmesi önerilmelidir.. Ayağa tam uyan bir ayakkabı; parmakları sıkmamalı, topuğu sıkıca tutmalı ve ayak kemerini iyice desteklemelidir. Ayakkabının ökçesi geniş olmalı ve çok yüksek olmamalıdır. Eğer ayakkabı uygun değilse ayakta nasır, ayak tabanında kalınlaşmalar, baş parmakta eğrilik ve tırnak hipertrofisi (büyüme-kabalaşma) oluşabilir. SAÇ HİJYENİ Saç dipleri mikropların yaşaması için çok uygundur. Kafa derimizde bir milyon adet/cm² bakteri (özellikle Staphylococcusaureus) bulunur ve bu nedenle de saçların temizliği ve bakımı kişisel temizlik açısından büyük önem taşır. Özellikle üretim ve servis alanlarında çalışan bayanlar mutlaka saçlarını arkada toplamalı ve bone takmalı, erkekler ise saç dökülmesini önleyecek şeklide bone/kep giymelidir. Baş saçlı deride kıl köklerinde bulunan bezlerden salınan maddeler yaşa ve cinsiyete göre farklılık oluştursa da yağlı bir özellik taşımaktadır. Saçların düzenli bir biçimde yıkanması ile DÖNEMİ 16

17 bu yağlar ve kirler uzaklaştırılmaktadır. Aynı zamanda saçların fırçalanması ya da taranması ile de kir ve tozlar ve yine doğal yağ birikintileri kısmen uzaklaştırılabilmektedir. Normal olarak saçlar hafta da en az bir ya da iki kere yıkanmalıdır. Yıkandıktan sonra saçlar, bol su ile durulanmalıdır. Saçlar, düzenli taranmış ve uygun bir biçimde kesilmiş olmalıdır. Saç temizliğinde kullanılan taraklar kişisel olmalı ve sık aralıklarla sıcak sabunlu su ile yıkanmalıdır. Saçlı deride ve vücutta bit, uyuz gibi bir takım paraziter hastalıklar oluşabilir. Bu hastalıklara neden olan asalaklar, yakın temasla, başkalarının giyeceklerinin giyilmesi ve bireysel temizlik araçlarının kullanılması ile bulaşabilir. Şaçlarda en önemli sorunlardan birisi bitlenmedir. Saç bitinin görülmesi kesinlikle kişisel temizlik ve hijyenle ilgisi olan bir hastalık olmadığı gibi kesinlikle bir "pasaklı hastalığı" da değildir. Sadece çocuklar değil büyükler de bitlenebilir. Saç bitinin bulaşması; anaokulu, okullar ve yurtlar gibi kalabalık yerlerde yaşanması ile doğrudan doğruya ilişkilidir. Şapka, tarak, havlu, saç tokası, kulaklık gibi eşyaların paylaşımı sonucu veya toplu taşım araçlarında başın yaslandığı yerlerden bulaşabilir. Bu nedenle öğrencilerimizin kişisel eşyalarını (saç fırçası, saç tokası, kulaklık vb.) diğer öğrencilerle paylaşmaması konusunda mutlaka bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Saç bitleri sadece insan saçında yaşayan ve üreyen çok küçük kanatsız, gri parazitlerdir. Sirke diye adlandırılan yumurtaları görmek bitin kendisini görmekten daha kolaydır. Sirkeler saç teline yapışmış küçük beyazımsı oval yumurtalardır. Sirkeler genellikle saçın enseye yakın, kulakların arkasında ve başın arkasındaki bölümlerinde bulunur. Sirkeler kir veya kepek gibi DÖNEMİ 17

18 kolaylıkla saçlardan temizlenmez ve el ile kolaylıkla saçlardan ayrılmaz. Saç bitleri insan vücudu dışında sadece 48 saat yaşayabilirken, sirkeler ise 10 gün insandan ayrı yaşayabilir. Genel öneriler: Çocuklarınızın saçlarını sık sık kontrol edin, özellikle ergenlik çağındaki genç kızlarımız saçları konusunda son derece duyarlıdır, onları sık sık saçlarını kontrol etmesi için ikna edin. Uzun saçı geriye doğru bağlamak veya örmek bit bulaşmasını önlemek bakımından yararlıdır. Başında bit bulunan çocuklar uygun tedaviye başlanana kadar okula gönderilmemesi gerekmektedir, yumurtalar için bu kural geçerli değildir DÖNEMİ 18

19 PERİNE HİJYENİ Perine, dış ortamla teması olmayan kapalı bir alan olduğundan vücudun en sıcak, en nemli ve en kirli bölgelerindendir. Çünkü, çeşitli vücut atıkları (ter, idrar) deri katları ve kıvrımları arasında birikir. Böylece, perine bölgesi mikropların yerleşip çoğalması için elverişli bir ortam oluşturur. Kadınlarda idrar kanalının kısa olması, vajina ve anüsün birbirine yakın olması genital ve üriner sistem enfeksiyonlarının sık görülmesine neden olur. Adet dönemlerinden arkaya doğru temizlenmesi gerekir. Bu son derece önemli bir kuraldır. İç çamaşırlarının her gün değiştirilmesi, çamaşırların beyaz, pamuklu ve kişiye özel olması, adet dönemlerinde; beyaz ve parfümsüz hijyenik bağların kullanılması ve bağların sık sık değiştirilmesi gerekir. Ayrıca atıklar poşete konup çöp kutularına atılmalıdır. GIDA HİJYENİ. Besinlerin hazırlanma, saklanma ve servis edilmeleri sırasında hastalık etmeni mikroorganizmalar ile kirlenmesini önlemek için neler yapılmalıdır? Sağlam, zedelenmemiş, bozuk olmayan besinler seçilmeli ve satın alınmalıdır. Sebze ve meyveler iyi yıkanmalıdır DÖNEMİ 19

20 Hastalık yapabilecek şüpheli besinler, özellikle küflenmiş olanlar yenilmemelidir. Hazırlama, saklama ve servis sırasında ellerimizle birlikte kullanılan araç-gereçlerde de mikroorganizmaların çoğalması önlenmelidir. Mutfak ve yemek yenen yerlerin temizliğine özen gösterilmelidir. Çiğ yenecek sebze ve meyveler, pişirilecek taze sebze ve kuru meyveler, temizlenmiş ve pişmeye hazır tavuk, balık, parça etler ve yumurta iyice yıkanmalıdır. Sebze ve meyveler toz ve topraklarından ve ilaç kalıntılarından temizlenmek için bir müddet su dolu kapta bekletildikten sonra, bol su ile birkaç kez yıkanmalıdır. Herhangi bir mikroorganizma bulaşmasından kuşkulanılırsa, taze sebzeler 20 dakika tuzlu veya klorlu suda bekletilmelidir. Temizlik maddeleri, haşere ilaçları besinlerden uzak yerlerde saklanmalıdır. Hastayken maskesiz olarak besin hazırlama, pişirme, servis yapılmamalıdır. Kirli ellerle ve kirli üniforma ile çalışmamalıdır. Kep veya bone giyilmelidir. Yiyecekler üzerine hapşırma, öksürme, yüksek sesle konuşma yapılmamalıdır. Yemek hazırlama, pişirme, servisi sırasında sigara içme ve sakız çiğneme gibi eylemler yapılmamalıdır. Kırık, çatlak tabak ve bardak kullanılmamalıdır. Çatal, kaşık, bardak, tabak taşırken ağızla temas edecek yerlerden tutulmamalıdır. Bulaşıklar iyi yıkanmalıdır. Yıkanmış kapları bez ile kurulanmamalıdır DÖNEMİ 20

21 Mutfakta sinek, böcek, kedi vb. bulundurmamalıdır. Çöpler açıkta bırakmamalıdır. Besinlerin Uygun Şekilde Hazırlanması ve Saklanması Saklama kapları ve depolama alanları temiz, serin ve kuru olmalıdır. Besin güvenliği için gerekli olan 5 ilke aşağıda özetlenmiştir: İlke Nedir? Neden? Kişisel hijyen, kullanılan araçgereçlerin temizliği ve mikroorganizma bulunur. Giysiler, Toprak, su hayvan ve insanda birçok 1. Temizlik dezenfeksiyonu ile yiyecek üretilen tüm alanların temizliği ve bakımıdır. kullanılan araç-gereçler, eller ile patojenler besinlere taşınır ve besin kaynaklı hastalıklara sebep olabilir. 2. Pişmiş Besinlerle Çiğ Besinlerin Ayrılması 3. Uygun Pişirme 4. Besinlerin Uygun Sıcaklıklarda Saklanması 5. Temiz Su, Temiz Malzeme Kullanılması Çiğ et, kümes hayvanları ve deniz ürünlerinin, pişmiş ürünler ve salata vb. çiğ tüketilen diğer besinlerden ayrılması, çiğ besinlerin hazırlanmasında kullanılan bıçak ve kesim tahtalarının ayrı olması, tüketime hazır besinler ile çiğ besinlerin birbirinden ayrılacak şekilde saklanmasıdır. Potansiyel tehlikeli besinlerdeki (et, süt, yumurta vb.) biyolojik tehlikelerin yok edilmesi amacıyla ürüne özgü güvenli iç sıcaklığa ulaşana kadar besinlerin uygun ısı ve sürede pişirilmesidir. Patojenlerin çoğalmasını önlemek için besinlerin uygun ortam, süre ve sıcaklıklarda depolanmasıdır. Besinlerin hazırlanmasında temiz su kullanılması, güvenilir kaynaklardan taze ve sağlıklı besin seçilmesi, pastörize ve sterilize süt gibi güvenilir hale getirilmiş besinlerin tercih edilmesidir. Çiğ besinler, özellikle et, kanatlı etleri ve deniz ürünleri tehlikeli mikroorganizmalar içerirler. Bu mikroorganizmalar besinlerin hazırlanması ve saklanması sırasında diğer besinlere bulaşabilir. Etkin bir pişirme işlemi, insan sağlığını etkileyen ve besin zehirlenmelerine sebep olan bakterileri öldürür. Besinler oda sıcaklığında saklanırsa mikroorganizmalar hızla çoğalırlar. Mikroorganizmaların 5 0 C nin altında, 60 0 C nin üzerinde gelişmesi yavaşlar veya durur. Ham maddeler, tehlikeli mikroorganizmalar ve kimyasallarla bulaşmış olabilir DÖNEMİ 21

22 Önceden kimyasal maddelerin bulunduğu kaplarda besin saklanmamalıdır. Saklarken besinlerin üzeri kapatılmalı, insektisit (böcek öldürücü) ve temizlik malzemeleri gibi kimyasallardan uzak tutulmalıdır. Sebze ve meyveler pişirme için hazırlanmadan önce temiz ve bol suda yıkanmalıdır. Tencere, tava ve bıçak çatal kaşık gibi araç ve gereçler yıkanırken sabun veya deterjanla birlikte sıcak su kullanılmalı ve temiz suyla durulanmalıdır. Besinler temiz bir çevrede bulunsa bile uzun bir süre sonra bozulacaktır. Besinlerin üzerinde daima bir miktar bakteri vardır ve bunlar zaman içinde çoğalarak bozulmaya ve hatta hastalıklara neden olurlar Bakteriler türlerine göre -10ºC den 100ºC ye kadar geniş bir sıcaklık aralığında canlılıklarını sürdürebilirler. Birçok besin kaynaklı patojen bakteri, insan vücut sıcaklığı olan 37ºC de (çok tehlikeli bölge) kolaylıkla üreyebilirler. Patojen bakterilerin en iyi çoğalabildikleri sıcaklık aralığı 5-65ºC (tehlikeli bölge) arasıdır. Besinleri dondurma işlemi bakterileri öldürmez, ancak üremelerini durdurur. Belli bir süre kaynatma ile bakterilerin kendisi ölür, sporları ve bazı toksinleri tamamen yok edilemez. Çok tehlikeli sıcaklık dereceleri arasında çabuk bozulabilen besinler 2 saatten, tehlikeli bölgede ise 4 saatten fazla bekletilmemelidir. *Besinler oda sıcaklığında bütün gece bırakılmamalıdır. Ilık tutulan yemekler tehlikeli olabilirler, bu noktaya dikkat edilmelidir. Soğuk tutma derecesi ise 5ºC nin altındadır. Bu nokta unutulmamalıdır. Dondurulmuş besinler, özellikle etler buzu çözüldükten sonra yeniden dondurulmamalıdır. Çözdürülmüş besinler bekletilmeden pişirilmelidir. Bu nokta unutulmamalıdır. Dondurulmuş besinler, özellikle etler buzu çözüldükten sonra yeniden dondurulmamalıdır. Çözdürülmüş besinler bekletilmeden pişirilmelidir DÖNEMİ 22

23 ÇEVRE NEDİR? İnsanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları, fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamlara denir. Çevre genel olarak 2 ye ayrılır; } 1) Doğal Çevre: İnsan eli ile yapılmayan, insanların diğer canlılarla karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları; dağlar, ovalar, ormanlar, göller, denizler gibi yaşam alanlarına doğal çevre denir. } 2) Yapay Çevre: İnsanlar yaşadıkları doğal çevreyi, amaçları doğrultusunda değiştirerek meydana getirdikleri çevreye yapay çevre denir. Örneğin; ev, işyeri, yollar, fabrika vb DÖNEMİ 23

24 Yukarıdakiler olmadan Dünyada yaşam olmayacağı bir gerçektir. Canlılar içinde, doğal çevreye ve doğal çevrede yaşayan canlılara (bitki ve hayvanlara) en büyük zararı insanlar verir. İnsanlar bu zararı, yapay çevreyi oluşturma adına verir. ÇEVRE HİJYENİ NEDİR? Hastalık ve sakatlıkların önlenmesi amacı ile insan sağlığını etkileyen çevresel etkenlerin belirlenmesi ve kontrol altına alınmasına Çevre Sağlığı denir. Doğanın temel fiziksel unsurları olan, hava, su ve toprak üzerinde olumsuz etkilerin oluşması ile ortaya çıkan ve canlı öğelerin hayati aktivitelerini olumsuz yönde etkileyen çevre sorunlarına Çevre Kirliliği adı verilir. Çevre kirliliği genel olarak 3 e ayırmak mümkündür: 1. Su Kirliliği 2. Hava Kirliliği 3. Toprak Kirliliği DÖNEMİ 24

25 1. Su Kirliliği Su Kirliliği gelişmekte olan ülkeler öncelikli olmak üzere bütün dünyada her gün kişinin ölümüne sebep olmaktadır. Su kirliliğine yol açan etkenlerin hepsi İNSAN elinden çıkmaktadır. Su kirliliğinin sebepleri arasında; bitki ve böcek öldürücü ilaçlar, kanalizasyon atıkları, yiyecek işleme atıkları, bitki örtüsü kalıntıları, ağır metaller, endüstriyel atıklar, üretim alanlarından çıkan kimyasal atıklar, tarımsal sızıntı dahilinde bazı zararlı maddeler yer almaktadır. 2. Hava Kirliliği Havadaki (atmosferdeki) yabancı maddelerin (gazların, tozların vb.) normalden fazla miktara ve yoğunluğa ulaşmasına hava kirliliği denir. Canlılarda çok ciddi sağlık sorunlarına ve maddi kayıplara neden olan bir çevre felaketidir. İnsanın Etkisi; hava kirliliğine neden olan kaynaklardan; taşıma araçları, enerji santralleri, fabrikalar, tarım ile ilgili ilaçlamalar, kontrollü yangınlar vb. etkenler gösterilir. Doğanın etkisi; hava kirliliğine neden olan kaynaklardan; bitki örtüsünün olmadığı yerlerdeki toz hareketleri, volkanik aktiviteler, insan kaynaklı olmayan yangınlar vb. etkenler gösterilir DÖNEMİ 25

26 3. Toprak Kirliliği İnsanın yaşam alanlarından temizliği ve eski haline getirilmesi en zor bölüm topraktır. Bu gizli tehlikenin insan sağlığına oluşturduğu tehdit, yeraltı su kaynaklarının kirlenmesi ve toprağın verimsiz hale gelmesidir. Toprak kirliliği sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ciddi ekonomik yük oluşturmaktadır. Toprak Kirliliği Sebepleri: 1) Ev, işyeri, hastahane ve sanayi atıkları 2) Radyoaktif atıklar 3) Hava kirliliği oluşan asit yağmurları 4) Suların kirletilmesi ve bunun sonucunda su kirliliğini toprak kirliliğine neden olması ve özellikle toprak kirliliğinin yeraltı sularının kirlenmesine neden olması 5) Gereksiz yere aşırı yapay gübre ve ilaçlama yapılması Ancak insanların ürettiği atıkların büyük bir bölümü doğal atık değildir ve doğa bunları yok edemez. Bu nedenle doğada çöp yığınları oluşur DÖNEMİ 26

27 Su, hava ve toprağı kirleten insanoğlu dünyadaki dengeyi bozmuştur. Çevre hastalık için zemin hazırlayabilir (iklim koşulları). Çevre doğrudan hastalık nedeni olabilir. Çevre bir kısım hastalıkların yayılmasını kolaylaştırabilir. Bazı hastalıkların gidişini ve sonucunu etkileyebilir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 2006 yılında yayınlanan Sağlıklı Çevre ile Hastalıkların Önlenmesi Çevresel Hastalık Yükü Tahmini raporunda, küresel hastalık yükünün %24 ünün, ölümlerin ise %23 ünün çevresel etkenler aracılığıyla meydana geldiği tahmin edilmiştir. Küresel olarak ishalli hastalıklar nedeniyle meydana gelen 1,5 milyon ölümün su, sanitasyon ve hijyen gibi çevresel etmenlerdeki yetersizlikler nedeniyle gerçekleştiği belirtilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde alt solunum yolu enfeksiyonlarının en az %42 si ve üst solunum yolu enfeksiyonlarının %24 ünü oluşturan yıllık 1,5 milyondan fazla ölümün çevresel etkenlerce oluşturulduğu tahmin edilmektedir. Her yıl dünyada meydana gelen kalp damar hastalıklarına bağlı 2,5 milyon ölümün hava kirliliği, bazı kimyasallar, çevresel sigara dumanı ve işyeri kaynaklı stres gibi çevresel etkenlerle ilişkili olduğu belirtilmektedir. Son yılarda önemli sağlık sorunları arasında yer almaya başlayan Astım ve Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) gibi solunum sistemi hastalıklarının da çevresel etkenlerle ilişkilidir. KOAH ın %42 sinin çevresel faktörlerce oluşturulduğu tahmin edilmekte ve DÖNEMİ 27

28 işyerinde hava kaynaklı risk faktörleri, küresel KOAH yükünün %12 sinden sorumludur. Dünya nüfusunun yarısından fazlasının kalp hastalıkları, çeşitli kanserler ve şeker hastalığı gibi hastalıklardan korunma konusunda yeterli fiziksel aktiviteye katılma olanağına sahip değildir. Sağlıklı kent ortamı oluşturmaya yönelik çalışmalar toplum sağlığı açısından önemlidir. Kentlerin sağlıklı yaşam biçimi özelliklerini desteklemesi gerekmektedir. Sağlıklı Ve Temiz Bir Çevre İçin Neler Yapmalıyız? 1) Ozon tabakasına zarar veren karbonlu gazların kullanımına dikkat etmeliyiz. Fosil yakıtların yakılması, fabrikaların bacalarından ve motorlu araçların egzozlarından çıkan, ayrıca parfüm ve deodorantlarda bulunan karbonlu gazların havaya verilmemesi konusunda bilinçli davranmalıyız. 2) Orman yangınlarına ve ağaçların bilinçsizce kesilmesine engel olmalıyız. Pikniklerde yaktığımız ateşin sönmüş olduğundan emin olduktan sonra piknik yerlerinden ayrılmalıyız. Orman yangınlarına sebep olacak davranışlardan sakınmalı ve bu davranışlarda bulunabilecek kişileri de uyarmalıyız. 3) Fabrika ve kanalizasyon sularının, içme ve kullanma sularına karışmamasına dikkat etmeliyiz. Fabrika atıklarında bulunan kimyasal maddeler sebebi ile atık suyun geçtiği her bölgedeki canlılar ve yararlı mikroorganizmalar çok ciddi zararlar görür. Bunlardan dolayı fabrika ve kanalizasyon suları ile temas etmemeliyiz. 4) Çöpleri çevreye ve yerlere atmamalı, çöp kutusuna atmalıyız. 5) Plastik ve naylon atıkları yakmamalıyız DÖNEMİ 28

29 6) Pilleri ayrı bir çöp kutusuna atmalıyız. Pillerde bulunan ağır metaller çeşitli yollarla içme sularına karışarak insanlarda çok ciddi hastalıklara (kalp hastalığı, felç, kanser vb.) neden olurlar. 7) Gereksiz yere elektrik enerjisi kullanmamalıyız. 8) Su israfından kaçınılmalıdır DÖNEMİ 29

30 SAĞLIKLA İLGİLİ ÖNEMLİ GÜNLER Sağlık ile ilgili önemli günler ve haftalar toplumun sağlığını olumsuz etkileyen faktörler, sağlık koşulları, tıbbi hastalıklar, kanser türleri, vb. hastalıklardan korunma yolları konusundaki farkındalığının artırılması, sağlık sorunları hakkında bilinç ve anlayışlar geliştirilmesi ve eyleme geçmelerinin teşviki açısından büyük bir potansiyel oluşturmaktadır. Bu amaçla tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de uluslararası ve ulusal sağlık günleri ve haftalarında toplumun yaşam biçiminin değiştirilmesi ya da geliştirilmesine yönelik, sağlığın korunmasını ve hastalıkların önlenmesini konu alan ve de toplumun her yaş grubuna, her kesimine hitabeden bilgilendirici etkinlikler, kampanyalar yürütülmektedir. Verem Eğitimi ve Propaganda Haftası (6-12 Ocak): Bulaşıcı bir hastalık olan çabuk fark edilip önlem alınmazsa ölüme neden olabilmektedir. Ülkemizde, verem (tüberküloz) hastalığı konusunda toplumun bilgilendirilmesi amacıyla her yıl Ocak ayının ilk Pazartesi gününden başlayan hafta boyunca Verem Eğitim ve Propaganda Haftası (4-10 Ocak 2017) çeşitli bilgilendirme ve duyarlılaştırma etkinlikleri yapılmaktadır. Dünya Cüzzam Günü (27 Ocak): Günümüzde hala dünyanın az gelişmiş ülkelerinde açlık, yoksulluk, yaşam ve temizlik koşullarının kötülüğü, sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamama, iyi beslenememe, aşırı üreme, iç savaşlar ve sürekli göçler gibi nedenlerle cüzzam görülmektedir. Bu nedenle, her yıl Ocak ayının son haftası Cüzzam Haftası ve her son pazarı (31 Ocak 2017) Dünya Cüzzam Günü olarak değerlendirilmektedir. Dünya Kanser Günü (4 Şubat): Kanser, dünyada ve ülkemizde nedeni bilinen ve önlenebilir ölümler sıralamasında kalp ve damar hastalıklardan sonra ikinci sırada yer alır. Sağlıklı yaşam davranışları ile kanserden korunma sağlanabilmekte ve DÖNEMİ 30

31 tarama programlarının yürütülmesiyle de erken tanı ve tedaviyle yaşam süreleri uzatılabilmektedir. Yeşilay Haftası (1-7 Mart): Her yıl, yurt genelinde mart ayının ilk haftası Yeşilay Haftası olarak kutlanmakta olup; sigaranın, alkolün ve uyuşturucu maddelerin bireylere, aileye ve topluma verdiği zararlar vurgulanmaktadır. Dünya Kadınlar Günü (8 Mart): Bu gün, 1857 yılında New York ta ekonomik talepler nedeniyle yaptıkları grev sırasında çıkan yangında 129 kadın işçinin yaşamını yitirdiği gündür. Birleşmiş Milletler kararı ile 1975 den itibaren Dünya Kadınlar Günü olarak anılmaktadır. Dünya Tuza Dikkat Haftası (11-17 Mart): DSÖ, günlük olarak tüketilmesi gereken tuz miktarını günde 5 gramdan az olarak önermektedir. Ancak, ülkemizde günlük tuz alımı ortalaması kişi başı yaklaşık 15 gramdır. Halk sağlığının korunması ve hastalıkların oluşumunun önlenmesinde multidisipliner bir yaklaşım ile toplumumuzda tuz tüketiminin kademeli olarak önerilen seviyelere düşürülmesi için tuz tüketiminin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Dünya Sağlık Haftası/Dünya Sağlık Günü (7 Nisan): DSÖ Anayasa sı 7 Nisan 1948 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle her yıl 7 Nisan Dünya Sağlık Günü olarak, 7-13 Nisan tarihleri arası da Sağlık Haftası olarak kutlanmaktadır. Kalp Sağlığı Haftası (12-18 Nisan): Ülkemizde erken yaşta ölümlere ve ağır ekonomik kayıplara neden olan kalp ve damar hastalıkları ile mücadelenin en etkili ve en ekonomik yolunun halkı bu hastalığa karşı uyarmak, bilinçlendirmek ve motive etmek olduğunun önemi dikkate alınarak her yıl Nisan ayının ikinci haftasında Türk Kalp Vakfı nın önderliğinde kutlanmaktadır DÖNEMİ 31

32 Aşı Haftası (Nisan ayının son haftası): DSÖ Avrupa Bölgesi, 2005 yılında aşılamanın desteklenmesini savunmak için Aşı Haftası" yapılmasına karar vermiştir. Dünya Aşı Haftası etkinlikleri Nisan 2013 tarihleri arasında ülkemizde düzenlenmiştir. Dünya Astım Günü (Mayıs ayının ilk Salı günü): Dünya Astım Günü nün 5 Mayıs Salı günü kutlanmasının amacı, toplumun astım hastalığı ve bu hastalığın sebepleri ve sonuçları hakkında bilgi sahibi olmasının sağlanmasıdır. Bir başka ifade ile astım konusunda bireysel ve toplumsal farkındalık oluşturulması amaçlanmaktadır. Dünya Talasemi Günü(8 Mayıs): Talasemi ülkemizde yaygın olarak "Akdeniz Anemisi" olarak bilinmektedir. Talasemi dünyada en sık görülen, aynı zamanda önlemi en kolay olan kalıtsal bir kan hastalığıdır. Türkiye'de sağlıklı kişilerde "Beta- Talasemi" taşıyıcı sıklığı %2,1'dir. Dünya Sağlık İçin Hareket Et Günü (10 Mayıs): Bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesinde fiziksel aktivitenin yararları konusunda toplum bilincini oluşturmak, iyi uygulamalara dikkat çekmek, fiziksel aktivitenin yararlarını savunmak; yaşamın her alanında ve her yerde (okul, ev, işyeri) toplum genelinde fiziksel aktiviteye katılımı arttırmak için 10 Mayıs DSÖ tarafından Sağlık için Hareket Et Günü olarak belirlenmiştir. Dünya İnme Önleme Günü(10 Mayıs): İnmeyi önlemek için yapılması gerekenler konusunda bilinç uyandırmak, inme nedeniyle engelli hale gelen kişilere rehabilitasyon hizmetlerinin gerekliliğine dikkat çekmek amacıyla 10 Mayıs Dünya İnme Önleme Günü olarak kutlanmaktadır. Dünya Hipertansiyon Günü (17 Mayıs): Hipertansiyon konusunda farkındalığı artırmak, neden olduğu sorunlara dikkat çekmek, kişilerin ve toplumların hipertansiyon DÖNEMİ 32

33 konusunda bilinç düzeyini artırmak amacıyla Dünya Hipertansiyon Birliği tarafından 2005 yılından itibaren 17 Mayıs Günü Dünya Hipertansiyon Günü olarak ilan edilmiştir. Dünya Tütünsüz Günü (31 Mayıs): Dünya Tütünsüz Günü, DSÖ'ye üye ülkelerce 1987 yılından bu yana tüm dünyada kutlanan bir gündür. Bu günde, sigara kullanıcılarının 24 saat süreyle sigarayı bırakmaları teşvik edilmektedir. İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi Haftası (1-7 Haziran): Ülkemizde iyodun önemini topluma daha çarpıcı ve etkili yöntemlerle aktarmak, ülkemizde iyotlu tuz kullanımını tüm topluma yaygınlaştırmak, toplum bilinci oluşturmak ve ülke genelinde konuyu gündeme getirmek amacı ile 1-7 Haziran tarihleri arasında iyodun önemi ve yararları vurgulanmaktadır. Ulusal Fenilketonüri Günü (1 Haziran): Kalıtsal bir metabolik hastalık olan fenilketonüriyi her kişiden birinin taşıyor olması ve ülkemizde akraba evliliklerinin yüksek oranda yapılması hastalığın sık görülmesine neden olmaktadır. Fenilketonüri hastalığının sıklığını tespit etmek ve uygun vakalara mama desteği sağlamak amacıyla ülkemizde ilk tarama çalışmalarına Sağlık Bakanlığı tarafından 1987 yılında başlanmıştır. Dünya Kan Bağışçıları Günü (14 Haziran): ABO kan grubu sistemini bulan Nobel ödülü sahibi bilim insanı Karl Landsteiner in doğum gününün 14 Haziran olması sebebiyle her yıl tüm dünyada Dünya Gönüllü Kan Bağışçıları Günü olarak kutlanmaktadır. Dünya Hepatit Günü (28 Temmuz): Viral Hepatit B hastalığının yüzey antijeni olarak bilinen HBsAg nin bulunduğu günün 28 Temmuz olması nedeniyle bu günün Dünya Hepatit Günü olarak anılmasına karar verilmiştir DÖNEMİ 33

34 Halk Sağlığı Haftası (3-9 Eylül): Sağlık Bakanlığı tarafından her yıl 3-9 Eylül tarihleri arası Halk Sağlığı Haftası olarak kutlanmaktadır. Bu hafta kapsamında halk sağlığının ve koruyucu hekimlik hizmetlerinin önemi vurgulanmaktadır. Dünya İlkyardım Günü (Eylül ayının ikinci Cumartesi günü): Dünya İlk Yardım Günü, kazalar ve ani hastalık durumunda tıbbi yardım gelinceye kadar yapılabilecek ilk yardım uygulamaları hakkında toplumun bilgilendirilmesi, toplumda ilk yardım eğitimlerine yönelik duyarlılık oluşturulması, toplum bireylerine herkesin yaşam kurtarmak amacıyla ilk yardım öğrenmek ve uygulamak için yeterli kapasiteye sahip olduğu bilincinin kazandırılması, İlk Yardım Gönüllüsü sayısının artırılması gibi amaçlarla her yıl kutlanmaktadır. Dünya Doğum Kontrol Günü (26 Eylül): Dünya Doğum Kontrol Günü münasebetiyle, doğum kontrolü hakkında farkındalık yaratarak genç insanların cinsel ve üreme sağlığı hakkındaki kararlarını bilinçlendirmek ve yaş arasındaki gençleri güvendikleri insanlar ile konuşmaya teşvik ederek ileriki yıllarda planlanmamış bir gebelikten veya cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunacak bilgiye sahip olmaları amaçlanmaktadır. Dünya Kuduz Günü (28 Eylül): Kuduz, halk sağlığına tehdit oluşturan eski çağlardan beri bilinen önemli bir enfeksiyondur. Kuduzun öneminin anlaşılması ve hastalığa ilişkin farkındalığın artırılması amacıyla 28 Eylül Dünya Kuduz Günü olarak ilan edilmiştir. Dünya Kalp Günü (29 Eylül): Dünya genelinde bir numaralı ölüm nedeni olan kalp damar hastalıklarına dikkati çekmek, kalp hastalıkları riskini azaltacak önlemler konusunda toplumları bilgilendirmek amacıyla, her yıl 29 Eylül "Dünya Kalp Günü" olarak kabul edilmiştir DÖNEMİ 34

35 Meme Kanseri Bilinçlendirme Ayı (Ekim ayı): Meme kanseri, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Bu kapsamda tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye de de 1-31 Ekim Meme Kanseri Bilinçlendirme Ayı eğitim ve taramalarla değerlendirilmektedir. Emzirme Haftası (1-7 Ekim): Tüm bebeklere anne sütüyle beslenme hakkının tanınması, hiçbir bebeğin bu haktan mahrum edilmemesi ve konunun önemi konusunda gündem oluşturulması amacıyla tüm dünyada 1-7 Ekim haftası "Emzirme Haftası" olarak kutlanmaktadır. Dünya Yürüyüş Günü (3 Ekim): Günümüzde toplumun fiziksel aktivite konusunda bilgi düzeyinin yetersiz olması, fiziksel aktivitenin sağlık için öneminin yeterince anlaşılamaması ve giderek daha hareketsiz bir yaşam tarzının benimsenmesi; toplumda obezite, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet, osteoporoz gibi kronik hastalıkların görülme sıklığını arttırmıştır. Toplumda düzenli ve yeterli fiziksel aktivite alışkanlığı kazandırılmasında fiziksel aktivite ile ilgili özel gün ve haftaların etkin olarak kutlanması önem arz etmektedir. Dünya El Yıkama Günü (15 Ekim): Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), 15 Ekim tarihini "Dünya El Yıkama Günü" olarak kabul etmiştir. Bu günün amacı, bunun yalnızca bir günle sınırlı kalmaması, sabunla el yıkamanın yıl boyunca sürekli özendirilmesidir. Dünya Meme Sağlığı Günü (15 Ekim): Meme kanserinde erken tanının önemini vurgulamak amacıyla 15 Ekim Dünya Meme Sağlığı Günü olarak kutlanmaktadır. Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de kadınlarda en sık görülen kanser türü, %24.1 ile meme kanseridir. Kızılay Haftası (29 Ekim-4 Kasım): Türk Kızılayı nın kuruluş amacı ve yürüttüğü insani yardım faaliyetleri özellikle DÖNEMİ 35

36 öğrencilere, gençlere ve kamuoyuna anlatılarak Türk Kızılayı na ve faaliyetlerine yönelik farkındalık yaratılmaktadır. Organ Bağışı Haftası (3-9 Kasım): Organ ve doku nakli hizmetlerinin geliştirilmesinde en önemli husus organ ve doku bağışının temini, bu bağışın artırılması için kamuoyunda bu konudaki bilgi eksikliğinin giderilmesi, organ bağışı bilincinin geliştirilmesi ve halkın organ ve doku bağışı konusunda teşvik edilmesinin vurgulanmasıdır. Lösemili Çocuklar Haftası (2-8 Kasım): Lösemi, halk arasında Kan kanseri diye bilinen bir hastalıktır. Lösemi hastalığını tanıtmak, lösemili çocukların ve ailelerinin sıkıntılarını topluma aktarmak ve bu vesileyle toplumu bilinçlendirmek amacıyla 2-8 Kasım Lösemili Çocuklar Haftası olarak kutlanmaktadır. Dünya Diyabet Günü (14 Kasım): Dünya Diyabet Günü,1991 yılından beri 14 Kasım'da düzenlenerek diyabetin nedenleri, belirtileri, tedavisi ve neden olabileceği organ tahribatları açısından halkı aydınlatmak amacıyla yapılmaktadır. Avrupa Antibiyotik Farkındalık Günü (18 Kasım): Antibiyotikler, bakteriyel enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılan ve insan sağlığı açısından çok büyük öneme sahip ilaçlardır. Halk sağlığını tehdit eden antibiyotik direnci ve akılcı antibiyotik kullanımı hakkında farkındalık oluşturmak amacı ile her yıl 18 Kasım da gerçekleştirilmektedir. Ağız Diş Sağlığı Haftası/Diş Hekimliği Günü (22 Kasım): Ülkemizin ilk Dişçilik Yüksekokulu olan Dişçi Mekteb-i Aliyesi Tıp Fakültesi bünyesinde 22 Kasım 1908 tarihinde kurulmuştur. Her yıl 1996 yılından beri 22 Kasım günü Diş Hekimliği Günü, 22 Kasım ı içine alan hafta ise Ağız Diş Sağlığı Haftası olarak kutlanmaktadır. Dünya Kadına Karşı Şiddeti Önleme Günü (25 Kasım): Ülkemizde de kadına yönelik şiddetle mücadele konusunda DÖNEMİ 36

37 toplumsal farkındalığın ve duyarlılığın artırılmasına yönelik çeşitli etkinlikler 25 Kasım da gerçekleştirilmektedir. Dünya AIDS Günü (1 Aralık): Dünya AIDS Günü her yıl 1 Aralık tarihi olarak kabul edilmiştir. HIV' in yayılmasının ve AIDS hastalığının artışının önlenmesi amacıyla sağlıklı cinsel yaşam ve HIV/AIDS dahil cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunma bilincinin artırılması amaçlanmaktadır. Dünya Engelliler Günü (3 Aralık): Bu gün, engellilerin topluma kazandırılması ve insan haklarının tam ve eşit ölçüde engelliler için de sağlanması amacıyla kutlanmaktadır. Engelli bireylerin sağlık, rehabilitasyon, çevre, eğitim ve istihdam alanlarında karşılaştıkları sorunlara dikkat çekmek amacıyla her yıl 3 Aralık günü ''Dünya Engelliler Günü' olarak ele alınmaktadır DÖNEMİ 37

38 KAYNAKLAR 1-Sağlık Bakanlığı Hijyen Kitabı 2- Sağlık Bakanlığı El Hijyeni Prof. Dr. Nusret Fişek'in Kitaplaşmamış Yazıları I, Sağlık Yönetimi 5- Official WHO Health Days, 6- Sağlığın Geliştirilmesi ve Sağlık İletişimi, Sağlık ve Medya 7- Sağlıkla İlgili Günler ve Haftalar Sağlıkta Özel günler 2017, Önemli Günler DÖNEMİ 38