Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s

Transkript

1 Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s Derya YEMĠġCĠ 1 ÜNĠVERSĠTE ÖĞRENCĠLERĠNĠN BOġ ZAMAN ENGELLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ Özet Yapılan bu araştırmada üniversite öğrencilerinin boş zaman engellerinin bazı demografik değişkenlere göre incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya 485 kadın ve 298 erkek olmak üzere toplam 783 üniversite öğrencisi dâhil edilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin boş zaman etkinliklerine katılmalarını engelleyen unsurların belirlenmesinde Boş Zaman Engelleri Ölçeği-28 kullanılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiksel analizlerinde SPSS 22.0 programında Mann Whitney U testi ile Kruskal Wallis H testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda üniversite öğrencilerinde arkadaş nin boş zaman katılımını orta düzeyde engellediği, buna karşılık tesis, ulaşım, kentsel koşullar, bilgi, para, sosyal çevre ve zaman faktörlerinin ise boş zaman katılımını yüksek düzeyde engellediği bulgusuna rastlanmıştır. Demografik değişkenler ışığında ele alındığı zaman öğrencilerin boş zaman engellerinin daha önce spor yapma durumu, cinsiyet, sınıf ve öğrenim görülen bölüm gibi farklı değişkenlere göre farklılaştığı (p<0.05), buna karşılık öğrencilerin boş zaman engellerinin öğretim türü değişkenine göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir (p>0.05). Sonuç olarak, üniversite öğrencilerinin boş zaman etkinliklerine katılımlarının önünde birçok engel bulunduğu, demografik değişkenlerin de söz konusu engeller üzerinde önemli birer belirleyici olduğu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Üniversite öğrencileri, boş zaman engeli, rekreasyon DETERMINATION OF SPARE TIME BARRIERS FOR UNIVERSITY STUDENTS Abstract In this research, it is aimed to examine the spare time barriers of university students considering some demographic variables. 485 female and 298 male university 1 Yrd. Doç. Dr., Uşak Üniversitesi, Sosyal Hizmetler, derya.yemisci@usak.edu.tr

2 Üniversite Öğrencilerinin Boş Zaman Engellerinin Belirlenmesi students,783 in total, participated to this study. Spare Time Barriers Scale-28 was used to define the facts preventing the university students to take part into spare time activities. Mann Whitney U & Kruskal Wallis H tests were used on SPSS 22.0 for the statistical analysis of the data. At the end of the study, it is found out that lack of friends prevent spare time participation in mid-level whereas facilities, transportation, municipal conditions, shortage of information, monetary conditions, social environment and time factors impede the participation of spare time in high-level. When taken into consideration under the light of demographical variables; it is determined that spare time barriers of the students differentiated (p<0.05) previously according to the sports activities, gender, social class and departments that they study, but not differentiated (p>0.05) in terms of education type. Consequently, many obstacles keep university students from participating to the spare time activities and it is clear that demographical variables are crucially deterministic on the mentioned barriers. Key Words : University Students, Spare Time Barrier, Recreation, Leisure Time Activities 1.GĠRĠġ Zaman; iş ya da bir oluşun içinde geçtiği ya da geçecek süre şeklinde tanımlanmaktadır. Tanımdan da anlaşılacağı gibi zaman kavramının sahip olduğu bazı özellikler bulunmaktadır. Söz konusu özelliklerin başında zamanın kiralanamaması, satın alınamaması, ödünç alınamaması, depolanamaması ve tasarruf edilememesi gibi özellikler gelmektedir (Belli ve Gürbüz, 2012). İnsanların çalışma yaşamları dışında kalan zaman dilimi boş zaman olarak tanımlanmaktadır (Köktaş, 2004). Bu yönüyle insanların günlük yaşam aktiviteleri ve çalışma yaşamları dışında kendilerini özgür hissettikleri zaman dilimleri boş zaman kavramı içerisinde değerlendirilmektedir (Metin ve diğerleri, 2013). 148 Son yıllarda başta teknolojik gelişmelere paralel olarak monoton yaşam tarzını benimseyen insanların sayısı artmış, hızlı kentleşme ve nüfus artışı da şehirleri yaşanmaz bir hale getirmiştir. Söz konusu unsurlara paralel olarak insanların dinlenme ve eğlenmeye zaman ayırma gereksinimleri de artmıştır (Müderrisoğlu ve Uzun, 2004). Bu noktada insanlar açısından serbest zamanların en iyi şekilde değerlendirme zorunluluğu ortaya çıkararak rekreasyon etkinliklerinin önemi artmaya başlamıştır (Kurar ve Baltacı, 2014: Balcı ve İlhan, 2006). Bunun yanında insanların hayatlarının büyük bir bölümünü çalışarak geçirmeleri serbest zaman etkinliklerinin önemini de giderek arttırmıştır (Özbal ve Akyıldız, 2013). Günümüz toplum yaşamında önemli bir yere sahip olan serbest zaman kavramı insanların çalışma yaşamları dışında kalan zaman dilimi şeklinde tanımlanmaktadır. Rekreasyon kavramı ise insanların serbest zamanlarını değerlendirmek için tercih ettikleri etkinlikler şeklinde ifade edilmektedir (Albayrak, 2012; Güngörmüş, 2007). Tez vd. (2014) serbest zaman etkinliklerini; insanların günlük yaşamları içerisinde yapmak zorunda oldukları faaliyetlerin dışında kalan serbest zamanlarında bedensel ya da ruhsal açıdan doyuma ulaşabilmek için katıldıkları etkinlikler şeklinde tanımlamışlardır. İnsanlar günlük yaşam içerisinde farklı düzeylerde serbest zaman dilimine sahiptirler. Kişiler serbest zaman etkinliklerine farklı amaçlar ile katılmaktadırlar. Serbest zaman etkinliklerine katılım nedenlerinin başında stresli yaşam tarzından uzaklaşmak, dinlenmek, sağlığı Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s

3 Derya Yemişci geliştirmek, hava değişimini yaşamak, heyecan duymak, farklı yerler gezip görmek, başka insanlarla birlikte farklı tecrübeler yaşamak gibi amaçlar gelmektedir. İnsanların katıldıkları serbest zaman etkinliklerinin başında ise kırsal veya kentsel kesimlerde, açık ya da kapalı alanlarda gerçekleştirilen aktiviteler gelmektedir (Karaküçük, 2008). İnsanların yöneldikleri serbest zaman etkinlikleri genellikle gönüllü olarak dâhil oldukları, mutlu olmaya katkı sağlayan, bunun yanında herhangi bir para kazanma amacı güdülmeyen etkinliklerden meydana gelmektedir. İnsanlar serbest zaman etkinliklerine cinsiyet, eğitim düzeyi, kişisel özellikler, sahip oldukları yetenek ve olanaklar dâhilinde katılmaktadırlar (Şen ve Sivrikaya, 2015). İnsanların serbest zamanlarını değerlendirmek amacıyla katıldıkları etkinlikler rekreasyon olarak tanımlanmaktadır. Rekreasyon etkinlikleri evde ya da ev dışında yapılan etkinliklerden meydana gelmektedir (Tribe, 2005). Bunun yanında rekreasyon etkinlikleri hem açık hem de kapalı alanlarda yapılan, insanların kendi istekleri ile katıldıkları ve zevk aldıkları aktivitelerden oluşmaktadır (Cordes, 2013). Literatürde yer alan çalışmalarda rekreasyon kavramının son yıllarda üzerinde sıklıkla durulan konular arasında yer almaya başladığına vurgu yapılmaktadır (Ağyar ve Lapa, 2012). Bireyler genellikle yaş gruplarına uygun serbest zaman etkinliklerine yönelmektedirler. Örneğin; çocuklar serbest zamanlarını genellikle arkadaşları ile oyun oynayarak geçirme eğilimindedirler (Hekim ve Eraslan, 2015). Buna karşılık genç yaş grubunda bulunan bireyler serbest zamanlarında sinema ya da tiyatroya gitme, sor yapma, arkadaş çevresi ile gezme ve eğlenme gibi aktiviteler ile zamanlarını değerlendirmektedirler (Sarbağ ve Aksoy, 2011). Günümüz toplum yaşamı içerisinde serbest zaman etkinliklerine katılım önemli bir hale gelmiş olsa da, insanların serbest zaman etkinliklerine katılabilmek için öncelikli olarak bazı engelleri aşmaları gerekmektedir. Literatürde yer alan araştırmalar da bu görüşü desteklemektedir. Jackson ve Henderson a (1995) göre, insanların rekreatif etkinliklere katılımları serbest zaman engellerini aşmaları ile mümkün hale gelmektedir. Kavramsal açıdan ele alındığı zaman serbest zaman engelleri insanların serbest zaman etkinliklerine katılımlarını önleyen, serbest zaman etkinliklerine katılım konusundaki olumlu duyguları azaltan faktörler şeklinde tanımlanmaktadır (Akt. Tercan-Kaas, 2016). Bell ve diğerleri (2007) insanların serbest zaman etkinliklerine katılımlarını etkileyen birçok unsur olduğunu belirtmişler, bu faktörlerin başında insanların yaşam tarzlarının ve sosyal faktörlerin geldiğini vurgulamışlardır. Mutlu ve diğerleri (2011) tarafından yapılan araştırmada da özellikle sosyo-ekonomik unsurların serbest zaman etkinliklerine katılım üzerinde önemli bir belirleyici olduğuna vurgu yapılmıştır. İnsanların serbest zaman etkinliklerine katılım düzeylerinin arttırılması noktasında öncelikli olarak serbest zaman etkinliklerine katılımı engelleyen faktörlerin iyi bilinmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda yapılan bu araştırmada üniversite öğrencilerinde serbest zaman engellerinin çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi amaçlanmıştır Yöntem 2.1.Araştırma Modeli Yapılan bu araştırmada spor bilimleri alanında sıklıkla kullanılan gözleme dayalı araştırma modellerinden Tarama Modeli kullanılmıştır. Gözleme dayalı gerçekleştirilen araştırmalarda araştırmacılar hipotezleri test etmek amacıyla elde edilen verileri istatistiksel analize dâhil etmektedir. Gözleme dayalı araştırmalar içerisinde yer alan tarama tipi araştırmalar büyük örneklem gruplarına uygulanmakta olup, örneklem grubunu oluşturan bireylerin araştırmaya Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:13, Ağustos 2017, s

4 Üniversite Öğrencilerinin Boş Zaman Engellerinin Belirlenmesi konu olan özelliklerinin (yaş, cinsiyet, medeni durum vb.) belirlenmesinde kullanılan betimsel araştırma yöntemi olarak da bilinmektedir (Can, 2014). 2.2.Araştırmanın Evren ve Örneklemi Araştırmanın evrenini Türkiye de bulunan üniversitelerde öğrenim gören üniversite öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklem grubu ise eğitim ve öğretim yılı içerisinde farklı üniversitelerde öğrenim görmekte olan 485 kadın ve 298 erkek olmak üzere toplam 783 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Katılımcılar Uşak Üniversitesi öğrencilerinden seçilmiştir. Araştırmanın örneklem grubu oluşturan öğrencilerin demografik özelliklerine ilişkin bilgiler Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1. Katılımcıların Demografik Bilgilerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzdelik Dağılımları DeğiĢkenler Alt değiģkenler f % Cinsiyet Kadın ,9 Erkek ,1 1. Sınıf ,6 Sınıf 2. Sınıf ,1 3. Sınıf ,5 4. Sınıf ,8 Maliye ,1 Kamu yönetimi ,3 Bölüm İşletme ,9 İktisat 88 11,2 Ekonometri ,6 Sosyal hizmetler 30 3,8 Öğretim Türü Normal öğretim (N.Ö.) ,0 İkinci öğretim (İ.Ö.) ,0 Üniversite Eğitimi Evet ,1 Spor Yapma Durumu Hayır ,9 2.3.Verilerin Toplanması Araştırmanın veri toplama aşamasında iki bölümden meydana gelen anketten yararlanılmıştır. Anketin birinci bölümünde katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeyi amaçlayan kişisel bilgi formu yer almaktadır. Kişisel bilgi formu ile katılımcıların cinsiyet, sınıf, bölüm, öğrenim türü ve üniversite eğitimleri boyunca sor yama durumlarına ilişkin bulgular tespit edilmiştir. Kullanılan veri toplama anketinin ikinci bölümünde Boş Zaman Engelleri Ölçeği-28 yer almaktadır. Ölçek ile araştırmaya katılan öğrencilerin boş zaman etkinliklerine katılımlarını engelleyen unsurların belirlenmesi amaçlanmıştır. Gürbüz ve Karaküçük (2007) tarafından geliştirilen ölçek 5 li likert türünde olup, 8 alt boyuttan meydana gelmektedir. Ölçek maddelerine verilen yanıtlar "Hiç Etkilemez (1)", "Etkilemez (2)", "Kararsızım (3)", "Etkiler (4)" ve "Çok Etkiler (5)" şeklinde derecelendirilmektedir. Ölçeğin geliştirilme sürecinde alt boyutlara ilişkin Cronbach Alpha iç tutarlık katsayılarının.76 ile.88 aralığında değiştiği tespit edilmiştir. Ölçekte yer alan alt boyutlar ve madde numaraları aşağıda sunulmuştur; Zaman alt boyutu: 1 ve 2. maddeler, Tesis alt boyutu: 3, 4, 5, 6 ve 7. maddeler, Ulaşım alt boyutu: 8, 9, 10 ve 11. maddeler, 150 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s

5 Derya Yemişci Kentsel koşullar alt boyutu: 21, 22, 23, 24, 25 ve 26. maddeler, Arkadaş alt boyutu: 12, 13 ve 14. maddeler, Bilgi alt boyutu: 15, 16 ve 17. maddeler, Para alt boyutu: 18, 19 ve 20. maddeler, Sosyal çevre alt boyutu: 27 ve 28. maddeler (Gürbüz ve Karaküçük, 2007). 2.4.İstatistiksel Analiz Elde edilen verilerin analizinde SPSS 22 programı kullanılmıştır. Boş Zaman Engelleri Ölçeğinin alt boyutlarına ilişkin veriler normal dağılım göstermediğinden dolayı demografik değişkenlere göre karşılaştırılmasına non-parametrik analiz yöntemleri kullanılmıştır. Katılımcıların cinsiyetleri, öğretim türleri ve üniversite eğitimi öncesi spor yapıp yapmamış olma durumlarına göre ölçek alt boyutlarına ilişkin puanların karşılaştırılmasında Mann Whitney U testi kullanılmıştır. Katılımcıların eğitim gördükleri sınıf düzeyleri ve eğitim gördükleri bölümlere göre ölçek alt boyutlarına ilişkin puanların karşılaştırılmasında ise Kruskal Wallis H testi kullanılmıştır. Kruskal Wallis H testi sonucunda gruplar arasında anlamlı farklılık çıkması durumunda farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için post hoc test olarak Mann Whitney U testi kullanılmıştır. 3.Bulgular Bu bölümde veri toplama aracına ilişkin istatistiksel analiz sonuçları ile araştırmaya dahil edilen öğrencilerin boş zaman engellerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 2. Katılımcıların BoĢ Zaman Engelleri Ölçeği Puanlarına ĠliĢkin Tanımlayıcı Ġstatistikler Alt boyutlar N X Ss Tesis 783 3,78,680 Ulaşım 783 3,52,836 Kentsel koşullar 783 3,54,777 Arkadaş 783 3,26,941 Bilgi 783 3,67,915 Para 783 3,87,812 Sosyal çevre 783 3,55 1,004 Zaman 783 3,54,896 Tablo 2 incelendiğinde, katılımcıların arkadaş alt boyutunda orta düzeyde puan aldıkları, tesis, ulaşım, kentsel koşullar, bilgi, para, sosyal çevre ve zaman alt boyutlarından ise yüksek düzeyde puan aldıkları görülmektedir. Tablo 3. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre BoĢ Zaman Engelleri Ölçeği Puanlarının KarĢılaĢtırılması Alt boyutlar Tesis Ulaşım Cinsiyet N X Ss Sıra ort. Sıra top U p Kadın 485 3,83, , ,0 Erkek 298 3,71, , , ,0,016 Kadın 485 3,64, , ,5 Erkek 298 3,33, , , ,5, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:13, Ağustos 2017, s

6 Üniversite Öğrencilerinin Boş Zaman Engellerinin Belirlenmesi Kentsel koşullar Arkadaş Bilgi Para Sosyal çevre Zaman Kadın 485 3,63, , ,0 Erkek 298 3,39, , ,0 Kadın 485 3,35, , ,5 Erkek 298 3,12, , ,5 Kadın 485 3,78, , ,5 Erkek 298 3,49, , ,5 Kadın 485 3,95, , ,0 Erkek 298 3,74, , ,0 Kadın 485 3,68, , ,0 Erkek 298 3,35 1, , ,0 Kadın 485 3,64, , ,0 Erkek 298 3,39, , , ,0, ,5, ,5, ,0, ,0, ,0,000 Tablo 3 incelendiğinde, katılımcıların cinsiyetlerine göre tüm alt boyutlardaki puanlarının istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaştığı (p<0,05), kadın katılımcıların tesis, ulaşım, kentsel koşullar, arkadaş, bilgi, para, sosyal çevre ve zaman alt boyutlarında erkek katılımcılara göre daha yüksek puan aldığı ve erkeklere göre bu alt boyutlar boş zamanlarda daha fazla engel olarak gördükleri tespit edilmiştir. Tablo 4. Katılımcıların Eğitim Gördükleri Sınıf Düzeylerine Göre BoĢ Zaman Engelleri Ölçeği Puanlarının KarĢılaĢtırılması Alt boyutlar Tesis Ulaşım Kentsel koşullar Arkadaş Bilgi Para Sosyal çevre Sınıf N X Ss Sıra ort. X 2 p 1. Sınıf 130 3,64, ,45 2. Sınıf 220 3,78, ,70 3. Sınıf 215 3,78, ,74 4. Sınıf 218 3,88, ,11 1. Sınıf 130 3,38, ,55 2. Sınıf 220 3,51, ,52 3. Sınıf 215 3,60, ,58 4. Sınıf 218 3,54, ,55 1. Sınıf 130 3,39, ,49 2. Sınıf 220 3,43, ,53 3. Sınıf 215 3,58, ,06 4. Sınıf 218 3,70, ,13 1. Sınıf 130 3,12, ,56 2. Sınıf 220 3,26, ,82 3. Sınıf 215 3,25, ,34 4. Sınıf 218 3,37, ,34 1. Sınıf 130 3,55, ,77 2. Sınıf 220 3,73, ,00 3. Sınıf 215 3,59, ,63 4. Sınıf 218 3,76, ,03 1. Sınıf 130 3,68, ,57 2. Sınıf 220 3,89, ,07 3. Sınıf 215 3,86, ,28 4. Sınıf 218 3,98, ,08 1. Sınıf 130 3,42 1, ,47 2. Sınıf 220 3,50, ,37 Gruplar arası farklar 11,608,009 1<4, 3<4 7,008,072-18,497,000 1<4, 2<4 7,241,065-6,957,073-13,526,004 1<2, 1<4 7,321, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s

7 Derya Yemişci Zaman 3. Sınıf 215 3,56, ,71 4. Sınıf 218 3,68 1, ,42 1. Sınıf 130 3,30, ,22 2. Sınıf 220 3,47, ,43 3. Sınıf 215 3,52, ,86 4. Sınıf 218 3,79, ,89 31,297,000 1<3, 1<4, 2<4, 3<4 Tablo 4 incelendiğinde, katılımcıların eğitim gördükleri sınıf düzeylerine göre ulaşım, arkadaş, bilgi ve sosyal çevreyi boş zamanları değerlendirmede engel olarak görme düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığı (p>0,05), tesis, kentsel koşullar, para ve zamanı boş zamanları değerlendirmede engel olarak görme düzeylerinin ise eğitim gördükleri sınıflara göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaştığı (p<0,05) görülmektedir. Tablo 5. Katılımcıların Eğitim Gördükleri Bölümlere Göre BoĢ Zaman Engelleri Ölçeği Puanlarının KarĢılaĢtırılması Alt boyutlar Bölüm N X Ss Sıra ort. X 2 p Gruplar arası farklar Maliye 165 3,73, ,46 Kamu yönetimi 167 3,82, ,20 Tesis İşletme 203 3,73, ,40 1<4, 3<4, 14,099,015 İktisat 88 3,97, ,91 4>5 Ekonometri 130 3,74, ,68 Sosyal hizmet 30 3,89, ,55 Maliye 165 3,51, ,55 Kamu yönetimi 167 3,61, ,58 Ulaşım İşletme 203 3,40, ,05 İktisat 88 3,62, ,41 8,334,139 - Ekonometri 130 3,53, ,76 Sosyal hizmet 30 3,53, ,35 Maliye 165 3,56, ,68 Kamu yönetimi 167 3,67, ,18 2>3, 2>5, Kentsel İşletme 203 3,45, ,18 15,417,009 2>6, 3<4, koşullar İktisat 88 3,68, ,59 4>6 Ekonometri 130 3,45, ,12 Sosyal hizmet 30 3,32, ,98 Maliye 165 3,23, ,16 Kamu yönetimi 167 3,35, ,22 1>6, 2>5, Arkadaş İşletme 203 3,32, ,49 2>6, 3>5, 12,719,026 İktisat 88 3,42, ,67 3>6, 4>5, Ekonometri 130 3,11, ,08 4>6 Sosyal hizmet 30 2,87, ,92 Maliye 165 3,64, ,09 Kamu yönetimi 167 3,68, ,07 Bilgi İşletme 203 3,56, ,73 İktisat 88 3,87, ,90 10,400,065 - Ekonometri 130 3,72, ,68 Sosyal hizmet 30 3,74, ,22 Para Maliye 165 3,99, ,31 19,746,001 1>3, 1>5, 153 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:13, Ağustos 2017, s

8 Üniversite Öğrencilerinin Boş Zaman Engellerinin Belirlenmesi Sosyal çevre Zaman Kamu yönetimi 167 3,89, ,29 1>6, 3<4, İşletme 203 3,78, ,07 4>5, 4>6 İktisat 88 4,04, ,98 Ekonometri 130 3,77, ,11 Sosyal hizmet 30 3,70, ,07 Maliye 165 3,55, ,86 Kamu yönetimi 167 3,63 1, ,65 İşletme 203 3,48, ,38 İktisat 88 3,57 1, ,75 2,917,713 - Ekonometri 130 3,55 1, ,79 Sosyal hizmet 30 3,53 1, ,02 Maliye 165 3,53, ,20 Kamu yönetimi 167 3,67, ,25 İşletme 203 3,38, ,42 İktisat 88 3,69, ,13 12,683,027 2>3, 3<4 Ekonometri 130 3,54, ,04 Sosyal hizmet 30 3,58, ,43 Tablo 5 incelendiğinde, katılımcıların eğitim gördükleri bölümlere göre ulaşım, bilgi ve sosyal çevreyi boş zamanları değerlendirmede engel olarak görme düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığı (p>0,05), tesis, kentsel koşullar, arkadaş, para ve zamanı boş zamanları değerlendirmede engel olarak görme düzeylerinin ise eğitim gördükleri bölümlere göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaştığı (p<0,05) görülmektedir. Tablo 6. Katılımcıların Eğitim Gördükleri Öğretim Türlerine Göre BoĢ Zaman Engelleri Ölçeği Puanlarının KarĢılaĢtırılması Alt boyutlar Tesis Ulaşım Kentsel koşullar Arkadaş Bilgi Para Sosyal çevre Zaman Öğretim Sıra N X Ss türü ort. Sıra top U p N.Ö ,76, , ,5 İ.Ö 329 3,81, , , ,5,074 N.Ö ,48, , ,5 İ.Ö 329 3,57, , , ,5,183 N.Ö ,51, , ,0 İ.Ö 329 3,58, , , ,0,301 N.Ö ,24, , ,0 İ.Ö 329 3,29, , , ,0,456 N.Ö ,65, , ,0 İ.Ö 329 3,70, , , ,0,438 N.Ö ,86, , ,0 İ.Ö 329 3,90, , , ,0,343 N.Ö ,50, , ,0 İ.Ö 329 3,62 1, , , ,0,084 N.Ö ,56, , ,0 İ.Ö 329 3,52, , , ,0,719 Tablo 6 incelendiğinde, katılımcıların eğitim gördükleri öğretim türüne göre tesis, ulaşım, kentsel koşullar, arkadaş, bilgi, para, sosyal çevre ve zamanı boş zamanları değerlendirmeye engel olarak görme düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmektedir (p>0,05). 154 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s

9 Derya Yemişci Tablo 7. Katılımcıların Üniversite Eğitimi Almadan Önce Spor Yapma Durumlarına Göre BoĢ Zaman Engelleri Ölçeği Puanlarının KarĢılaĢtırılması Alt boyutlar Tesis Ulaşım Kentsel koşullar Arkadaş Bilgi Para Sosyal çevre Zaman Spor yapma durumu N X Ss Sıra ort. Evet 181 3,77, , ,0 Hayır 602 3,79, , ,0 Evet 181 3,38, , ,0 Hayır 602 3,56, , ,0 Evet 181 3,40, , ,5 Hayır 602 3,58, , ,5 Evet 181 3,21, , ,5 Hayır 602 3,28, , ,5 Evet 181 3,47 1, , ,5 Hayır 602 3,73, , ,5 Evet 181 3,73, , ,5 Hayır 602 3,92, , ,5 Evet 181 3,42 1, , ,0 Hayır 602 3,59, , ,0 Evet 181 3,46, , ,0 Hayır 602 3,57, , ,0 Sıra top U p 53456,0, ,0, ,5, ,5, ,5, ,5, ,0, ,0,263 Tablo 7 incelendiğinde, katılımcıların üniversiteye eğitimi almadan önce spor yapmış olup olmama durumlarına göre tesis, ulaşım, arkadaş ve zamanı boş zamanları değerlendirmede engel olarak görme düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığı (p>0,05), kentsel koşullar, bilgi, para ve sosyal çevreyi boş zamanları değerlendirmede engel olarak görme düzeylerinin ise üniversiteye başlamadan önce spor yapıp yapmamış olma durumlarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaştığı (p<0,05) görülmektedir. Üniversite eğitimi almadan önce spor yapmamış olan katılımcılar kentsel koşulları, bilgi ni, parayı ve sosyal çevreyi boş zamanları değerlendirme konusunda üniversite eğitimi öncesi spor yapmış olan katılımcılara göre daha fazla engel olarak görmektedir. 4.TARTIġMA VE SONUÇ Araştırmada üniversite öğrencilerinde arkadaş nin boş zaman katılımını orta düzeyde engellediği, buna karşılık tesis, ulaşım, kentsel koşullar, bilgi, para, sosyal çevre ve zaman faktörlerinin ise boş zaman katılımını yüksek düzeyde engellediği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bu bulgulara göre üniversite öğrencilerinin serbest zaman etkinliklerine katılımlarını engelleyen birçok unsur olduğu söylenebilir. Söz konusu unsurlar içerisinde özellikle ulaşım, tesis ve kentsel koşulların üniversitelerimizde ciddi sorunlar olduğu bilinmektedir. Bu alanda yapılan farklı araştırmalarda da üniversitelerde serbest zaman etkinliklerini değerlendirebilecek tesis bulma konusunda sıkıntılar yaşandığı görülmektedir (Belli ve Gürbüz, 2012: 174; Müderrisoğlu ve Uzun, 2004: 111; Sarbağ ve Aksoy, 2011: 20). Araştırmaya katılan öğrencilerin boş zaman engellerinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, kadın öğrencilerin tesis, ulaşım, kentsel koşullar, arkadaş, bilgi, para, sosyal çevre ve zaman faktörlerini boş zaman etkinliklerine katılım konusunda daha fazla engel olarak gördükleri bulgusuna 155 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:13, Ağustos 2017, s

10 Üniversite Öğrencilerinin Boş Zaman Engellerinin Belirlenmesi ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasının temelinde erkek ve kadın öğrencilerin serbest zaman etkinliklerinden beklentilerinin, serbest zaman tercihlerinin ve serbest zamanları değerlendirme gereksinimlerinin birbirinden farklı olmasının yattığı düşünülebilir. Literatürde yer alan çalışmalar da kadın ve erkek öğrencilerin rekreatif etkinliklere katılım amaçlarının ve beklentilerinin (Balcı ve İlhan, 2006: 16; Müderrisoğlu ve Uzun, 2004: 108), bunun yanında kadın ve erkeklerin serbest zaman engellerinin ve serbest zaman etkinliklerine katılmama nedenlerinin farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır (Jackson ve Henderson, 1995: 31; Özşaker, 2012: 126; Ekinci vd., 2014: 1). Araştırmaya katılan öğrencilerin boş zaman engellerinin öğrenim görülen sınıf değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, 4. sınıf öğrencilerinin tesis yetersizliğini engel olarak görme düzeylerinin 1. ve 3. sınıf öğrencilerinden daha yüksek olduğu, 4. sınıf öğrencilerinin kentsel koşulları engel olarak görme düzeylerinin 1. ve 2. sınıf öğrencilerinden daha yüksek olduğu, 2. ve 4. sınıf öğrencilerinin para faktörünü engel olarak görme düzeylerinin 1. sınıf öğrencilerinden daha yüksek olduğu, 3. sınıf öğrencilerinin zaman faktörünü 1. sınıf öğrencilerinden daha fazla engel olarak gördükleri, 4. sınıf öğrencilerinin tesis yetersizliğini 1, 2 ve 3. sınıf öğrencilerinden daha fazla engel olarak gördükleri sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasının temelinde öğrencilerin sınıf düzeylerine göre ders yoğunluklarının ve serbest zaman etkinliklerine ayıracakları zaman dilimlerinin farklılık göstermesinin yattığı söylenebilir. Hekim ve Eraslan a (2015: 505) göre, insanların serbest zaman etkinliklerine katılımlarını etkileyen birçok unsur bulunmakta olup, söz konusu unsurlar içerisinde insanların yaş gruplarına göre beklentileri önemli bir yere sahiptir. Lakot-Atasoy vd. (2015: 18) tarafından yapılan araştırmada da üniversite öğrencilerinin serbest zaman engeli algılarının yaş gruplarına göre anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur. Bu noktada yapılan bu araştırmada öğrencilerin sınıf düzeylerine göre farklı yaş gruplarında oldukları göz önünde bulundurulduğu zaman, serbest zaman etkinliklerinden beklentilerinin, dolayısıyla serbest zaman engellerinin de farklılık göstermesinin muhtemel bir durum olduğu söylenebilir. 156 Araştırmaya katılan öğrencilerin serbest zaman engellerinin öğrenim görülen bölüm değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiş, farklılıkların tesis, kentsel koşullar, arkadaş, para ve zaman alt boyutlarında görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasının temelinde öğrencilerin bölümlerine göre arkadaş sayılarının farklılık göstermesi, bölümlerin rekreatif alanlara yakın ya da uzak olması, bunun yanında öğrencilerin bölümlerine göre farklı rekreatif etkinliklere yönelmeleri gibi unsurların yattığı düşünülebilir. Literatürde yer alan çalışmalar da üniversite öğrencilerinin bölümlerine göre serbest zaman tercihlerinin bazı farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır (Müderrisoğlu ve Uzun, 2004: 113). Araştırmaya katılan öğrencilerin boş zaman engellerinin öğretim türü değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği, bu kapsamda 1. ve 2. öğretim öğrencilerinin serbest zaman engellerinin benzerlik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasının temelinde 1. ve 2. öğretim öğrencilerinin ders dışı zamanlarında dâhil olabilecekleri serbest zaman etkinliklerinin benzerlik göstermesinin yattığı düşünülebilir. Bunun yanında 1. Ve 2. Öğretim öğrencilerinin serbest zaman algılarının benzerlik göstermesinin de bu sonucun ortaya çıkmasında etkili olduğu savunulabilir. Nitekim literatürde yer alan araştırmalar üniversite öğrencilerinde serbest zaman algısı ile serbest zaman engeli arasında anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır (Lakot-Atasoy, 2015: 18). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s

11 Derya Yemişci Araştırmaya katılan öğrencilerin serbest zaman engellerinin üniversite yaşamları öncesinde spor yapma durumlarına göre anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur. Elde edilen bulgulara göre, üniversite eğitimi almadan önce spor yapmamış olan katılımcılar kentsel koşulları, bilgi ni, parayı ve sosyal çevreyi boş zamanları değerlendirme konusunda üniversite eğitimi öncesi spor yapmış olan katılımcılara göre daha fazla engel olarak gördükleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasının temelinde geçmiş dönemde spor yapma alışkanlığı olan ve olmayan öğrencilerin rekreatif etkinliklerden beklentilerinin ve rekreatif tercihlerinin farklılık göstermesinin yattığı düşünülebilir. Sonuç olarak, üniversite öğrencilerinde arkadaş nin boş zaman katılımını orta düzeyde engellediği, buna karşılık tesis, ulaşım, kentsel koşullar, bilgi, para, sosyal çevre ve zaman faktörlerinin ise boş zaman katılımını yüksek düzeyde engellediği bulunmuş, öğrencilerin boş zaman engellerinin daha önce spor yama durumu, cinsiyet, sınıf ve öğrenim görülen bölüm değişkenlerine göre farklılaştığı, buna karşılık öğrencilerin boş zaman engellerinin öğretim türü değişkenine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Elde edilen bu bulgulara göre üniversite öğrencilerinin serbest zaman etkinliklerine katılımlarını etkileyen birçok unsur olduğu, bunun yanında demografik değişkenlerin serbest zaman etkinliklerine katılım engelleri üzerinde önemli bir belirleyici olduğu söylenebilir. KAYNAKLAR Ağyar, E., & T.Y. Lapa. (2012). Examination of Scales in Recreation Area Used in Turkey. Nigde University Journal of Physical Education And Sport Sciences. 6(3), Albayrak, A. (2012). İstanbul daki Konaklama İşletmelerinin Rekreasyon Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi, Online Academic Journal of İnformation Technology, 3(8), Balcı, V., & İlhan, A. (2006). Türkiye deki Üniversite Öğrencilerinin Rekreatif Etkinliklere Katılım Düzeylerinin Belirlenmesi, SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), Belli, E., & Gürbüz, A. (2012, Nisan). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Akademik Personelinin Rekreasyon Faaliyetlerinin İncelenmesi, I. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi, Antalya. Bell, S., Tyrvainen, L., Sievanen, T., Pröbstl, U., & Simpson, M. (2007). Outdoor Recreation and Nature Tourism: A European Perspective. Living Reviews in Landscape Research. 2, Can, Abdullah. (2014). SPSS İle Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Cordes, K. A. (2013). Applications in Recreation Leisure For Today And Future. 4. Edition. LLC: Sagamore publishing. Ekinci, N.E., Kalkavan, A., Üstün, Ü.D., Gündüz, B. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Sportif ve Sportif Olmayan Rekreatif Etkinliklere Katılmalarına Engel Olabilecek Unsurların İncelenmesi. Sportif Bakış: Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), Köktaş, K. Ş. (2004). Rekreasyon Boş Zaman Değerlendirme. Ankara: Nobel Basımevi. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:13, Ağustos 2017, s

12 Üniversite Öğrencilerinin Boş Zaman Engellerinin Belirlenmesi Güngörmüş, H. A. (2007). Özel Sağlık-Spor Merkezlerinden Hizmet Alan Bireyleri Rekreasyonel Egzersize Güdüleyen Faktörler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gürbüz, B., Karaküçük, S. (2007). Boş Zaman Engelleri Ölçeği-28: Ölçek Geliştirme, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(1), Hekim, M., & Eraslan, M. (2015). Spor Yöneticiliği Bölümü Öğrencilerinin Rekreatif Tercihlerinin İncelenmesi (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği), (Editör: Şimşek, K. Y., & Tütüncü Ö.) içinde, III. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı. (ss ). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Jackson E.L. & Henderson, K.A. (1995). Gender Based Analysis of Leisure Constraints, Leisure Sciences, 17, Karaküçük, Suat. (2008). Rekreasyon, Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları. Kurar, İ., & Baltacı, F. (2014). Halkın Boş Zaman Değerlendirme Alışkanlıkları: Alanya Örneği, International Journal of Science Culture and Sport, 2, Metin, T.C., Kesici, M., & Kodaş, D. (2013). Rekreasyon Olgusuna Akademisyenlerin Yaklaşımları. Yaşar Üniversitesi Dergisi. 30(8), Mutlu, İ., Yılmaz, B., Güngörmüş, H.A., Sevindi, T., & Gürbüz, B. (2011). Bireyleri Rekreasyonel Amaçlı Egzersize Motive Eden Faktörlerin Çeşitli Değişkenlere Göre Karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13(1), Müderrisioğlu, H., Kutay, E. L., & Eşen, S. Ö. (2005). Kırsal Rekreasyonel Faaliyetlerde Kısıtlayıcılar, Tarım Bilimleri Dergisi, 11.1, Lakot-Atasoy, K., Öncü, E., Küçük-Kılıç, S. (2015). Spor Yöneticiliği Bölümü Öğrencilerinin Rekreatif Tercihlerinin İncelenmesi. (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği). (Editör:Şimşek, K. Y., & Tütüncü Ö.) içinde, III. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı. (ss ). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Özbal, A. F., & Akyıldız, M. (2013). Hibrid Kimlik, Üst Gerçeklik ve Geçirgenlik: Postmodern Boş Zamana Yönelik Kuramsal Bir Yaklaşım, II. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, 31 Ekim 3 Kasım 2013, Aydın, Özşaker, M. (2012). Gençlerin Serbest Zaman Aktivitelerine Katılamama Nedenleri Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 14(1), Sarbağ, Ç., & Aksoy, E. (2011). Üniversite Öğrencileri ve Çalışanların Boş Zaman Etkinlikleri: Adıyaman Örneği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3.4, Şen, S., & Sarikaya, İ. (2015). Serbest Zaman Etkinlikleri Dersinde Seçilen Etkinliklerin Cinsiyet Değişkenine Göre İncelenmesi, Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), Tercan-Kaas, E. (2016). Üniversite Öğrencilerinde Serbest Zaman Engelleriyle Baş Etme, Yaşam Tatmini ve Vücut Algısının İncelenmesi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5, Tez, Ö., Doğan, Ö., Yavaş, Ö, Erkaya, E., Tavazar, H., Güzel,. (2014). Yerel Yönetimlerde Serbest Zaman ve Rekreasyon Hizmetleri (İzmir İli Örneği), International Journal of Science Culture and Sport, 1, Tribe, J. (2005). The Economics of Recreation, Leisure and Tourism. Fourth Edition. UK: Butterworth- Heinemann. 158 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 13, Ağustos 2017, s