T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI"

Transkript

1 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI BEŞERİ SERMAYENİN İKTİSADİ GELİŞMEDEKİ ROLÜ VE ÖNEMİ: ADANA İLİNE İLİŞKİN BİR UYGULAMA Bilgehan GÖKÇEN YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA

2 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI BEŞERİ SERMAYENİN İKTİSADİ GELİŞMEDEKİ ROLÜ VE ÖNEMİ: ADANA İLİNE İLİŞKİN BİR UYGULAMA Bilgehan GÖKÇEN Danışman: Prof. Dr. Nejat ERK YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA

3 Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne, Bu çalışma, jürimiz tarafından İktisat Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Dr. Nejat ERK (Danışman) Üye : Prof. Dr. Mahir FİSUNOĞLU Üye : Prof. Dr. Altan ÇABUK ONAY Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım..../.../. Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVAŞ Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'ndaki hükümlere tabidir.

4 ii ÖZET BEŞERİ SERMAYENİN İKTİSADİ GELİŞMEDEKİ ROLÜ VE ÖNEMİ: ADANA İLİNE İLİŞKİN BİR UYGULAMA Bilgehan GÖKÇEN Yüksek Lisans Tezi, İktisat Anabilim Dalı Danışman: Prof Dr. Nejat ERK Ağustos 2006, 111 sayfa 21. yüzyıl ekonomilerinin analizinde, ülkelerin sosyo-ekonomik göstergeleri daha fazla önem kazanmıştır. Sonuç olarak, son 25 yıla kadar hak ettiği ilgiyi göremeyen beşeri sermaye daha fazla ilgi çekmeye başlamıştır. Böylece işgücü, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimci gibi klasik üretim faktörlerine ilave olarak, son yıllarda beşeri sermayenin artan önemi büyüme ve gelişme politikalarının yeniden gözden geçirilmesini gerekli kılmıştır. Bu bağlamda, bu tezde beşeri sermaye ve rekabet arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı araştırılmıştır. Özellikle, Adana bölgesindeki imalat sanayinden seçilen firmaların beşeri sermaye ölçümü olarak 14 soruyu içeren bir anket geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Bağımlı değişken tarafında, rekabet gücü göstergesi olarak firmaların vergi matrahları kullanılmıştır. Firmalar, kar bildiren ve zarar bildiren firmalardan oluşan iki gruba ayrılmıştır. Böyle ikili bir ayırıma, zarar bildiren firmalar için hiçbir vergi matrahı mümkün olmadığı için gerek duyulmuştur. Sonuçta, beşeri sermaye göstergelerinin firmaların kar olasılıkları üzerindeki etkisini değerlendirmek için bir Probit Modeli oluşturulmuş ve kullanılmıştır. Sonuçlar, bütün beşeri sermaye göstergeleri içinden yalnızca toplam çalışma süresinin ve bayan işgücü katılımının kar olasılıklarını önemli ölçüde arttırdığını açıklamaktadır. Ayrıca tekstil kukla değişkeni, tekstil endüstrisindeki firmaların diğer firmalardan daha düşük kar olasılıklarına sahip olduğunu belirtmektedir. Anahtar Kelimeler:Beşeri Sermaye, Ekonomik Büyüme, Ekonomik Gelişme, Probit Modeli.

5 iii ABSTRACT THE ROLE AND IMPORTANCE OF HUMAN CAPITAL IN THE ECONOMIC DEVELOPMENT: AN APPLICATION FOR ADANA Bilgehan GÖKÇEN M.A. Thesis, Department of Economics Supervisor: Professor Nejat ERK August pages In the analysis of the 21st century economies, the socio-economic indicators of countries have gained more significance. As a result, human capital, which has not received the attention it deserves until the last quarter century, has started to attract more attention. Thus, the increasing importance of human capital, in addition to classical production factors, such as labor, capital, natural resources, and entrepreneurship, in recent years has necessitated reconsideration of growth and development policies. In this regard, whether a meaningful relationship exists between human capital and competition is investigated in the following thesis. Specifically, an inquiry which consists of 14 questions was developed and used as a measure of human capital of selected firms in manufacturing in the Adana area. On the dependent variable side, the tax bases of the firms were used as a proxy for competitiveness. In particular, the firms were divided into two groups consisting of firms reporting profits and firms reporting losses. Such a binary division was needed since no tax base was available for the firms, reporting losses. Finally, a Probit Model was constructed and used to assess the impact of human capital indicators on the firms' profit probabilities. The results reveal that of all the human capital indicators only seniority and female participation increase the profit probabilities significantly. Also, a textile dummy indicates that the firms in the textile industry have lower profit probabilities than others. Keywords: Human Capital, Economic Growth, Economic Development, Probit Model.

6 iv TEŞEKKÜR Tez çalışmam süresince çalışmalarımda bana her türlü yardımı ve desteği sağlayan, ilgisini esirgemeyen danışmanım Prof. Dr. Nejat ERK e, tez jürisinde yer alan ve tezimin şekillenmesinde önemli katkıları bulunan Prof. Dr. Mahir FİSUNOĞLU na ve Prof. Dr. H. Altan ÇABUK a sağlamış oldukları katkılardan dolayı sonsuz teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. Tez süresi boyunca gerek en değerleri fikirleri ve yardımlarıyla tezimin kitlendiği noktalarda bana çıkış noktası sağlayan gerekse bu sıkıntılı süreçte her türlü manevi desteklerini benden esirgemeyen Doç Dr. Seda ŞENGÜL e, Yrd. Doç. Dr. Kenan LOPCU ya, Yrd. Doç. Dr. Sanlı ATEŞ e ve arkadaşım Arş. Gör. Selim ÇAKMAKLI ya şükranlarımı bir borç bilirim. Sadece bu süreçte değil, hayatımın her aşamasında maddi ve manevi her türlü desteklerini benden esirgemeyen, bugünlere gelmemde ki en büyük katkıyı sağlayan ve asla haklarını ödeyemeyeceğim değerli aileme minnet ve şükranlarımı sunarım.

7 v İÇİNDEKİLER ÖZET...ii ABSTRACT...iii TEŞEKKÜR..iv TABLOLAR LİSTESİ...viii ŞEKİLLER LİSTESİ...ix GİRİŞ...1 BÖLÜM I BEŞERİ SERMAYE, KALKINMA VE REKABET GÜCÜ 1.1. Beşeri Sermaye Kavramı Beşeri Sermayenin Tanımı Beşeri Sermayenin Ölçümü Literatür Taraması Beşeri Sermaye Kavramının Gelişimi ve Büyüme Teorilerinde Beşeri Sermayeye Bakış Klasik Büyüme Teorisinde Beşeri Sermaye Marxist Büyüme Teorisinde Beşeri Sermaye Neo-klasik Büyüme Modeli ve Beşeri Sermaye Schultz ve Beşeri Sermaye Teorisi(Schultz Modeli) Zvi Grilliches Mankiw-Romer-Weil(MRW) İçsel Büyüme Teorileri Kapsamında Beşeri Sermaye Romer Lucas Jones Kalkınma Kalkınma Kavramının Tanımı, İçeriği ve Gelişimi Kalkınma Kavramının Gelişimi ve Kalkınma Teorilerinin Ortaya Çıkış Süreci Rekabet Gücü Rekabet Gücü: Tanımı, Göstergeleri, Beşeri Sermaye ve Kalkınmayla İlişkisi..46

8 vi BÖLÜM II TÜRKİYE NİN KALKINMA SÜRECİNDE BEŞERİ SERMAYENİN YERİ 2.1.Türkiye nin Kalkınma Sürecinde Eğitimin Önemi Türkiye Kalkınma Sürecinde Sağlık Sektörünün İncelenmesi Göç Olgusunun Türkiye nin Kalkınma Süreci Açısından İncelenmesi...61 BÖLÜM III ADANA İMALAT SANAYİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA 3.1 Adana İmalat Sanayi Üzerine Bir Uygulama Araştırmanın Yöntemi Hipotez Tanımlar Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümü ve Yorumlanması Örneklemin Genel Nitelikleri Örneklemin Çapraz Tablolar Aracılığıyla Analizi Bireylerin ve Ebeveynlerinin Öğrenim Durumları Arasındaki İlişki Babaları ile Bireylerin Öğrenim Durumları Arasındaki İlişki Anneleri ile Bireylerin Öğrenim Durumları Arasındaki İlişki Ebeveynlerin Meslekleri ile Bireylerin Öğrenim Durumları Arasındaki İlişki Babaların Mesleklerine Göre Bireylerin Öğrenim Durumları Annelerin Mesleklerine Göre Bireylerin Öğrenim Durumları Bireylerin Niteliklerine Göre Gelirlerinin Dağılımı Deneyime Göre Gelir Dağılımı Öğrenim Düzeylerine Göre Gelir Dağılımı Örneklemin Probit Aracılığı ile Analizi Veri Tabanları Değişkenler ve Tanımları Metodoloji ve Ampirik Sonuçlar...85 SONUÇ...90 KAYNAKÇA...92

9 EK ÖZGEÇMİŞ vii

10 viii TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1. Bölgelere Göre Eğitimin Ortalama Getirisi (yüzde)...16 Tablo 1.2. Cinsiyet İtibariyle Eğitimin Getirisi (yüzde)...16 Tablo 2.1. Türkiye deki Okur-Yazar Oranının Yıllara ve Cinsiyete Göre Artış Oranları...54 Tablo 2.2. Türkiye de 6 ve Daha Yukarı Yaştaki Nüfusun Eğitim Durumu(2000 yılı)...55 Tablo 2.3. MEB Bütçesinin GSMH ve Konsolide Bütçeye Oranı(%)...56 Tablo 2.4. Bütçe İçerisinde Eğitim Hizmetleri (Cari Fiyatlarla, Milyar TL)...57 Tablo 2.5. Sağlıkla İlgili Demografik Göstergeler...61 Tablo 3.1. Verilerin Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı...68 Tablo 3.2. Verilerin Toplam Çalışma Süresi ve Yaşa Göre Dağılımı...69 Tablo 3.3. Verilerin Toplam Çalışma Süresi ve Cinsiyete Göre Dağılımı...70 Tablo 3.4. Eğitim Durumuna Göre Cinsiyetlerin Dağılımı...71 Tablo 3.5. Eğitim Durumuna Göre Yaş Dağılımı...72 Tablo 3.6. Babanın Eğitim Durumu*Kişinin Eğitim Durumu Çapraz Tablosu...74 Tablo 3.7. Annenin Eğitim Durumu*Kişinin Eğitim Durumu Çapraz Tablosu...76 Tablo 3.8. Babanın Mesleği*Eğitim Durumu Çapraz Tablosu...78 Tablo 3.9. Annenin Mesleği*Eğitim Durumu Çapraz Tablosu...79 Tablo Aylık Toplam Gelir*Toplam Çalışma Süresi Çapraz Tablosu...80 Tablo Aylık Toplam Gelir*Eğitim Durumu Çapraz Tablosu...82 Tablo3.12. Probit Modelinin Tahmin Edilen Katsayılarına İlişkin Hesaplanan Test İstatistikleri...88

11 ix ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1. İnsani Kalkınma İndeksi...42 Şekil 1.2. Rekabet Gücü Göstergeleri...48

12 1 GİRİŞ Bugünün dünyasında hazır olarak bulduğumuz pek çok bilgi, beceri, yetenek aslında yüzlerce yıllık bir kültürel gelişimin ve birikimin ürünüdür. Birbirini izleyen nesiller bir önceki dönemden gelen çeşitli bilgileri öğrendiler, kendilerine uygun olanları kullandılar, uygun olmayanlara da uyum sağlamaya çalıştılar ve onlar da öğrendiklerini kendilerinden sonra gelenlere aktardılar. Dünyanın insanla tanışmasından beri süregelen bu durum, iletişimin ve teknolojinin akıl almaz bir hızla ilerlediği bilgi çağına geçilmesiyle hızına yetişilemez bir sürece dönüştü. İçinde bulunduğumuz bu çağ pek çok yazar ve araştırmacı tarafından bilgi çağı olarak adlandırılmaktadır. Artık bu yüzyılda gelişebilmek ve büyüyebilmek için teknolojiye başvurulması olmazsa olmazlardan olmuştur. Yani kalkınma ve büyümenin, ticarette başarı sağlamanın ve daha adil bir gelir dağılımı elde etmenin temelinde bilim, teknoloji ve ar-ge çalışmaları vardır. Tabi bu süreçte başarılı olabilmenin temel koşullarından birisi de bu teknolojiyi kullanabilecek ve bu teknolojiye uyum sağlayabilecek nitelikli insan gücüne yani beşeri sermayeye sahip olmaktır. Çünkü siz ne kadar en son teknolojiye sahip olursanız olun bunu işleyebilecek nitelikli emek olmadıktan sonra sahip olunan teknoloji de tek başına hiçbir anlam taşımaz. Teknolojinin giderek bir savaşa dönüşmesi, bu savaşın temel taşı olan ve giderek daha fazla eğitilmek zorunda kalan insan gücü kavramına daha fazla önem verilmesini gerekli kılmıştır. Beşeri sermaye, kendinin bilgisini, yeteneklerini ve gücünü arttırabilmesini sağlayan eğitim, sağlık vb. gibi beşeri sermaye yatırımlarına yatırım yapan, yaptığı yatırımın karşılığını bekleyen, niteliksiz emekten farklılaşmış bir kavramdır (Tepecik, 2000, s.4; Dinler,2002, s.418). Özellikle 1950 lerle birlikte daha çok önem kazanan ve literatürde de sık sık yer verilmeye başlanan beşeri sermaye, bundan önceki süreçte hak ettiği ilgiyi yeterince görememiştir. Bu süreçten itibaren, önce neo- klasik temellere dayanan modellerde, daha sonra ise içsel büyüme teorisine dayanan modellerde kullanılarak hem büyüme hem de kalkınma süreçleriyle ilişkilendirilmiştir. Beşeri sermayenin büyüme ve kalkınmada oynadığı temel rol, azgelişmişlerle gelişmişler arasındaki farkın

13 2 kapatılmasındaki fonksiyonu ve toplumun nicel ve nitel değerlerini etkilemesi olarak belirtilebilir. Beşeri sermayenin bu makro düzeydeki etkilerinin yanında, mikro düzeyde de ülke içinde faaliyet gösteren firmaların ve endüstrilerin arasındaki rekabet gücünü etkilemesi anlamında bir etkiye sahiptir. Özellikle küreselleşme, artan yatırım hacmi ve hızla gelişen ve yayılan teknoloji sayesinde dünya ve ülke ölçeğinde giderek şiddetlenen rekabet koşullarında, firmalar ve sanayiler küresel piyasada daha fazla pay sahibi olmak için yoğun çaba göstermektedirler. Yaşanan bu küreselleşme süreci ile birlikte en üst düzeyde gerçekleşmeye başlayan rekabet ve giderek karmaşıklaşan rekabet ortamının bir sonucu olarak da rekabet avantajı sağlayabilme, rekabet avantajı yaratan kaynakların ve faktörlerin neler olduğu ve bununda ötesinde rekabet üstü olabilmenin yolları, işletmelerin ve ülkelerin temel gündemini oluşturmuştur. İşte böyle yoğun bir mücadelenin yaşandığı bu ortamda beşeri sermaye ve yatırımlarına önem verilmesi, verimliliğin ve yatırımların artmasına neden olacaktır. Bu da büyümeye yardımcı olacak ve artan gelirler aracılığı ile daha iyi sosyal koşulların oluşması sağlanacaktır. Bütün geliştirilen bu koşullar da kalkınmaya doğrudan etki edecektir. Bu çalışmada aslında beşeri sermayenin mikro boyutunun araştırılmasına yönelik bir çalışmadır. Adana imalat sanayinde faaliyet gösteren firmaların sahip oldukları beşeri sermaye ile rekabet edebilme güçleri arasındaki ilişki bulunmaya çalışılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde beşeri sermayenin teorik temellerinin yanı sıra, gelişimi ve eleştirildiği noktalar sunulmuştur. Kökenleri Klasiklerde Adam Smith ve Ricardo, Neo- klasik çağda Schutz, Grilliches, Mankiw-Romer-Weil ve İçsel Büyüme Teorilerinde Romer, Lucas ve Jones a kadar inen bir analiz yapılmıştır. Beşeri sermayenin büyüme teorilerindeki yeri incelendikten sonra, kalkınma kavramından, içeriğinden, gelişme sürecinden ve bu sürece katkı yapmış kişilerden bahsedilmiştir. Bölümün sonunda ise rekabet gücü tanımı, göstergeleri ve beşeri sermaye ve kalkınmayla ilişkisi bağlamında ele alınmıştır.

14 3 İkinci bölümde ise beşeri sermayenin kalkınma sürecindeki yeri ve bu iki kavramın da birlikte Türkiye deki önemi ve etkileri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Türkiye nin yaşadığı kalkınma sorunlarına da çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ilk olarak beşeri sermaye ile ilgili bir literatür taraması yapılmış, daha sonra ise uygulama çerçevesinde, Adana imalat sanayi için yapılan anketlerden elde edilen veriler üzerinde çapraz tablolar aracılığı ile çeşitli analizler yapılmıştır. Bundan sonra uygulama sürecinde elde edilen verilerle klasik regresyon yapmak uygun olmayacağı için probit uygulamasına gidilmiş ve bölümün en sonunda da bu uygulamadan elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır.

15 4 BİRİNCİ BÖLÜM BEŞERİ SERMAYE, KALKINMA VE REKABET GÜCÜ 1.1. Beşeri Sermaye Kavramı Beşeri Sermayenin Tanımı Kalkınma ekonomisinde sermaye birikimi denildiğinde, genelde akla yalnızca makineler, fabrikalar, binalar gibi fiziki sermayede ortaya çıkan gelişmeler gelmektedir. Ancak ekonomiler, çalışanların sahip oldukları ve ekonomistlerin de insan sermayesi ya da beşeri sermaye olarak adlandırdıkları diğer bir tür sermayeye de sahiptirler (Yıldırım ve Kahraman, 2003, s.74). Bir ülke ekonomisinin veya ülke ekonomisi içindeki işletmelerin gelişip, büyüyebilmesi, uluslar arası piyasalarda söz sahibi olabilmesi, verimliliğini ve karlılığını arttırabilmesi için salt fiziksel yatırım yeterli değildir. Makro ve mikro ekonomik seviyelerde başarılı olabilmenin en önemli ve etkin nedenlerinden biri de yapılacak işin kapsamının gerektirdiği nitelikte yetenek ve eğitime-öğrenime sahip insan kaynaklarına sahip olmaktır. Başka bir deyişle, bir ülke ekonomisinin veya bir işletmenin uzun vadede başarısı, sahip olunan insan gücü kaynaklarının nitelikleri ile sınırlı ve orantılıdır. Fiziksel (makineler- tesisler), mali veya doğal kaynaklar ne denli büyük olursa olsun nitelikli insan gücü (beşeri sermaye) olmadan, ne ülke ekonomisinin ne de işletmelerin uzun vadede kalıcı bir başarıya ulaşması düşünülemez (Gürak, 2004). Özellikle sürdürülebilir bir ekonomik kalkınmanın elde edilebilmesi için etkin olarak kullanılması gereken kaynaklardan (ekonomik kaynaklar:beşeri sermaye, fiziki sermaye ve doğal kaynaklar vb.; sosyal kaynaklar: adil gelir dağılımının sağlanmasına yönelik politika uygulanması vb. ve çevresel kaynaklar)(haris, 2000) en önemlilerinden biri olan beşeri sermaye, işgücünün verimliliğini arttırması ve bilgi teknolojilerinin üreticisi ve kullanıcısı olması nedeniyle ekonomik kalkınmada da önemli bir yere sahiptir. Günümüzde üretken bir sermaye olarak kabul edilen beşeri sermaye, klasik

16 5 iktisatçılardan günümüze kadar birçok iktisatçı (Schultz, 1971 ve 1973; Becker,1974, 1976, 1985, 1986 ve 1990; Psacharopoulos,1995 ve 2002; Barro, 1993, 1994, 1998 ve 2001; Chiswick, 1962) tarafından incelenmiş ve kullanıldığı alana göre çeşitli şekillerde ele alınmıştır (Yu, 2001, ss.1-28).bu bağlamda da beşeri sermayeye ilişkin pek çok tanımlama yapılmıştır. Bu tanımlamalardan Jim Saxton a ait olan tanımlamada beşeri sermaye, bireylerin işgücü piyasasındaki değerlerini arttırmak için kazandıkları beceri ve bilgi olarak tanımlanmıştır (Saxton, 2000, s.30).bartola tarafından yapılan tanımlamaya göre ise beşeri sermaye, bireyin gelir üretebilme yeteneğinin bir değerlendirmesidir (Bartolo, 1999, s.56). Yumuşak ve Bilen in OECD den alıntı yaparak aktardığı tanımda ise, beşeri sermaye kavramı, iktisadi faaliyetlerle ilgili olarak bireylerde oluşan bilgi, beceri ve diğer nitelikleri kapsamaktadır. Bu tanım geniş anlamda ele alındığında ise insanın üretken olarak ortaya koyabileceği tüm nitelikleri içermektedir (Yumuşak ve Bilen, 2000, s.85). Bu çerçevede beşeri sermaye bir yandan bireylerin sahip olduğu bilgiyi temsil ederken, diğer yandan bireylerin diğer bireylerden öğrenme ve değişen koşullara uyum yeteneğinin bir göstergesi olmaktadır (Saygılı ve Cihan, 2006, s.19). Burada belirtilen tanımlamalardan başka, literatürde beşeri sermayeye ilişkin pek çok tanımlama yapılmasına rağmen genel olarak kabul edilmiş bir tanımlama mevcut değildir. Ama genel bir ifadeyle beşeri sermayenin ekonomide ve ekonomik büyümede rol oynayan temel faktörlerden biri olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle 1960 lardan bu yana beşeri sermayenin iktisadi büyümedeki yeri, teknolojik gelişmelerle beraber ekonomi literatüründe önemli ölçüde yer almış ve beşeri sermaye yatırımlarının kişisel ve toplumsal gelişmeye etkisi inceleme konusu yapılmıştır (Colombo ve Grilli, 2005; Ortigueira, 2003; Asteriou ve Agiomirgianakis, 2001; Wolff, 2000; Kalemli-Özcan, Ryder ve Weil, 2000; Wong ve Yip, 1999; Oketch, 2002; Temple, 1999; Romer, 1989b). Son dönemlerde de beşeri sermayenin ekonomik büyümedeki öneminin artmasında, ekonomik büyümedeki (mal ve hizmet çıktılarındaki) artışı analiz etmek için yapılan çalışmaların sayısının artmasının büyük bir etkisi olmuştur. Genellikle araştırmacılar çıktının büyüme tahminlerinde, modeldeki geleneksel girdiler (fiziki sermaye, işgücü) tarafından açıklanamayan büyük bir artıkla (residual) karşılaşmaktadırlar. Şöyle ki çıktıdaki değişim (bağımlı değişken) yalnızca

17 6 açıklayıcı değişkenlerdeki ya da bağımsız değişkenlerdeki değişmeler tarafından açıklanamamaktadır. Böyle bir büyüme muhasebesinde beşeri sermayeye başvurulması, araştırmacıların ekonomik büyümeyi daha iyi açıklamalarına izin vermiştir ve araştırmacılar sonunda beşeri sermayedeki artışın ekonomik büyüme üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu bulmuşlardır (Saxton, 2000, s.37; Grilliches, 1997, s.331). Tabi ki beşeri sermayenin etkileri üzerine yapılan teorik ve uygulamalı çalışmalar sadece verimlilik ve büyüme ile sınırlı değildir. Beşeri sermayenin diğer etkilerinden bazıları şunlardır: Beşeri sermaye işgücünün değişen koşullara uyumunu kolaylaştırmakta ve özellikle kadınların işgücüne katılımını arttırarak işgücü potansiyelinin etkin kullanılmasını sağlamaktadır. Nitelikli insan gücü (beşeri sermaye) farklı talep yapısı nedeniyle dış ticaret ve üretim yapısının bileşimini etkilemektedir. Beşeri sermaye, istihdam ve gelirin (ücretin) artmasına neden olarak işsizliğin ve yoksulluğun azalmasına, gelir dağılımının iyileşmesine etki edecektir. Eğitim, demokratikleşme, katılımcılık, insan hakları ve sosyal uyum gibi toplumsal değerlerin yerleşmesinde ve çevrenin korunması ve geliştirilmesinde büyük önem taşımaktadır (Saygılı ve Cihan, 2006, s.25 ). Bu kadar önemli olan ve etkilerinin de bir bu kadar önemli olduğu beşeri sermayenin daha etkin bir yapıya sahip olabilmesi ve kendisini oluşturan bilgi, beceri ve diğer nitelikleri kazanmasına yönelik olarak yapılan faaliyetlere beşeri sermaye yatırımları denilmektedir. Her toplumsal formasyon kendi geleceğini garantiye almak için çeşitli yatırımlar yapmak zorundadır. İnsan yatırımı ise bu yatırımların en ciddi olanıdır ve diğerlerine göre daha uzun vadede ürün verecek olan yatırımlardır. Ayrıca Schultz a göre bu yatırımlar, insanın niteliğinin iyileşmesine ve verimliliğinin artmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla da fert başına reel gelir artışının önemli bir kısmı insana yapılan yatırımdan kaynaklanmaktadır (Koçancı,2002; Tunç,1993,s.7). Schutz, beşeri sermaye yatırımlarını, kaynağı ne olursa olsun bir halkın sahip olduğu faydalı yeteneklerin toplamı olarak ifade etmiştir (Schutz, 1968, s.277) ve insana yapılan yatırımları eğitim, yüksek eğitim, işbaşında eğitim (on- the- job training ), göç, sağlık ve iktisadi bilgi olarak sıralamıştır. Ama Ona göre bu yatırımlar gelirin kişisel

18 7 dağılımı, uluslar arası ticaret, becerikli kişilerin uluslar arası hareketliliği, eğitim hizmetlerinde kaynak dağılımı, ayrımcılığın okul performansındaki motivasyona olan etkileri, üretim fonksiyonu altında eğitilmiş işgücü ve aile planlamasına kadar genişletilebilir (Schultz, 1971, s.8). Bu durumda Beşeri Sermaye, işgücünün verimliliğini arttıracak eğitim düzeyi, yetenek, sağlık, beslenme gibi faktörlerin tesiri altında kalır. Daha iyi eğitilen, beslenen, sağlıklı ve yetenekli işgücünün daha verimli ve kapsamı geniş bir beşeri sermaye yaratacağı açıktır (Dülgeroğlu,1997,s.89) Beşeri Sermayenin Ölçümü Ülkelerin sahip oldukları beşeri sermaye stoklarının karşılaştırılması ve beşeri sermayenin başta ekonomik büyüme olmak üzere diğer makro değişkenler üzerindeki etkisinin araştırılabilmesi için beşeri sermayenin ölçülebilir göstergelerle ifade edilmesi gerekmektedir (Dura, Atik ve Türker, 2004, s.14). Bununla birlikte beşeri sermayenin ölçülebilirliği konusu yeni değildir. Geçen yüzyılda Karl Marx ve 20. yüzyılın ortalarında da Joan Robinson ve Luigi Passinetti yi içeren Cambridge iktisatçıları bu konuyla ilgilenmişlerdir. Mulligian ve Sala-i Martin in çalışmaları da beşeri sermaye literatürüne, konuyu çok fazla özelleştirmeden bir dönüş yapılmasını sağlamıştır (Wachtel, 1997, ss ). Bu bağlamda en çok kullanılan beşeri sermaye göstergelerinin başında eğitim, sağlık ve göçle ilgili göstergeler gelmektedir. Belirtilen bu beşeri sermaye göstergeleri içinde ise eğitim özel bir önem taşımaktadır. Bunun temel nedeni beşeri sermayeyi oluşturan diğer bileşenleri ölçmedeki zorluktur. Ayrıca eğitime yapılan yatırımlar ve harcamalar vasıtasıyla oluşan işgücü, bir ülkenin beşeri sermaye stokunun ölçümü için kullanılabilecek en gerçekçi göstergelerin başında gelmektedir. Yukarıda sayılan bu temel beşeri sermaye göstergelerinden eğitimi çalışmalarında kullanan bilim adamlarının başında Mankiw-Romer-Weil, Ağır-Kar, O

19 8 Neill ve Wolff-Gittleman gelmektedir. Mankiw-Romer-Weil çalışmalarında beşeri sermaye ölçüsü olarak orta öğretime kayıt yaptırmış yaş arası nüfusun aktif nüfusa oranını kullanırken (Mankiw, Romer and Weil, 1992), Ağır-Kar ise eğitim ve sağlık harcamalarının GSMH içindeki yerini kullanmışlardır (Ağır ve Kar, 2003). O Neill ise okullaşma kayıtlarını kullanarak yaptığı eğitim-büyüme ilişkisini inceleyen yatay-kesit çalışmasında az gelişmiş ülkelerin, sayısal manada okullaşma ve eğitim alanında, diğer gelişmiş devletlerle olan açığını son zamanlarda giderek kapattığını tespit etmiştir. Ancak söz konusu ülkelerin hala eğitimden elde ettikleri faydalar (bilinçli, düşük suç oranı ve siyasi istikrara sahip toplum vb.) açısından gelişmiş ülkelerin çok gerisinde olduğu gerçeğini de vurgulamıştır (O Neill,1995). Wolff ve Gittleman ise hem okula kayıt yaptırma (enrollment) hem de okula gitme (attainment) temelinde, ilkokul, ortaokul ve üniversite olmak üzere üç eğitim seviyesinin yakınsama sürecindeki göreceli rollerini veya etkilerini açıklamaya çalışmışlardır (Wollf ve Gittlman, 1993). Bu yazarlardan farklı olarak Tuna ve Yumuşak ise beşeri sermayeyi kalkınma indeksiyle ölçmüşlerdir (Tuna ve Yumuşak, 2002). Beşeri Kalkınma İndeksi uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgi ve eğitim ile ekonomik olanaklar olmak üzere üç boyuttan oluşmaktadır. Beşeri Kalkınma İndeksinin birinci boyutu olan uzun ve sağlıklı yaşam, ortalama yaşam beklentisi ile ölçülmektedir. Bireylerin sağlık ve beslenmeyle ilgili hizmetler konusunda iyi durumda oldukları ülkelerde, ortalama yaşam süresi diğer ülkelere göre yüksek olmaktadır. Beşeri Kalkınma İndeksinin ikinci boyutunu oluşturan bilgi ve eğitim ise okur- yazarlık oranı ve okullaşma oranı ile ölçülmektedir. İyi bir yaşam sürdürebilmek için gerekli kaynaklara sahip olabilmek, beşeri kalkınmanın üçüncü boyutunu oluşturmaktadır. Bu boyut beşeri kalkınma indeksinde ortalama gelir ile ölçülmektedir (Dura, Atik ve Türker, 2004, ss.14-15). Beşeri sermaye ile ilgili çalışmaların asıl kaynağını eğitim oluşturmakla birlikte, toplumun sağlık düzeyi de beşeri sermayeyi besleyen ve gelişmesine önemli katkıda bulunan diğer bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir toplumun sağlık düzeyi ile ekonomik gelişmişliği arasında yakın ve karşılıklı bir nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Ekonomik gelişmesini belli bir düzeye getirebilmiş toplumlarda sağlık için ayrılan kaynaklar arttığı gibi, bireylerin sağlık bilinci de yükselmektedir. Bununla birlikte

20 9 sağlık düzeyinin gelişimi de ekonomik gelişimi hızlandırmaktadır (Mazgit,2002, s. 405). Bu göstergeyi çalışmalarında kullananlar arasında Taban (2004), Kalemli- Ryder-Weil (2000), Bloom-Canning-Sevilla (2004) ve Grossman (1999) i gösterebiliriz. Taban ın hazırladığı bildiride Türkiye de sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki, dönemine ait yıllık veriler kullanılarak nedensellik testi ile incelenmiştir. Sağlık göstergeleri olarak toplam sağlık harcamaları ile doğuşta yaşam beklentisi verilerinin kullanıldığı çalışmada, doğuşta yaşam beklentisi ile ekonomik büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi görülürken, sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasında ise herhangi bir nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır. Toplam sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasında herhangi bir nedenselliğe rastlanılmaması, bu alana yapılan harcamaların yetersiz ve verimsiz olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla bu harcamaların daha etkin ve verimli alanlarda kullanılması için bu konuda acil reformlara gereksinim bulunduğu gözden kaçırılmamalıdır (Taban, 2004). Kalemli-Ryder-Weil e göre ise, toplumların sağlık durumlarının gelişmiş olmasının önemli bir sonucu, ortalama hayatın uzunluğudur. Buna göre azgelişmiş toplumlardaki ortalama ömür gelişmiş toplumlara kıyasla daha kısadır. Sözkonusu bu olgu beşeri sermaye stokunu önemli ölçüde etkilemektedir. Bu etkileşimin önemli bir göstergesi, ortalama ömrün uzamasıyla, insanların çalışma sürelerinde ortaya çıkan ilave süredir. Çünkü ömür uzadıkça insanların aktif olarak üretimde bulunma imkanları da artmaktadır. Böyle bir olayın beşeri sermaye stokuna etkisi şu manada ortaya çıkmaktadır: Aktif olarak çalışan her bir insanın beşeri sermaye bağlamında belli bir yatırıma tabi olduğu kabul edilirse, bu yatırımdan yararlanma süresinin uzaması yatırımın verimliliğini arttıracaktır. Bu da ömrün uzamasına bağlı olarak çalışma döneminin uzamasıyla gerçekleştirilecektir (Kalemli-Ryder-Weil, 2000). Grossman ise ilk defa sağlık sermayesinin tek iktisadi sermaye biçimi olduğunu iddia etmiştir. Çünkü ona göre sağlık sermayesi ve beşeri sermaye birbirinden farklı özellikler taşıyan iki ayrı değerdir. Bu farklılığın en önemli yanı ise, beşeri sermayenin sadece kişilerin piyasalardaki üretkenliğini etkilemesi iken, sağlık sermayesinin kişinin mal ve para edinme zamanının miktarını da belirlemesidir (Grossman, 1999).

21 10 Sağlık konusunda oldukça önemli çalışmalar yapan Bloom, Canning ve Sevilla, bu çalışmalarında da toplumun sağlık düzeyindeki yetersizliklerin etkilerinin en az makro düzeyde görüldüğü gibi, mikro düzeyde de yoğun bir şekilde yaşandığını iddia etmişler ve sağlık harcamalarının toplum üzerindeki etkilerini eğitim harcamalarıyla birlikte değerlendirmişlerdir. Onlara göre ömrün kısalığı, kişilerin aktif olarak çalışabilme sürelerini düşürerek bir yandan emek arzını daraltırken öte yandan eğitimin toplam verimliliğini büyük ölçüde düşürmektedir. Böylelikle eğitime yapılan yatırımın sosyal ve kişisel getirisi azaldığı için cazibesi kalmamakta, bu da beşeri sermaye birikimini azaltmakta ve buna bağlı olarak genel manada kişilerin verimliliği zayıflamaktadır. Öte yandan ortalama ömrün uzaması, hem eğitimin maliyeti-getirisi ilişkisini pozitif yönde etkilemekte, hemde ülkelerin çalışabilir işgücü miktarını arttırmaktadır (Bloom, Caning ve Sevilla, 2004). Beşeri sermaye birikiminde, eğitimin ve toplumun sağlık düzeyinin yanında, genç ve dinamik bir nüfus yapısı ile beşeri sermaye göçü de önemli bir role sahiptir. Sağlıklı bir toplum yapısı, hem eğitimin verimliliğini arttırma açısından, hem de beşeri sermayeden daha uzun süre yararlanabilme yönünden önemli katkı sağlamaktadır. Genç ve dinamik bir nüfus yapısı ise, beşeri sermaye için diğer önemli bir kaynaktır. Çünkü ülke nüfusunun ağırlıklı olarak gençlerden oluşması, eğitim verilebilecek ve çalışabilecek kişi sayısının çokluğu anlamına gelmektedir. Bu da ilgili ülkenin beşeri sermaye stoğuna önemli katkı yapmaktadır. Başka ülkelerden kişilerin çalışmak ve eğitim almak amacıyla gelmesi veya bizim ülkemizden başka ülkelere gitmesi, beşeri sermayenin göçünde çok etkili olan sebeplerin başında gelmektedir. Bunun yanında, iş bulma imkanlarının çokluğu, ücretlerin yüksekliği, iş ortamının uygunluğu ve okuma fırsatlarının bolluğu beşeri sermayenin göçünde etkili olan diğer sebepler arasında gösterilebilir. Hatta azgelişmiş ülkelerdeki politik baskıların yoğunluğu, bu ülkelerden gelişmiş ülkelere olan beyin göçünde oldukça önemli bir paya sahiptir (Eakın, Lovely ve Tosun, 2000, s.20). Özellikle gelişmiş ülkelerin sıkça başvurdukları önemli bir kaynak olan ve mevcut beşeri sermayenin nispeten getirisinin az olduğu ülkelerden, daha yüksek getirisi olan ülkelere çekilmesi olarak tanımlanan beyin göçünü (Karagül, 2002, s.76) çalışmalarında kullanan önemli araştırmacılar arasında Becker-Ichino-Peri (2001), Ben- Gad (2003), Tansel ve Güngör (2004) ve Wong ve Yip (1999) gelmektedir. Becker-

22 11 Ichino-Peri çalışmalarında, 1990 lı yılların İtalya sında toplam göç edenlerin oranının sabit kalmasına rağmen, göç yoluyla artan oranda bir beşeri sermaye kaybı yaşandığını belirtmişlerdir. Bunu da ülkeden ayrılan eğitimli kişilerin sayısının göç eden toplam kişi saysına göre artış göstermesine bağlamaktadırlar. Bunun sonucu olarak da, 1990 ların ortalarından itibaren göç edenlerin ortalama beşeri sermayeleri İtalya da yaşamayı tercih eden insanların ortalama beşeri sermayelerinden daha büyük olmaktadır. Şimdilerde ise İtalya da bir kolejde okuyup mezun olanların %3 ile %5 i arasında bir oranı yurdışına gitmeyi tercih etmektedir (Becker-Ichino-Peri, 2001). Ben-Gad ın çalışmasında ise Amerika daki göç sorunundan bahsedilmiştir. Bu çalışmaya göre Amerika da sıkı göç politikaları uygulanmasına rağmen göçle ilgili olarak duyulan temel endişe, ülkelerine son zamanlarda gelen düşük eğitim ve beceri düzeyine sahip göçmenlerin sayısındaki artıştır. Bu endişelerin sonucu olarak da eğitim ve beceri seviyesi düşük olan bu göçmenlerin Amerikan ekonomisini ve yerli Amerikan halkının ekonomik refahını olumsuz yönde etkileyeceği düşünülmektedir (Ben-Gad, 2003). Tansel ve Güngör ün çalışmalarında ise Türkiye den yurt dışına gerçekleşen beyin göçü üzerinde durulmuştur. Çalışma 2002 senesinin ilk yarısında gerçekleştirilen bir anket uygulamasının sonuçlarına dayanmaktadır. Anketin hedef kitlesi, yurtdışında öğrenimlerini sürdüren lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencileri ile üniversite eğitimli işgücü olarak belirlenmiştir. Anketlerden elde edilen verilerle, çalışan profesyonellerin ve öğrecilerin Türkiye ye geri dönme olasılıkları ve nedenleri hakkında kestirimler yapılmıştır. Genellikle yutdışında kazanılan yüksek maaşlar, beyin göçünün en önemli nedenlerinden biri olarak görülmesine rağmen, bu çalışmada beklenenin aksine yurt dışında çalışanların Türkiye ye geri dönmeme kararında yurt dışındaki yüksek gelirler istatiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Ayrıca yurt dışında çalışanların Türkiye ye dönmeme kararındaki en önemli itici nedenlerden biri ise Türkiye deki ekonomik ve siyasi istikrarsızlık olmuştur (Tansel ve Güngör, 2004). Göç konusuyla ilgili son olarak ele alacağımız çalışma ise Wong ve Yip (1999) e aittir. Bu çalışmada beyin göçünün, büyüme, eğitim ve gelir dağılımı üzerindeki etkilerine bakılmıştır. Çalışmada beyin göçünün ekonomik büyümeye zarar verdiği gösterilmeye çalışılmıştır. Ayrıca eğer başlangıç seviyesindeki beşeri sermaye birikimi

23 12 göreceli olarak düşükse, bu durum göç etmeyenlerin gelirlerini ve faydalarını olumsuz yönde etkileyebilecektir. Ama hükümet bu beyin göçünün zarar verici büyüme etkilerini azaltabilmek için, eğitime daha fazla yatırım yapmayı tercih edebilir (Wong ve Yip, 1999). Görüldüğü gibi aslında beşeri sermayeyi ölçmek için kullanılan göstergeler çok çeşitli olmasına rağmen, kullanılan bu göstergeler karşılaştırıldığında temel olarak beşeri sermayenin eğitim düzeyi, sağlık şartları ve hayat standardını temsil eden göstergelerle (verimlilik büyümesi: istihdam oranı, işsizlik oranı vb. ve ekonomik büyüme: yatırımlar (fiziki ve beşeri) ve tasarruf) (Rosen,2003) ölçüldüğü ortaya çıkmaktadır. Bu göstergelerin ölçüm için kullanılmasının temel nedeni ise, toplumların kalkınmasında önemli bir unsur olan insan unsurunun iyi bir eğitim düzeyine, sağlıklı bir yaşama ve yüksek bir hayat standardına sahip olması gerektiği düşüncesidir (Dura, Atik ve Türker, 2004,s.15) Literatür Taraması Bu bölümde ise 1960 lı yıllardan günümüze doğru uzanan bu önemli süreçte, beşeri sermayenin teoride güçlü bir yer kazanmasına neden olan araştırmacıların görüşlerine yer verilmiştir. Beşeri sermayenin büyüme ve gelişme literatüründe önemli bir yere gelmesinde, özellikle 1960 ve 1990 arası dönemin büyük bir katkısı olmuştur. Bu döneme kadar gerek büyüme gerekse gelişme teorilerinde hak ettiği yeri bulamayan beşeri sermaye, neo-klasik iktisada dayanan beşeri sermaye yaklaşımlarıyla birlikte önem kazanmaya başlamış ve içsel büyüme teorileriyle de neo-klasik temele dayanan modellerin eksiklikleri tamamlanarak beşeri sermayenin literatürdeki yerinin bir kere daha sağlamlaşmasına yardımcı olunmuştur. Bu dönemde literatüre katkı yapan önemli iktisatçıların başında Barro gelmektedir. Yazar Barro Human Capital and Growth in Cross-Country Regressions (Yatay Kesit Regresyonda Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme) adlı makalesinde

24 13 insan kaynağının ekonomik büyümeye etkisi üzerine çok önemli bilgiler vermektedir. Bunu yaparken de 100 ülkeye ait dönemi verilerini kullanmıştır. Bu çalışmadan elde ettiği sonuçta erkeklerin ortaokul ve lise seviyesinde okula gitme yıllarıyla büyüme arasında pozitif bir ilişki bulunurken, bayanlar için bu eğitim seviyelerinde okula gitme yılı ile büyüme arasında önemli bir etki bulunmamıştır. Yine aynı çalışmada eğitimin kalitesini ölçmek için uluslar arası karşılaştırılabilir sınavların sonuçları kullanılmıştır. Ulaşılan sonuçta bilim testlerine ait skorlar büyümeyle pozitif ilişkili, okuma üzerine testlerin skorları ise büyümeyle ilişkisiz bulunmuştur (Baro, 1998) yılında Barro ve Lee, yıllarını kapsayan 129 ülkeye ve 25 yaş ve üzeri nüfusa ait tamamlanmış okul yılı verilerini kullanarak, eğitimin büyümeye katkısını tahmin etmişlerdir. Sonuçta, ilkokul seviyesinde, hem erkek hem de bayanların toplam okula gitme yılları ile büyüme arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunurken, ortaokul ve yüksek eğitimde bayanların büyümeye katkısı pozitif ve anlamlı iken erkeklerin ise anlamsız çıkmıştır (Barro ve Lee, 1993) yılında güncelleştirilen çalışmada, dönemi için 129 ülkeye ait veriler dönemini ve 142 ülkeyi kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Burada hem 15 hem de 25 yaş üzeri nüfusun eğitime katılma oranları gösterge olarak kullanılmış ve eğitimin ekonomik büyümeye katkısı hem genel eğitim seviyeleri hem de özel eğitim seviyeleri için araştırılmıştır. Bulunan sonuçlar bundan önce 1993 yılında bulunan sonuçlara paralel olmuştur (Barro-Lee, 2001). Mulligian ve Salai-Martin toplam beşeri sermayeyi ölçmek için hazırladıkları makalelerinde dönemi için ABD ye ait verileri kullanarak, beşeri sermaye ölçümüne yönelik farklı indeksler oluşturmuşlar ve oluşturdukları bu indekslerin her birinin sonucunun birbirinden farklı olduğunu görmüşlerdir. Bu araştırmanın sonucunda da ortalama okul yılı göstergesinin, mevcut büyüme teorilerine ilişkin yapılan ampirik çalışmalarda yanıltıcı olacağını iddia etmişlerdir (Mulligian, ve Sala-i Martin, 2000). Nelson ve Phelps, bir ülkenin çok fazla beşeri sermayeye sahip olması durumunda, bu ülkenin başka bir yerde yapılan icatları, kolayca adapte etmeye meyilli olduğunu ifade etmişlerdir. Buradan şu sonuç çıkar; taklitçinin ülkesindeki beşeri

25 14 sermayenin fazlalığı teknoloji lideri ülkelerin teknolojilerinin daha kolay adapte edilmesini sağlar. Bu da taklitçinin ülkesinin daha hızlı bir büyüme oranına sahip olmasına neden olur (Nelson ve Phelps, 1966). Becker, Murphy, Tamura büyük orandaki beşeri sermaye stokunun, ücretleri arttıracağını, fakat bununda çocuk yetiştirmenin maliyetini yükselteceği kanaatini taşımışlardır. Çocuk yetiştirmenin maliyetinin, mal ve yeni beşeri sermaye üretmek kadar getirisinin artmayacağı ifade edilmiştir. Büyük miktardaki beşeri sermaye, aileleri düşük oranda doğurgan olmaya teşvik ettiği gibi çocuk başına yapılan beşeri sermaye yatırımlarının da artmasına neden olur ve büyük orandaki beşeri sermaye stoku yüksek oranda ekonomik büyümeye neden olur (Becker, Murphy ve Tamura, 1990). Lucas a göre ise büyümenin ana motoru beşeri sermaye birikimidir (bilgi) ve ülkeler arası yaşam standardı farklılıklarının temel sebebi de beşeri sermayedeki farklılıklardır (Lucas, 1993). Ayrıca Lucas geliştirdiği üç modelde; Fiziki sermaye ve teknolojinin önemini vurgulayan model, Eğitim aracılığıyla beşeri sermayenin önemini vurgulayan model, Yaparak öğrenme kanalıyla beşeri sermayenin önemini vurgulayan model, içsel büyümenin başka kaynakları olmadığını vurgulamıştır (Lucas, 1988). Romer 1990 yılında Rivera-Batiz ile yaptığı Economic Integration and Endogenous Growth (Ekonomik Entegrasyon ve İçsel Büyüme) adlı çalışmada ve tek başına yaptığı Endogenous Technological Change (İçsel Teknolojik Değişim) adlı çalışmada, teknolojik gelişme ile oluşturulan yeni fikirlerin ve ürünlerin üretilmesinde son derece önemli olan araştırma sektörü için temel girdinin beşeri sermaye olduğunu belirtmişlerdir. Bunun anlamı şudur; yüksek beşeri sermaye stokuna sahip ülkeler daha çok büyümeye eğilimlidir. Ayrıca teknolojik değişimle ilgili yapılan çoklu ülke modellerinde yeni düşüncelerin ve bilgilerin ülkeler arası yayılma hızları da son derece önemlidir (Rivera-Batiz ve Romer, 1990; Romer, 1990, ss ).

26 yılına ait Human Capital and Growth: Theory and Evidence adlı çalışmasıyla, Romer içsel büyüme teorisinde beşeri sermayenin önemine ilişkin bir vurgu yapmıştır ve çalışma iki önemli soruya dikkat çekmiştir: Eğitim ve tecrübe gibi ya da bilgi ve bilim gibi görünmez varlıklar arasındaki fark nedir? Bilim ve bilgi gerçekten üretimi nasıl etkiler? Bu çalışmadan elde edilen sonuçlardan biri, okur-yazarlık gibi başlangıç seviyesine ait bir değişkenin büyümeyle ilişkisinin anlamlı ve önemli bulunmasıdır. Makalenin temel ampirik sonucu ise, büyümenin yatırım veya diğer değişkenler üzerindeki etkisini ölçmeye çalışan yatay kesit bir regresyonda okur-yazarlık oranının ek bir açıklama gücüne sahip olmadığıdır. Ama modelle uyumlu olarak başlangıç seviyesi okur-yazarlık oranı, yatırım oranlarını ve dolaylı olarak büyüme oranlarını tahmin etmeye yardımcı olmaktadır (Romer, 1989b). Özellikle uzmanlaşma, artan getiriler gibi farklı uzmanlaşma alanlarına yönelen Romer, Growth Based on Increasing Returns Due to Specialization (Uzmanlaşmadan Kaynaklanan Artan Getirilere Dayanan Büyüme) adlı çalışmasında uzmanlaşmadan kaynaklanan artan getirileri modellemeyi denemiştir (Romer, 1987). En önemli beşeri sermaye yatırımlarından biri olarak kabul ettiğimiz eğitimin getirileriyle ilgili 1950 li yıllardan beri çalışmalar yapılmaktadır. Bu konuda sık sık çalışma yapan ve çalışmaları sürekli güncelleyen isimlerden biri de Psacharopoulos dur. Psacharopoulos 1995 yılındaki çalışmasında (The Profitability of Invesment in Education: Concepts and Methods), ilköğretimin, orta öğretim kendisinden sonra gelmek üzere, en fazla faydalı eğitim yatırımı olduğunu söylemiştir. Orta öğretimin faydasının düşmesinin nedeni, ilköğretimin başka öğretimle karşılaştırılınca maliyetinin düşük olması ve ilköğretim mezunu ile hiç okula gitmemiş kimse arasında üretkenlik bakımından muazzam bir farkın bulunmasıdır. İlköğretim mezunlarının üretkenliği yalnızca onların kazançlarıyla bulunmaz, bunun yanında erken fiziki üretim, eğitim üretimi olarak da hesaplanır (Psacharopoulos,1995).

27 16 Tablo 1.1. Bölgelere Göre Eğitimin Ortalama Getirisi (Yüzde) Kamu Kamu Kamu Özel Özel Özel BÖLGE P S H P S H Asya 16,2 11,1 11,0 20,0 45,8 18,2 Avrupa/Ortadoğu/Kuzey 15,6 9,7 9,9 13,8 13,6 18,8 Afrika* Latin 17,4 12,9 12,3 26,6 17,0 19,5 Amerika/Karabyan OECD 8,5 9,4 8,5 13,4 11,3 11,6 Alt Sahra Afrikası 25,4 18,4 11,3 37,6 24,6 27,8 Dünya 18,9 13,1 10,8 26,6 17,0 19,0 Kaynak: Psacharopoulos tarafından Return to Invesment in Education A Further Update adlı makalesinde ülkelerin bulunabilen en son verilerine dayanarak 2001 yılında oluşturulmuştur (s13). * OECD ye üye olmayan ülkeler P: primary (ilkokul) S: secondary (ortaokul) H: higher (yüksek eğitim) Ayrıca Psacharopoulos kadınlar için yapılan eğitim harcamalarının erkeklerden daha fazla bir getiriye sahip olduğunu belirtmiş ve bunu da daha fazla eğitim görmüş kadının, yüksek bir iş gücüne katılma oranı olmasına bağlamıştır. Tablo 1.2. Cinsiyet İtibariyle Eğitimin Getirisi (Yüzde) Eğitim düzeyi Erkek Kadın İlk 20,1 12,8 Orta 13,9 18,4 Yüksek 11,0 10,8 Genel 8,7 9,8 Kaynak: Psacharopoulos,G. Ve H.A. Patrinos (2002) Returns to Invesment in Education A Further Update,s15. Bu geniş beşeri literatürde önem kazanan diğer konuların başında beşeri sermaye yakınsaması ve beşeri sermayeye bağlı gelir yakınsaması konusu gelmektedir. Örneğin Tamura 1991 yılında yazdığı makalesinde, beşeri sermayeye yapılan yatırımların dışsallığı sayesinde, düşük beşeri sermayeye sahip bireylerin, yüksek beşeri sermayeye sahip bireylere göre daha hızlı gelişebileceklerini söylemektedir (Tamura,1991). Yakınsama konusunda çalışma yapan diğer önemli araştırmacıların başında, O Neill ve Goetz & Hu gelmektedir. O Neill 1995 yılında yazdığı Eğitim ve Gelir

28 17 Büyümesi adlı makalesinde hangi seviyeye kadar hangi beşeri sermaye yakınsama modelinin, ülkeler arasındaki gelir eşitsizliklerini açıkladığını bulmaya çalışmıştır. Bunu yaparken de geliri üç parçaya ayırmıştır: Bir parça eğitim düzeyine bağlıdır. Bir parça eğitimin getirisini yansıtmaktadır. Bir parça da artık terimdir. Daha sonra da bunların her birinin gelir dağılımındaki eşitsizliklere katkısı hesaplanmaya çalışılmıştır. Gelişmiş ülkeler arasında, eğitim düzeylerindeki yakınsamanın gelir dağılımı eşitsizliklerinde azalmaya yol açtığı bulunmuştur (O Neill,1995). Goetz ve Hu nun çalışmasında ise, günümüz çalışmalarında, beşeri sermayenin büyüme etkilerinin ihmal edilmesi durumunda, gelirin yakınsama hızının ve beşeri sermayenin ekonomik büyümeye katkısının eksik tahmin edileceğini iddia etmişlerdir (Goetz ve Hu, 1996). Beşeri sermaye literatüründe beşeri sermayeye farklı bakış açıları kazandıran araştırmacılardan biri olan Becker in beşeri sermaye konusunda yapmış olduğu sayısız çalışmalardan en önemlilerinden olduğu düşünülen birkaç çalışması da burada özetlenecektir. İlki 1985 yılında yazılan Human Capital, Effort and the Sexual Division of Labor (Beşeri Sermaye, Çaba ve İşgücünün Cinsiyete Göre Ayırımı) adlı çalışmasıdır. Becker bu çalışmasında çocuk bakımı ve ev işlerinin, diğer ev faaliyetlerinden ve boş zamandan daha fazla çaba harcanmasını gerektiren aktiviteler olduğu için, piyasada aynı saati çalışan bayanların, aynı saati çalışan erkeklere göre, daha az çaba sarf ettiklerini söylemektedir. Böylece aynı saatleri çalışmalarına rağmen evli bayanlar, evli erkeklere göre daha az kazanmaktadırlar. Yani evli bayanların çocuk bakımı ve ev işleriyle ilgili sahip oldukları sorumluluklar, erkekler ve kadınlar arasında hem mesleki hem de kazançlar konusunda farklılıkların oluşmasına neden olmaktadır (Becker, 1985).

29 18 Becker ve Tomes tarafından 1986 yılında hazırlanan çalışmada ise (Human Capital and the Rise and the Fall of Families) (Beşeri Sermaye, Ailelerin Yükselişi ve Düşüşü) kazançların, gayrimenkullerin ve tüketimin anne ve babadan çocuklarına ve torunlarına geçişini anlatan bir model geliştirilmiştir. Model, çocuklarının refahlarıyla ilgilenen ailelerin fayda maksimizasyonunu varsaymıştır. Bu nesiller arasındaki hareketliliğin derecesi de, farklı nesillerdeki tüketim ve yatırım fırsatlarından meydana gelen fayda maksimizasyonu ile farklı şans çeşitleri arasındaki etkileşim tarafından belirlenmektedir. Konuyla ilgili yapılan regresyonlar sonucunda, zengin ülkelerdeki gelir avantajlarının daha hızlı olduğu ve ataların hemen hemen bütün kazanç avantajları veya dezavantajlarının üç nesilde silineceği bulunmuştur (Becker, 1986) yılında Becker ve Tomes tarafından yapılan Child Endowments, and the Quantity and Quality of Children adlı çalışma, sosyal ilişkiler ve çocukların niteliğini arttırmaya yönelik faaliyetlere olan talebe ilişkin farklı bir açıklama getirmiştir. Bu açıklamalarda anne ve babanın tüketim tercihleri çocukların tüketimlerine, okula yapılan kamu harcamalarına ve genetik kalıtıma dayandırılmaktadır. Becker ayrıca sosyal etkileşimin, çocuğun eğitim kalitesine olan talebin gelir esnekliğine ilişkin gözlemlenebilen yüksek esnekliği de açıkladığını göstermiştir (Becker ve Tomes,1976). Becker ın ele alacağımız son çalışması ise burada anlatılan diğer çalışmalarıyla da bağlantılı olan A Theory of Social Interactions (Sosyal Etkileşimin Teorisi) dir. Bu çalışmada, ekonomik teorinin basit araçları kullanılarak, bazı insanların davranışlarıyla diğer insanların bazı davranışları arasındaki etkileşim bulunmaya çalışılmıştır. Analizin temel kavramı olarak tanımlanan ve kişinin kendi geliriyle parasal değerine yönelik değerlerinin toplanmasıyla elde edilen sosyal gelir, yazar tarafından sosyal çevre olarak adlandırılmıştır. Sosyal gelir kavramı, çeşitli harcamalardaki gelirin farklı kaynaklarını ve farklı fiyatlardaki değişimleri açıklamak için kullanmıştır. Aynı zamanda aynı ailedeki bireyler arasındaki sosyal etkileşimde büyük bir ilgi alanı olmuştur. Örneğin cinsiyete veya yaşa göre değil, bir birey olarak tanınan ailenin reisi, satın alma gücü paritesini ailenin tüm bireylerine aktarmaktadır. Çünkü burada hem kendi hem de ailesinin refahını dikkate almaktadır. Makalenin genel sonucu olarak

30 19 da, kişilerin ailelerinin arasındaki ilişkilerin bilinmesiyle nesillerin ekonomik ve sosyal durumlarıyla ilgili bir genelleme veya sabit bir açıklamaya gidilemeyeceği yargısına ulaşılmaktadır (Becker, 1974). Bu görüşlerden çıkan genel sonuç, beşeri sermayenin gerek büyüme konusunda gerekse kalkınma konusunda temel bir rol oynadığı ve meydana getirdiği etkinin de, geleneksel üretim faktörleriyle açıklanamayan etkinin büyük bir kısmını açıklayarak, büyümeye ve kalkınmaya pozitif katkıda bulunduğu yönündedir Beşeri Sermaye Kavramının Gelişimi Ve Büyüme Teorilerinde Beşeri Sermayeye Bakış Klasik Büyüme Teorisinde Beşeri Sermaye İktisat biliminin bundan 230 yıl önce Adam Smith ile başladığı varsayılmaktadır. Bu geçen süre içinde nitelikli emek ve teknolojik yeniliklerin iktisadi düşünce içindeki konumunun ne olduğu ve nitelikli emek ve teknoloji kavramına nasıl bakıldığı önemli bir uğraşı alanı olmuştur. Klasik iktisat okulunun başlangıcı olarak Adam Smith in 1776 tarihinde yayınlanan Ulusların Zenginliği adlı eserini göstermek doğru kabul edilebilir. Ayrıca Adam Smith e ek olarak, David Ricardo, Jean B. Say, John Stuard Mill, Jeremy Bentham, Thomas Malthus gibi filozoflar da modern iktisat biliminin temellerine ilk katkı yapan kişiler olmuşlardır (Foley, 1999, ss.4-147; Özel, 2002, s.147). Bu iktisatçılar arasında klasik iktisadın temelini oluşturan görüşlere sahip olan ve iktisat biliminin kurucuları arasında sayılan Adam Smith e göre, emek ülkelerin zenginliğini (servetini) yaratan başlıca sermayedir. Bir ülkede refahın en belirleyici işareti, o ülkedeki insanların sayısındaki artıştır (Smith, çevirenler Ayşe Yunus ve Mehmet Bakırcı, 1997, s.67). Adam Smith bir ülkenin vatandaşlarının kullanılabilir ve kazanılmış yeteneklerini o ülkenin sabit sermayesinin bir parçası olarak görür. Hatta Ona göre bir insanın yetenekleri, bir maliyeti olan ve kar getiren bir makine gibi düşünülebilir (Teixeira, 2002, s.3; Schultz, 1971, s.27).

31 20 Smith in Ulusların Zenginliği isimli eserinde eğitim ile ekonominin temellerini attığı ifadeler yer almaktadır. Smith e göre bireylerin aldıkları eğitim harcamayı gerektirir. Yapılan bu harcamalar ve neticesinde elde edilen birikim de sermaye birikiminden başka bir şey değildir ve bu birikimden sadece o birey değil yaşadığı toplumda faydalanır (Çanakçı ve Tutar, 2006, s.3). Yine Smith e göre bir bireyin eğitimi, gelecekte getirisi olan bir çeşit yatırım gibi görülebilir (Gürak, 2003, s.5). Üretim olanaklarını belirlemede, Smith eğitimin önemi kadar işgücü bölüşümünün, yaparak öğrenmenin ve beceri şekillenmesinin de önemini vurgulamıştır (Sen, 1997, s ) ve: Gerçekte insanlar arasında doğal olarak bulunan yetenek farklılığı sandığımızdan çok daha azdır; ve değişik mesleklerden insanları ayırt eder görünen çok farklı yetenekler, çoğu zaman işbölümünün nedeni olmaktan çok sonucudur. Birbirine hiç benzemeyen insanlar arasındaki fark, örneğin bir filozofla basit bir sokak hamalı arasındaki fark, pek o kadar yaratılıştan değil, alışkanlık, gelenek ve eğitimden kaynaklanıyor gibi görünmektedir. Bu iki insan doğduklarında ve yaşamlarının ilk altı ya da sekiz yılında, belkide birbirlerine çok benziyorlardı, ne anababaları ne de oyun arkadaşları bu ikisinin arasında dikkat çekici bir fark görememişlerdir diyerek de bu konu hakkındaki düşüncelerini bir kere daha belirgin şekilde eserinde yazılı olarak ifade etmiştir (Smith, çevirenler Ayşe Yunus ve Mehmet Bakırcı, 1997, s. 27). Smith in ülkelerin zenginliğinin temelinde yattığını ileri sürdüğü işbölümü de, zihinsel emeğin bir ürünü, sonucuydu. İşbölümü bireyin yeteneklerini, yaratıcılığını, ustalığını, muhakeme yeteneğini ortaya çıkararak ve geliştirerek, işgücü verimliliğinde artış sağlayarak, beşeri faktörün kalitesinde gelişmeye yol açmakta ve böylece meydana gelen beşeri sermaye ile fiziki sermaye arasında tamamlayıcılık ilişkisi oluşmaktadır (Türker, 2000, ss.46-48). Bu tamamlayıcılık ilişkisi 1962 yılında Grilliches tarafından hazırlanan Üretim Fonksiyonunda ve Büyüme Muhasabesinde Eğitimin Rolü Üzerine Notlar adlı çalışmasında da ortaya konulmuştur (Grilliches, 1962, ss ). Klasik çağda beşeri unsurun sermaye olarak ele alınmasında ilk önemli katkıyı yapan ve işbölümü sonucu ortaya çıkan verimlilik artışının aslında zihinsel emekten kaynaklandığını vurgulayan Smith maalesef, bundan öteye gidip ortaya zihinsel emek-

Araştırma Notu 17/212

Araştırma Notu 17/212 Araştırma Notu 17/212 18 Mayıs 2017 15-19 YAŞ ARASINDAKİ 850 BİN GENÇ NE İŞGÜCÜNDE NE EĞİTİMDE Gökçe Uysal * ve Selin Köksal ** Yönetici Özeti 2014 ve 2015 Hanehalkı İşgücü Anketi verileri kullanılarak

Detaylı

Eğitime ayrılan ödenek ile başarı doğru orantılı mıdır?

Eğitime ayrılan ödenek ile başarı doğru orantılı mıdır? Eğitime ayrılan ödenek ile başarı doğru orantılı mıdır? İstanbul Üniversitesi Fransız Dili Eğitimi Yüksek Lisans Ekrem KALKAN İçindekiler: 1. Eğitim nedir? 2. İyi bir eğitim öğrencilere ne sunmalıdır?

Detaylı

ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM BÜYÜME, KALKINMA VE YOKSULLUKLA MÜCADELE

ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM BÜYÜME, KALKINMA VE YOKSULLUKLA MÜCADELE ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM BÜYÜME, KALKINMA VE YOKSULLUKLA MÜCADELE Bu ünite tamamlandığında; Büyümenin kaynaklarının neler olduğunu belirtebileceğiz Büyüme teorilerini açıklayabileceğiz Hızlı büyüme için nelerin

Detaylı

EĞİTİMİN EKONOMİKTEMELLERİ. 6. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL

EĞİTİMİN EKONOMİKTEMELLERİ. 6. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN EKONOMİKTEMELLERİ 6. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN EKONOMİK TEMELLERİ EĞİTİM VE EKONOMİ İNSAN SERMAYESİ KURAMI EĞİTİM VE EKONOMİK BÜYÜME EĞİTİM

Detaylı

Eğitimin Ekonomik Temelleri

Eğitimin Ekonomik Temelleri Eğitimin Ekonomik Temelleri Ekonomi, doğadaki kıt kaynakların en verimli biçimde kullanılması artırılması inceleyen bir bilim dalıdır. İnsanlar var oluşlarının itibaren doğadaki kaynakları kullanarak yaşamlarını

Detaylı

İKTİSAT ANABİLİM DALI ORTAK DOKTORA DERS İÇERİKLERİ. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS

İKTİSAT ANABİLİM DALI ORTAK DOKTORA DERS İÇERİKLERİ. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS İKTİSAT ANABİLİM DALI ORTAK DOKTORA DERS İÇERİKLERİ 1. YIL GÜZ DÖNEMİ İleri Makroiktisat I IKT801 1 3 + 0 6 Makro iktisadın mikro temelleri, emek, mal ve sermaye piyasaları, modern AS-AD eğrileri. İleri

Detaylı

Eğitim ve Büyüme İlişkisi.Türkiyede Bölgesel Çeşitlilikler by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ / SİİRT ÜNİVERSİTESİ

Eğitim ve Büyüme İlişkisi.Türkiyede Bölgesel Çeşitlilikler by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ / SİİRT ÜNİVERSİTESİ İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ / SİİRT ÜNİVERSİTESİ SEFA SEZER / İNGİLİZCE ÖĞRETMENİ EĞİTİM NEDİR? Toplum yaşayışında yer edinmek için edinilen bilgi, beceri ve anlayışlara

Detaylı

KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman)

KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE (1987-2007) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) NE YAPILDI? ÖZET - Bu çalışmada, işgücü verimliliği

Detaylı

KALKINMANIN SÜREKLİLİĞİ KALİTELİ BEŞERİ SERMAYE İLE MÜMKÜN

KALKINMANIN SÜREKLİLİĞİ KALİTELİ BEŞERİ SERMAYE İLE MÜMKÜN 2016 TEMMUZ AĞUSTOS - SEKTÖREL KALKINMANIN SÜREKLİLİĞİ KALİTELİ BEŞERİ SERMAYE İLE MÜMKÜN Bilişim teknolojilerinin ucuzlaması ve yaygınlaşması bilgi akışını hızlandırdı. Bunun sonucunda da yoğun bilgi

Detaylı

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri 1. Yıl - Güz 1. Yarıyıl Ders Planı Mikroekonomik Analiz I IKT751 1 3 + 0 8 Piyasa, Bütçe, Tercihler, Fayda, Tercih,

Detaylı

DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ

DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ (Taslak Rapor Özeti) Faruk Aydın Hülya Saygılı Mesut Saygılı Gökhan Yılmaz Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...

Detaylı

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Makro İktisat II Örnek Sorular 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Tüketim harcamaları = 85 İhracat = 6 İthalat = 4 Hükümet harcamaları = 14 Dolaylı vergiler = 12

Detaylı

Türkiye Sosyoekonomik Statü Endeksi Geliştirme Projesi. Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sunar İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü

Türkiye Sosyoekonomik Statü Endeksi Geliştirme Projesi. Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sunar İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Türkiye Sosyoekonomik Statü Endeksi Geliştirme Projesi Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sunar İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Projenin Konusu, Amacı ve Anahtar Kelimeler Projemizin Konusu: Türkiye

Detaylı

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu?

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Yrd. Doç. Dr. Elif UÇKAN DAĞDEMĠR Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü Öğretim Üyesi 1. GĠRĠġ Avrupa Birliği (AB)

Detaylı

Araştırma Notu 18/229

Araştırma Notu 18/229 Araştırma Notu 18/229 18 Mayıs 2018 15-19 YAŞ ARASINDAKİ 700 BİN GENÇ NE İŞGÜCÜNDE NE EĞİTİMDE Gökçe Uysal * ve Yazgı Genç ** Yönetici Özeti 2012-2016 dönemine ait Hanehalkı İşgücü Anketi verileri kullanılarak

Detaylı

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 11 1.1. İktisat Biliminin Temel Kavramları 12 1.1.1.İhtiyaç, Mal ve Fayda 12 1.1.2.İktisadi Faaliyetler 14 1.1.3.Üretim Faktörleri 18 1.1.4.Bölüşüm

Detaylı

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ MART 2018 Hazırlayan: Yağmur Özcan Uluslararası

Detaylı

İçindekiler kısa tablosu

İçindekiler kısa tablosu İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014 ORTA VADELİ PROGRAM (2015-201) 8 Ekim 2014 DÜNYA EKONOMİSİ 2 2005 2006 200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 T 2015 T Küresel Büyüme (%) Küresel büyüme oranı kriz öncesi seviyelerin altında seyretmektedir.

Detaylı

Türkiye de Eğitim Sektörünün Sorunları, Eğitimin Ekonomik Boyutu ve Çözümleri. Nesrin SARIÇAY

Türkiye de Eğitim Sektörünün Sorunları, Eğitimin Ekonomik Boyutu ve Çözümleri. Nesrin SARIÇAY Türkiye de Eğitim Sektörünün Sorunları, Eğitimin Ekonomik Boyutu ve Çözümleri Nesrin SARIÇAY Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin ekonomik durumlarıyla yakından bağlantılı olduğu bir gerçek. Ancak; özellikle

Detaylı

Uluslararası Öğrencilerin Ülke ve Üniversite Seçimlerini Etkileyen Faktörler

Uluslararası Öğrencilerin Ülke ve Üniversite Seçimlerini Etkileyen Faktörler Uluslararası Öğrencilerin Ülke ve Üniversite Seçimlerini Etkileyen Faktörler İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ Yüksek Öğretim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Fakültesi 2 Giriş Dünyadaki hızlı

Detaylı

Araştırma Notu 13/159

Araştırma Notu 13/159 Araştırma Notu 13/159 27 Aralık 2013 1,4 MİLYON GENÇ NE OKULDA NE İŞTE Seyfettin Gürsel, Gökçe Uysal-Kolaşin ve Melike Kökkızıl Yönetici Özeti TÜİK tarafından açıklanan Hanehalkı İşgücü Anketi 2012 verilerine

Detaylı

Üretim/İşlemler Yönetimi 4. Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Üretim/İşlemler Yönetimi 4. Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Üretim/İşlemler Yönetimi 4 Verimlilik En genel anlamıyla bir sistem içerisindeki kaynakların ne derece iyi kullanıldığının bir ölçüsüdür. Üretim yönetimi açısından ise daha açık ifadesi ile üretimde harcanan

Detaylı

EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER )

EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER ) EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER ) Genel denge teorisinin sonuçlarının yatırım kararlarında uygulanamamasının iki temel nedeni şunlardır: 1) Genel denge teorisinin tam bölünebilirlik varsayımı her

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015)

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015) TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015) Hane Halkı İşgücü İstatistikleri 2014 te Türkiye de toplam işsizlik %10,1, tarım dışı işsizlik ise %12 olarak gerçekleşti. Genç nüfusta ise işsizlik

Detaylı

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Cahit YILMAZ Kültür Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul c.yilmaz@iku.edu.tr Key words:kredi,büyüme. Özet Banka kredileri ile ekonomik büyüme arasında

Detaylı

BASIN TANITIMI TÜRKİYE DE BÜYÜMENİN KISITLARI: BİR ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI

BASIN TANITIMI TÜRKİYE DE BÜYÜMENİN KISITLARI: BİR ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI BASIN TANITIMI TÜRKİYE DE BÜYÜMENİN KISITLARI: BİR ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI İzak Atiyas Sabancı Üniversitesi ve Rekabet Forumu Ozan Bakış Rekabet Forumu 29 Kasım 2011 Büyüme performansı 2000 li yıllar,

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T + U Saat Kredi AKTS. ECON 606: İleri Makroiktisadi Analiz I. Ön Koşul Dersleri

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T + U Saat Kredi AKTS. ECON 606: İleri Makroiktisadi Analiz I. Ön Koşul Dersleri DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T + U Saat Kredi AKTS İleri Büyüme Teorisi ECON 608 3 3 + 0 3 10 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin Koordinatörü Dersi Verenler Dersin Yardımcıları

Detaylı

TÜRKİYE DE MESLEKİ EĞİTİM

TÜRKİYE DE MESLEKİ EĞİTİM Uzman Melisa KORKMAZ TÜRKİYE DE MESLEKİ EĞİTİM Eğitimde Genel Görünüm Günümüz küresel rekabet ortamında bilgi ve bilgi teknolojileri giderek önem kazanmakta, ülkeler her geçen gün hızla gelişen teknoloji

Detaylı

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi 2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç

Detaylı

Siirt İli İşgücü Piyasasında Nitelikli İşgücü İhtiyacı ve Mesleki Eğitim by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ / SİİRT ÜNİVERSİTESİ

Siirt İli İşgücü Piyasasında Nitelikli İşgücü İhtiyacı ve Mesleki Eğitim by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ / SİİRT  ÜNİVERSİTESİ SİİRT İLİ İŞ GÜCÜ PİYASASINDA NİTELİKLİ İŞGÜCÜ İHTİYACI İNÖNÜ ÜNİRSİTESİ / FIRAT ÜNİRSİTESİ / ARDAHAN ÜNİRSİTESİ / SİİRT ÜNİRSİTESİ SEFA SEZER / İNGİLİZCE ÖĞRETMENİ İÇİNDEKİLER A-) İş Gücü Piyasası B-)

Detaylı

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 PLANLAMAYI GEREKTİREN UNSURLAR Sosyalist model-kurumsal tercihler Piyasa başarısızlığı Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma sorunları 2

Detaylı

İktisadi Büyüme (ECON 409) Ders Detayları

İktisadi Büyüme (ECON 409) Ders Detayları İktisadi Büyüme (ECON 409) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İktisadi Büyüme ECON 409 Her İkisi 3 0 0 0 6 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ

KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ Ricardo, bir ülkenin hiçbir malda mutlak üstünlüğe sahip olmadığı durumlarda da dış ticaret yapmasının, fayda sağlayabileceğini açıklamıştır. Eğer bir ülke her malda mutlak

Detaylı

Akdeniz Üniversitesi

Akdeniz Üniversitesi F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Akdeniz Üniversitesi Büyüme Teorileri Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans ( ) Lisans ( X) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim

Detaylı

ÇALIŞMA EKONOMİSİ II

ÇALIŞMA EKONOMİSİ II ÇALIŞMA EKONOMİSİ II KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ.

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi Aralık 2017 Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017

Detaylı

GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE: İŞLETME KULUÇKASI KAVRAMI 1.1. İŞLETME KULUÇKALARININ TANIMI... 24

GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE: İŞLETME KULUÇKASI KAVRAMI 1.1. İŞLETME KULUÇKALARININ TANIMI... 24 iv İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR... İ ÖZET... İİ ABSTRACT... İİİ İÇİNDEKİLER... İV KISALTMALAR DİZİNİ... X ŞEKİLLER DİZİNİ... Xİ ÇİZELGELER DİZİNİ... Xİİİ GİRİŞ GİRİŞ... 1 ÇALIŞMANIN AMACI... 12 ÇALIŞMANIN

Detaylı

tepav Eğitim ve beceriler üzerine bazı tespitler Ozan Acar Ankara, 12 Mart 2007 economic policy research foundation of turkey

tepav Eğitim ve beceriler üzerine bazı tespitler Ozan Acar Ankara, 12 Mart 2007 economic policy research foundation of turkey tepav economic policy research foundation of turkey Eğitim ve beceriler üzerine bazı tespitler Ozan Acar Ankara, 12 Mart 2007 Eğitim ve beceriler üzerine bazı tespitler Slide 2 Çerçeve Lizbon stratejisi

Detaylı

İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR

İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER Önsöz BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1.İktisat Bilimi 1.2.İktisadi Kavramlar 1.2.1.İhtiyaçlar 1.2.2.Mal ve Hizmetler 1.2.3.Üretim 1.2.4.Fayda, Değer ve Fiyat

Detaylı

Egitim ve Ekonomik Büyüme Arasindaki Iliskileri Çözümleme Yaklasimlari:

Egitim ve Ekonomik Büyüme Arasindaki Iliskileri Çözümleme Yaklasimlari: EGITIMIN EKONOMIK VE SOSYAL KALKINMAYA KATKISI Egitim ve Ekonomik Büyüme Arasindaki Iliskileri Çözümleme Yaklasimlari: 1. Artik Öge Yaklasimi : Büyüme sürecini analiz etme ve egitimin katkisini belirleme

Detaylı

Kalkınma İktisadı (ECON 412) Ders Detayları

Kalkınma İktisadı (ECON 412) Ders Detayları Kalkınma İktisadı (ECON 412) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Kalkınma İktisadı ECON 412 Her İkisi 3 0 0 3 6 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül)

TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül) TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül) HAZIRLAYAN 18.02.2014 Prof. Dr. Halis Yunus ERSÖZ Prof. Dr. Mustafa DELİCAN Doç. Dr. Levent ŞAHİN ÖZET Türkiye genelinde Eylül ayında geçen yılın aynı

Detaylı

KALKINMADA İNSAN SERMAYESİ: İÇ GETİRİ ORANI YAKLAŞIMI VE TÜRKİYE UYGULAMASI (*) Mehtap TUNÇ (**) ÖZET

KALKINMADA İNSAN SERMAYESİ: İÇ GETİRİ ORANI YAKLAŞIMI VE TÜRKİYE UYGULAMASI (*) Mehtap TUNÇ (**) ÖZET D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi Cilt:13, Sayı:I, Yıl:1998, ss.83-16 KALKINMADA İNSAN SERMAYESİ: İÇ GETİRİ ORANI YAKLAŞIMI VE TÜRKİYE UYGULAMASI (*) Mehtap TUNÇ (**) ÖZET Kalkınmada fiziki sermaye birikimindeki

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME Betül BÜYÜKÇIVGIN Yüksek Lisans Tezi

Detaylı

İktisadi Düşünceler Tarihi (ECON 316) Ders Detayları

İktisadi Düşünceler Tarihi (ECON 316) Ders Detayları İktisadi Düşünceler Tarihi (ECON 316) Ders Detayları Ders Adı İktisadi Düşünceler Tarihi Ders Kodu ECON 316 Dönemi Ders Uygulama Saati Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Bahar 4 0 0 4 6 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

İNSANİ GELİŞMEYİ SÜRDÜRMEK:! EĞİTİM VE İŞGÜCÜ PİYASASI GÖSTERGELERİ İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ!

İNSANİ GELİŞMEYİ SÜRDÜRMEK:! EĞİTİM VE İŞGÜCÜ PİYASASI GÖSTERGELERİ İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ! İNSANİ GELİŞMEYİ SÜRDÜRMEK:! EĞİTİM VE İŞGÜCÜ PİYASASI GÖSTERGELERİ İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ!! IŞIL KURNAZ" GAZİ ÜNİVERSİTESİ UNDP 2014 İNSANİ GELİŞME RAPORU# TÜRKİYE TANITIM

Detaylı

Türkiye de işsizler artık daha yaşlı

Türkiye de işsizler artık daha yaşlı Türkiye de işsizler artık daha yaşlı Esen Çağlar, Ozan Acar, Haki Pamuk Mart 2007 2001 krizinden günümüze Türkiye ekonomisinde iki önemli yapı değişikliği birlikte yaşanmıştır. Bir yandan makroekonomik

Detaylı

Araştırma Notu 15/176

Araştırma Notu 15/176 Araştırma Notu 15/176 3 Şubat 2015 57 BİN ÇOCUK HAFTADA 40 SAATTEN UZUN ÇALIŞIYOR Gökçe Uysal, Melike Kökkızıl ** Yönetici Özeti 2012 Çocuk İşgücü Anketi verileri Türkiye'de 292 bin çocuğun hala ekonomik

Detaylı

ULUSAL ÖLÇEKTE GELIŞME STRATEJISINDE TRC 2 BÖLGESI NASIL TANIMLANIYOR?

ULUSAL ÖLÇEKTE GELIŞME STRATEJISINDE TRC 2 BÖLGESI NASIL TANIMLANIYOR? YEREL KALKINMA POLİTİKALARINDA FARKLI PERSPEKTİFLER TRC2 BÖLGESİ ULUSAL ÖLÇEKTE GELIŞME STRATEJISINDE TRC 2 BÖLGESI NASIL TANIMLANIYOR? BÖLGESEL GELIŞME ULUSAL STRATEJISI BGUS Mekansal Gelişme Haritası

Detaylı

DERS ÖĞRETİM PLANI. Dersin Kodu

DERS ÖĞRETİM PLANI. Dersin Kodu Dersin Adı Dersin Kodu DERS ÖĞRETİM PLANI Dersin Türü (Zorunlu, Seçmeli) Dersin Seviyesi (Ön Lisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) Dersin AKTS Kredisi 5 Haftalık Ders Saati 4 Haftalık Uygulama Saati

Detaylı

İktisada Giriş I (ECON 101) Ders Detayları

İktisada Giriş I (ECON 101) Ders Detayları İktisada Giriş I (ECON 101) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İktisada Giriş I ECON 101 Güz 3 0 0 3 8.5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin

Detaylı

Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi

Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Finans Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Özeti Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi Prof.

Detaylı

tepav Nisan2011 N DEĞERLENDİRMENOTU 2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

tepav Nisan2011 N DEĞERLENDİRMENOTU 2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı DEĞERLENDİRMENOTU Nisan2011 N201127 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Ayşegül Dinççağ 1 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri Hasan Çağlayan Dündar 2 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri 2008 Krizinin

Detaylı

DERS ÖĞRETİM PLANI. Teorik Kredisi. Zorunlu Lisans 2 Türkçe

DERS ÖĞRETİM PLANI. Teorik Kredisi. Zorunlu Lisans 2 Türkçe Ders Kodu Türü ISL12 Düzeyi Adı Yarıyıl Sunulduğu Dil Teorik EKONOMİNİN TEMELLERİ II Uygulama Laboratuvar Ulusal Zorunlu Lisans 2 Türkçe 0 0 5 AKTS Bölümü : İşletme Önkoşulları : - İşleniş : Yüz yüze anlatım,

Detaylı

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ 13 1.1.Türkiye Ekonomisine Tarihsel Bakış Açısı ve Nedenleri 14 1.2.Tarım Devriminden Sanayi Devrimine

Detaylı

Önsöz... iii İçindekiler v Tablolar Listesi vii Şekiller Listesi... ix Grafikler Listesi. ix

Önsöz... iii İçindekiler v Tablolar Listesi vii Şekiller Listesi... ix Grafikler Listesi. ix İÇİNDEKİLER Önsöz... iii İçindekiler v Tablolar Listesi vii Şekiller Listesi... ix Grafikler Listesi. ix I.GİRİŞ 1 II. SORUN.7 III. NİÇİN KENT ENSTİTÜLERİ PROJESİ.. 10 IV. TÜRKİYE NİN EĞİTİM HARİTASI.12

Detaylı

Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular

Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular PLATFORM NOTU'15 / P-3 Yayınlanma Tarihi: 05.02.2015 * Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular Cem Başlevent 1 YÖNETİCİ ÖZETİ Son yıllarda yaşanan olumlu gelişmelere rağmen, kayıtdışı

Detaylı

tepav Yeni Milli Eğitim Kanun Tasarısı Bütçesi: Nicelik mi, Nitelik mi? Mart2012 N201217 POLİTİKA NOTU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

tepav Yeni Milli Eğitim Kanun Tasarısı Bütçesi: Nicelik mi, Nitelik mi? Mart2012 N201217 POLİTİKA NOTU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı POLİTİKA NOTU Mart2012 N201217 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Bengisu ÖZENÇ 1 Analist, Ekonomi Etütleri Selin ARSLANHAN MEMİŞ 2 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri Yeni Milli Eğitim Kanun

Detaylı

Politika Notu 09/2 ÇALIŞAN ANNELERİN ÇOCUKLARI DAHA BAŞARILI. Yönetici Özeti

Politika Notu 09/2 ÇALIŞAN ANNELERİN ÇOCUKLARI DAHA BAŞARILI. Yönetici Özeti Politika Notu 09/2 20.03.2009 ÇALIŞAN ANNELERİN ÇOCUKLARI DAHA BAŞARILI Mehmet Alper Dinçer 1 ve Gökçe Uysal Kolaşin 2 Yönetici Özeti OECD, 2000 den beri üç senede bir OECD ülkeleri ve diğer katılımcı

Detaylı

BİLGİ EKONOMİSİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR: BİLGİ YÖNETİŞİMİ ve ÜNİVERSİTE EKONOMİSİ 1

BİLGİ EKONOMİSİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR: BİLGİ YÖNETİŞİMİ ve ÜNİVERSİTE EKONOMİSİ 1 BİLGİ EKONOMİSİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR: BİLGİ YÖNETİŞİMİ ve ÜNİVERSİTE EKONOMİSİ 1 Yard. Doç. Dr. İsmail SEKİ ÇANAKKALE 2013 1 Çalışma yazarın Bilgi Yönetişimi Bağlamında Üniversitelerin Ekonomideki Rolü

Detaylı

İLK 250 BÜYÜK FİRMA NE KADAR KÂR EDİYOR?

İLK 250 BÜYÜK FİRMA NE KADAR KÂR EDİYOR? 64 65 Ferda BESLİ CEO Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık A.Ş. www.besfin.com İÇ VE DIŞ SATIŞLAR 87.221 İLK 250 BÜYÜK FİRMA NE KADAR KÂR EDİYOR? DEĞERLENDİRMELER 6.827 7.672 Her yıl Bursa Ticaret ve

Detaylı

Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ. Geleneksel Türk Müziği

Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ. Geleneksel Türk Müziği GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİYLE AMATÖR OLARAK İLGİLENEN BİREYLERİN ORTAÖĞRETİM DERS SÜREÇLERİNDE YER ALAN GELENEKSEL ÖĞRETİ VE UYGULAMALARI DEĞERLENDİRME DURUMLARI Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ Sanat eğitiminin

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : MAKRO İKTİSAT Ders No : 0350040005 Teorik : 3 Pratik : 0 Kredi : 3 ECTS : 5 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili Öğretim

Detaylı

Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Çalışma Ekonomisi Dersi Çalışma Soruları - 1

Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Çalışma Ekonomisi Dersi Çalışma Soruları - 1 Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Çalışma Ekonomisi Dersi Çalışma Soruları - 1 1. Ünite 1. Basit ekonomik akım tablosunu çiziniz ve kısaca anlatınız. 2. Emek piyasalarının özelliklerini maddeler

Detaylı

DERS BİLGİLERİ ULUSLARARASI İKTİSAT TPB 215 3 2+ 0 2 4

DERS BİLGİLERİ ULUSLARARASI İKTİSAT TPB 215 3 2+ 0 2 4 DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS ULUSLARARASI İKTİSAT TPB 215 3 2+ 0 2 4 Dersin Dili Türkçe Dersin Seviyesi Önlisans Dersin Türü Zorunlu Dersin Koordinatörü Öğretim Görevlisi Serkan

Detaylı

Giriş İktisat Politikası. İktisat Politikası. Bilgin Bari. 28.Eylül.2015

Giriş İktisat Politikası. İktisat Politikası. Bilgin Bari. 28.Eylül.2015 28.Eylül.2015 1 Giriş Temel Kavramlar Politika Etkilerinin Analizi 2 nın Yürütülmesi Tanımlar Giriş Temel Kavramlar Politika Etkilerinin Analizi İktisat kıt kaynakların etkin dağılımı üzerine çalışır.

Detaylı

TÜRKİYE HANGİ SIRADA? İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ NE GÖRE. Dr. Ayşe Betül YAPA. 68 Aralık 2013. Giriş

TÜRKİYE HANGİ SIRADA? İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ NE GÖRE. Dr. Ayşe Betül YAPA. 68 Aralık 2013. Giriş 68 Aralık 2013 TÜRKİYE İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ NE GÖRE HANGİ SIRADA? Dr. Ayşe Betül YAPA Giriş Bir ülkede milli gelir artışının yüksek oluşu o ülkenin gelişmiş bir ülke olarak adlandırılabilmesi için yeterli

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : MAKRO İKTİSADİ ANALİZ Ders No : 0020060027 Teorik : 3 Pratik : 0 Kredi : 3 ECTS : 3 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili

Detaylı

İKTİSADİ BÜYÜME. (Teori, Model ve Türkiye Üzerine Gözlemler) Doç. Dr. Adem ÜZÜMCÜ

İKTİSADİ BÜYÜME. (Teori, Model ve Türkiye Üzerine Gözlemler) Doç. Dr. Adem ÜZÜMCÜ İKTİSADİ BÜYÜME (Teori, Model ve Türkiye Üzerine Gözlemler) Doç. Dr. Adem ÜZÜMCÜ 2 Yayın No : 2766 İşletme-Ekonomi Dizisi : 584 2. Baskı Ekim 2012 İSTANBUL ISBN 978 605-377 788 5 Copyright Bu kitabın bu

Detaylı

T.C. KALKINMA BAKANLIĞI İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ GELİŞMELERİN MAKRO ANALİZİ

T.C. KALKINMA BAKANLIĞI İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ GELİŞMELERİN MAKRO ANALİZİ T.C. KALKINMA BAKANLIĞI İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ GELİŞMELERİN MAKRO ANALİZİ EKONOMİK MODELLER VE STRATEJİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ekonomik ve Stratejik Araştırmalar Dairesi Mayıs 2014 Tem.05 Oca.06 Tem.06

Detaylı

BİT Büyüme Dalgasının Türkiye Ekonomisine Etkileri

BİT Büyüme Dalgasının Türkiye Ekonomisine Etkileri BİT Büyüme Dalgasının Türkiye Ekonomisine Etkileri Mehmet Yörükoğlu TCMB BİT Büyüme Dalgası Nedir? Ekonomik Kalkınmada Teknolojik Dalgalar: Genel Amaçlı Teknolojiler (GAT): 1. Buharlı Motor, (Endüstriyel

Detaylı

Maliye Anabilim Dalı- Tezli Yüksek Lisans (Sak.Üni.Ort) Programı Ders İçerikleri

Maliye Anabilim Dalı- Tezli Yüksek Lisans (Sak.Üni.Ort) Programı Ders İçerikleri Maliye Anabilim Dalı- Tezli Yüksek Lisans (Sak.Üni.Ort) Programı Ders İçerikleri Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri MLY733 1 3 + 0 6 Araştırma yöntemlerindeki farklı anlayışları, yaygın olarak kullanılan

Detaylı

DERS PROFİLİ. Makroekonomi ECO202 Bahar 4 3+0+0 3 6. Yrd. Doç. Dr. Özlem İnanç

DERS PROFİLİ. Makroekonomi ECO202 Bahar 4 3+0+0 3 6. Yrd. Doç. Dr. Özlem İnanç DERS PROFİLİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Kredi AKTS Makroekonomi ECO202 Bahar 4 3+0+0 3 6 Ön Koşul Dersin Dili Ders Tipi Dersin Okutmanı Dersin Asistanı Dersin Amaçları Dersin

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Ağustos 2017 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017 TEMMUZ İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME Yılın İlk 7 Ayında

Detaylı

1. SOSYAL SERMAYE 1. (1) (2) 2. (3). (4) 3. (5) (6) 4.

1. SOSYAL SERMAYE 1. (1) (2) 2. (3). (4) 3. (5) (6) 4. 1. SOSYAL SERMAYE 1. Sosyal sermaye OECD tarafından grup içerisinde ya da gruplar arasında işbirliğini kolaylaştıran anlayışlar, paylaşılan değerler, normlarla birlikte ağlar olarak tanımlanmaktadır (1).

Detaylı

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik Görünümü IMF düzenli olarak hazırladığı Küresel Ekonomi Görünümü

Detaylı

11.10.2015. Faktör Donatımı Teorisi (Heckscher Ohlin) Karşılaştırmalı Üstünlüklere Eleştiri. Heckscher Ohlin Modelinden Çıkartılan Teoremler

11.10.2015. Faktör Donatımı Teorisi (Heckscher Ohlin) Karşılaştırmalı Üstünlüklere Eleştiri. Heckscher Ohlin Modelinden Çıkartılan Teoremler Faktör Donatımı Teorisi (Heckscher hlin) Karşılaştırmalı Üstünlüklere Eleştiri Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi uluslararası emek verimliliğindeki farklılıkların nedeni üzerinde durmamaktadır. Bu açığı

Detaylı

İktisada Giriş (TOUR 122) Ders Detayları

İktisada Giriş (TOUR 122) Ders Detayları İktisada Giriş (TOUR 122) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İktisada Giriş TOUR 122 Güz 4 0 0 4 7 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin Türü

Detaylı

DERS PROFİLİ. İktisadi Düşünce Tarihi ECO419 Güz Yrd. Doç. Dr. Serhat Koloğlugil

DERS PROFİLİ. İktisadi Düşünce Tarihi ECO419 Güz Yrd. Doç. Dr. Serhat Koloğlugil DERS PROFİLİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Kredi AKTS İktisadi Düşünce Tarihi ECO419 Güz 7 3+0+0 3 5 Ön Koşul Yok Dersin Dili Ders Tipi Dersin Okutmanı Dersin Asistanı Dersin

Detaylı

Araştırma Notu 16/195

Araştırma Notu 16/195 Araştırma Notu 16/195 18 Mayıs 2016 HER ÜÇ GENÇTEN BİRİ EĞİTİMİNE DEVAM ETMİYOR Gökçe Uysal *, Melike Kökkızıl ** ve Selin Köksal *** Yönetici Özeti 2013 ve 2014 Hanehalkı İşgücü Anketi verileri kullanılarak

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

Uluslararası İktisat I (IKT 313) Ders Detayları

Uluslararası İktisat I (IKT 313) Ders Detayları Uluslararası İktisat I (IKT 313) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Uluslararası İktisat I IKT 313 Güz 3 0 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

İKTİSADÎ DÜŞÜNCENİN EVRİMİ (Başlangıcından Neoklasiklere) (İktisada Giriş I dersi için yardımcı kısa notlar)

İKTİSADÎ DÜŞÜNCENİN EVRİMİ (Başlangıcından Neoklasiklere) (İktisada Giriş I dersi için yardımcı kısa notlar) İKTİSADÎ DÜŞÜNCENİN EVRİMİ (Başlangıcından Neoklasiklere) (İktisada Giriş I dersi için yardımcı kısa notlar) Merkantilizm: 15. ve 16. yüzyıllardaki coğrafî keşiflerde birlikte Avrupa ülkeleri dünyaya açılmaya

Detaylı

Nüfus ve Kalkınma İlişkisi: Türkiye (TÜİK'in Yeni Nüfus Projeksiyonları Işığında)

Nüfus ve Kalkınma İlişkisi: Türkiye (TÜİK'in Yeni Nüfus Projeksiyonları Işığında) (TÜİK'in Yeni Nüfus Projeksiyonları Işığında) ESAGEV - Ekonomik ve Sosyal Düşünce Araştırma Geliştirme Vakfı www.esagev.org iletisim@esagev.org +90 (312) 750 00 00 Oğuzlar Mh. 1397. Sokak No: 11/1 Balgat,

Detaylı

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu 2009 BS 3204-1. şağıdakilerden hangisi dayanıksız mal veya hizmet grubu içerisinde ~ almaz? iktiso GiRiş 5. Gelirdeki bir artış karşısında talebi azalan mallara ne ad verili r? ) Benzin B) Mum C) Ekmek

Detaylı

TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU

TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU Hazırlayan: Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı Türkiye Düzenli Ekonomi Notu ve Raporun İçeriği Hakkında

Detaylı

AB 2020 Stratejisi ve Türk Eğitim Politikasına Yansımaları

AB 2020 Stratejisi ve Türk Eğitim Politikasına Yansımaları AB 2020 Stratejisi ve Türk Eğitim Politikasına Yansımaları Y. Doç. Dr. Tamer Atabarut Boğaziçi Üniversitesi Yaşamboyu Eğitim Merkezi Müdürü atabarut@boun.edu.tr Avrupa 2020 Stratejisi: Akıllı, Sürdürülebilir

Detaylı

5. İşçi fazlasını, işveren fazlasını ve iş fazlasını şekil yardımıyla gösteriniz.

5. İşçi fazlasını, işveren fazlasını ve iş fazlasını şekil yardımıyla gösteriniz. 1. Emeğin marjinal ürününün formulü nedir? 2. İşçi fazlasının formulü nedir? 3. İşveren fazlasının formulü nedir? 4. İş fazlasının formulü nedir? 5. İşçi fazlasını, işveren fazlasını ve iş fazlasını şekil

Detaylı

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR FDI doğrudan yabancı yatırım, bir ülke borsasında işlem gören şirketlerin hisselerinin bir diğer ülke veya ülkelerin kuruluşları tarafından satın alınmasını ifade eden portföy yatırımları dışında kalan

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

ÜRETİM STRATEJİSİ VE VERİMLİLİK

ÜRETİM STRATEJİSİ VE VERİMLİLİK ÜRETİM STRATEJİSİ VE VERİMLİLİK İŞLETME VE ÜRETİM STRATEJİLERİ. Günümüzde rekabette farklılaşmanın giderek önem kazandığı bir piyasa ortamında işletmeler rakiplerine üstünlük sağlayabilmek için farklı

Detaylı

Daha Yeşil ve Daha Akıllı: Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Çevre ve İklim Değişimi

Daha Yeşil ve Daha Akıllı: Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Çevre ve İklim Değişimi Daha Yeşil ve Daha Akıllı: Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Çevre ve İklim Değişimi Bu sunum Greener and Smarter, ICTs, the Environment and Climate Change başlıklı Eylül 2010 tarihli OECD raporundan uyarlanmıştır.

Detaylı

DR. BEŞİR KOÇ KALKINMA

DR. BEŞİR KOÇ KALKINMA 1 Korunaksız İstihdam-Vulnerable employment (Çalışan Yoksulluğu-Working Poverty) ILO Genel direktörü Juan Somavia nın 1999 yılında ILO gündemine getirdiği ve Türkiye de işverenler tarafından DÜZGÜN İŞ,

Detaylı

KAYNAKLAR Hüseyin, Şahin, Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, 2007.

KAYNAKLAR Hüseyin, Şahin, Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, 2007. Dersin Adı Kodu Yarıyılı T+U Saat Kredisi AKTS Güncel Ekonomik Sorunlar 8 3 + 0 3 6 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Türü Dersi Veren Dersin Amacı Türkçe Seçmeli Teorik bilgilerin, güncel ekonomik

Detaylı

Türkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi

Türkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi Türkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi Zeynep Önder Giriş Türkiye dünyadaki en büyük sigara tüketici ülkelerden biridir. A.B.D. Tarım Bakanlığı verilerine göre, 199-1999 yılları arasında dünyadaki

Detaylı

İktisada Giriş II (ECON 102) Ders Detayları

İktisada Giriş II (ECON 102) Ders Detayları İktisada Giriş II (ECON 102) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İktisada Giriş II ECON 102 Bahar 3 0 0 3 7 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin

Detaylı