İnsan ve Doğa. 1. İnsan yaşamı büyük ölçüde doğal koşullara bağlıdır.

Transkript

1 / / / İnsan ve Doğa 1. İnsan yaşamı büyük ölçüde doğal koşullara bağlıdır. Yaşam koşulları büyük ölçüde doğa koşullarına bağımlıdır. İklim, yerşekilleri, kayaçlar, toprak, su kaynakları gibi doğal koşullar insan yaşamını büyük ölçüde şekillendirir. Ekvatora yakın kesimlerde yerleşmeler yükseklere, kutuplara yakın kesimlerde ise yerleşmeler deniz seviyesine yakın yerlere kurulur. Dünya nın en yüksekte kurulan yerleşmeleri; Bolivya (LaPaz) 3640 m. Kolombiya (Bogato) 3152 m. Ekvador (Quito) 2820 m. Beşeri unsurların doğaya en büyük etkisi su, toprak ve hava kirliliğine neden olarak canlıların yaşam alanını sınırlandırması ve kullanılamaz hâle getirmesidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi insan yaşamı üzerinde doğal koşulların etkisine örnek oluşturmaz? A) Sıcak bölgelerde ince giysilerin kullanılması B) Yer şekillerinin engebeli olduğu bölgelerde tarımda makineleşmenin zor olması ) Sanayileşmenin yoğun olduğu bölgelerde nüfusun artış göstermesi D) Sularda yaşayan bazı canlıların insanların besin kaynaklarını oluşturması E) Akış hızı yüksek olan akarsulardan enerji elde edilmesi 2. Aşağıda belirtilenlerden hangisi doğal unsurlar arasında yer almaz? A) Topraklar B) Akarsular ) Boğazlar D) Barajlar E) Dağ ve vadiler 3. Aşağıdakilerden hangisi beşeri süreçlerin doğal sistemler üzerindeki etkisine örnek oluşturmaz? ÜNİTE 1 İnsan ve oğrafya Barajların kurulması, kanalların açılması, suni adalar oluşturulması, denizlerin doldurularak kara alanlarının genişletilmesi insanın doğaya etkilerine örnektir. Ekvatora yakın bölgelerde ince ve hafif, kutuplara yakın bölgelerde ise kalın kıyafetler tercih edilir. Orta kuşakta dört mevsim koşulları yaşandığı için kıyafet değiştirme ihtiyacı daha fazladır. Yıl boyunca yağış alan, bitki örtüsü orman olan yerlerde evlerin yapı malzemesi ahşap, karasal iklimin görüldüğü bozkır bölgelerinde ise evler daha çok kerpiçten yapılır. A) ler arasında kanallar açılarak ulaşım yollarının kısaltılması B) Engebeli arazilerde tünel ve viyadüklerin yapılması ) lerin doldurularak havaalanı, otel inşa edilmesi D) Doğal bitki örtüsü yok edilerek yerleşme sahası oluşturulması E) Ekvatoral bölgede yerleşmelerin yükseklere kurulması 4. I. Kayaların ufalanarak toprağın oluşması II. Termik santrallerin çevresinde asit yağmurlarının etkili olması III. Fotosenteze bağlı karbonhidratların oluşması Yukarıda verilenlerden hangisi doğal süreçlerle oluşmamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II ) I ve II D) II ve III E) I ve III 1

2 / / / İnsan ve Doğa 5. Adnan: Yaşadığımız yerde kışın kalın kıyafetler giyeriz. Kış mevsiminde kömür tüketimimiz artar. Her yer aylarca karlar altında kalır. Tarımsal faaliyetlerimiz, ulaşım gibi koşullar aksaklık gösterir. Karlı günlerin arttığı zamanlarda eğitimöğretime ara verilir. I II III V IV 8. Aşağıda verilenlerden hangisi doğal unsurların beşeri sistemler üzerindeki etkisine örnek oluşturmaz? A) Akdeniz kırsalında taş evlerin yaygın olması B) Termik santrallerin çevresinde biyotik türlerin azalması ) Ilıman karasal iklim bölgelerinde tahıl tarımının yapılması D) Ekvatoral bölgede yerleşmelerin sınırlı olması E) Orta kuşakta kıyafet değiştirme ihtiyacının fazla olması ÜNİTE 1 İnsan ve oğrafya Buna göre Adnan ve ailesinin yaşadığı yer haritada kaç numarayla gösterilmiştir? A) I B) II ) III D) IV E) V 6. Çok engebeli yerlerde ulaşım zor koşullarda sağlanır. 9. Karadeniz kıyılarında bulutlu gün sayısı fazla, her mevsim yağışlıdır. Buna göre Karadeniz kıyılarında aşağıda verilen faaliyetlerden hangisi olumsuz yönde etkilenmektedir? A) Plaj turizmi B) Ormancılık ) Rafting turizmi D) Fındık tarımı E) Balıkçılık V IV III Buna göre haritada verilen yerlerin hangilerinde ulaşım koşulları gelişmemiştir? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) IV ve V E) I ve V II I 10. I. Tsunami sonucunda sel ve taşkınların oluşması II. Göllerin kurutularak tarımsal araziye çevrilmesi III. Suni yağışların yağdırılması IV. Yağışlı bölgelerde topraktaki tuz ve kireç miktarının az olması Yukarıda verilenlerin hangilerinde insanın doğal çevreye olan etkilerinden söz edilmiştir? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) I ve IV E) I ve III 7. I. Dağların kuzey yamaçlarında kayak tesislerinin kurulması II. Doğudan batıya gidildikçe ulaşım ağının sıklaşması III. Ege ve Güney Marmara da jeotermal tesislerin kurulması IV. Antalya ve kıyı ilçelerinde plaj turizminin erken başlayıp geç sona ermesi Yukarıda verilenlerden hangileri Türkiye nin matematik konumuna bağlı olarak doğanın insan yaşamına etkilerine örnek gösterilemez? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) I ve III E) I ve IV 11. Teknolojik gelişmeler sayesinde son yıllarda insanın doğaya olan etkisi artış göstermiştir. Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek oluşturur? A) Birleşik Arap Emirlikleri nde denizin içerisine doldurma dağ yapılarak yağışların artırılması B) Bolivya Lapaz da yerleşmelerin yaklaşık 4000 metreye kurulması ) Dikson kentinde yerleşmelerin deniz seviyesine yakın olması D) Yaz yağışlarından dolayı ErzurumKars ta büyükbaş mera hayvancılığının sürdürülmesi E) ABD de uçak gövde imal eden tesislerin ülkenin güneybatısına kurulması 2

3 / / / İnsan ve Doğa 12. Türkiye de son yıllarda gelişen teknolojiye bağlı olarak özellikle ulaşım yollarında ve enerji ünitelerinin kurulmasında insanın doğaya olan etkisi giderek artmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye de insanın doğaya olan etkilerine örnek oluşturmaz? A) Ordu ve Giresun da denizin doldurulmasıyla havaalanı inşa edilmesi B) İstanbul Ataköy de denizin doldurulmasıyla mega yat projesinin hayata geçirilmesi ) Çoruh Nehri üzerine Deriner Barajı nın inşa edilmesi D) İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçişlerin sağlanması E) İstanbul un Anadolu ve Avrupa yakalarının suyun altında birleştirilerek Marmaray ın hizmete açılması 13. Yaşam büyük ölçüde doğal koşullara bağlıdır. 15. Kayaçlar ve toprak yaşantımızda önemli bir yere sahiptir. Aşağıdakilerden hangisi kayaç ve toprakların insan yaşamına olan faydaları arasında yer almaz? A) Konut malzemesi B) Yakıt kullanımı ) Tasarım ve sanayi D) Süs eşya yapımı E) Jeotermal enerjinin sağlanması 16. Aşağıdakilerden hangisi engebeli yapıya sahip bölgelerde insan yaşamını etkileyen olumsuz sonuçlar arasında yer almaz? A) Tarım alanlarının dar ve parçalı olması B) Ulaşım koşullarının güçlüğü ) Hidroelektrik santrallerin kurulması D) Yol yapım maliyetlerinin güçlüğü E) Makineli tarımın zor olması ÜNİTE 1 İnsan ve oğrafya II IV I Yukarıdaki haritada gösterilen yerlerin hangisinde yerleşmeler yükseklere kurularak daha rahat yaşama arzusu hedeflenmiştir? A) I B) II ) III D) IV E) V 14. Dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların öncelikle enlemin etkisine bağlı olarak yaşam tarzları birbirinden farklıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ekvatoral bölgede doğanın insan hayatına yansımalarına örnek oluşturmaz? A) Yerleşmelerin yükseklere kurulması B) Saz, kamış, bambu gibi bitkilerin evlerin yapı malzemesinde kullanılması ) Kümes hayvancılığı faaliyetlerinin yoğun olarak yapılması D) İnce ve hafif kıyafetlerin tercih edilmesi E) Ormancılık faaliyetlerinin yaygın olması V III 17. İnsanlar ve diğer canlılar için su, hayati öneme sahiptir. Aşağıdakilerden hangisi beşeri unsurların su kaynaklarına olan etkileri arasında yer almaz? A) Akarsular üzerine barajlar kurulması B) Tarım alanlarının sulanması ) Kütle hareketlerinin engellenmesi D) İçme ve kullanma suyu sağlanması E) Turizm faaliyetlerinin geliştirilmesi 18. I. Sera gazı etkisiyle küresel ısınmaya neden olunması II. Suni yağışların yağdırılması III. lerin doldurularak kara alanlarının genişletilmesi Yukarıda verilenlerden hangileri insanın doğaya olan etkilerine örnek oluşturur? A) Yalnız II B) Yalnız III ) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3

4 / / / İnsanDoğal Sistemler ve oğrafya 1. oğrafya, fiziki ve beşeri olmak üzere iki ana kola ayrılmıştır. Doğayı oluşturan muhteşem dörtlü; Litosfer Atmosfer Biyosfer Buna göre aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafyanın alt dalları arasında yer almaz? A) Klimatoloji B) Jeomorfoloji ) Hidrografya D) Biyocoğrafya E) Tarım coğrafyası ÜNİTE 1 Yaşam Bilimi Biyoloji OĞRAFYA Hidrosfer Fiziki coğrafya Beşeri coğrafya Fiziki coğrafya; Klimatoloji (iklim bilgisi) Jeomorfoloji (yerşekilleri bilimi) Hidrografya (sular dünyası) Biyocoğrafya (canlılar coğrafyası) Matematik coğrafya (Evren, Güneş sistemi, Dünya) Klimatoloji, çalışmalarında meteorolojinin verilerinden faydalanır. Jeomorfoloji, çalışmalarında jeoloji, jeofizik, astronomi bilimlerinden yararlanır. Hidrocoğrafya, çalışmalarında oseonografya (okyanus) limnoloji (göl) ve potamoloji (akarsular) gibi bilimlerden faydalanır. 2. I. Nedensellik II. İlgi III. Dağılış Yukarıda verilenlerden hangileri coğrafya biliminin prensipleri arasında yer alır? A) Yalnız I B) I ve III ) II ve III 3. I. Jeoloji II. Limnoloji III. Pedoloji IV. Potamoloji D) I ve II E) I, II ve III Yukarıda verilenlerden hangileri Litosferin yararlandığı bilim dalları arasında yer alır? A) I ve II B) II ve III ) I ve III D) I ve IV E) II ve IV Biyocoğrafya, canlı küreyi oluşturan canlı topluluklarını inceler. Botanik (bitki bilimi) ve zooloji (hayvan bilimi) alanlarından yararlanır. Matematik coğrafya; Uzaktan algılama Hava fotoğrafları Kartografya oğrafi istatistik olmak üzere dörde ayrılır. 4. Aşağıdakilerden hangisi coğrafya öğrenmenin amaçları arasında yer almaz? A) Çevre bilincinin geliştirilmesini sağlar. B) Ülkelerin ve dünyanın tanınmasına neden olur. ) anlıların geçmişten bugüne geçirdikleri değişimin analizini sağlar. D) Savaşlarda arazi ve atmosfer koşullarının iyi bilinmesini sağlar. E) Kalkınma planlarının gerçekçi ve yararlı olmasını sağlar. 4

5 / / / İnsanDoğal Sistemler ve oğrafya 5. Hava Küre (Atmosfer) içerdiği gazlar ve içerisinde meydana gelen olaylardan dolayı canlılara yaşam alanı oluşturur. Aşağıdakilerden hangisi Hava Kürede meydana gelen olaylar arasında yer almaz? A) Rüzgarların farklı yönlere sapması B) Volkanik faaliyetler ) Sıcaklıkların artış göstermesi D) Konveksiyonel yağışların görülmesi E) Nemin az olduğu yerlerde ısı kaybının fazla olması 6. Dünyanın kabuklaşmış ve tamamen katılaşmış dış yüzeyidir. Kalınlığı yaklaşık 70 km. derinliğe ulaşır. Dağ, plato, ova, toprak ve taşlar bu ortamın temel unsurlarıdır. Yukarıda bazı özellikleri verilen doğal ortam aşağıdakilerden hangisidir? A) Biyosfer B) Atmosfer ) Geosfer D) Litosfer E) Hidrosfer 9. Deprem jeolojik kökenli doğal olaydır. (I) Depremlerin afet boyutuna ulaşmasında daha çok beşeri faktörler etkili olmaktadır. (II) Dünya da en çok tektonik depremler ateş çemberi adı verilen pasifik kuşağında gerçekleşmektedir. (III) Depremselliğin yoğun olduğu yerlerde sıcak su kaynakları da zengindir. (IV) Türkiye de horst ve grabenlerin bulunduğu sahalarda depremsellik artış gösterir. (V) Buna göre yukarıda verilen ifadelerin hangilerinde coğrafyanın dağılış prensibinden yararlanılmıştır? A) I ve II B) II ve III ) III ve V D) I ve IV E) IV ve V 10. Evreni, Güneş sistemini ve Dünya yı bütünsel olarak ele alan coğrafya bilimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Matematiksel coğrafya B) Hidrocoğrafya ) Biyocoğrafya D) Klimatoloji E) Beşeri coğrafya ÜNİTE 1 Yaşam Bilimi Biyoloji 7. I. Kıta oluşumu hareketlerinin incelenmesi II. Kuraklığa neden olan etkenlerin belirlenmesi III. Nüfusun dağılışını etkileyen doğal faktörlerin belirlenmesi IV. İnsan ve hayvan davranışlarının incelenmesi Yukarıda verilenlerden hangileri coğrafyanın inceleme alanına girmez? A) Yalnız IV B) I ve II ) II ve III D) III ve IV E) I ve IV 8. I. Genç oluşumlu arazilerde deprem riskinin yüksek olması II. Kalker kayacının yaygın olduğu arazilerde lapya, dolin, uvala gibi yerşekillerine rastlanması III. Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz ve Menteşe Yöresi nin Türkiye nin en çok yağış alan bölgeleri arasında yer alması Yukarıda belirtilenlerden hangileri coğrafyanın nedensellik prensibine bağlı olarak açıklanamaz? A) Yalnız II B) Yalnız III ) I ve II D) II ve III E) I ve III 11. Aşağıda verilen olayların hangisinde nedensonuç ilişkisi doğru belirtilmemiştir? A) Kuraklığın yaşandığı bölgelerde tarımsal verimin azalması B) Çayır sahalarında büyükbaş mera hayvancılığının sürdürülmesi ) Yoğun nüfuslu bölgelerde doğal kaynakların hızla tükenmesi D) Tüketici nüfusun fazla olduğu bölgelerde kümes hayvancılığının gelişme göstermesi E) Yaz sıcaklığı fazla olan bölgelerde seracılık faaliyetlerinin gelişme göstermesi 12. Aşağıdakilerden hangisi hidrosferin inceleme alanına girmez? A) lerde oluşan dalga hareketleri B) Okyanuslarda oluşan gelgit genliği ) Akarsu rejimleri D) Göl sularının kimyasal özellikleri E) Yağış oluşum biçimleri 5

6 / / / İnsanDoğal Sistemler ve oğrafya 13. Biyocoğrafya, canlı küreyi oluşturan tüm canlı topluluklarını inceler. Aşağıdakilerden hangisi biyocoğrafyanın yararlandığı bilim dallarından birisi değildir? A) Botanik B) Zooloji ) Biyoloji D) Tıp E) Litoloji 16. Aşağıdakilerden hangisi beşeri coğrafyanın ilgilendiği konulardan birisi değildir? A) Rüzgârların oluşturduğu aşındırma şekilleri B) Dünya da fizyolojik nüfus yoğunluğunun fazla olduğu bölgeler ) Gelişmiş ve gelişmekte olan bölgelerin sınıflandırılması D) Tarım işleme metotlarının tespit edilmesi E) Sanayileşen bölgelerde göçlerin mekânsal etkileri ÜNİTE 1 Yaşam Bilimi Biyoloji 14. Matematiksel coğrafya çeşitli ölçümler yaparak elde ettiği verileri sayısal yönden değerlendirerek gök cisimlerinin biçimlerini, yapı ve düzenlerini ortaya koyar. Uzaktan algılama MATEMATİK OĞRAFYA Hava fotoğrafları? oğrafi istatistik Buna göre yukarıda verilen kavram haritasında? ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Zooloji B) Meteoroloji ) Jeofizik D) Kartografya E) Oseonografya 15. Aşağıdaki haritada Türkiye deki fay hatları ve deprem bölgeleri gösterilmiştir. 17. Aşağıda verilen beşeri faaliyetlerin hangisinde atmosferin etkisinden söz edilemez? A) Her mevsim yağışlı bölgelerde çay tarımının yapılması B) Türkiye nin batı bölgelerinde rüzgâr santrallerinin (RES) kurulması ) Tatlı su göllerinde balıkçılık yapılması D) Yaz sıcaklığının yüksek olduğu kıyılarda plaj turizminin etkili olması E) Doğu Karadeniz de heyelanların daha çok ilkbahar mevsiminde gerçekleşmesi 18. I. Siyasi coğrafya II. Sanayi coğrafyası III. Hidrocoğrafya IV. Jeomorfoloji V. Yerleşme coğrafyası Yukarıda verilenlerden hangileri beşeri coğrafyanın kapsamında yer almaz? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) IV ve V E) I ve IV Buna göre haritada coğrafyanın hangi ilkesel özelliğinden fayda sağlanmıştır? A) Nedensonuç B) Karşılıklı ilgi ) Araştırma D) Dağılış E) Bağlantı kurma 6

7 / / / Haritalar Bir çizimin harita olabilmesi için; Ölçek (küçültme oranı) Kuş bakışı görünüm Bir düzlem üzerine aktarma gereklidir. Harita elemanları; Başlık (kullanım amacı) Ölçek (küçültme oranı) Lejant (harita işaretleri) oğrafi koordinatlar (enlemboylam) Yön oku ( K) Çerçeve Harita uzunluğu Ö l ç e k = Gerçek uzunluk Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Ölçekler ikiye ayrılır: Kesir ölçek Çizgi ölçek 1. I. Küçültme oranına sahip olma II. Yerşekillerini gösterme III. Kuş bakışı olarak çizilme IV. Düzlem üzerine aktarma V. Profil çıkartılması Yukarıda verilenlerden hangileri bir çizimin harita olabilmesi için gerekli koşullar arasında yer almaz? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) IV ve V E) II ve V 2. İç Anadolu Bölgesine ait haritanın ölçeği küçültüldüğünde; I. Bozulma oranı II. Ölçeğin paydası III. Haritada kapladığı alan yukarıda verilenlerin hangilerinde artış gözlemlenmez? A) Yalnız I B) Yalnız III ) I ve II D) II ve III E) I ve III Kesir ölçeklerde pay sabit olarak 1 dir. Paydadaki değer büyürse ölçek küçülür. Paydadaki değer küçülürse ölçek büyür. Bir haritada öncelikle belirlenmesi gereken haritanın başlığıdır. Mekansal veriler haritaya aktarılırken belirli semboller kullanılır; Çizgi Alan Nokta 3. Büyük ölçekli haritaların ölçeği 1/ ile 1/ arasındadır. Vadi, sırt, tepe ya da köprü, çeşme, tünel gibi ayrıntılar bu tür haritalarda kolayca gösterilir. Buna göre aşağıda verilen çizgi ölçeklerden hangisi büyük ölçekli haritalar arasında yer almaktadır? (Çentikler arası 1 cm dir.) A) km B) km ) km D) km E) km 7

8 / / / Haritalar 4. Aşağıda çizgi ölçekli verilen fiziki haritalardan hangisinde izohips aralık değeri (eküdistans) 1/ ölçeğine göre daha fazladır? A) km 5 cm B) km 7. Düzlem üzerine çizilen haritalarda hatanın en az olması için geliştirilen harita çizim metodlarına projeksiyon adı verilir. Buna göre, silindirik ve düzlem projeksiyonun kullanıldığı haritalarda sırasıyla aşağıda verilen ülkelerin hangileri daha az hatayla gösterilmiştir? 10 cm ) km 2 cm D) km 25 cm E) km 5. I. Yön oku 20 cm II. oğrafi koordinatlar III. Ölçek Yukarıda verilenlerden hangileri haritanın elemanları arasında yer alır? A) Endonezya Norveç B) Norveç Türkiye ) Endonezya Brezilya D) Brezilya Türkiye E) Türkiye Norveç 8. Haritalarda ölçek paydası küçüldükçe; I. Küçültme oranı II. Bozulma oranı III. Haritada gösterilen alan yukarıda verilenlerden hangilerinde azalma görülmesi beklenir? A) Yalnız II B) Yalnız III ) I ve II D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) Yalnız III ) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 9. I Türkiye II Kayseri 6. BS adı verilen oğrafi Bilgi Sistemi mekansal verilerin toplanması, depo edilerek analizinin sağlanması ve görüntülenmesine dayalı bir sistemdir. Aşağıdakilerden hangisi oğrafi Bilgi Sistemlerinin özellikleri arasında yer almaz? A) oğrafi verilerin bilgisayar ortamında analiz edilmesine dayanmaktadır. B) BS nin en önemli özelliği araştırma, plan yapma ve karar sürecini kısaltmasıdır. ) Kuruluşlar arasında bilgi paylaşımının sağlanması, istenilen verileri kısa sürede, doğru biçimde üretir. D) BS nin kullanılabileceği alanlar kısıtlıdır. BS, yalnızca çevre yönetimi, ulaşım planlaması sahalarında etkilidir. E) Farklı özelliklere sahip haritaların çizilebilmesi ve birden çok özelliği gösteren haritaların ortak değerlendirilebilmesini sağlar. Öğretmen, sınıfta öğrencilerine tepe gözden iki farklı haritayı yansıtmıştır. Öğrencilerden bazıları haritalarla ilgili yorumlar yapmışlardır. Sıtkı: II. haritada yüzölçümü daha dar olduğundan büyük ölçek kullanılmıştır. Akın: I. haritada gösterilen gerçek alan daha fazla olduğu için bozulma oranı daha fazladır. Yaşar: I. haritada Kayseri nin haritada kapladığı alan daha azdır. Evren: II. haritada ölçeğin paydasındaki değer daha büyük olduğu için ayrıntı gücü daha fazladır. Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği bilgiler öğretmenleri tarafından doğru kabul edilmemiştir? A) Yalnız Evren B) Sıtkı ve Akın ) Yaşar ve Evren D) Sıtkı ve Evren E) Yaşar ve Akın 8

9 / / / Haritalar 10. I km II m III dam 13. 1/ / Yukarıda ölçekleri verilen Avrupa fiziki haritalarının aşağıdaki özelliklerinden hangisi benzerlik gösterir? 11. IV km V hm Yukarıda çizgi ölçekleri verilen haritalardan hangilerinin ayrıntıyı gösterme gücü birbirine daha yakındır? (Çentikler arası 1 cm dir.) A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) IV ve V E) I ve V Bozulma oranı... x... İzohipsler arasındaki yükselti farkı... z... KÜÇÜK ÖLÇEK Küçültme oranı... y... Ayrıntı gücü... k... Yukarıdaki kavram haritasında x, y, z, k ile boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir? A) artar, artar, azalır, azalır B) artar, artar, artar, azalır ) azalır, artar, azalır, artar D) azalır, azalır, azalır, artar E) artar, azalır, azalır, azalır A) Ayrıntıyı gösterme düzeyleri B) Kağıtta kapladıkları alanlar ) Platoların yükselti değerleri D) Hata payları E) Küçültme oranları 14. İzohipslerle gösterilen topografya haritalarında izohipsler arasındaki yükselti farkı ölçeğe göre farklılaşır. Buna göre aşağıda verilen izohips haritalarından hangisinde küçültme oranı daha az, ayrıntıyı gösterme gücü daha yüksektir? A) B) ) 20 m 60 m E) 60 m 180 m 100 m D) 40 m 90 m 300 m 120 m 270 m 12. 1/ ölçeğe sahip bir Türkiye fiziki haritasından yararlanarak; I. Alan ve uzaklık hesaplama II. Profil çıkarma III. İl sınırlarını belirleme IV. Yükselti bulma yukarıda verilenlerden hangisi belirlenemez? A) Yalnız I B) Yalnız III ) I ve II D) II ve IV E) III ve IV 9

10 / / / oğrafi Koordinatlar 1. Bir kutuptan başlayıp diğer kutupta sona erdiği kabul edilen yarım çemberlere meridyen adı verilir. Boylam etkisi yerel saat hesaplamalarında dikkate alınır. Ardışık iki meridyen arasındaki uzaklık, ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır. Ancak 4 dakikalık zaman farkı değişmez. Bunun nedeni, çizgisel hızın kutuplara gidildikçe azalmasıdır. Aynı boylam üzerinde bulunan merkezlerin yerel saatleri aynıdır. Aynı boylamda bulunan merkezlerde güneşin aynı anda doğup aynı anda batabilmesi için eksen eğikliğinin olmaması veya ekinoks tarihlerinin yaşanması gerekir. Ardışık tüm paraleller arasında 111 km, ardışık iki meridyen arasında ise yalnızca ekvatorda 111 km uzaklık vardır. Meridyenler ve paraleller 1º aralıklarla çizilmişlerdir. Başlangıç meridyeni boylamı İngiltereLondra da bulunan Grinwich kasabasından geçer. Başlangıç paraleli ise enlemi ekvator çizgisidir. Enlem, bir yerin Ekvator a açı cinsinden uzaklığıdır. Boylam, bir yerin başlangıç meridyenine açı cinsinden uzaklığıdır. Aynı boylamda bulunan merkezlerin tarih değiştirme çizgisine olan uzaklıkları ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi meridyenlerin özellikleri arasında yer almaz? A) Meridyenler kutup noktalarında birleştikleri için uzunlukları aynıdır. B) İki meridyen arasındaki uzaklık kutuplara gidildikçe azalır. ) Birbirini takip eden meridyenler arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır. D) İki meridyen arasındaki uzaklık Ekvator da 111 km dir. E) Aynı meridyen yayı üzerinde bulunan merkezlerde yıl boyunca güneş aynı anda doğar ve batar. 2. Ekvatora paralel olan birer derece aralıklarla geçtiği kabul edilen çemberlere paralel adı verilir. Arif: Doğubatı doğrultusunda uzanırlar, boyları birbirine eşittir. engiz: Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe ardışık iki paralel arasındaki uzaklık değişmez. Aslı: 9 paralelleri nokta halindedir. 90 kuzeyde, 90 güneyde toplam 180 paralel yayı bulunur. Mehtap: Ardışık iki paralel arasında 111 km uzaklık bulunur. Buna göre paralellerle ilgili yukarıda belirtilen kişilerden hangilerinin verdiği bilgiler doğru değildir? A) Yalnız Arif B) Yalnız ve engiz ) engiz ve Aslı D) Aslı ve Mehtap E) Arif ve Mehtap 3. Aşağıda iki farklı merkezin dünya üzerinde bulunduğu koordinatlar enlem ve boylam değerleriyle verilmiştir. K merkezi: T merkezi: 39º 53ʹ 11ʹ kuzey 32º 51ʹ 22ʹ doğu 48º 21ʹ 12ʹ kuzey 62º 20ʹ 26ʹ doğu Buna göre, K merkezi T ye göre hangi yönde bulunmaktadır? A) Kuzeydoğu B) Kuzeybatı ) Güneybatı D) Güneydoğu E) Doğu 10

11 / / / oğrafi Koordinatlar 4. Aşağıdaki koordinat sisteminde bazı merkezler belirtilmiştir. 6. Aşağıdaki koordinat sisteminde bazı yerler numaralarla gösterilmiştir. 4 64º 88º A D R 42º? 36º Yukarıda verilen koordinat sisteminde AR arası kuşuçuşu uzaklık 2664 km olduğuna göre, RD arası kuşuçuşu uzaklık aşağıdakilerden hangisidir? A) 4662 km B) 3996 km ) 4884 km D) 9768 km E) 666 km 3 15º 15º 3 I II III IV 3 V 15º 15º 3 Buna göre, koordinat sisteminde verilen merkezlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I ile V. merkezler arasında dört saatlik zaman farkı vardır. B) III. merkez başlangıç meridyeni üzerinde yer alır ve I. merkezden yerel saati daha ileridir. ) I. merkez ( 2 GMT) V. merkez (+2 GMT) uluslararası saat dilimlerinde yer alır. D) I ve II nin kuzeyi ile güneyi arasında 1665 km kuşuçuşu uzaklık bulunur. E) IV. merkezin antimeridyeni II. merkezdir. F) 5. Aşağıda 23 Eylül tarihinde Ekvator üzerinde bulunan iki farklı merkeze ait Güneş in aynı andaki konumları gösterilmiştir. Batı 45º I Doğu Batı II Doğu Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) I. merkezin yerel saati daha ileridir. B) II. merkezde yataya dik duran cismin gölgesi oluşmamıştır. ) Merkezler arasında üç saatlik zaman farkı bulunur. D) II. merkez daha doğuda yer alır. E) I. merkezde güneş daha erken doğmuştur. 7. Kutup noktalarına eşit uzaklıktan geçtiği kabul edilen ve Dünya yı iki eşit parçaya böldüğü düşünülen çembere ekvator denir. Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca eşittir. Yıl boyunca aynı mevsim koşulları etkilidir. En uzun paralel çizgisidir. Yıl boyunca güneş ışınlarını dik açıyla alır. Başlangıç paraleli olarak adlandırılır. Ekvatorla ilgili yukarıda verilen bilgilerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 ) 3 D) 4 E) 5 8. İki farklı merkez arasında 3885 km kuşuçuşu uzaklık vardır. Merkezlerden birisi, 45º kuzey paralelinde olduğuna göre, daha güneyde bulunan merkezin paraleli aşağıdakilerden hangisidir? A) 15º Güney B) 45º Güney ) 15º Kuzey D) 1 Kuzey E) 35º Güney 11

12 / / / oğrafi Koordinatlar 9. Tarih değiştirme çizgisi (18 meridyeni) büyük Okyanustan geçerken bazı yerlerde girinti ve çıkıntı oluşturur doğu meridyeninde yer alan Antalya kentinde yerel saat 22:30 günlerden ise Çarşamba dır. Buna göre 12 doğu meridyeninde yer alan UlanBator kentinde yerel saat ve gün aşağıdakilerden hangisidir? A) 16:30 Perşembe B) 6:00 Perşembe ) 18:30 Çarşamba D) 4:30 Perşembe E) 6:30 Çarşamba Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Ülkede yerel saat birlikteliğini sağlamak amacıyla siyasi sınırların dikkate alınması B) Meridyenler arasındaki mesafenin kutuplara gidildikçe daralması ) Kutuplarda paralellerin nokta halini alması D) Bazı ülkelerin doğubatı doğrultusunda geniş yer kaplaması E) Meridyenlerin bir kutuptan diğer kutba doğru uzanması 10. Doğusuyla batısı arasında meridyen farkı fazla olan ülkeler, aynı anda birden fazla saat diliminin ayarını kullanır. Aşağıdaki ülkelerden hangisi bu duruma örnek gösterilemez? A) Kanada B) İtalya ) Brezilya D) Avustralya E) Rusya 13. Türkiye 26º 45º doğu meridyenleri arasında yer alır. Buna göre, Türkiye nin en doğusunda yerel saat gölge boyunun en kısa olduğu anı göstermekte iken aynı anda 20 batı meridyeninde yer alan İzlanda Reyjkavık ta yerel saat kaçtır? A) 12:00 B) 7:40 ) 9:20 D) 18: 40 E) 16: Aşağıda ekvator üzerinde bulunan iki merkez gösterilmiştir. 3 BM? A 6660 km B 11. Doğuya gidildiğinde başlangıç meridyenine, kuzeye gidildiğinde ise başlangıç paraleline yaklaşılmaktadır. Buna göre bu kişinin bulunduğu konum aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gösterilmiştir? A) B) ) D) A ve B merkezleri arasında 6660 km kuşuçuşu uzaklık bulunmaktadır. A merkezi 3 BM üzerinde yer almakta ve yerel saati 8:40 ı göstermektedir. Buna göre B merkezinin sırasıyla boylam derecesi, yerel saati ve uluslararası saat dilimi aşağıdakilerden hangisidir? A) 6 doğu 12:40 4. saat dilimi B) 15º batı 6: saat dilimi ) 3 doğu 12:40 2. saat dilimi D) 6 batı 4: saat dilimi E) 3 doğu 4:40 2. saat dilimi E) 12

13 / / / Harita Üzerinde Çalışmalar ve Yerşekillerinin Haritaya Aktarılması 1. Yerşekillerinin haritaya aktarılması konusunda söz alan bazı öğrenciler, konuyla ilgili bildiklerini öğretmenlerine aktarmışlardır. Haritalardan yararlanarak uzunluk hesaplama: HU Ölçek = GU ÖP Harita uzunluğu Gerçek uzunluk Gerçek uzunluk Harita uzunluğu = Ölçek paydası Gerçek uzunluk = Harita uzunluğu x Ölçek paydası Haritalarda, herhangi bir yerin gerçek uzunluğu, gerçek alanı, yükseltisi ve coğrafi koordinatları değişiklik göstermez. Yüzey şekillerinin haritaya aktarılması; Eş yükselti (izohips) yöntemi Tarama yöntemi Gölgelendirme yöntemi Kabartma yöntemi Renklendirme yöntemi Yer şekillerini gerçeğe en yakın gösteren yöntem kabartma yöntemidir. Renklendirme yönteminde yer şekilleri yükselti basamaklarına göre renklendirilerek gösterilir ve üzeri m m m m 0200m Merve: seviyesinden itibaren aynı yüksekliğe sahip olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips adı verilir. Tolga: Tarama yönteminde eğimi fazla olan yamaçlar kısa, kalın ve sık çizgilerle gösterilir. Büke: Gölgelendirme yöntemi daha çok fiziki haritalarda arazinin daha belirgin gösterilmesi için kullanılır. Kansu: Yerşekillerini gerçeğe en yakın gösteren eş yükselti eğrileri yöntemidir. Elvan: Kabartma yönteminde yatay ölçeğin yanı sıra yükseltilerin küçültme oranını gösteren dikey ölçek de kullanılmaktadır. Buna göre hangi öğrencilerin verdiği bilgiler öğretmenleri tarafından doğru kabul edilmemiştir? A) Yalnız Kansu B) Merve ve Büke ) Tolga ve Kansu D) Merve ve Elvan E) Büke ve Tolga 2. Türkiye fiziki haritasında yeşil rengin en fazla kullanıldığı bölgeyi Karadeniz olarak iddia eden bir kimse buna yanıt olarak Karadeniz de orman varlığının fazla olduğunu belirtmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu durumla ilgili söylenebilir? A) İfade doğrudur. Türkiye de yaklaşık %27 oranında orman olan bölge Karadeniz dir. B) İfade hatalıdır. Karadeniz bölgesinde daha çok sarı tonları hakimdir. ) İfade hatalıdır. Türkiye de yeşil rengin en fazla kullanıldığı bölge Akdeniz dir. D) İfade doğrudur. Ancak Karadeniz de yeşil rengin fazla olması dağlık sahanın az olmasından kaynaklanır. E) İfade hatalıdır. Renklere bakarak yalnızca o yerin yüksekliğini saptarız. 13

14 / / / Harita Üzerinde Çalışmalar ve Yerşekillerinin Haritaya Aktarılması 3. Dağlık ve engebeli bölgelerde gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark fazladır. I V 7. 1/ ölçekle çizilen bir haritada 3 cm ile gösterilen iki kent arasındaki karayolu diğer haritada 10 cm ile gösterilmiştir. Buna göre ikinci haritanın ölçeği aşağıdakilerden hangisidir? III II IV A) 1/ B) 1/ ) 1/ D) 1/ E) 1/ Buna göre, yukarıda taralı gösterilen bölgelerin hangilerinde izdüşüm alanla gerçek alan arasındaki fark daha fazladır? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) IV ve V E) III ve V 4. Aşağıdaki koordinat sisteminde gösterilen K merkezinde yerel saat 16:48 iken L merkezinde 19:52 dir. K L cm km Gerçek uzunluğu 200 km olan A B kentleri arası yukarıda verilen çizik ölçekle çizilen bir haritada kaç cm ile gösterilir? A) 10 B) 20 ) 30 D) 40 E) L K K ve L merkezleri arasındaki uzaklık 10 cm ise çizimi yapılacak yerin haritasına ait ölçek aşağıdakilerden hangisidir? A) 1/ B) 1/ ) 1/ D) 1/ E) 1/ Yukarıda verilen izohips haritasında K ve L merkezleri arasındaki eğim %10, yatay uzaklık ise 4 km dir. Buna göre, izohipsler kaçar metre aralıklarla çizilmiştir? A) 50 B) 100 ) 150 D) 200 E) km Gerçekte 2000 km 2 olan bir yer yukarıda verilen çizik ölçekle hazırlanan bir haritada kaç cm 2 yer kaplar? (Çentikler arası 1 cm) A) 5 B) 10 ) 15 D) 20 E) Gerçek alanı 16 km 2 olan bir ada harita üzerinde 4 cm 2 ile gösterilmiştir. Aynı harita üzerinde 8 cm 2 ile gösterilen farklı bir arazinin alanı kaç km 2 dir? A) 16 B) 32 ) 36 D) 64 E) Gerçekte 200 km olan TU merkezleri arasındaki uzaklık, haritada 4 cm ile gösterilmiştir. Buna göre haritanın ölçeği aşağıdakilerden hangisidir? (Çizik ölçeklerin boyu 4 cm dir.) A) km B) km ) km D) km 0 E) km 14

15 / / / Harita Üzerinde Çalışmalar ve Yerşekillerinin Haritaya Aktarılması 11. S ve A kentleri arasındaki uzaklık 20 km dir. Bu kentler arasında 1000 metre yükselti farkı bulunduğuna göre S ve A kentleri arasındaki eğim % de kaçtır? A) 2 B) 4 ) 5 D) 10 E) Zonguldak ile İstanbul arasında 240 km kuşuçuşu uzaklık bulunmaktadır. Bu uzaklık 1/ ölçekle hazırlanmış bir haritada kaç cm ile gösterilir? A) 24 B) 48 ) 50 D) 42 E) ? km Yukarıda verilen çizgi ölçeğin uzunluğu 12 cm, kesir ölçek değeri ise 1/ olduğuna göre, (?) ile boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) 120 B) 96 ) 72 D) 48 E) ölçekle çizilen Türkiye fiziki haritasıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Paydasındaki değer iki kat büyürse hata payı artış gösterir. B) Harita uzunluğu 1 cm olan bir yer gerçekte 40 km yi göstermektedir / ölçekli bir haritada 4 cm 2 olarak gösterilen bir göl, başka bir haritada 1 cm 2 olarak gösterilmiştir. Buna göre, ikinci haritanın ölçeği aşağıdakilerden hangisidir? A) 1/ B) 1/ ) 1/ D) 1/ E) 1/ Türkiye fiziki haritasında Çukurova, Bafra, Balat ovalarının aynı renkle gösterilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Ekvatora olan uzaklıklarının benzer olması B) Bitki örtülerinin benzerlik göstermesi ) Yükseltilerinin benzer olması D) Ekonomik fonksiyonlarının benzer olması E) Aynı coğrafi bölgede bulunmaları ) cm km ile gösterilen çizik ölçeğe sahiptir. D) Ayrıntı gücü yüksek olan büyük ölçekli haritadır. E) Harita alanı 2 cm 2 olan bir arazi gerçekte km 2 yer kaplar. 14. Aşağıda beş ayrı haritaya ait ölçekler ve bu haritalarda bulunan akarsuların uzunlukları verilmiştir. Merkez Ölçek Harita uzunluğu I 1/ II 1/ III 1/ IV 1/ V 1/ Buna göre hangi haritada bulunan akarsuyun uzunluğu gerçekte daha fazladır? A) I B) II ) III D) IV E) V 15

16 / / / İzohipsler İzohips veya eş yükselti eğrileri yöntemi, yer şekillerini göstermek için yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Bu tür haritalara topografya haritaları denir. İzohipslerde eğriler eğimin fazla olduğu yerlerde sıklaşır, eğimin az olduğu yerlerde seyrektir. X Eğim fazla Eğim az Yalnızca fiziki ve topografya haritalarından; eğim belirlenir. profil çıkartılır. yükselti hesaplanır. Doruk Boyun Y 1. Eş yükselti eğrileri yani izohipsler yer şekillerini göstermek için yaygın olarak kullanılan yöntemdir. İzohips eğrilerinin özellikleriyle ilgili aşağıda belirtilenlerden hangisi doğru değildir? A) Eğimin fazla olduğu yerlerde izohipsler sık çizilir. B) Kapalı çanaklar içe doğru çizilen oklarla gösterilir. ) İzohipsler birbirini kesmezler. D) İki eğri arasındaki yükselti farkı haritanın her yerinde aynıdır. E) Eğrilerin nokta halini aldığı yerler dik yamaçları ya da falezleri gösterir. 2. Aşağıda bir yöreye ait izohips şekli gösterilmiştir. Yüzey şeklinin vadi veya sırt olduğunu tespit etmemiz için aşağıda verilenlerden hangisinin bilinmesi yeterlidir? A) Profil çıkarılırken izlenen doğrultunun bilinmesi B) ) sivri uçlar izlendiğinde yükseltinin artıyor veya azalıyor olması ) Eğimin arttığı ve azaldığı yerlerin bilinmesi D) İki eğri arasındaki yükseklik farkının aynı olması E) İzohips eğrilerinin birbirine eşit uzaklıkta uzanıyor veya uzanmıyor olması 3. Aşağıdaki topografya haritasında izohipsler 40 m aralıklarla çizilmiştir. Delta Haliç X Tepe Yamaç Buna göre, haritada işaretli merkezlerin yükseltileri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Y Z Falez (Yalıyar) Kıyı çizgisi 0 m X Y Z A) B) ) D) E)

17 / / / İzohipsler 4. T G L B Z 7. Aşağıda bir yöreye ait izohips haritası gösterilmiştir. S T K 1200 m 1300 m V A K Yukarıdaki topografya haritasında verilen doğrultuların hangisinde çizilen profilde yükselti farkı daha azdır? A) GU B) TK ) LS D) AB E) VZ 5. lerde, kıyıdan 200 metre derinliklere kadar olan sahalara şelf alanı denir. Şelf alanı geniş sahalarda dalga ve akarsuların biriktirme şekilleri yaygındır. II S U III M km Buna göre, haritadaki bilgilerden faydalanılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) TS doğrultusundaki yükselti farkı B) Akarsuyun kuşuçuşu uzunluğu ) Yörenin bulunduğu yarım küre D) M merkezinin yükseltisi E) İzohipsler arasındaki yükselti farkı 8. Aşağıdaki izohips haritasında dört farklı nokta verilmiştir. B 150 m D A I V IV Buna göre, belirtilen noktalarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Buna göre, haritada gösterilen yerlerin hangisinde akarsu ve dalgaların biriktirme şekilleri daha fazla görülür? A) I B) II ) III D) IV E) V A) Yükseltisi en fazla olan merkez dir. B) D ile B merkezlerinin yükseltileri aynıdır. ) D merkezinin yükseltisi A dan fazladır. D) A ile merkezleri arasında 450 m yükselti farkı vardır. E) Haritadaki tüm merkezler fiziki haritada yeşil ve tonlarıyla gösterilir. 6. K 9. Aşağıda bir bölgeye ait izohips yöntemi ile gösterilen harita verilmiştir. L Yukarıda eş yükselti eğrileriyle gösterilen topografya haritasında K ile L merkezleri arasındaki yükselti farkı 300 m olduğuna göre, haritada izohips eğrileri kaçar metre aralıklarla çizilmiştir? A) 50 B) 75 ) 100 D) 125 E) 150 Buna göre, haritada aşağıdaki yüzey şekillerinden hangisi gösterilmemiştir? A) Delta B) Zirve ) Boyun D) Vadi E) Falez 17

18 / / / İzohipsler 10. Aşağıdaki izohips haritasında A ve S merkezleri gösterilmiştir. A S 13. Aşağıda verilen topografya haritasında bazı merkezler verilmiştir. III II IV I V Yukarıda verilen topografya haritasında A merkezi 210 m yüksekliğinde yer alır. Buna göre S merkezi hangi yükseltiler arasında bulunmaktadır? A) 0 70 m B) 70 m 140 m ) 140 m 210 m D) 210 m 280 m E) 280 m 350 m 11. Aşağıda TM doğrultusunda çizilen bir kesit verilmiştir. T Buna göre verilen kesitin TM doğrultusuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yol yapım maliyeti T de daha fazladır. B) Kuşuçuşu yolunun uzaklığı M de daha fazladır. ) T de akarsu erozyonu daha şiddetlidir. D) M de hidroelektrik enerji potansiyeli daha yüksektir. E) T de akış gösteren akarsular denge profilinden uzaktır. 12. Aşağıdaki izohips haritasında bazı merkezlerin yükseltileri verilmiştir M Buna göre, eş yükselti eğrileriyle gösterilen haritadaki merkezlerin hangileri arasında yükselti farkı daha fazladır? A) I ve II B) II ve V ) III ve IV D) I ve III E) IV ve V 14. Aşağıda bazı yüzey şekillerine ait izohipsler verilmiştir Buna göre yukarıda izohips metoduyla çizimi gösterilmeyen yerşekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Sırt B) Vadi ) Krater 15. I. Antalya falezleri D) Falez E) Tepe II. Bafra delta ovaları III. Şanlıurfa platosu IV. Göksu kanyon vadisi Yukarıda verilen yüzey şekillerinden hangilerinde eş yükselti eğrileri daha sık aralıklarla çizilmiştir? A) I ve II B) II ve III ) III ve IV D) I ve IV E) I ve III Buna göre, izohips haritasında belirtilen yükselti değerlerinden hangisi doğru verilmemiştir? A) 25 B) 50 ) 75 D) 100 E)