veya Monoalkoller OH grubunun bağlı olduğu C atomunun komşu C atomlarına bağlı olarak primer, sekonder ve tersiyer olmak üzere sınıflandırılabilirler:

Transkript

1 ALKLLE Genel formülleri: n 2n+2 ( n 2n+1 = ) Fonksiyonel grupları: Alkollerin sistematik adlandırmasında en uzun zincirdeki atomuna göre alkan adının sonuna ol eki getirilir. Yapısında 1 tane grubu bulunduran alkoller: MNALKL Yapısında 2 tane grubu bulunduran alkoller: DİL Yapısında 3 tane grubu bulunduran alkoller: TİL Yapısında çok tane grubu bulunduran alkoller: PLİALKL Polialkollerde aynı atomu üzerinde birden fazla grubu bulunamaz. En küçük monoalkol - (metanol; metil alkol) En küçük diol (etandiol; glikol) En küçük triol (propantriol; gliserin = gliserol) Aynı atomu üzerinde hem (-ol) grubu hem de = (-en) bağı bulunamaz. tautomeri enol=keto tautomerisi enol aldehit veya enol keton Monoalkoller grubunun bağlı olduğu atomunun komşu atomlarına bağlı olarak primer, sekonder ve tersiyer olmak üzere sınıflandırılabilirler: - : Primer=birincil (1 ) alkol : Sekonder=ikincil (2 ) alkol : Tersiyer=üçüncül (3 ) alkol Alkoller polar moleküllerden oluşurlar. Yoğun fazda molekülleri arasında -bağı bulunur. Suda iyi çözünürler. Suda çözündüklerinde su molekülleri ile yine -bağı oluştururlar. sayısı arttıkça suda çözünürlükleri azalır, KN artar. - sayısı arttıkça suda çözünürlükleri artar, KN artar. Nihal İKİZĞLU

2 ALKLLEİN ELDE TEPKİMELEİ 1- Alkenlere su katılması: [ + ] Markovnikov (Elektrofilik Katılma Tepkimesi) 2- Alkil halojenürlerle seyreltik K veya Na tepkimesi: l + Na ısı + Nal (Nükleofilik Yer Değiştirme Tepkimesi) 3- Grignard bileşiklerine Aldehit veya Keton Etkisi: (Nükleofilik Katılma Tep.) Grignard bileşiklerinin aldehit veya ketonlara katılma tepkimeleriyle aldehit/ketonun türüne göre çeşitli alkoller elde edilir. a) Primer Alkol Eldesi: Grignard bileşiğinin metanal (formaldehit) bileşiğine katılması ile primer (1 ) alkol elde edilir. MgBr MgBr + + Br/ 2 + MgBr 2 /Mg()Br Grignard bileşiği Formaldehit b) Sekonder Alkol Eldesi: Primer alkol (1-Propanol) Mgl + Etanal (Asetaldehit) +l -Mgl 2 Sekonder alkol (2-propanol) c) Tersiyer Alkol Eldesi: +Br MgBr + -MgBr 2 Propanon (Aseton) Tersiyer alkol (2-metil-2-butanol) Nihal İKİZĞLU

3 4- Aldehit ve Ketonların İndirgenmesi: a) Primer Alkol Eldesi: Aldehitlerin 1 derece indirgenmesiyle primer alkoller elde edilir. Aldehit NaB 4 veya 2 /Pt b) Sekonder Alkol Eldesi: Primer alkol Ketonların 1 derece indirgenmesiyle sekonder alkoller elde edilir Keton NaB 4 veya 2 /Pt Sekonder alkol 5- Glikozun Fermantasyonu (Etil Alkol Özel Eldesi): Zimas enzimi (Maya) Glikoz Etil alkol ALKLLEİN KİMYASAL TEPKİMELEİ: 1- Yanma Tepkimeleri: n 2n+2 + 3n 2 2 n2 + (n+1)2 (edox tepkimesi) 2- Alkali Metallerle Yer Değiştirme Tepkimeleri: Alkoller Na ve K ile tepkime vererek alkoksit (alkolat) ve 2 gazı açığa çıkarırlar. - + Na -Na + 1/2 2 Sodyum Monoalkol 1 tane (-) alkolat 1 *2=1 tane 2 Diol 2 tane (-) 2 tane 1 mol alkolün Na/K ile tepkimesinden ½ mol 2 çıkıyorsa o alkol monoalkoldür. 1 mol 2 çıkıyorsa o alkol dioldür. 3/2 mol 2 çıkıyorsa o alkol trioldür. Nihal İKİZĞLU

4 3- Karboksilli Asitlerle Tepkimeleri (Esterleşme): ALKL + K. ASİT ESTE + SU (Kondenzasyon tepkimesi) + (Metil alkol) Etanoik asit (Asetik asit) 2 S 4 Metil etanoat (Metil asetat) İnorganik Asitlerle Tepkimeleri: + N 3 2 S 4 N (.N 2 ) + Br 2 S 4 Br l Znl 2 l + 2 Lucas reaktifi 5- Yükseltgenme Tepkimeleri: Alkoller grubunun bağlı olduğu atomundaki atomu sayısı kadar yükseltgenebilirler. a) Primer Alkollerin Yükseltgenmesi: - bileşiğindeki atomunda 3 tane atomu bulunduğuna göre bu alkol 3 kez yükseltgenir: [] [] [] Metanal Metanoik asit (Metil alkol) (Formaldehit) (Formik asit) ( 2 ) Diğer primer alkollerde grubunun bağlı olduğu atomunda 2 tane atomu bulunduğuna göre bu alkoller 2 kez yükseltgenir, aldehit ve k.asit oluştururlar: [] [] Primer Alkol Aldehit Karboksilli Asit [] [] Etanal (Asetaldehit) Etanoik asit (Asetik asit) Nihal İKİZĞLU

5 b) Sekonder Alkollerin Yükseltgenmesi: Sekonder alkollerde grubunun bağlı olduğu atomunda 1 tane atomu bulunduğuna göre bu alkoller 1 kez yükseltgenir ve keton oluştururlar: [] Sekonder alkol Keton [] 2-propanol (İzopropil alkol) Propanon (Aseton) Tersiyer alkollerde grubunun bağlı olduğu atomunda hiç atomu bulunmadığından tersiyer alkoller yükseltgenemezler. 6- Dehidratasyon Tepkimeleri: a) Yüksek Sıcaklıkta Dehidratasyon Tepkimeleri: 1 mol alkolden yüksek sıcaklıkta (170 ) asit katalizörlüğünde 1 mol su çekilirse alken elde edilir: 2 S o Eten (Etilen) (Ayrılma Tepkimesi) b) Düşük Sıcaklıkta Dehidratasyon Tepkimeleri: 2 mol alkolden düşük sıcaklıkta (130 ) asit katalizörlüğünde 1 mol su çekilirse eter elde edilir: 2 (Metil alkol) 2 S o Metoksi metan (Dimetil eter) (Kondenzasyon Tepkimesi) Metoksi etan (Etil metil eter) Nihal İKİZĞLU