2. DÜNYA AYAKKABI İHRACATI VE TÜRKİYE NİN KONUMU

Transkript

1 1

2 1. GİRİŞ Ayakkabı sektörü; ayakkabı üretenler ve bunlara girdi sağlayan yan sanayi işletmeleri ile ayakkabı üreten ana işletmeye fason olarak hizmet veren firmalardan oluşmaktadır. Henüz tam anlamıyla bir sanayi kimliği kazanmamış, küçük atölye tipi üretim tarzının hâkim olduğu bu sektör, emek yoğun özelliği dolayısıyla gelişmekte olan ülkelerde istihdamın artışı için önemli bir kaynaktır Türkiye de yakın geçmişe kadar babadan oğula geçen bir zanaat görünümü arz eden ayakkabı sanayi, 1950 sonrasında küçük sanayi görünümü kazanmaya başlamıştır. Ekonomide yapısal dönüşümün yaşandığı 1980 li yıllarda tüm sektörlerde olduğu gibi ayakkabı sektöründe de önemli gelişmeler görülmüştür. Sektör daha organize bir yapıya bürünmüş, bu dönüşümle üretimde de önemli gelişmeler yaşanmıştır. Sektörde, emeğin üretim faktörleri içerisinde önemli bir yeri olduğundan, emeğin ucuz olduğu ülkeler önemli rekabet avantajına sahiptirler. Bugün gelişmiş bir çok ülkede refah seviyesindeki artış, bir üretim faktörü olan emeğin değerini de artırmaktadır. Son 20 yıldır, dünyada olduğu gibi, ülkemiz ayakkabı sanayinde de makineleşmeye gidilmektedir. Bu gelişmede; ayakkabı talebinin ve işçilik maliyetinin sürekli artması, aynı zamanda moda ve tüketici talebinde yaşanan hızlı değişimlerin payı olduğunu söylemek mümkündür. Ülkemiz ayakkabı üretiminde; geleneksel ve enjeksiyon yöntemi olmak üzere iki yöntem kullanılmakta olup, daha çok geleneksel yöntem tercih edilmektedir. Bu yöntemde saya ve taban ayrı aşamalarda üretilerek birbirlerine yapıştırma veya yapıştırma/dikme veya enjeksiyon yöntemlerinden biriyle monte edilmektedir. Devlet Planlama Teşkilatı Deri ve Deri Mamulleri Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu na göre ülkemizde üretilen ayakkabıların % 15 i tamamen makineleşmiş işletmeler, % 70 i yarı makineleşmiş işletmeler ve % 15 i bünyesinde hiç makine bulunmayan işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Ülkemiz ayakkabı üretim maliyetleri açısından Avrupa ya göre %25 daha ucuz, Uzakdoğu ya göre %30 ve Kuzey Afrika ya göre %10 daha pahalıdır. Sektör, moda gereksinimini algılama ve uygulama açısından Doğu Avrupa ve Kuzey Avrupa ülkelerine göre daha avantajlı durumdadır. Hazırlanan bu raporda; Dünya Ayakkabı İhracatı-İthalatı ve Türkiye nin Konumu, Türkiye Ayakkabı İhracatı- İthalatı ve özellikle Gaziantep ilindeki ayakkabı sektörünün durumu ayrıntılı olarak incelenerek, sektörün yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri ortaya konulmuştur. 2

3 2. DÜNYA AYAKKABI İHRACATI VE TÜRKİYE NİN KONUMU Dünya ayakkabı ihracatı; 2009 yılında toplamda $, 2008 yılında ise toplamda $ olup, 2009 da 2008 yılına göre % 7,9 azalarak 84,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Dünya ayakkabı ihracatında en büyük paya sahip olan ülke Çin Halk Cumhuriyeti dir. Çin Halk Cumhuriyeti 2009 yılında 28 milyar dolarlık ayakkabı ihracatıyla dünya pazarında % 33,3 oranında paya sahiptir. Çin i, 9,1 milyar dolarlık ihracat ve % 10,8 oranındaki pazar payıyla İtalya takip etmektedir. Dünya ayakkabı ihracatındaki diğer başlıca ülkeler; 6,5 milyar dolarlık ihracat ve % 7,8 lik pazar payıyla Vietnam, 4,8 milyar dolarlık ihracat ve % 5,7 lik pazar payıyla Hong Kong, 3,7 milyar dolarlık ihracat ve % 4,4 lük pazar payıyla Almanya ile 3,5 milyar dolarlık ihracat ve % 4,1 lik pazar payıyla Belçika dır yılı itibari ile Dünya Ayakkabı ihracatının % 50 sini deri yüzlü ayakkabılar, % 23.3 nü yüzü plastik/kauçuk malzemeden olan diğer ayakkabılar ve % 12.5 ni yüzü dokuma maddelerinden olan ayakkabılar oluşturmaktadır. Türkiye, 2009 yılında gerçekleştirdiği 289,6 milyon dolarlık ihracat ve % 0,3 lük pazar payıyla dünya ayakkabı ihracatçı ülkeleri arasında alt sıralarda yer almaktadır. Görüldüğü üzere, dünya deri ve deri ürünleri ihracatının yarısını ayakkabılar oluşturmaktadır. Dünya ihracatında en büyük kalem olan ayakkabılarda ise Türkiye nin payı yok denecek kadar azdır. Bu nedenle üretim ve ihracat potansiyeli açısından ayakkabı alt sektörüne daha fazla önem verilmesinde fayda bulunmaktadır. Birim: $ Dünya Ayakkabı İhracatında İlk 10 Ülke ÜLKELER 2008 PAY % 2009 PAY % DEĞİŞİM % ÇİN , ,3-5,7 İTALYA , ,8-20,1 VİETNAM , ,8 33,8 HONG KONG , ,7-20,5 ALMANYA , ,4-5,5 BELÇİKA , ,1-5,9 HOLLANDA , ,2 18,7 İSPANYA , ,9-14,1 FRANSA , ,3-11,0 PORTEKİZ , ,1-11,7 TÜRKİYE , ,3-16,0 TOPLAM , ,0-7,9 Kaynak : İTKİB (İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri) Not : verileri İTKİB tarafından güncellenmemiştir. 3

4 3. DÜNYA AYAKKABI İTHALATI VE TÜRKİYE NİN KONUMU ITC verilerine göre değer bazında, 2000 yılında 49.6 milyar dolar olan dünya ayakkabı ithalatı, dokuz yıl içinde % 94.7 artış göstererek, 2008 yılında 96 milyar dolara ulaşmıştır. Ancak 2009 yılında, tüm sektörlerde yaşanan gerileme ayakkabı sektöründe de yaşanmış ve dünya ayakkabı ithalatı bir önceki yıla göre % 10.3 azalarak 86 milyar dolara düşmüştür. Dünya ayakkabı ithalatı 2009 yılı itibarıyla 86,1 milyar dolar düzeyinde olup, en büyük paya sahip olan ülke ABD dir. ABD, 18,2 milyar dolarlık ayakkabı ithalatıyla dünya pazarında % 21,2 lik paya sahiptir. ABD yi, 7 milyar dolarlık ithalat ve % 8,2 oranındaki pazar payıyla Almanya takip etmektedir. Dünya ayakkabı ithalatındaki diğer başlıca ülkeler; 5,6 milyar dolarlık ithalat ve %6,5 lik pazar payıyla Fransa, 5,2 milyar dolarlık ithalat ve % 6,1 lik pazar payıyla İtalya, 4,9 milyar dolarlık ithalat ve % 5,6 lık pazar payıyla İngiltere ile 4,4 milyar dolarlık ithalat ve % 5,1 lik pazar payıyla Japonya dır. Türkiye, 2009 yılında yaptığı 539,5 milyon dolar değerinde ithalat ile dünya ayakkabı ithalatçıları listesinde orta-alt sıralarda yer almaktadır. Dünya ayakkabı ithalatında ilk 5 sırada yer alan ülkelere bakıldığında; 2009 yılı baz alınarak Türkiye nin ihracatı sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri ne 1,5 milyon dolar, Almanya ya 14,5 milyon dolar, Fransa ya 10,4 milyon dolar, İtalya ya 7,4 milyon dolar ve İngiltere ye 13,4 milyon dolar düzeyindedir yılı verilerine göre; 53,6 milyon dolarlık ihracat ve %18,1 lik pay ile Rusya, 30,9 milyon dolarlık ihracat ve % 10,4 lük pay ile Irak ve 22,2 milyon dolarlık ihracat ve % 7,5 lik pay ile S. Arabistan Türkiye nin en büyük pazarlarıdır. Birim: $ Dünya Ayakkabı İthalatında İlk 10 Ülke ÜLKELER 2008 PAY % 2009 PAY % DEĞİŞİM % ABD , ,2-11,0 ALMANYA , ,2 0,6 FRANSA , ,5-6,4 İTALYA , ,1-11,7 İNGİLTERE , ,6-8,5 JAPONYA , ,1-1,9 HONG KONG , ,9-19,5 HOLLANDA , ,6 16,7 BELÇİKA , ,0-11,0 İSPANYA , ,9-17,8 TÜRKİYE , ,6-19,8 TOPLAM , ,0-10,3 Kaynak: İTKİB (İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri) Not: verileri İTKİB tarafından güncellenmemiştir. 4

5 4. TÜRKİYE NİN AYAKKABI İHRACATI Ayakkabı imalat sektöründe sahip olunan avantajlara rağmen, küçük atölye tipi üretim biçiminin hâkim olması, kalifiye olmayan iş gücü, ayakkabı yan sanayii girdilerinde standart ve kalite eksikliği ve ithalat rekabeti gibi yapısal sorunlar nedeniyle ihracat potansiyeli yeterince değerlendirilememektedir lı yılların başında ihracat, özellikle Rusya pazarı olmak üzere canlanmış ve 1997 yılında 200 milyon doları aşmıştır. Ancak, daha sonraki yıllarda Rusya da yaşanan büyük kriz Türk Ayakkabı sanayisini de büyük ölçüde etkilemiş, ihracatta düşüş başlamıştır. Türkiye nin Ayakkabı İhracatı YIL DEĞER (DOLAR) DEĞİŞİM % Kaynak: DTM İstatistikleri(Dış Ticaret Müsteşarlığı) Türkiye nin Ayakkabı İhracatı Grafik Dolar

6 Sektör 2002 yılından itibaren toparlanma sürecine girmiş olup; 2002 yılında milyon dolar olan ihracat, 2008 yılında 345 milyon doları yakalamış ve bir önceki yıla göre %9 oranında artmıştır yılında ihracat azalmış ve milyon dolar olmuştur yılında ise sektör altın yılını yaşayarak milyon dolara ulaşmış ve bir önceki yıla göre 35.6 oranında artmıştır. Dünya ayakkabı ihracatı içinde, Türkiye nin payı % 0.3 olup; bu rakam sektörün dünya ihracatı içinde önemli bir yere sahip olmadığını ve yurt içi piyasa odaklı üretim yapıldığını göstermektedir. Son İki yılın Ayakkabı İhracatı Ülke Dağılımı EN ÇOK AYAKKABI İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: $ (GTIP 64) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA ,1 95,3 IRAK ,1 44,1 SUUDİ ARABİSTAN ,6 19,0 ALMANYA ,6 27,2 FRANSA ,1 56,6 BULGARİSTAN ,2 36,0 İNGİLTERE ,0-8,5 HOLLANDA ,0-19,6 ROMANYA ,7 11,1 İTALYA ,3 25,2 TÜRKİYE TOPLAM AYAKKABI İHRACATI ,0 35,6 Ayakkabı ihracatımızın da en önemli pazarı olan Rusya ya, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 95,3 artışla 104,8 milyon dolarlık ayakkabı ihracatı yapılmıştır. Rusya'nın ayakkabı ihracatında Türkiye nin payı % 26,1 seviyesindedir. İkinci büyük pazar Irak a yapılan ayakkabı ihracatı, 2010 yılında geçen yıla göre % 44,1 artışla 44,5 milyon dolara çıkmıştır. Irak'ın ayakkabı ihracatında Türkiye nin payı % 11,1 seviyesindedir. Üçüncü sırada yer alan Suudi Arabistan a yapılan ayakkabı ihracatı, 2010 yılı Ocak- Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 19 oranında artarak 26,4 milyon dolara yükselmiştir. Suudi Arabistan'ın ayakkabı ihracatında Türkiye nin payı % 6,6'dır. Ayakkabı ihracatı açısından dördüncü büyük pazar konumundaki Almanya ya yapılan ayakkabı ihracatı 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 27,2 artışla 18,4 milyon dolar olarak kayda alınmıştır. Almanya'nın ayakkabı ihracatında Türkiye nin payı % 4,6 seviyesindedir. 6

7 Ürün Gruplarına göre Ayakkabı İhracatı (Dolar) Yıl Dış tabanı, yüzü kauçuk ve plastik su geçirmez ayakkabılar Dış tabanı, yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar Yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii veya suni deri ve kösele ayakkabılar Yüzü dokuma maddelerinden, tabanı kauçuk, lastik vb. ayakkabılar Diğer ayakkabılar Ayakkabı aksamı, iç taban, topuk rampası, getr, tozluk, dolak vb. Toplam Kaynak : DTM (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Ayakkabı sektörü ihracatının ürün gruplarına göre dağılımına bakıldığında değer bazında % nü yüzü deriden mamul ayakkabıların oluşturduğu görülmekte olup, 2008 yılında 188 milyon dolar, 2009 yılında 147 milyon dolar, 2010 yılında 195 milyon dolarlık ihracat gerçekleşmiştir. %18-24 ünü yüzü kauçuk veya plastik maddeden yapılan diğer ayakkabılar oluşturmakta olup, 2008 yılında 67.8 milyon dolar, 2009 yılında 68.5 milyon dolar, 2010 yılında 96.9 milyon dolarlık ihracat gerçekleşmiştir 5. TÜRKİYE NİN AYAKKABI İTHALATI Türkiye nin ayakkabı ithalatı 1994 yılında 28.1 milyon dolar iken, 1997 yılında AB ile yapılan Gümrük Birliği nin tamamlanmasının ardından milyon dolar ile rekor düzeye ulaşılmıştır yılında bir önceki yıla göre hem AB ülkelerinden gerçekleştirilen ayakkabı ithalatı hem de uzak doğu ülkelerinden yapılan ithalat artmıştır ve toplam 116 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiştir. Kriz yıllarında azalan ithalat 2002 den sonra sürekli artarak 2005 yılında milyon dolar gibi rekor bir seviye ulaşılmıştır yılında ise bir önceki yıla göre % 20 azalışla milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiştir. Yıllar içinde ayakkabı ithalatımızın artmasının en önemli nedeni; AB ve Türkiye arasında yapılan Gümrük Birliği ile gümrük vergilerinin AB ülkelerine karşı sıfırlanması, üçüncü ülkelere karşı ise AB nin ortak tarifesi (OGT) nin adapte edilmesi nedeniyle mevcut gümrük vergilerinde % ler oranında indirim durumunda kalınmasıdır. AB, ayakkabı üreticilerinin rekabet gücünü haksız olarak azalttığı gerekçesiyle Çin ve Vietnam dan ithal edilen deri ayakkabılara Ekim 2006 tarihinden itibaren 3 ( üç) yıl süre ile % 16.6 ve % 10 oranında anti damping (düşürüm) vergisi uygulanmıştır. 7

8 Türkiye nin Ayakkabı İthalatı Yıl Değerler ( Dolar ) Oran ( %) Kaynak: DTM(Dış Ticaret Müsteşarlığı) Türkiye nin Ayakkabı İthalatı Dolar Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere ayakkabı sektöründe ithalat yılları arasında düzensiz bir seyir izlemiştir yılında milyon dolar olan ithalat, devam eden yıllarda sürekli artarak 2008 yılında milyon doları yakalamış ve bir önceki yıla göre % 18 oranında artmıştır yılında ise ithalat tekrar azalarak milyon dolar seviyesine inmiştir. 8

9 Türkiye nin Ürün Gruplarına Göre Ayakkabı İthalatı (Dolar) YILLAR Dış tabanı, yüzü kauçuk ve plastik su geçirmez ayakkabılar Dış tabanı, yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar Yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii veya suni deri ve kösele ayakkabılar Yüzü dokuma maddelerinden, tabanı kauçuk, plastik vb. ayakkabılar Diğer ayakkabılar Ayakkabı aksamı, iç taban, topuk pampası, getr, tozluk, dolak vb Toplam Kaynak: DTM (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Ayakkabı sektörü ithalatının ürün gruplarına göre dağılımına bakıldığında değer bazında %44-50 sini yüzü deriden mamul ayakkabıların oluşturduğu görülmekte olup, 2008 yılında 302 milyon dolar, 2009 yılında 230 milyon dolar, 2010 yılında ise 263 milyon dolar ithalat gerçekleşmiştir. %30-34 ünü yüzü kauçuk veya plastik maddeden yapılan diğer ayakkabılar oluşturmakta olup, 2008 yılında milyon dolar, 2009 yılında milyon dolar, 2010 yılında ise 218 milyon dolar ithalat gerçekleşmiştir. Ayakkabı ithalatımızın yaklaşık yarısı Çin den yapılmaktadır. Bu ülkeden 2009 yılında 288 milyon dolarlık ithalat yapılmıştır. Söz konusu ithalatın % 50 sini dış taban, yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar, %22 sini deri ayakkabılar oluşturmuştur. Dünya ayakkabı üretimi içinde ilk üç arasında bulunan ve ayakkabı modasına yön veren İtalya, en çok ayakkabı ithal ettiğimiz ülkeler arasında dördüncü sırada yer almaktadır. Bu ülkeden 2009 yılında 53 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiş olup, bu ithalatın %77 sini yüzü deriden mamul ayakkabılar oluşturmaktadır. Vietnam, Endonezya, Hindistan, Tayland, Brezilya ve İspanya ise ayakkabı ithal ettiğimiz diğer önemli ülkelerdir yılında toplam ayakkabı ithalatının % 41 i AB ülkelerinden gerçekleştirilirken, 2004 yılından itibaren ithalatımız uzak doğu ülkelerine yönelmiş olup, 2010 yılı itibariyle ayakkabı ithalatımızın % 81 i bu ülkelerden tedarik edilmeye başlanmıştır. 9

10 Ayakkabı İthal Edilen Başlıca Pazarlar (Dolar) ÜLKELER Değişim % ÇİN VİETNAM ENDONEZYA İTALYA HİNDİSTAN TAYLAND BREZİLYA İSPANYA PORTEKİZ SURİYE ROMANYA ALMANYA FAS DOMİNİK CUM KAMBOÇYA TOPLAM Kaynak :DTM (Dış Ticaret Müsteşarlığı) 6. AYAKKABI SEKTÖRÜNDE GAZİANTEP İN KONUMU Ayakkabı üretimi İstanbul-İkitelli bölgesinde yoğunlaşmıştır. Ancak, artan ücret ve arsa fiyatları, imalatçıları fason üretime yöneltmiş, ayakkabı sayalarının büyük kısmı işlenmek üzere Anadolu ya gönderilir olmuştur. İzmir, Manisa, Gaziantep, Konya, Antakya ve Trabzon, İstanbul dan sonra ayakkabıcılığın en çok geliştiği merkezler konumunu almıştır. Ayakkabı yan sanayi başta İstanbul olmak üzere, İzmir ve Ege Bölgesi, Konya ve Gaziantep te yoğunlaşmıştır. Gaziantep ilindeki ayakkabı sanayi Türkiye genelinde önemli bir yer teşkil etmektedir yılında Gaziantep te kurulmuş olan Ayakkabıcılar Odası nın halen 1500 üyesi bulunmakta olup bu üyelerden yaklaşık 500 ü imalat yapmaktadır. Bu imalatçıların, 330 u Ayakkabıcılar Sanayi Sitesinde, geriye kalan kısmı ise Organize Sanayi Bölgesinde ve Nizip Caddesi nde faaliyetlerini sürdürmektedir. Gaziantep ilinde ayakkabı imalatı yapan firmalar tam kapasite ile çalıştığı zaman günlük çift ayakkabı imalatı yapabilmektedir. İmalatçı firmaların ürettikleri ayakkabıların yurt içine satışı yapılmakla birlikte son zamanlarda başta Irak olmak üzere tüm dünyaya ihracatı yapılmaktadır. Gaziantep, 2005 yılında gerçekleştirdiği 14.8 milyon dolarlık ihracat ile Türkiye genelinin % 6.7 lik pazar payına sahip olmuştur. Takip edilen yıllarda ihracat rakamları artarak Türkiye genelindeki payını da artırmıştır yılında gerçekleştirdiği 50.1 milyon dolarlık ihracatı ile Türkiye genelinin % 12.5 pazar payına ulaşmıştır yılın ilk 6 ayına bakıldığında bu artışın devam ettiği gözlenmektedir. 10

11 Gaziantep Ayakkabı Sektörü İhracatı (FOB USD) Yıl Gaziantep Diğer İller Türkiye Geneli Toplamı Oran (%) (İLK 6 AY) Kaynak : GAİB (Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri) Gaziantep in Ayakkabı İhracatı (Dolar) Gaziantep Türkiye Geneli Not : Grafikteki 2011 yılı ilk 6 aylık rakamın 2 katı alınarak yıl hesabı yapılmıştır. Türkiye genelinde 500 milyon çift üretim kapasitesi olduğu varsayılan ayakkabı sektöründe, bu kapasitenin ancak yarısı kullanılabilmektedir. Resmi rakamlarda ise üretim miktarı çok daha az olarak gözükmektedir. Sektörde kişinin çalıştığı, kişilik grubunun sanayileşmiş, kalan kişilik grubun ise sanayileşmemiş işletmelerde istihdam edildiği varsayılmaktadır. Üretici işletmelerin yaklaşık % 50 si İstanbul da faaliyet göstermektedir. İzmir, Konya Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa, Denizli, Adana Malatya, Çorum ayakkabı üretiminin yapıldığı diğer önemli şehirlerdir. 11

12 Gaziantep Ayakkabı Sektöründeki İhracat ve İthalat Durumu (USD) Yıl İhracat İthalat İhr/İth Oran(%) (İlk 4 Ay) Kaynak : GAİB (İhracat), TUİK (İthalat) Gaziantep ayakkabı sektörünün 2006 yılındaki rakamlarına bakıldığı zaman ihracatı 18 milyon, ithalatı 3 milyon civarında gerçekleşerek, ihracatın ithalata oranı 5.75 olmuştur. Devam eden yıllarda ihracat ve ithalat rakamları sürekli artarak 2011 yılının ilk dört aylık rakamlarında bu oranın 2.03 seviyelerine kadar düştüğü gözlenmektedir yılının ilk dört ayında milyon dolar olan ayakkabı ihracatı, bir önceki yılın ilk dört ayında milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, artış oranı % 1.35 dir yılının ilk dört ayında milyon dolar olan ayakkabı ithalatı, bir önceki yılın ilk dört ayında milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, artış oranı % 2,38 dir. Gaziantep İlinde Ayakkabı Sektöründe Yatırım Teşvik Belgesi Alan Firmalar Yıl Ayakkabı Sektöründe Yatırım Teşvik Belge Sayısı Tüm Sektörlerde Yatırım Teşvik Belge Sayısı Ayakkabı Sektörü Yatırım Tutarı (TL) Ayakkabı Sektörü İstihdam (Kişi) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 12

13 Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi Gaziantep te Ayakkabı sektöründe yatırım teşvik belgesi kullanan firma sayısı yok denecek kadar az olmuştur. Bunun sebebi olarak sektörün ancak % 15 nin sanayileşmiş olması, gelişen son teknojilerin yakından takip edilmemesi ve imalatların hala eski sistem makinalarla yapılması gösterilebilir. Sektördeki sanayileşme oranı yükseldikçe doğal olarak firmaların yatırım teşvik kullanma oranları da artacaktır. Ayakkabı Sektöründe Kapasite Raporu Olan Firmalar Firma Sayısı (Adet) GAZİANTEP Çalışan Kişi (Adet) Kapasite (Çift) Firma Sayısı (Adet) TÜRKİYE Çalışan Kişi (Adet) Kapasite (Çift) Çocuk Ayakkabı Erkek Ayakkabı Kadın Ayakkabı Diğer Toplam Kaynak : TOBB Veri Tabanı Not : Geçerliliği devam eden Kapasite Raporları Yukarıdaki tabloda, kapasite raporu düzenlenmiş Gaziantep ve Türkiye genelinde ayakkabı imalatı yapan firmaların istatistik bilgileri verilmiştir. Bu verilere göre Gaziantep te 27 adet ayakkabı imalatı yapan firma, 320 çalışan kişi ve çift/yıl kapasitesi olduğu, Türkiye genelinde ise; 646 adet firma çalışan kişi ve çift/yıl imalat olduğu görülmektedir. Bu rakamlara göre sektörde varsayılan kişinin çalıştığı ancak kişinin sanayileşmiş, geriye kalan kısmının ise sanayileşmemiş iş yerlerinde çalıştığı varsayımı doğrulanmaktadır.. 13

14 7. DEĞERLENDİRME Sektörün Zayıf Yönleri Ülkemizde, babadan oğula geçen bir zanaat görünümü arz eden ayakkabı sanayisinin, kurumsal bir yapı oluşturamaması, Sektöre özgü yeterince kalifiye eleman olmaması, Sektörde tecrübeli fakat eğitimsiz işgücünün istihdam edilmesi, Sektörün ancak %15 inin sanayileşmiş olması, Ülkemizdeki ayakkabıcılık sektörünün en önemli özelliğinin çoğunlukla işgücüne dayalı küçük işletmelerden oluşması, Üretim kapasitesinin yüksek, ancak kapasite kullanım oranının düşük oluşu ve küçük işletmelerde kullanılan makina ve ekipmanın eski olması, Ayakkabının üst yapısı olan saya üretiminde sanayileşememe dolayısıyla verimsiz üretim ve dışa bağımlılık, Yurtdışı pazarlarda tanınan markalarımızın azlığı, AR-GE çalışmalarının yetersizliği, Pazarlamaya yönelik bilimsel çalışmaların yetersizliği, Ucuz Uzakdoğu üretimlerinin sektörde haksız rekabete yol açması, Yabancı yatırımların yok denecek kadar az olması, Sektörün patent alma konusunda yetersiz davranması, Sektör içerisinde modellerin taklit edilmesi, Sektörün Güçlü Yönleri Ülkemizde ve ilimizde her türlü ayakkabının imalatının yapılıyor olması, İç pazarımızın güçlü ve nitelikli olması, Sınır komşusu ülkeler ile gelişen iyi ekonomik ilişkiler, Dış pazarlarda Türk Malına karşı gelişen talep ve olumlu tepkiler, Son zamanlarda sektör içerisindeki firmaların, kalite ve modaya karşı birbirleriyle yarışıyor olması, Babadan oğula geçen sektörde yeni yetişen neslin eğitim seviyesinin yüksek olması, 14

15 8. SONUÇ VE ÖNERİLER Ayakkabı işletmelerinin sanayileşme oranının düşüklüğü sektörün üretim organizasyonunda engel oluşturmaktadır. Tecrübeli ancak eğitimsiz iş gücü işletmelere kaynak kaybettirmekte, dolayısıyla maliyet getirmekte ve verimsizliğe yol açmaktadır. Sektörün dış pazarda rekabet edebilmesi için, mevcut üreticilerin orta büyüklükteki kuruluşlar haline gelmesi, kalitenin yükselmesi ve pazarlama-finansman faaliyetlerine daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Ülkemizde ayakkabı sektörü önemli bir ticaret potansiyeline sahiptir. Ancak, bu potansiyel verimli bir şekilde kullanılamamaktadır. Ayakkabı sektörünün ihracat açısından gelişmişlik düzeyi yetersiz olmakla birlikte sektör özellikle İspanya, Portekiz gibi Avrupalı üreticilerle rekabet edebilecek potansiyele sahiptir. Ancak bu potansiyel dünyada yeterince bilinememektedir. Dış pazarda ayakkabı üreticisi ülkelerle rekabet etmemiz için, sektörün tanıtımına ağırlık vermek gerekmektedir. Rekabet üstünlüğüne sahip olunan bu sektörden yeterince faydalanabilmemiz, sektörde gelişen son teknolojileri yakından takip etmemiz ile mümkündür. Araştırma Geliştirme faaliyetlerinin yanı sıra ürün kalitesini geliştirecek laboratuvarların kurulması gerekmektedir. Sektörün %15 nin sanayileşmiş olması, pazarlamaya yönelik bilimsel çalışmaların yetersizliği, Gaziantep ilinde koşullanmış ayakkabı üreticilerinin ve ilgili kurumların birbirleri ile yatay ve dikey olarak ilişkilendirilme ihtiyaçları, firmaların hem rekabet hem de işbirliği içerisinde olmaları bu sektörün kümelenme sürecini başlatmasını akla getirmektedir. Kümelenme süreci ile; inovasyonun tetikleneceği, Ar-Ge laboratuvarları, üniversiteler, danışmanlık firmaları arasında sürdürülebilir ortaklığın oluşturulması ile bilgi, fikir, insan gücü ve sermaye alışverişinde bulunmaları ve bölgenin ekonomik ve sosyal gelişmesinin sağlanacağı öngörülmektedir. Sektörde eğitimin hayati önem taşıdığı söylenebilir. Sektörün çok ciddi bir eğitim sorunu vardır. Ülkemizde pek çok sektörde olduğu gibi ayakkabıcılık sektöründe de önemli ölçüde eğitilmiş işgücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Pazarlama, marka, kurumsallaşma konularında işletme sahiplerinin ve çalışanlarının bilinç düzeyini artırmak için seminer, panel, konferans, kurs gibi etkinlerin düzenlenmesi fayda sağlayacaktır. Sektör kaliteli ve düşük maliyetli, özgün tasarıma sahip ayakkabılar ürettiği takdirde yurtdışı piyasalarda rekabet gücünü arttırabilecek, daha geniş bir pazara ulaşabilecektir. Bu da hem yurtiçi hem de yurtdışı piyasaların birinde yaşanabilecek olumsuzluktan sektörün daha az etkilenmesini sağlayacaktır. Bugün gelinen noktada yurtdışı kataloglardan kopyalama suretiyle tasarım yapmanın artık sürdürülemez olduğu açıktır. Üretimde kişiye özgü çizgilerin hâkim olması, tasarım konusunda diğer ülkelerle rekabet edebilmenin önünü açacaktır. Ayakkabı imalatında ihtiyaç duyulan yüksek iş gücü; sektördeki üretim artışı, satış ve rekabet koşullarındaki olumlu gelişmeler, işsizliğin yüksek olduğu ülkemizde yeni istihdam imkanları yaratması açısından önemlidir. Bunun yanı sıra ayakkabıcılık sektörünün ihtiyaç duyduğu atılımı gerçekleştirebilmesi için gerekli olan kalite sürecinde standartlaşmanın sağlanması gerekmektedir. 15

16 Dünyada, Çin hariç büyük ihracatçı ülkelerin tamamının ağırlıklı olarak deri ayakkabı ihraç ettikleri ve deri ayakkabı üretiminde uzmanlaşmış oldukları görülmektedir. Bu bağlamda, önümüzdeki yıllarda dünya ayakkabı pazarındaki rekabetin deri ayakkabı alt sektöründe daha yoğun yaşanması beklenmektedir. Sektörde beklentilerin gerçekleşmesi teknoloji, moda ve tasarımdaki yeniliklerin yakından takibi ile mümkündür. Gaziantep Ticaret Odası Sanayi Müdürlüğü

17 Kaynaklar : Hazine Müsteşarlığı Dış Ticaret Müsteşarlığı Devlet Planlama Teşkilatı Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Gaziantep Ayakkabıcılar Odası Gaziantep Ayakkabıcılar Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi 17