Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf. Arapça Dilbilgisi

Transkript

1 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Adnan HOYLADI 2015

2

3 Örnekli Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Adnan Hoyladı

4 Adnan Hoyladı 1979 da Devrek-Zonguldak ta doğdu da Devrek İ.H.L. den mezun oldu. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi nde lisans eğitimini 2001 de tamamladı. Aynı yıl D.İ.B de, 2004 te M.E.B de çalışmaya başladı da M.Ü.S.B.E. de İslam Hukuku alanında yüksek lisans eğitimini tamamladı. Din Eğitimi ve İslam Hukuku alanında çalışmaları bulunan yazar, evli ve iki çocuk babasıdır. Bu kitap internetten derlenmiştir. Özellikle fasiharabic.com kullanılmıştır.

5 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi İçindekiler 1. Lâzım ve Müteaddi Fiil Şart Edatları Cezmetmeyen Şart Edatları ل و ل و لا ل و ما لم ا إ ذا أ م ا لما ما ع ن د ح ين ما إ ذ ب ي نا ب ي ن ما Cezmeden Şart Edatları إن م ن م ا م ه م ا أ ي أ يم ا أ ي ن م ا أ ي ن ح ي ث م ا أ ي ذا ما إذ ما إ م ى ك ي ف ما Cevap Cümlesinin Başına ( ف Fau s Sebebiyye) Gelmesi İf al, Tef il ve Mufâ ale Kalıpları

6 Adnan Hoyladı 3.1. İf âl Babı Tef îl Babı Müfâale Babı Tefâ ul, Tefa ul ve İf ilâl Kalıpları Tefâul Babı Tefa ul Babı İfılâl Babı İnfi âl, İfti âl ve İstif âl Kalıpları İnfiâl Babı İftiâl Babı İstifâl Babı Malûm, Mechûl Fiil ve Naibu Fâil Malûm Fiil Meçhul Fiil Naibu Fail el-memnû mine s-sarf Gayrı Munsarıf Olan Özel İsimler Gayrı Munsarıf Olan Sıfatlar Gayrı Munsarıf Olan İsimler Mankûs, Maksûr ve Memdûd İsimler Mankûs İsimler Maksûr İsimler Memdûd İsimler İsmi Zamân, İsmi Mekân, İsmi Âlet ve Mastar İsmi Zaman ve Mekân İsmi Âlet Mastar İsmi Tasgîr, İsmi Mensûb ve Sıfatı Müşebbehe İsmi Tasgîr İsmi Mensûb Sıfatı Müşebbehe Mebnî ve Mu rab

7 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Mu rab Mebnî Mukârebe, Recâ ve Şurû Fiilleri Mukârebe Fiilleri Recâ Fiilleri Şurû Fiilleri Hâl Hal Çeşitleri Hâl ile İlgili Diğer Özellikler Hâl, Sıfat ve Sıla Cümlelerinin Farkı Merfular, Mansublar ve Mecrurların Özeti Merfular Mansublar Mecrurlar

8 Adnan Hoyladı 4

9 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi 1. Lâzım ve Müteaddi Fiil Açıkça mef ûl alan fiillere müteaddî fiil, fâiliyle yetinip mef ûl almayan ya da mef ûlünü harf-i cerle alan fiillere de lâzım fiiller denir. Müteaddi yani mef ûl alan fiilde fâilin yaptığı iş başkasına geçer veya herhangi bir şeyle alakası bulunur. Türkçe karşılığı geçişli fiildir. Örnek: Ferit ekmeği yedi. أ ل ف ر د ا خ Bu cümlede Ferit neyi yedi? sorusunu mutlaka sorarız, yani fiil mef ûl istemektedir. Örnek: Halit çocuğu dövdü. ض رب خ ال د ال و ل د Bu cümlede de Halit kimi dövdü? sorusunu sorarız. Halid in yaptığı iş başkasıyla alakalı olup onlara geçmektedir. Lâzım fiil ise; fâiliyle yetinip mef ûl almayan fiildir. Fiilin yaptığı iş kendisinde kalıp başkasını etkilemez. Türkçe karşılığı geçişsiz fiildir. Halit oturdu. Halit girdi. ج ل س خ ال د د خ ل خ ال د Bu cümlelerde mefulü gerektiren neyi, neye ve kimi, kime gibi soru akla gelmemektedir. Yani mef ûle gerek yoktur. Arapça da fiiller mef ûllerine göre çeşitli kısımlara ayrılırlar: a) Hiç mef ûl almayan fiiller: Yukarıda işlediğimiz gibi fâiliyle yetinip mef ûl almayan Lâzım fiiller bu grubtandır. b) Mef ûlünü harf-i cerle alan fiiler: Bazı fiiller beraberlerindeki (kendine ait) harf-i cerle birlikte tek bir mana ifade ederler. Artık yanındaki harf-i cer aslî manasında tercüme edilmez. Dikkat edilmesi gereken nokta; bu harf-i cerlerin fâilin başında değil, mef ûlün başında gelmesidir. Söz konusu bu fiiller mef ûllerini aşağıdaki harf-i cerlerden biri ile alabilirler: 5

10 Adnan Hoyladı ع ل ب ع ن إ م ن ب ح Aradı, araştırdı ب ح ث ع ن Ali çantayı sınıfta araştırdı. ث ع ع ن ا ح ق يب ة ال صف (Birine) dedi, söyledi قا ل ل Allah Peygamber e dedi. قا ل ا ل ل رس ول c) Mef ûlünü harf-i cersiz alan fiiller: Yukarıda örneklerini gördüğümüz müteaddî fiiller bu grubtandır. Harfi cere ihtiyaç olmaksızın direk mefullerine bağlanırlar. Bazı fiiller yine harf-i cere ihtiyaç olmaksızın iki ya da üç mef ûl alarak da tam bir cümle oluştururlar. ب ي ن ما 2. Şart Edatları İnsan ilmi faydalı buldu Cezmetmeyen Şart Edatları و ج د الا سا ن ال ع ل م نا ف عا Şart anlamı ifade ettiği halde muzâriyi cezmetmeyen edatlar da vardır. Bu edatlar topluca şunlardır: إ ذ ح ينما ب ي نا ن د ما أ ما لما ع إ ذا ل و ل و لا ل و ما لم ا Şart kısmının zamanı, fiil-i mâzî veya muzâri olabilir. Şartın cevap kısmı olan cevap cümlesinde ise fiil, şimdiki zaman, geçmiş zaman, meczûm, emir hali veya fiilsiz de olabilir. Sırasıyla bu edatları ve görevlerini inceleyelim: ل و Eğer, şayet, ise,..,..seydi,..saydı,..se,..sa,..mış olsa idi anlamlarına gelir. Fiilin başına ل و takısı getirilirse hem şart hem de dilek (temenni) ifade eder. (keşke) yazsa ل و ك ت ب 6

11 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi (keşke) yazsam olur. fiilini kullanırsak dilekli hikaye ان den sonra ل و ل و ك ت ب ت (keşke) yazsaydı (keşke) yazsaydım başlar. ile ل cümlesinden sonraki cevap cümlesi ل و ل و ان ك ت ب ل و ك ن ت ك ت ب ت Dersimi yazsam bilirdim. Dersini yazsaydı öğretmen onu dövmezdi. ل و ل و ك ت ب ت د ر ي ل ع ل م ت د ر ي ع ل م ان ي ض ر ھ الم ان ك ت ب د ر س ھ لم ا Görüldüğü gibi şart cümlelerindeki şartlar ل و (eğer) edatıyla ve cevaplar da (her zaman değil) ل harfi ile belirtilir. Cevap olumlu mâzî olursa cevap lâmı çoğu kere, olumsuz olursa bazen gelir. Cümlenin her iki kısmında da genellikle geçmiş zaman kullanılır. Cevap lâmından sonra gelen cevabın başındaki fiil, muzâri de gelse mâzî manası verilir. Çalışsaydın başarırdın. Eğer başarsaydın seni mükâfatlandırırdım. Cevap menfi muzâri olursa cevap lâmı gelmez. Eğer dinliyor olsaydık bu şekilde olmazdık. Çalışsaydın pişman olmazdın. و ل اج د ت ت ن ج ح ل و أ نك نا ج ح ل ا ف ا ت ك و ك ل ن ا س م ع ما ك ن ا ك ذ ل ك اج د ت ل م ت ن د م 7

12 Adnan Hoyladı -se de, -sa da, -se bile, -sa bile, -öyle olsa da و ل و istemez. in başında vâv olursa cevap cümlesi لو* anlamlarına gelir. Uzak olsa da İzmir e gideceğim. ل و لا و ل و ا ن ت ع يد ة م إ ز س ا سا ف ر إ Olmamış olsa, olmasaydı, -meseydi, -eğer manalarına gelir. Genellikle cevabın başında cevap lâmı bulunur. Muhammed olmasaydı Halit başarmazdı. Sen olmasaydın sen olmasaydın âlemleri yaratmazdım. ل و ما ل و ما cezmetmeyen şart edatı olarak ل و لا ile aynı manadadır. ح مد لم ا ن ج ح خا ل د ل و لا م ل و لا ك ل و لا ك لم ا ف لا ك خ ل ق ت الا Kardeşim olmasaydı onu döverdim. لم ا ل و ما أ ل ض ر ت ھ..dığında, -dığı zaman, -dığı vakit, -ınca,-ince manalarına gelir. Cümleye muzâf olan zarflardan ve şart edatlarındandır. Şart ve cevabı daima mâzî olur. لم ا nın bulunduğu şart cümlesi bazen cümlenin sonunda da gelebilir. Kütüphaneye gidince Fâtıma kitabı aldı. ك ت ب ة ا ذ ه ب ت ا الم أ خ ذ ت فا ط م ة ال ك تا ب لم nın mâzî fiilden önce gelirse zarf ve şart edatı, muzâriden önce gelirse muzâriyi cezmeden edat (cahd-ı لم ا müstağrak) olduğu unutulmamalıdır. 8

13 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Babam henüz yolculuktan dönmedi. Not: ا) (إ لا) (لم manasında istisnâ harfi de olur. ا ي ر ج ع وا ل د ي م ن ال سف ر لم Hiçbir can yoktur ki başında gözetici bulunmasın. Cümleye Muzâf Olan Ve Şart İfade Eden Bazı Zarflar ل ن ف س إ ن ا ع ل ا حا ف ظ لم إ ذا dığı zaman, -dığı vakit, -ınca, -dığında, -ken, ise, -se, -sa manalarına gelir. Cümleye muzâf olan zaman ذا zarfıdır. ذا dan sonraki cümle إ nın إ ذا olur. nın zaman zarfı olmasından dolayı mahallen mecrûr muzâfun ileyh إ ذا verilir. şart fiil-i mâzî, cevap fiili çoğunlukla muzâri gelir. Mâzî de olsa muzâri anlamı (إ ن ( dışında cezmetmeme إ e benzer. gideriz. Bahar gelince bahçeye إ ذا جا ء ال ر يع نذه ب إ ا ح د يق ة Not: ( ذا (إ fiil cümlesinden önce gelirse şart edatı olur ancak isim cümlesinden önce gelirse manası değişir ve ذا ف جا ي ية) (إ dediğimiz sürpriz harfi olur. Bir de ne göreyim, bir de baktım ki manası verilir. Evden çıktım bir de ne göreyim yolda bir çocuk ağlıyor. İmtihanda kitabı açtım bir de ne göreyim öğretmen önümde duruyor. ذا و ل د ال طر ق ي ب ي ت م ن ال ب ي ت ف ا ت ح ف خ رج ت ع ل م وا ق ف أ ما م ي ذا الم ال ك تا ب الا م ت حا ن ف ا istikbal, nın cevap cümlesi de iki fiil-i muzâriyi cezmedenlerin cevap cümleleri gibi mâzî, muzâri, emir, (إ ذا ( isim cümlesi şeklinde gelir. 9

14 Adnan Hoyladı ver. Arkadaşına rastlarsan ona selam إ ذا صادفت ص د يقك ف س ل م ع ل ي ھ olur. nın şart manası ifade etmeksizin sadece zaman zarfı olarak kullanıldığı da (إ ذا ( And olsun büründüğü zaman geceye! Açılıp aydınlandığı zaman gündüze! و ا لي ل إ ذا غ ى ى و ال ا ر إ ذا ت ج أ م ا e gelince, her halükarda, -ise anlamlarına gelir. Cevabının başında mutlaka ( (ف olur. İman edenlere gelince, onun Rab lerinden bir gerçek olduğunu bilirler. Yetime gelince sakın onu üzme ق م ن ر م نھ ا ح ف ا م ا ا لذ ين آم نوا ف ي ع ل م ون أ ف ا م ا ال ي ت يم ف لا ت ق ه ر tafsil edatı olarak da görev yapar. Hutbede hatipler salat ve selamdan sonra konuşmaya başlarken (أ م ا ( konuya bu edatla girerler. Allah a hamdü senâ, Peygamberine salat ve selamdan sonra, konumuza gelince لما صلا ة و ال سلا م ع رس ول ا أ ما ع د ا ح م د و ال Her ne zaman, her ında, her..dığında, -dıkça, dikçe gibi anlamlara gelir. Mâzî fiillerin başında bulunur, cevabı da mâzî gelir. acırım. Her ne zaman bir fakir görürsem ona لما رأ ي ت ف ق ا عطفت ع ل ي ھ 10

15 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Zekeriyya mihraba her girdiği zaman onun yanında bir yiyecek bulurdu. ع ن د ما لما زقا د خ ل ع ل ا ذ ك ر ا ا ح را ب و ج د ع ن دها ر...dığı zaman, -dığında, -dığı sırada, -ınca, -ceği zaman anlamlarına gelir. Zarf olan ع ن د ile zâid veya masdar olan ما nın birleşmesinden meydana gelmiştir. nın şart fiil-i mâzî veya muzâri gelebildiği gibi, cümlenin ع ن د ما ذا gelebilir. sonunda da kullanılır. nın yerlerine لم ا ve إ ح طة gideriz. Acıktığımız zaman istasyondaki lokantaya ط ع م ا الم ع ن د ما ن ج وع ن ذ ه ب إ ح ين ما dığında, -dığı vakit, dığı zaman, -ınca gibi manalara gelir. Zaman zarfı ح ن ile nınما birleşmesinden meydana gelmiştir. Babası oğlunun başarısını öğrenince sevinçle onu tebrik etti. إ ذ ب ي نا ه م س ر ورا و ل د ه ه نا ب نجا ح ح ين ما ع ل م الا ب ken, bir de, ken birden, derken ansızın, ip dururken anlamlarında kullanılır. Zarf olan ب ن ile zâid elifin birleşmesinden meydana gelmiştir. Kendisinden sonra şart olan cümle isim cümlesi olur ve başında müfâcee harfi bulunur. (إ ذ ( ذ د خ ل ع ل ي نا ل ب girdi. Biz evde otururken ansızın yanımıza bir köpek ب ي نا ن ح ن جا ل س ون ال ب ي ت إ ب ي ن ما iken anlamına gelir. Zarf olan ب ن ile zâid veya masdar olan ( (ما nın birleşmesinden meydana gelmiştir. Her yönüyle ( ي نا ya (ب benzer. 11

16 Adnan Hoyladı ذ ان خ ف ض ت د رج ة ا ح را رة düştü. Hava sıcakken birden havanın sıcaklığı ر إ ب ي ن ما ا ج و حا Cümle Otobüs gecikince trenle geldim. Öğrenci yeni bir şey öğrendiği zaman gezi faydalı olur. Su olmasaydı yeryüzünde hayvan veya bitki yaşamazdı. Anneler evlerine döndükleri zaman yemeğin hazırlanmasına başlarlar. Uçak geldiği zaman hava alanına giderim Cezmeden Şart Edatları ال ق طا ر خرت ا حا ف ل ة ح ض ر ت ب ا تا لم ح ل ة م ت ون الر ف يد ة إ ذا ع لم م ا الت ل م يذ ش ي ي ا ج د يدا ر ح ي وا ن أ و ن با ت ل و لا الم ا ء ما عا ش ع الا ض ب ي و ن ي ب د أ ن إ ع دا د مها ت إ ع ن د ما ت ر ج ع الا ال طعا م طا ر الم إ ذا و ص ل ت الط اي رة أ ذ ه ب إ Bilindiği gibi cezm fiili mâzîye değil, yalnız fiil-i muzâriye mahsustur. Aşağıdaki edatlar iki muzâri fiil almış cümlenin başına gelirlerse iki muzâri fiilin de son harekelerini cezm yaparlar ve şart bildirirler. Bunlara şart edatları da denir. Şart edatının yeraldığı cümleden sonra aynı cümlenin içinde bir de cevap cümlesi bulunur. Bu edatların bulunduğu birinci bölüme fi lü ş-şart, ikinci bölüme de cevabu ş-şart denir. Cümle örnekleriyle birlikte bu edatlar şunlardır: إن se, sa anlamında kullanılır. Okursan anlarsın. Dersini yazarsa ona bir çiçek alırım م ن kim se,...sa anlamlarında kullanılır. إن ت ق رأ ت ف ه م ت ب در س ھ آخ ذ إل ي ھ ز ه رة إن ي ك 12

17 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Kim çok okursa başarır. Kim dersini yazarsa onunla bahçeye giderim. م ن ي ق رأ ك ث ا ي ن ج ح ه ب م ع ھ إ ا ح د يقة م ن ي ك ت ب د ر س ھ أذ م ا ne se,...sa anlamlarında kullanılır. م ه م ا Ne iyilik yaparsanız Allah onu bilir. Dersinden ne yazarsa onu iyi anlar. her ne se,...sa anlamlarında kullanılır. Her ne yaparsan onu yaparım. Dersinden her ne yazarsan ben de yazarım. أ ي hangisini, neyi, kimi...se, sa anlamlarında kullanılır. أ يم ا Kimi sayarsan sayarım. Neyi, hangisini yazarsan yazarım. kimi, hangisini se, sa anlamlarında kullanılır. ع ل م ھ ا ما ت ف ع لوا م ن خ ن د ر س ھ ي ف ه م ھ ج ي دا م ا ي ك ت ب م ف ع ل أ ف ع ل م ه ما ت أ ي ضا م ه م ا ت ك ت ب م ن د ر س ك أ ك ت ب أ ن ا م أ يا ت ح م أ ح أ يا ت ك ت ب أ ك ت ب 13

18 Adnan Hoyladı Kâğıda kimi yazarsan onu okurum. Hangisini okursan anlarsın أ ي ن م ا أ ي ن her nerede, nereye se anlamlarında kullanılır. Her nerede oturursanız orada otururuz. Nereye gitsen sana arkadaşlık ederim. ح ي ث م ا her nereye...se anlamlarında kullanılır. Nereye yağmur yağarsa oraya gidilmez. Her nereye giderseniz oraya gelirim. أ قرأ ه أ يم ا ت ك ت ب إ ال و ر ق ة أ يم ا ت ق رأ ت ف ه م أ ي ن م ا ت ج ل س وا ن ج ل س ه ن اك أ ي ن ت ذ ه ب أ ح ب ك أ ي her nereye, her nasıl se anlamlarında kullanılır. Nereye (her nasıl) gidersen giderim. Nasıl yazarsan ben (de öyle) yazarım ذا ما إذ م ا إ her ne zaman se anlamlarında kullanılır. طر لا ي ذ ه ب ه نا ك ل الم ح ي ث م ا ي ن ح ي ث م ا ت ذ ه ن أ ح ض ر ه ن اك أ ي ت ذ ه ب أ ذ ه ب أ ى ت ك ت ب أ ك ت ب 14

19 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi م ى Her ne zaman giderseniz gideriz. Her ne zaman yazarsan ezberlersin. her ne zaman sa anlamlarında kullanılır. Ne zaman yalan söylersen bilinir. Her ne zaman yazarsan okurum. ك ي ف ما her nasıl se anlamlarında kullanılır. إ ذ ما ت ذ هبو ا ن ذ ه ب إذا م ا ت ك ت ب ت ح ف ظ م ى ت ك ذ ب ع ل م م ى تك ت ب أق رأ Nasıl vurursan öyle vurur. Sen nasıl konuşursan öyle konuşurum. ض ر ب ي ض ر ب. ك ي ف ما ت لم ت ك ي ف ما ت *Görüldüğü gibi şart edatları fiil-i muzâriyi cezm yapar. Fakat her zaman şart ifade etmek için mutlaka muzâri fiil kullanılmayabilir. Mahallen meczûm olarak mâzî fiil de şart cümlesi olarak gelebilir. Ancak mâzî fiil mebni olduğu için şart manası dışında fiilin sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Tercümede şart ve cevap cümlesi mâzî olsa da gene muzâri gibi tercüme yapılır. Bana yazarsan sana yazarım. Kim okursa anlar. أ ت لم ن ك ت ب ت إ ك ت ب ت إ ل ي ك إ م م ن ق رأ ف ه *Aynı şekilde cevap cümlesi de mâzî ve muzâri ile başlayan fiil cümlesi olduğu gibi emir, nefy, nehy, soru ve gelecek zaman ifade eden fiillerle de gelir. Bazen isim cümlesi olarak da gelebilir. 15

20 Adnan Hoyladı يل ا mücahiddir. Kim hayır için ilim isterse o Allah yolunda ال ع ل م ل خ ل ب ف ه و م جا ه د س ب م ن ي ط Her nerede çalışırsan saadet oradadır. ى ع م ل ف ه نا ك ال سعا د ة أ *Cevap cümlesinin başı ف nin yanı sıra س س و ف ق د edatlarından biriyle başlarsa ve cevap fiili ile ما ل ن menfi olursa veya cevabın başında إ نما (ancak) bulunursa cevabın muzârisi cezm olmaz. Gidersen akabinde pişman olacaksın. إ ن تذه ب ف س تند م Kim kötülük yaparsa kendine zulmetmiş olur. م ن ي ف ع ل ش را ف ق د ظ ل م ن ف س ھ Not: Cümlenin sonunda gelen ( إ ن (و.. se bile,..sa bile şeklinde tercüme edilir. Cevabı da olmaz. Seni azarlasa bile babana git. İstese bile ona gitme. وا ل د ك و إ ن و ح ك إ ذ ه ب إ لا ت ذ ه ب ا ل ي ھ و ا ن أراد * Taleb (Emir, nehiy, soru) cümlesinden sonra cevap cümlesi varsa ve önünde ( (و ve ( (ف bulunmazsa cevap cümlesinin muzâri fiili de ona uyumlu olarak meczûm gelir. Çalış ki başarasın. Ateşle oynama! Yanarsın. م ن *En çok kullanılan şart edatları أ د ر س إ ن ت ن ج ح ار ت ح ق لا ت ل ع ب ب الن kullanılmaz. edatlarıdır. Diğerleri bunlar kadar ما ve إ ن 2.3. Cevap Cümlesinin Başına ( ف Fau s Sebebiyye) Gelmesi Başına fau s-sebebiyye gelen cevap cümlesi muzari fiille başlıyorsa cezmedilmez. Cevap cümlesinin başına şu durumlarda fau s-sebebiyye gelir: 16

21 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi 1. Cevap cümlesi isim cümlesi ise, Bana yardım edersen sen benim dostumsun. 2. Cevap cümlesi çekimsiz ( camid ) bir fiille başlıyorsa, Eğer hırsızlık yapmışlarsa yaptıkları şey ne kötüdür. 3.Cevap cümlesi ( başlıyorsa, ) harflerinden biriyle س - س و ف - ق د إ ن س اع د ي ف ا ن ت رف يق ي وه إ ب ن س ر ق وا ف ئ س م ا ف ع ل Eğer bu filmi seyretmediysen pişman olacaksın. إ ن ل م ش اه د ه ذا ال ف ل م ف س ت ن د م 4. Cevap cümlesi emir fiille (talep içeren) başlıyorsa, başına fau s sebebiye getirilir. Bu kitabı bulursan satın al. 3. İf al, Tef il ve Mufâ ale Kalıpları 3.1. İf âl Babı إ ن تجد هذا الكتاب ف اش Sülâsî fiilin kökünün başına bir elif (ا) ilavesiyle kurulur. Arttırılmış fiiller genellikle masdarının adıyla anılır, üçlü fiiller bu grubun kalıbına girer yani mâzî muzâri ve masdar harekeleri girdiği kalıbın aynısı olur. Üç harfli bir أ ج ل س خا ل د ( fiilse, (Hâlit oturdu) gibi lâzım (mef ûl almayan) bir (ج ل س خا ل د ( sebebi fiilin bu kalıba alınmasının (Hâlit Adil i oturttu) şeklinde müteaddî (nesne alabilen) yapmaktır. Şayet söz konusu fiil geçişli ise bu defa (عا د لا onu ikinci kattan müteaddî yapar. Esas manaları bir işin olmasını sağlamak, bir fiilin anlamının bir nesne üzerindeki etkisini belirtmektir. İf âl bâbının çekimi aynen sülâsî mücerredler gibidir. Mezid babların ism-i fâilleri, muzârisinin ي harfini م ya çevirmekle elde edilir. Yani muzarat harfi kaldırılıp yerine ötreli mim harfi ilave edilir. İsm-i mef ûlü ise ism-i fâilinin sondan bir önceki harfinin üstün yapılmasıyla olur. Artık fiilimiz isme dönüşmesi sebebiyle elif lâm takısı veya tenvin alabilir. 17

22 Adnan Hoyladı Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi أ ف ع ل ي ف ع ل ا ف ع ال م ف ع ل م ف ع ل أ ف ع ل أ ع ل م ع ل م إ ع لام م ع ل م م ع ل م أ ع ل م Bildir Bildirilen Bildiren Bildirmek Bildiriyor Bildirdi Not: İf âl bâbındaki fiillerin mâzî, emir ve mastarlarındaki hemzeler, diğer fiillerin aksine (hemze-i kat olduğundan) geçiş halinde atılmaz ve her durumda okunurlar. Halit, Ali ye Cemal in faziletli olduğunu bildirdi. Öğretmen öğrencileri okuldan çıkardı Tef îl Babı أع ل م رج أ خ خ ال د ع ل ي ا ج م الا ف اض لا د رس ع ل م ال ط لاب م ن الم الم (ف ر ح أ ( yapılır. Sülâsî mücerred fiilin ortasındaki harfi şeddeli okumak suretiyle 4 harfe çevirerek tef îl bâbı (ع ل م ت د ر ي) (Kardeşimi sevindirdim) gibi müteaddî yapar. Eğer (ف رح ت أ ( fiili (Kardeşim sevindi) gibi lâzım bir (Dersimi bildim) gibi müteaddî ise ( لم ت ك د ر س ك (ع (Sana dersini öğrettim) gibi bir kat daha müteaddî yapar. Bir işin mübâlağalı olarak çok yapıldığını gösterir. Tef îl bâbı isimlerde kullanılırsa o isimden türemiş fiil meydana gelir. ( ع ذا ب azab, ceza, ع ذب azab etti) Bazen fiilin kendisi çokluk manasını ifade eder. (Halit Kâbe yi çok tavaf etti. ط وف خ ال د الك ع ب ة ) Bazen fâilinde çokluk ifade eder. ( م وت الا ب ل Develer çokça öldü (Birçok deve öldü). Bazen mef ûlünde çokluk ifade eder. ( غ لق خ الد الباب Halit çok kapıları kapadı, kilitledi.) ة İf âl bâbının tef îl bâbından farkı çokluk ve fazlalığı anlatmasıdır. زج اج Örnek: زج اج kırdı. Camı ك س ر ال etti. Camı iyice kırıp paramparça ك سر ال زج اج kırdırdı. Camı أك س ر ال Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi فع ل عل م ف م ف ع ل م ت ف ع يل - ع يل ة م ف ي ف ع ل ف عل ي ف ع ل م م ع لم م ع ل م م ع ل يم ع ل م لم ع Öğret Öğretilen Öğretmen Öğretim Öğretiyor Öğretti Not: Tef îl bâbının masdarı ت ف ع يل olur. Ancak sonu illetli olan nâkıs fiillerde ve 3. harfi hemze olan fillerde gelir. şeklinde ta-i merbûta alarak ت ف ع يل ة 18

23 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi O namazını huşû içinde edâ eder. Peygamber Allah ın risâletini insanlara tebliğ etti Müfâale Babı و د ي خ ش و ع ي ص لا ت ھ ب لغ ن ي ر سا ل ة ا ل لنا س ال Sülâsî mücerred fiilin fâe l-fiili ile ayne l-fiili arasına elif ( ا ) eklenmesiyle olur. ( ك ت ب yazdı ات ب yazıştı) Mezîd fiiller içinde iki masdar kullanan tek kalıptır. Hangisinin daha yaygın olduğu zamanla öğrenilir. Daha ziyade bir şahsın diğeri üzerindeki etkilerini belirten müteaddî (geçişli, mef ûl alan) bir kalıptır. Genel olarak şu manaları gösterir. 1. Fâlin mef ûle karşı gösterdiği özelliği belirtir. ( ح س ن iyi oldu. etti.) birine iyi muamele حا س ن 2. Mef ûlüne harf-i cerle bağlanan fiiller bu kalıba geçtiğinde harf-i cersiz bağlanır. Bazen karşılıklı iş yapmayı da ifade eder. ( قا م ع birşeye karşı kalkmak قا و م direnmek) 3. Sülâsî fiil bir nesneyi doğrudan etkiliyorsa bu kalıb bu fiilin manasının nesne üzerine yapılma çabasını ve bu mücâdeleyi gösterir. ( س ب ق geçti س اب ق yarıştı, geçti) 4. Bu fiil iki kişi arasında beraberce yapılan bir işi bildirir. ( ي ات ب خ ال د ج م الا Halid Cemal le yazışıyor.) ه م الله Not: Bazen bir kişi için de kullanıldığı olur. (Allah onları öldürdü kahretti ) ق ات ل Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi ف اع ل م ف اع ل ف م ف اع ل م ف اع - م ف اع ل ة ي ف اع ل م ف اع ل ي ف اع ل م ات ب م ات ب م ات ب م ات - م ا ت ب ة ي ات ب م ات ب ي ات ب م Yazış Yazışılan Yazışan Yazışmak Yazışıyor Yazıştı Kız annesine sofra hazırlamada yardım edecek. Ömer çok sayıda namaz kılan gördü. ت سا ع د س شا ه د ة اع دا د الم ا ي د مها ال ب ن ت أ ص ل ن ع م ر ع د دا ك ب ا م ن الم 19

24 Adnan Hoyladı 4. Tefâ ul, Tefa ul ve İf ilâl Kalıpları 4.1. Tefâul Babı Sülâsî fiilin başına bir ت harfi ile fâel fiili ile aynel fiili arasına bir elif ilavesiyle yapılır. Bu bab iki veya daha çok kişiler arasındaki işbirliğini anlatır. Bu bâbdan bazı fiiller yapmacığı bildirir. ( م ر ض hastalandı, ت م ارض yalancıktan س اق ط düştü س ق ط ( eder. hasta oldu, hasta gibi göründü) Bu bâb bazen de üç harfli fiilin manasında şiddet ifade şiddetle düştü) Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi ت ف اع ل ي ت ف اع ل ت ف اع ل م ت ف اع ل م ت ف اع ل ت ف اع ل ت ب اع د ي ت ب اع د ت ب اع د م ت ب اع د م ت ب اع د ت ب اع د Uzaklaş Uzaklaşılan Uzaklaşan Uzaklaşmak Uzaklaşıyor Uzaklaştı Halit ve Cemal uzaklaştı. Kavim (o topluluk) barıştı Tefa ul Babı ت ب اع د خ ال د و ج م ا ل ت ص ا ح ال ق و م Sülâsi mâzî fiilin başına bir ت harfi ilave edilip aynel fiili şeddeli okunarak meydana gelir. Tefa ul bâbına giren sülâsî fiil o fiilin peyderpey belli bir aşamadan ve süreden sonra oluştuğuna işaret eder. Anlam olarak hemen ع لم bildi, ع ل م ( verir. hemen sülâsî kökündeki manayı öğretti, ع لم öğrendi) Tefa ul bâbının muzâri çekiminde fiilin ل ( görülür. harfi iki defa geldiği için bazen birinin atıldığı ت başına ل yerine; (indi) ت تن (ت ن Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi عل ت ف عل ت مت ف ت ف عل ي ت ف عل ت ف عل مت ف ع ل ع لم ي ت ع لم ع لم م ت ع ل م م ت ع لم ع لم Öğren Öğrenilen Öğrenen Öğrenmek Öğreniyor Öğrendi İki arkadaş uzun süre konuştu. ال صد يقا ن ط و لا ت ح دث O okumayı tercih ediyor. ل ق راء ة ه و ف ض 20

25 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi 4.3. İfılâl Babı Sülâsî mâzî fiilin başına bir hemze son harfinin de şeddelenmesiyle mâzî fiili meydana getirilir. Bu fiil mübâlağa (aşırılık) ifade etmek için kullanılır. Renkler ve kusurlar gibi sıfatların bu bâbın kalıbına sokulup fiil haline getirilmesiyle yapılır. Manasını mübâlağalaştırır. Yani renk ve sakatlıklardaki aşırılığı bildirir. Bu bâbın mâzî ve muzâri meçhûlu kullanılmaz. Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi ا ف ع ل - م ح م ر ل ا ف ع لا ي ف ع ل ا ف ع ل ي ا ح م ر - م ح م ر ا ح م رار م ي ح م ر ا ح م ر ي ح Kızar Kızaran Kızarmak Kızarıyor Kızardı Ağaçlar yeşerdi. ا خ ض رت الا جا ر sarardı. Kadının rengi hastalıktan ر ل و ن الم ر أ ة م ن الم ض ر ا ص ف 5. İnfi âl, İfti âl ve İstif âl Kalıpları 5.1. İnfiâl Babı Sülâsi mücerredin başına إن harflerinin eklenmesiyle yapılır. Şekil olarak malûm, anlam olarak meçhûldür. Bu fiilin kuruluşu mutâvaat içindir. Mutâvaat; müteaddî fiilin mef ûl üzerinde meydana getirdiği tesiri kabullenmesidir. Genellikle bu ölçüde gelen fiiller lâzım olur ve dâima hissî yani maddî bir oluşu ifade eder. Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi ا ن ف ع ل - م ن ف ع ل ا ن ف ع ال م ن ف ي ن ف ع ل ا ن ف ع ل ي ن ف ا ن ك س ر ي ن ك س ر ا ن ك س ار م ن ك س ر - ا ن ك س ر Kırıl - Kırılan Kırılmak Kırılıyor Kırıldı Camı kırdım o da kırıldı. İpi parça parça kestim o da kesildi. ك س ر ت ال زجاج ف ان كس ر طع ت ف ان ق ط ع ا ح ب ل ق 21

26 Adnan Hoyladı 5.2. İftiâl Babı İftiâl babı müteaddi fiili lazım fiile çevirir. Mesela: ج م ع topladı manasındadır. م يذ م ال تلا ع ل ج م ع الم ا ج ت م ع fiilini İftiâl babına sokarak ج م ع olur. dediğimizde mana Öğretmen öğrencileri topladı. şeklinde م يذ olur. dediğimizde mana toplandı fiili ا ج ت م ع Öğrenciler toplandı. manasındadır. Bu cümlede ا ج ت م ع ال تلا lazım bir fiildir. Gördüğünüz gibi, iftial babı müteaddi fiili lazım fiile çevirmiştir. İftiâl babı, failin gayretini gösterir. Mesela: ا ج د çalıştı manasındadır. Bu fiili İftial babına sokarak ج ه د dersek, mana Çokça çalıştı, çabaladı çalıştı şeklinde olur ve failin gayretini gösterir. Yine ك س ب kazandı manasındadır. Bu fiili İftial babının sokarak ا ك ت س ب dersek, mana çalışmakla kazandı şeklinde olur ve yine failin gayretini gösterir. Buna göre: ك س ب ت الم ال Malı kazandım. manasında iken, gelir. Malı çalışmakla kazandım. manasına ا ك ت س ب ت الم ال Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi ا ف ت ع ل م ف ت ع ل م ف ت ع ل م ف ت ع ا ف ت عا ل م ف ت ي ف ت ع ل ا ف ت ع ل ي ف ت إ ج ت م ع م ج ت م ع م ج ت م ع م ج ت م إ ج ت م اع ي ج ت م ع إ ج ت م ع ي ج ت Toplan Toplum Toplanan Toplanmak Toplanıyor Toplandı 5.3. İstifâl Babı Ali öğretmeni dinliyor. Ahmet gülümsedi. م ع ل س ت م ع ع ا الم ا ب ت س م أ ح م د Mâzî fiilin başına إس ت yani إ س ve ت harflerinin eklenmesiyle yapılır. Hakîkî veya mecâzî manada istek cümlelerinde kullanılır. Ya da bir halden diğer bir hale geçişi göstermekte kullanılır. İstifâl babı bazen müteaddi bazen de lazım olarak kullanılabilir. Bu bâbdan gelen fiillerin hangisinin bir şey istemekte veya bir işe seçildiğini خ ل ف istedi, bilmek ا س ت ع ل م bildi ع ل م ( anlayabiliriz. göstermekte kullanıldığını ancak Araplardan ya da sözlüklerden birinin yerine geçti ا س ت خ ل ف halife seçildi) Bu bâb bazı fiillerin anlattığı sıfatın bulunduğunu da gösterir. ( ح س ن iyi oldu ح س ن iyi ا س ت ح س ن iyi buldu) Emir İsmi Meful İsmi Fail Mastar Muzari Mazi ا س ت ف ع ل م س ت ف ع ل م س ت ف ع ل م س ت ف ع ا س ت ف ع ال م س ت ف س ت ف ع ل ا س ت ف ع ل س ت ف ا س ت خ ر ج م س ت خ رج م س ت خ ر ج م س ت خ ا س ت خ راج م س ت خ س ت خ ر ج ا س ت خ رج 22

27 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Çıkar Çıkarılan Çıkaran Çıkarmak Çıkarıyor Çıkardı Mühendisler kömür çıkardı. Fâtıma kız kardeşlerini karşılıyor. 6. Malûm, Mechûl Fiil ve Naibu Fâil 6.1. Malûm Fiil ه ن د س ون ال فح م ا س ت خ رج الم ل فا ط م ة أ خ وا ا س تق ب Fiiller malum (aktif) ve meçhul (pasif) olmak üzere ikiye ayrılır. Fâili belli olana Arapça da ma lûm fiil (aktif, etken fiil) denir. Bekir ata vurdu. İşi yapan fâil (Bekir) bu cümlede bellidir. Fiili ma lûmdur Meçhul Fiil Fâili belli olmayan (pasif, edilgen) fiile meçhûl fiil denir. Ata vuruldu. ض رب ب ك ر ا ح ص ان ض ر ب ا ح ص ان Fâil belli olmadığından bu cümledeki fiil meçhûldür. Mâzî ma lûm fiili meçhûl yapmak için üç harfli fiilin baş harfi ötre, ikinci harfi esre yapılır. Yazıldı ك ت ب Yazdı ك ت ب Açıldı ف ت ح Açtı ف ت ح ع ل م Bildi ع ل م Bilindi 23

28 ش ر ب İçti ش ر ب أ ل Yedi أ ل Adnan Hoyladı İçildi Yenildi Meçhul mazi fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir. Müennesi Müzekkeri ض ر ت Ben vurdum. ض ر ت ض ر ت vurdun. Sen ض ر ض ر ت ض ر ت vurdu. O ض ر ض ر ب ض ر نا vurduk. Biz ض ر نا ض ر ن vurdunuz. Siz ض ر ض ر ت م ض ر ن vurdular. Onlar ض ر وا ض ر تا vurdu. O ikisi ض ر ا ض ر ت م ا vurdunuz. Siz ikiniz ض ر ت م ا ض ر نا vurduk. Biz ikimiz ض ر نا (Tekil) م ف رد Açıklama م ف ف ت ح (Müzekker) (م ذ كر ( غ اي ب (İkil) ت ث ن ي ة ف ت حا (Çoğul) ج م ع ف ت ح وا Onlar açıldı. O ikisi açıldı. O açıldı. ف ت ح ن ف ت ح ت ا ف ف ت ح ت (Müennes) (م و نث ( غ اي ب ة ف ت ح ت م ف ت ح ت م ا ف ف ت ح ت (Müzekker) (م ذ كر ( م خاط ب ف Sizler açıldınız. Siz ikiniz açıldınız. Seni açıldın. ف ت ح ن ف ت ح ت م ا ف ف ت ح ت ف (Müennes) (م و نث ( م خ اطب ة ف ت حنا ف ت حنا ف ت ح ت م (Ortak) (م ش ك ( م ت ل Bizler açıldık. Biz ikimiz açıldık. Ben açıldım. Uzaktakiler Yakındakiler Kendisi 24

29 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Not: Mazi meçhul fiili sadece ف ع ل kalıbında bulunur. ف ع ل kalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların meçhulü yoktur. Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz. Meçhul muzari fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir. Müennesi Müzekkeri ا ك ت ب yazılıyorum. Ben ا ك ت ا ك ت ب ت ك ت ب ن yazılıyorsun. Sen ت ك ت ت ك ت ب ت ك ت ب yazılıyor. O ت ك ت ي ك ت ب ن ك ت ب yazılıyoruz. Biz ن ك ت ب ت ك ت ب ون ي ك ي ك ت ب ون Siz yazılıyorsunuz. Onlar yazılıyorlar. ت ك ت ن ي ك ت ن ت ب ان yazılıyor. O ikisi ت ك ت ب ان ت كت ب ان yazılıyorsunuz. Siz ikiniz تكت ب ان ن ك ت ب yazılıyoruz. Biz ikimiz ن ك ت ب (Çoğul) ج م ع (İkil) ت ث ن ي ة (Tekil) م ف رد Açıklama م ف ع ل م ون ع ل م ان ع ل م ع ل م ع ل م (Müzekker) (م ذ كر ( غاي ب ع ل Onlar bilindi. O ikisi bilindi. O bilindi. ع ل م ن ع ل م ان ع ل م ع ل م ع ل م (Müennes) (م و نث ( غ اي ب ة ع ل م ون ع ل م ان ع ل م ع ل م ع ل م (Müzekker) (م ذ كر ( م خاط ب ع ل Sizler bilindiniz. Siz ikiniz bilindiniz. Sen bilindin. ع ل م ن ع ل م ان ع ل م ع ل م ن (Müennes) (م و نث ( م خ اطب ة ع ل م ع ل م ع ل ا ع ل م ع ل م (Ortak) (م ش ك ( م ت ل Bizler bilindik. Biz ikimiz bilindik. Ben bilindim. Uzaktakiler Yakındakiler Kendisi 25

30 Adnan Hoyladı 6.3. Naibu Fail Meçhûl fiil cümlesinde, fâil olmadığı için cümlenin mef ûlü, fâil yerine geçer. Arapça da buna nâib-i fâil (failin vekili) denir ve son harfi fâil gibi ötre okunur. Örnek: Ahmet dersi yazdı. ك ت ب ا ح م د ال در س ك ت ب ال در س Naibu Fail Harekesi Zamme Cümle Ders Öğretmen defteri öğrenciden aldı. Defter öğrenciden alındı. Meçhul Fiil yazıldı. ع ل م ة ال دف م ن الت ل م يذ أ خ ذ ت الم أ خ ذ ال دف م ن الت ل م يذ ح ظة kazandı. Takım maçı son anda با را ة آخ ر ال ف ر ق الم حظ ة kazanıldı. Maç son anda با را ة آخ ر ك س ب ت الم Hasta ilacı içti. İlaç içildi. Hasan öğretmenlere teşekkür etti. Öğretmenlere teşekkür edildi. Ömer bisiklete bindi. Bisiklete binildi. 7. el-memnû mine s-sarf ك س ب ر ض ة ال دوا ء ش ر ت الم ش ر ب ال دوا ء س ن د ر ش ك ر ح س ن الم د ر س ون ش ك ر الم رك ب ع م ر الد ار ج ة الد ار ج ة ر ك ب ت Cer ve tenvin kabul etmeyen isimlere gayr-i munsarif denir. Bunlar iki durumda, sonuna kesre ve tenvin alırlar: a) Başına harf-i tarif gelmesi b) Muzâf olma durumu 26

31 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Gayr-i münsarifler kesre yerine fetha ile mecrûr olur. Tenvin yerine tenvinsiz hareke durumunu alırlar. Bilindiği gibi başına harf-i tarif almayan kelime nekre kabul edilir. Kapıları anahtarlarla açarız. Nekre olduğu için esre ve tenvin almamış. Kapıları anahtarlarla açarız. Harf-i tarifle ma rife olduğu için esre almış. Okullarda öğrendik. Nekre olduğu için esre ve tenvin almamış. ت ح ن ف ت ح ن ف ب وا ب الا ب م فا ت يح ب وا ب ت ي ح الا ب الم فا ع لم نا م دا ر س öğrendik. Bu okullarda ع لم نا ه ذ ه الم دا ر س Harf-i tarifle marife olduğu için esre almış. İzmir in okullarında öğrendik. Muzâf olmakla marife olduğu için esre almış. Mekke-i Mükerreme ye gittik Mevsûf olmakla marife olduğu için esre almış Gayrı Munsarıf Olan Özel İsimler 1-Yabancı dilden Arapçaya giren özel isimler: إ ز م ع لم نا م دا ر س ة ك رم م كة الم ذ ه ب نا إ آد م إ س را ي يل ها ر ون إ س ما ع يل ا ن ق رة 27

32 Adnan Hoyladı Not: İkinci harfi sukûn (cezm ya da uzatma) olan üç harfli alemler bu kaideden hariçtir ve tenvin ya da esre alabilir. م ص ر ه ن د ل وط ن وح 2-Müennes Özel isimler: Bu isimlerin sonunda müenneslik alameti olsun olmasın değişmez. Ayrıca sonunda müenneslik alâmeti bulunan erkek isimleri de gayr-i munsariftir. İnsan, hayvan, şehir ve ülkelere verilen isimler de müennes kabul edilir. س عا د عا ئ ش ة م عا و ة ط ح ة 3-Sonunda ( (آن bulunan özel isimler: ود ه م كة م ر وا ن ع ث ما ن رم ضا ن ش ع با ن س ل ما ن 4- Fiil vezninde olan özel isimler: ي ح ي ى إ ث م د ي ز د مر أ ح م د ش Muzâri Mâzî Muzâri Emir Muzâri isimler: veznindeki özel ف ع ل 5- ه ب ل م ض ر ف ر ز ز ح ل ع م ر 6- Mezcî terkib denen kaynaşmış iki kelime: ن ي و ور ك ح ض رم و ت ع ل ب ك Not: ( و ھ ) ile biten isimler gayr-i munsarif değil kesre üzere mebnidir. خا ل و ھ س يب و ھ 28

33 7.2. Gayrı Munsarıf Olan Sıfatlar tafdiller: veznindeki sıfatı müşebbehe ve ism-i (أ ف ع ل ( 1- Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi أ ح م ر أ ص ف ر أ ح م أ ك أ ص ف أ ج م ل أ ك أ ب ك م أ ج م Kırmızı Sarı Daha büyük Daha güzel Dilsiz olanlar: vezninde (ف ع لا ن ( 2- ن س ك را ج و عا ن ع ط ش ان Susuz Aç Sarhoş 3- Birden 10 a kadar olan üleştirme sayıları: م س ب ع س با ع ع ش ر م ع ش ر م ر ع ر ا ع Yedişer Onar Dörder 7.3. Gayrı Munsarıf Olan İsimler 1- Sonunda elif-i memdûde (اء) olan isimler. Bu aynı zamanda müenneslik alâmetidir. ع ل ما ء ح را ء ع ل ما أ و ل يا ء ح م را ء أ و أ ش قاء Âlimler Çöl Veliler Kırmızı Kardeşler 2- Sonunda elif-i maksûre (ى) bulunan isimler: Bu da müenneslik alâmetidir. ش ر ى ص غ ر ى ح س ى ذ ك ر ى ح ب Hatıra, Öğüt En Güzel Daha Küçük Müjde Hamile 3- Müntehe l-cumû vezninden olan isimler. Yani, kelimenin ikinci harfinden sonra elif, eliften sonra iki veya üç harf bulunan cemi isimler. En meşhur kalıpları şunlardır: ف عا ع ل ف عا ي ل ف عا ف وا ع ل ف عا ف عا ع يل ف وا م فا ع ل ف عا م فا ع يل م فا 29

34 Adnan Hoyladı م سا ك ن م عا ب د م فا ت يح م صا ب يح م سا ج د م دا ر س Okullar Mescidler Lambalar Anahtarlar Tapınaklar Miskinler Not: Müntehe l-cumû vezninden gelmelerine ve cemî olmalarına rağmen sonlarında kapalı tâ (tâ-i merbûta) bulunan bazı isimler gayr-i munsarif olmazlar, yani tenvin ve kesre alırlar. Mefâil ve benzeri çoğul kalıbının silinen yâ harfi yerine isimlerin sonuna tâ-i merbûta eklenir. Cümle ز نا د ق ة Zındıklar أ سا ت يذ ز نا د يق Ahmet yazdı. Ahmed i gördük. Sizler zenginlersiniz. Onlar fakirdirler. Mescidlerde namaz kıldık. 8. Mankûs, Maksûr ve Memdûd İsimler 7.1. Mankûs İsimler أسا ت ذ ة Öğretmenler ك ت ب أ ح م د رأ ي نا أ ح م د أ ن ت م أ غ ن يا ء ه م ف ق را ء سا ج د الم ص لي نا Kendinden evvel kesre bulunan bir (ي) ile sona eren murab isimlere mankûs isim denir. Bu (ي) aslîdir ve vazgeçilmezdir. حا م ي ا ل قا ي ا ا ل ار ا ل ها د ي ا ل وا د ي Avukat Hâkim Vadi Yol Gösteren Çoban Mankûs isimler mansûb durumda gözle görünür şekilde fetha alırlar. Çünkü fetha ile okumak kolay ve mümkündür. Zamme ve kesre ile okumak ise dile ağır gelir. Bu sebeple ref ve cer hallerinde gerekli harekeyi zahiren alamazlar. Gramerciler buna ref ve cer hallerinde mankûs isimlerin sonuna zamme ve kesre takdir olunur demektedirler. 30

35 Ref Haline Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi kaçtı. Câni ر ا جا ي ف oldu. Kadı adaletli ع د ل قا ي Azgın pişman olur. ي ن د م با Nasp Haline Câniyi hapsettim. ي ا جا ح ب س ت duyarız. Kadıya saygı ن ح م قا ي Çağıranı işittim. ي س م ع ت الم نا د Cer Haline Câniye baktım. Haberi çobandan işittim. Kadıya selâm verdim. جا ي ن ظ ر ت إ س م ع ت ا خ س لم ت ع ا م ن ال قا ا الر ي * Mankûs isim nekre olduğu takdirde ref ve cer halinde sonundaki (ي) düşer. جا ء م حا م geldi. Bir avukat Ref Bir avukata selâm verdim. س لم ت ع م حا م Nasp Bir avukat gördüm. رأ ي ت م حا م يا Cer * Tesniye halinde düşen (ي) tekrar geri gelir: جا geldi. Avukat ء حا م geldi. İki avukat جا ن ء حا م يا * Mankûs isim izafetle veya ( ل (ا takısıyla marife olduğu takdirde ref, nasb ve cer halinde (ي) sabit kalır. verdi. Kadı bir câninin aleyhine karar ن ح ك م قا ي جا Ref Ref 31

36 Adnan Hoyladı ة geldi. Kadıların kadısı جا ء قا ي ال ق ضا 7.2. Maksûr İsimler Sonunda sâbit bir elif bulunan murab isimdir. Bir evvelki harekesi üstün olan murab (duruma göre son harekesi değişen) ismin sonundaki bu elifin aslı (و) ise uzun (ي) (ا), ise noktasız (ى) şeklinde yazılır. Ancak elif şeklinde telaffuz edilir. İsm-i maksûrun bu elifi aslî değil, (و) veya (ي) dan dönüşmedir veya müenneslik için zaidedir: ص ط فى الم ا ل ف ى لاذ ك ر ى ا ل ع صا ا ل ه د ى Seçilmiş Genç Doğru Yol Baston Hatıra Bu tip elifin üzerine hareke konup okunması mümkün değildir. Bu sebeple bu isimlerin sonu sakin okunur. Yâni uzatmalı okumaya da sakin denir. Ref halinde elif üzerine zamme, nasb halinde fetha, cer halinde kesre takdir edilir. Ref Haline Genç boğulmaktan kurtuldu. Baston kırıldı. Ona ezâ isabet etti. Nasp Haline Genci boğulmaktan kurtardım Ezâyı defettim. Bastonu buldum. Cer Haline Gençten razı oldum. Kalemi gençten satın aldım. Ezâdan selâmete erdim. ن جا ال ف ى م ن ال غ رق ا ن ك س رت ال ع صا ذ ى أ صا ب ھ الا ن جي ت ال ف ى م ن ال غ رق ذى م ن ع ت الا و ج د ت ال ع صا إ ش ال ف ى رض ي ت ع ن ي ت ال ق ل م م ن ال ف ى ذ ى س ل م ت م ن الا *İsm-i maksûr nekre olduğu (tenvin aldığı) zaman ref, nasb ve cer halinde elifi yazılı kalır, ancak okunmaz. 32

37 Bir genç geldi. Bir genç gördüm. Bir gence selâm verdim. Bir bastona dayandım Memdûd İsimler Sonunda hemze, hemzeden önce de zâide bir elif bulunan murab isimdir. Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Fâil جا ء ف ى ت ف ى Mef ûl رأ ي س لم ت ع ف ى Mecrûr ا ت ا ت ع ع صا Mecrûr ع ظ ما ء س ما ء ع ظ ما ش ع را ء س ما Büyükler Gök Şairler Bu zâid hemze ile biten isim gayr-i munsarif olduğu için tenvin almaz. Ancak aslî veya ي) (و den dönüşme hemze ile biten isim tenvin alır. Hemzeden sonra tenvin yazmak için bir daha elif yazılmaz. ( سا ء ( (ا ب ت دا ء (م Çünkü kaideye göre hemze iki elif arasında yazılmaz. 9. İsmi Zamân, İsmi Mekân, İsmi Âlet ve Mastar 9.1. İsmi Zaman ve Mekân Fiilin vuku bulduğu zamanı belirten fiilden türetilmiş isme ismi zaman, fiilin vuku bulduğu yeri belirten fiilden türetilmiş isme de ismi mekân denir. Sülasi mücerred (ek almamış üç harfli) fiillerin ismi zaman ve mekânları م ف ع ل ( Bunlar üç kalıpta gelir. (م ف ع ل م ف ع ل ة Misâl, ecvef-i yâî ve lafif-i mefrûk fiillerle diğer fiillerden muzâri kök ikinci harfinin harekesi kesra olanlar vezninde/kalıbında, lefif-i makrûn, nâkıs ve ecvef-i vâvilerle diğer fiillerden muzâri kök ikinci harfinin (م ف ع ل) harekesi fetha veya zamme olanlar ف ع ل) (م vezninde/kalıbında ism-i zaman ve ism-i mekân yapılırlar. İstisnâi olarak kural dışına çıkılan örnekler de mevcuttur. Fiil Kalıbı Yazıhane م كتب كت ب م ف ع ل Mesken م س ك ن س ك ن م ف ع ل س ك Mabet م ع ب د ع ب د م ف ع ل ع ب 33

38 Adnan Hoyladı Otlak Mekân Mescit Meclis Ev Gece kalınan yer م ر م ان م ج د م ج ل س م ن ل م ب يت ر م ف ع ل ان م ف ع ل ج د م ف ع ل ج جل س م ف ع ل ن زل م ف ع ل ن ب ات م ف ع ل ب Bu kalıpların sonuna mübalağa (o işin o mekânda sıklıkla yapıldığını) ifade etmek amacıyla yuvarlak tâ getirilerek yapılan ism-i mekânlar da vardır. ( م د رس ة م ح ك م ة م ذ ب حة ) örneklerinde olduğu gibi. * Müzekker müennes ayrımı olmayan bu türemiş isim grubunun tüm kalıpları aşağıdaki gibi çekilir. Cemi Müsennâ Müfred م س اك ن م س ك ن ان م س م س ك ن Dört veya daha fazla harften oluşan fiillerin ism-i zaman, ism-i mekân siygaları onların ism-i mef ûl kalıplarıyla aynıdır. İsmi Meful/Zaman/Mekân Fiil م خ رج أ خ رج م ن طلق ا ن ط ل ق م جت م ع ا ج ت م ع م 9.2. İsmi Âlet Bir işin yapılmasında kullanılan alete isim olan kelimelerdir. İsm-i zaman ve ism-i mekânın mim inin (م) üstünle bağlanmasına karşılık ismi âlet in mimi esre ile bağlanır. Sülâsî mâlum ve müteaddî fiillerden türetilen ve semâi (işitilerek bilinen) üç vezni vardır. م ف ع ال م ف ع ل م ف ع ل ة (م ف ع ل ( 34

39 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi Mikser م ك س ر Minber م ن Traş Makinası م ح لق Asansör م ص ع د (م ف علة ( Süpürge م ك ن س ة Kaşık م ل ع ق ة Tuzluk م م ح ة Cetvel م س ط رة (م ف ع ال ( Terazi ن م ا Dürbün ار م ن ظ Silgi م م حا ة Anahtar م ف تا ح * Bazen ism-i alet yukarıdaki kalıpların dışından da gelebilir. Balta ف ا س Çatal ف ش و ك ة Kalem ق ل م Bıçak ق ن س ك belirtmiştir. kalıbının ism-i âlet için elverişli olduğu ف عالة * Buzdolabı ث لاج ة Çamaşır Makinası ث غ سال ة Izgara شو اي ة Blendir خ رام ة Cümle Adam yemeği kaşıkla yedi. طعا م ب الم ل ع ق ة أ ل ال رج ل ال 35

40 Adnan Hoyladı 9.3. Mastar Kadın kapıyı anahtarla açtı. Yeri süpürge ile süpürdük. ر أ ة ال با ب ب الم ف تا ح ف ت ح ت الم ر ض الم ك ن س ة ك ن س نا الا ب Mâzî ya da muzâri gibi herhangi bir zamanla ilgisi olmaksızın bir mana ve bir oluş ifade eden kelimedir. Sözlükte mâzî ve muzâriden sonra üçüncü sırada gelen isimdir. Fiillerin ve bütün müştak (türemiş) kelimelerin köküdür. Yazmak, okumak gibi. Fiillerin masdarları, mim li masdar (İsm-i zaman, ism-i mekân) ve yapma masdar olmak üzere üç çeşit masdar vardır: 1- Fiillerin masdarları: Fiiller; sülasî (üç harfli), rübâi (dört harfli) humâsî (beş harfli) ve südâsî (altı harfli) olur[1]. Sülâsî fiil hâriç diğerlerinin masdar kalıpları yerinde işleyeceğimiz gibi kurallı ve bellidir. Hiç zorlanmadan kuralına göre söylenebilir. Sülâsî fiilin masdarı ise ancak sözlüklerden (veya duyarak) öğrenilir ve bunlardan çok kullanılanlar zamanla ezberlenir. Bizim burada söz konusu ettiğimiz masdar üçlü fiillere aittir. Her fiil en az bir masdara sahiptir. Bilmediğimiz bir kelimeyle karşılaştığımız zaman o kelimenin baş harfiyle kelimeyi aramayız. Çünkü fiiller Arapça sözlüklerde Türkçe deki gibi masdar haliyle yer almaz. Genel kural olmasa da çoğunlukla fiillerin önce müfred gâib mâzî hali, yanında çoğu zaman orta harfine işaret eden bir çizginin üstüne harekesi konularak muzâri hali verilir (- ). Ardından da o kelimenin masdarı yanyana verilir. Tercümede de genellikle ya mâzî halindeki manası ya da masdar manası yer alır. Fiilin üçlü kök hali (mâzî muzâri ve masdarıyla birlikte) verildikten sonra altında o fiilden türemiş ya da bir harf, iki harf ilavesiyle o fiilin girdiği manalar yer alır. Fiil Fiil İçmek ش ر ب ش ر ب Okumak ا ل ق راء ة ق رأ Güzel olmak ج م ال ج م ل Yazmak ك ت اب ة ك ت ب Masdar fiilin isimleşmiş bir hali olup iki türlü kullanılır: Ya bir isim olarak kalıplanmış manaya sahiptir veya fiilin isim manasını taşır: Mesela ( ل ق (خ kökünden yapılan masdar ( ل ق (خ hem yaratmak manasına ve hem de yaratma işi manasına gelir. Bir fikir vermesi açısından masdarların girdiği kalıplardan bazıları şöyle sıralanabilir. Kalıp Masdar Muzâri Mâzî ف ع ل Emretmek ف ع أ م ر ي ا م ر أ م أ م ر ي ا م ف ع ل Anmak ذ ك ر ي ذ ك ر ذ ك ر ي ذ ك 36

41 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi ف ع ل İnkâr etmek ف ع ك ف ر ي ك ف ر ك ف ك ف ر ي ك ف ف ع ول Çıkmak ف ع خ ر وج ي خ ر ج خ ر خ رج ف عا ل ة Gitmek ذ ها ب ي ذ ه ب ذ ها ذ ه ب ي ذ ه ف عا ل ف عا ل ة Kalkmak ق يا م ي قوم قا م ي 2- Mim li Masdar ( د ر الم ي ي (İsm-i zaman ve İsm-i mekân) Başında zâid bir mim harfi bulunan masdardır. Sülâsi fiillerin ism-i zaman ve ism-i mekân kalıpları aynı olduğu için birlikte işlenmektedir. İlgili bölüme bakınız. 3- Yapma Mastar: İsmin son harfini esre yapıp yanına ( ية ) getirilerek yapılan, hal ve sıfat gösteren mastara yapma mastar denir. Cahillik ا جا ه ل ية Sorumluluk ا جا س و ول ية لم İnsanlık ا ا لا سا ن ية 10. İsmi Tasgîr, İsmi Mensûb ve Sıfatı Müşebbehe İsmi Tasgîr Küçüklüğü, azlığı göstermek, sevgi ifade etmek veya horlamak için kullanılan isimdir. a) Üç harfli isimler için ف ع ي ل kalıbında gelir. İsmi Tasgir İsim Kalemcik, Küçük Kalem قل ي م Kalem ق ل م Dağcık, Küçük Dağ ج ب ي ل Dağ ج ب ي ج ب ل Hasan cık ح س ن Hasan ح س ح س ن b) Dört harfli isimler için ف ع ي ع ل kalıbında gelir. İsmi Tasgir İsim Küçük Defter, Deftercik دف ي Defter ف 37

42 Adnan Hoyladı Küçük Ev, Evcik Mescidcik, Küçük Mescid م م ن ل Ev م ن ل م س ي ج د Mescid م ج د c) Beş harfli ve daha fazla isimler için; ف ع ي ع يل kalıbında gelir. Harf-i illetli olan kelimelerin illet harfleri yâ çevrilir. ya (ي) İsmi Tasgir İsim Küçük Anahtar, Anahtarcık م ف ي ت يح Anahtar م م ف تا ح Küçük Serçe, Serçecik عص ي ف Serçe ع ص ف ور Küçük Kandil, Kandilcik قن ي د يل Kandil ق ن د يل İsm-i Tasgirle İlgili Ayrıntılar Temel bilgiden sonra aşağıdakilerin de bilinmesi faydalı olur. * Dörtten çok harfli isimlerin dörtten sonraki harfi düşer. İsmi Tasgir İsim Küçük Bülbül, Bülbülcük عن ي د ل Bülbül ع ند ل يب Küçük Ayva, Ayvacık سف ج Ayva س ف ر ج ل * İsm-i tasgiri yapılacak kelimenin sonunda bulunan müenneslik alâmeti اء ي),(ة veya özel isim ve sıfatlardaki ( (آن ekleri aynen kalır. İsmi Tasgir İsim ق ل ي ع ة Kale ق ل ع ة Küçük Kale, Kalecik Kedicik ه ر رة * Semâî müennes kelimelerin tasgiri yapılınca müenneslik alâmeti olan kapalı ta (ة) ortaya çıkar. Kedi ه رة 38

43 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi İsmi Tasgir İsim Güneşcik ش م ي س ة Güneş ش م ي س ش م س Yercik أ ر ض ة Yer أ ر ض أ ر ض çevrilir. veznindeki elifler vâv a (فا ع لة ( ve (فا ع ل *( İsmi Tasgir İsim Âlimcik, Küçük Âlim عو ل م Âlim عا ل م Küçük Câriyecik, Kızcağız, ج و ر ة Câriye جا ر ة * Orta harfi illetli isme örnek; İsmi Tasgir İsim Kapıcık, Küçük Kapı ب و ب Kapı با ب Dayıcık خو ل Dayı خا ل *Son harfi illetli isme örnek (esmâu l-hamse nin hazfedilmiş harfli kelimelerinde hazfedilen vâv lar geri gelip yâ ya çevrilir); İsmi Tasgir İsim Babacık أ ي Baba أ ب Kardeşcik أ Kardeş أ أ خ Cümle Çocuklar suyu temiz nehircikde yüzdü. و لا د ن ظ يف الم ا ء س ب ح الا Kırmızı gül bizde yaygındır. رة ع ن د نا ا ل و ر د ة ا ح م ا ء م ن ت ش ول ش ه يد ة الا س لام şehittir. Sümeyye İslâm da ilk س م ية أ 39

44 Adnan Hoyladı İsmi Mensûb Bir yer, bir varlık veya bir işle ilgiyi ona aidiyeti, nisbeti bildiren isimdir. İsm-i mensûb yapmak için o ismin son harfini esre yapar, yanına şeddeli bir ي ilave ederiz. İsmi Mensub İsim Şam lı شام ي Şam ش ام Halep li حل ي Halep ح ل ب İzmir li م ي إز İzmir م إز Müennesi için tâ-i merbûta (ة) getiririz. O erkek Şamlıdır. O bayan Şamlıdır. İsm-i mensûb şu hususlardan birine aidiyeti belirtmek için kullanılır: a) Cinsiyet; ه و شا م ي شا م ية Fransız ف ر ي Türk ف ت ر ي b) Memleket; c) Din; Bağdad lı غدا د ي İzmir li م ي إ ز 40

45 İslâm a ait, İslâm ile ilgili d) Kabile, bir sınıf ya da topluluk; ي Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi م م س ي mensûb Hristiyanlığa ait, Hristiyanlığa إ س لا Kureyş kabilesine mensûb ق ر ي Sahabeye mensûb, Sahabi ق حا ي e) Meslek; Ticârete ait, Ticâretle ilgili ت جا ر ي ilgili Ziraate ait, Ziraatle ز را f) Sanat; Altıncı ذه ي Gümüşçü ف ي g) Durum ve keyfiyet, herhangi bir sıfat; Aklî ع ق Tecrübeye ait ع ت ج ر ي İsm-i Mensûbla İlgili Diğer Özellikler * İsmin sonunda ة varsa mensûbunu yaparken atarız. Mekke li م ي Mekke م كة * İsmin ortasında ي varsa atarız. 41

46 Adnan Hoyladı Medine li Medine م د ي * Sonunda elif-i memdûde olanın hemzesinin yerine vâv getiririz. م د ين ة Göğe ait, gökle ilgili س ما و ي Gök س س ما ء * Sonunda elif-i maksûre ( ى..ا-) bulunanın elifini vâv a çeviririz. Dünyevî د ن ي و ي Dünya د د ن يا ( kulp )(ع gibi kelimelerin ism-i mensûbunu yaparken yâ lı olanı vâv a çevirir, vâv lı olanı ر وة ( ve (köy) (ق ر ة *( aynen bırakırız. Ancak ikinci harflerini fethalarız. Köye ait (köylü) ق ر و ي Köy ق ر ق ر ة Cümle Halit Pâkistan lı bir öğrencidir. Fâtıma Sûriye li bir öğretmendir. Ömer İslâmi bir ülkeye geldi Sıfatı Müşebbehe خا ل د طا ل ب با ك س تا ي م ة فا ط م ة م ع ل س ور ة ب ل د ع م ر إ م ي إ س لا ح ض ر Renk, güzellik, çirkinlik, kusur, sakatlık gibi görünürdeki sıfatlarla bazı iç duygularını ifade eden sıfatlara sıfat-ı müşebbehe denir. Sülâsî lâzım fiilden türetilen ve sahibinde devamlı kalıcı olan sıfatları veya varlığı gösterir. Bir nevi ism-i fâile benzer. Ancak ism-i fâilin bildirdiği sıfat kalıcı değil geçicidir. ( ل س (جا oturan, ( ي م (نا uyuyan kelimelerinde belirtilen vasıflar devamlılık göstermez. Hâlbuki ( خا ل د ك ر م ) dendiğinde Halit teki cömertlik vasfının devamlı olduğu anlaşılır. Böylece şimdiye kadar gördüğümüz sıfat ve isimlerin özellikleri daha iyi anlaşılmaktadır. Sıfat-ı müşebbehe nin birçok vezni vardır. Bunlardan en çok kullanılanları şunlardır: 42

47 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi 1- Sakatlık, renk ve kusur gibi nitelikleri anlatan sıfat-ı müşebbehe müzekkerlerde vezninde gelir. ء müenneslerde أف ع ل ف ع لا Sıfatı Müşebbehe Müennes Sıfatı Müşebbehe Müzekker Beyaz ب ي ضا ء أ ب ي ض ب ي Topal ع ر جا ء أ ع رج ع ر جا Dilsiz ب كما ء أ ب ك م Aptal ب ل أ ھ ها ء ب ل أ ص م ص م اء Sağır Not: ( ف ع لا ء ث أف ع ل ) vezninde gelen sıfat-ı müşebbeheler gayr-i munsariftir. Harf-i tarif almadıklarında nekre kabul edilirler. Cümle halindeki örnekleri şöyledir. Cümle Ağacın yaprağı yeşildir. Öğrencinin kalemi kırmızıdır. Bu beyaz bir sayfadır. و ر ق ال ج رة ق ل م الت ل مي ذ و ر ق ة ه ذ ه ب ي ر أ خ ض أ ح م ر * Yukardaki sıfat-ı müşebbehelerde daha manasını ifade etmek için müzekker ve müenneslerde ortak olmak ل (daha şiddetli, daha çok) ve أش د üzere mansûb ismin önüne getirilir. (daha az) gibi ism-i tafdîller ا ق Daha beyaz د ب ياضا أش Daha az beyaz ا قل ب ياضا Annemin saçı teyzenin saçından daha beyazdır. ش ع ر أم ي أ شد ب يا ضا م ن ش ع ر خ ال ت ك vezni ise gayr-i munsarif değildir ve bütün çoğullar (insanlar ve diğer ف ع ل kalıbının çoğulu olan (أف ع ل *( şeyler) için ortak kullanılır. ء ضا 43

48 Adnan Hoyladı Sağırlar ص م Dilsizler ب ك م ن 2- İç duyguları ifade eden sıfat-ı müşebbeheler müzekkerlerde gelir. vezninde ف ع müenneslerde ف ع لا Tok ش ب عا ن Susuz ظ م ا ن Susamış ع ط شا ن Aç ج و عا ن Bu çocuk açtır. Bu kız çocuğu toktur. ف ل ج و عا ن ش ب ة ه ذا الط ف ل ه ذ ه الط 3- Diğer nitelikleri ifade eden ve gayr-i münsarif olmayan semâî sıfat-ı müşebbehelerden en çok kullanılan kalıplardan birer örnekle fikir sahibi olabiliriz. Kalıp Kalıp Zor ف ع ص ع ب ل ص ع Sevinçli ف ر ح ة ف ع ل ة Tuzlu م ح ف ع ل Korkak ج با ن فعا ل ج با Sabırlı ف ع ص ب ور ول ص ب Ölü ت مي ف ي ع ل مي Özgür ح ر ف ع ل Sevinçli ف ر ح ف ع ل Cesur ف ع ل ح س ن Güzel, İyi ف عا ل جا ع فا ع ل طا ه ر Temiz ف ع يل رح يم Acıyan *Sülasî fiillerin dışındaki fiillerin sıfat-ı müşebbeheleri kendi ism-i fâilleridir. Karanlık م ظ ل م Karanlık oldu م أ ظل م 44