Veri Toplama. Technical Assistance for Conversion of River Basin Action Plans into River Basin Management Plans

Transkript

1 Veri Toplama Technical Assistance for Conversion of River Basin Action Plans into River Basin Management Plans RIVER BASIN VISITS JUNE Harun YILDIRIM- Vedat UYAK Ubeyde İPEK Mahmut ALTINBAŞ Konya Büyük Menderes Susurluk Meriç Ergene Havza Koordinatörleri

2 Hızlı nüfus artışına bağlı olarak artan su ihtiyacına karşın, uygun kaynak varlığının azlığı ve gün geçtikçe gelişen sanayi ve tarımsal faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan aşırı kullanım ve kirlilik oluşumu nedeniyle yaşanan sorunlar, özellikle havza bazında su kaynakları yönetiminin önemini bir kat daha arttırmıştır.

3 4856 Sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanunun 9. maddesinde Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ne Su kaynakları için koruma ve kullanma plânları yapmak, kıta içi su kaynakları ile toprak kaynaklarının havza bazında bütüncül yönetimini sağlamak için gerekli çalışmaları yapmak görevi verilmiştir. Ayrıca sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin 5. maddesinde, Havza Koruma Eylem Planları, DSİ Genel Müdürlüğü ve ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Çevre ve Orman Bakanlığınca yapılır ve/veya yaptırılır. ifadesi yer almaktadır.

4 Türkiye de yer alan 25 havzadan 11 adeti için 2011 yılında, kalan 14 havza için ise 2013 yılında Havza Koruma Eylem Planları tamamlanmıştır Yılında Tamamlananlar 2013 Yılında Tamamlananlar Konya Kapalı Havzası Marmara Havzası Susurluk Havzası Kuzey Ege Havzası Küçük Menderes Havzası Büyük Menderes Havzası Burdur Havzası Yeşilırmak Havzası Kızılırmak Havzası Seyhan Havzası Ceyhan Havzası Meriç Ergene Havzası Batı Karadeniz Havzası Gediz Havzası Sakarya Havzası Akarçay Havzası Batı Akdeniz Havzası Antalya Havzası Asi Havzası Doğu Akdeniz Havzası Doğu Karadeniz Havzası Çoruh Havzası Fırat Dicle Havzası Aras Havzsı Van Gölü Havzası

5

6 Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havza Yönetim Planlarına Dönüştürülmesi Projesi ile, Meriç-Ergene, Konya Kapalı, Susurluk, Büyük Menderes Havzalarında denizler hariç, kıyı suları dahil olmak üzere yerüstü ve yeraltı sularının bütüncül bir yaklaşımla korunması ve planlanmasına yönelik Nehir Havza Yönetim Planları (NHYP) hazırlanmaktadır.

7 Nehir Havza Yönetim Planının Temel Bileşenleri Çevresel öncelikler Halkın katılımı Önlemler programı Havzanın karakterinin tanımlanması Önemli baskı ve etkilerin belirlenmesi İzleme programının sonuçları

8 Nehir Havzası Özelliği Dinamik yapı (mekansal ve zamansal) Nehir Havzasındaki tekil bileşenin değişmesi ve tüm sisteme etkisi, Bütünsel, çok sektörlü yaklaşım gerekli. Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi Ekonomik Sosyal Çevreye duyarlı.

9 Nehir Havza Yönetim Planı (NHYP) Çalışmalarına Yerel Kurum ve Kuruluşların Katılımı Havza bazında sürdürülebilir bir su kaynakları yönetimini gerçekleştirebilmek için yerel ve sektörel kuruluşların etkin katılımı sağlanmalı Su kaynaklarını farklı amaçlar için kullananlara NHYP çalışmaları anlatılmalı

10 Nehir Havza Yönetim Planı (NHYP) Çalışmalarına Yerel Kurum ve Kuruluşların Katılımı Kullanılabilir havza verisi toplamak Nehir Havza Yönetim Planının güvenilir uygulaması Gelecekteki değişimleri planlamak (iklim değişikliği, arazi kullanımı vb) Yeterli ve zamana bağlı verilerin bulunması İklim Su Arazi kullanımı

11 Verinin doğruluğu ve bulunabilirliği Etkin karar alabilmek Uzun dönemli plan yapabilmek Mevcut ve acil su krizi yönetimlerinde doğru yaklaşım

12 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Mekansal Zamansal Kişi / gün başına dağıtılan ortalama su İkamet eden kişi sayısı Eşdeğer nüfus Şehir suyuna bağlı nüfus Evsel kullanım Kanalizasyon sistemine bağlı nüfus Atıksu arıtma tesisine bağlı nüfus Çekilen işlenmemiş su hacmi Dağıtılan içme suyu hacmi Kayıp-Kaçak oranı Birincil ev sayısı Tatil evi sayısı Boş ev sayısı Atıksu arıtmadan önceki deşarjların tipik kompozisyonu KOİ/ BOİ 5 / AKM / N / P Metaller Belediyeler 2002 & 2012

13 SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Endüstriyel kullanım Kullanılan suyun hacmi - endüstriyel sektör faaliyeti başına Gıda, İçecek, Tütün Tekstil, Giyim ve ayakkabı Ahşap Kağıt ve kağıt ürünleri Kimyasal Endüstri Kauçuk ve plastik Diğer metal olmayan mineral ürünler Metalurji & metal ürünleri Makina & ekipman Elektrik, elektronik & optik ekipmanlar Nakliye ekipmanları Diğer endüstriyel üretim yapan tesisler Mekansal Zamansal Nehir Havzası 2002 & 2012

14 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Endüstriyel kullanım Ciro - endüstriyel sektör faaliyeti başına Gıda, İçecek, Tütün Tekstil, Giyim ve ayakkabı ahşap Kağıt ve kağıt ürünleri Kimyasal Endüstri Kavuçuk ve plastik Diğer metal olmayan mineral ürenler Metalurji & metal ürünleri Makina & ekipman Elektrik, elektronik & optik ekipmanlar Nakliye ekipmanları Diğer endüstriyel üretim yapan tesisler Mekansal Zamansal Nehir Havzası 2002 & 2012

15 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Endüstriyel kullanım İş gücü - endüstriyel sektör faaliyeti başına Gıda, İçecek, Tütün Tekstil, Giyim ve ayakkabı ahşap Kağıt ve kağıt ürünleri Kimyasal Endüstri Kavuçuk ve plastik Diğer metal olmayan mineral ürenler Metalurji & metal ürünleri Makina & ekipman Elektrik, elektronik & optik ekipmanlar Nakliye ekipmanları Diğer endüstriyel üretim yapan tesisler Mekansal Zamansal Belediyeler 2002 & 2012

16 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Kullanılan su (m 3 /1000TL ciro) Mekansal Zamansal Endüstriyel kullanım Deşarj - (m 3 deşarj edilen atık su 1000TLciro) KOİ (mg/l) BOİ 5 (mg/l) AKM (mg/l) N (mg/l) P (mg/l) Metaller (mg/l) Her bir endsütriyel faaliyet için Belediyeler 2002 & 2012

17 Mekansal Zamansal SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Veriler Salma sulama Sulama Birlikleri 2002 & 2012 Sulama Teknikleri - Sulama yüzeyi Damla sulama Sulama Birlikleri 2002 & 2012 Yağmurlama sulama Sulama Birlikleri 2002 & 2012 Sulama verimliliği Salma sulama Sulama Birlikleri Ampirik veri Sulama verimliliği Damla sulama Sulama Birlikleri Ampirik veri Sulama verimliliği Yağmurlama sulama Sulama Birlikleri Ampirik veri Sulama verimliliği Ortalama Sulama Birlikleri Ampirik veri Yüzeysel Sulama Birlikleri Ortalama Sulama için kullanım Su kaynağı tipi Yeraltı Sulama Birlikleri Ortalama Karışık Sulama Birlikleri Ortalama Kök bitkileri Baklagiller İnsan tüketimi için Hektar başına tahsis edilen maksimum su miktarı (m 3 / taneli tahıllar Mevcut Sulama Birlikleri ha / yıl) Endüstriyel ürünler durum Hayvan yemi için ürünler Sebzeler

18 Sulama için kullanım Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Hektar başına tahsis edilen maksimum su miktarı (m 3 / ha / yıl) Çiçek ve süs bitkileri Turunçgiller Diğer meyve ağaçları Üzüm bağları Zeytin Badem Fıstık İncir Ayva Diğer odunsu ürünler Sera Mekansal Sulama Birlikleri Zamansal Mevcut durum

19 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Sulama için kullanım Sulanan yüzey Mekansal Zamansal Kök bitkileri Baklagiller İnsan tüketimi için taneli tahıllar Endüstriyel ürünler Hayvan yemi için ürünler Sebzeler Çiçek ve süs bitkileri Turunçgiller Diğer meyve ağaçları Üzüm bağları Zeytin Badem Fıstık İncir Ayva Diğer odunsu ürünler Sera Sulama Birlikleri 2002 & 2012 Üretken olmayan yüzey alanı

20 SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Veriler ulama için kullanım Su ihtiyaçları - N / P 2 O 5 / K 2 O doz (kg / ha) - Karlılık (TL / ha) Mekansal Kök bitkileri Baklagiller İnsan tüketimi için taneli tahıllar Endüstriyel ürünler Hayvan yemi için ürünler Sebzeler Çiçek ve süs bitkileri Turunçgiller Diğer meyve ağaçları Üzüm bağları Zeytin Nehir Havzası Kök bitkileri Baklagiller İnsan tüketimi için taneli tahıllar Endüstriyel ürünler Hayvan yemi için ürünler Sebzeler Çiçek ve süs bitkileri Turunçgiller Diğer meyve ağaçları Üzüm bağları Zeytin Zamansal

21 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Yağmur suyuyla tarım Ekili yüzey Kök bitkileri Baklagiller İnsan tüketimi için taneli tahıllar Endüstriyel ürünler Hayvan yemi için ürünler Sebzeler Çiçek ve süs bitkileri Turunçgiller Diğer meyve ağaçları Üzüm bağları Zeytin Badem Fıstık İncir Ayva Diğer odunsu ürünler Sera Mekansal Zamansal Sulama Birlikleri 2002 & 2012

22 Hayvancılık SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Sayılar Sayılar Sayılar Sayılar Sayılar Veriler m 3 / yıl P kg/yıl Organik madde kg/ yıl Katı madde kg/ yıl Hayvansal gübre m 3 / yıl P kg/yıl Organik madde kg/ yıl Katı madde kg/ yıl Hayvansal gübre m 3 / yıl P kg/yıl Organik madde kg/ yıl Katı madde kg/ yıl Hayvansal gübre m 3 / yıl P kg/yıl Organik madde kg/ yıl Katı madde kg/ yıl Hayvansal gübre m 3 / yıl P kg/yıl Organik madde kg/ yıl Katı madde kg/ yıl Hayvansal gübre Büyükbaş Koyun Keçi At Kümes Büyükbaş Büyükbaş Büyükbaş Büyükbaş Büyükbaş Koyun Koyun Koyun Koyun Koyun Keçi Keçi Keçi Keçi Keçi At At At At At Kümes Kümes Kümes Kümes Kümes Mekansal Zamansal Belediyeler 2002 & 2012

23 SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Maliyetin karşılanması - kentsel & sanayi Maliyetin karşılanması - kırsal Maliyetin karşılanması - kırsal Maliyetin karşılanması - kırsal Maliyetin karşılanması - endüstri Maliyetin karşılanması - endüstri Maliyetin karşılanması - sulama Veriler Yıllık yatırımlar (+ mevcutsa İşl. ve Bak. maliyeti) Yıllık yatırımlar (+ mevcutsa İşl. ve Bak. maliyeti) Yıllık yatırımlar (+ mevcutsa İşl. ve Bak. maliyeti) Su temini - DSI Yeraltı suyu münferit kullanımlar Yeraltı suyu çekimi - DSİ Su dağıtımı - Belediyeler Foseptikler Kanal ağı - Belediyeler Atıksu arıtma - Belediyeler Kanal ağı - OSB Atıksu arıtma - OSB Su temini - DSI Yeraltı suyu münferit kullanımlar Yeraltı suyu çekimi - DSİ Yüzeysel su dağıtımı - Sulama birlikleri Yeraltı suyu dağıtımı - Sulama birlikleri Su dağıtımı - Tarım Genel Müdürlüğü Mekansal Zamansal Belediyeler Belediyeler Belediyeler

24 SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Veriler Yağış Buharlaşma (potansiyel, fiili) Sıcaklık, maksimum, minimum, ortalama İnfiltrasyon Her bir nehir havzasının dağıtılmış modelleri kullanılarak hesaplanmış akış Ölçüm istasyonlarının listesi ve geçmiş serilere ilişkin veriler Mekansal Ölçüm istasyonu Zamansal Tarım amaçlı su çekimi Her bir çekim yapılan yer Her bir çekim yapılan Endüstri amaçlı su çekimi Kaynak envanteri yer En az 20 yıllık veri (aylık) Şehir içi kullanım amaçlı su çekimi Her bir çekim yapılan yer Barajların giriş akışları ve çıkış akışları Her bir baraj Piozometre listesi ve geçmiş serilere ilişkin veriler Her bir piozometre için Kaynaklarının listesi ve akışlarının hesaplanması Her bir kaynak için Akifer modelleri ve çalışmaları ile bunların sulak alanlar ve su kaynakları ile ilişkisi Her bir akifer için Yeraltı sularının kalitatif kontrol noktası ve geçmiş Kalite kontrol serilere ilişkin veriler noktaları Atıksu arıtma tesisinin yeri ve debisi (m 3 /yıl) Her bir tesis En az 5 yıllık veri (aylık)

25 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Mekansal Zamansal Atıksu yeniden kullanım hacmi (yeniden kullanılabilir ve yeniden kullanılacak) Her bir tesis En az 5 yıllık veri (aylık) Atıksu geleceğe ilişkin tahmin - yeniden kullanım Her bir tesis Bir havzadan diğerine yapılan su transferinin yeri Bölgesel Transfer edilen su hacmi Her bir transfer için En az 20 yıllık veri (aylık) Geleceğe ilişkin tahmin - transfer edilen su Her bir nehir havsazı İklim değişikliği için modeller, çalışmalar veya ülke için Kaynak envanteri Kalite istasyonları listesi ve yüzey suyu kalitesine Kalite kontrol En az 10 yıllık veri (aylık) yönelik geçmiş serilere ilişkin veriler noktaları Barajların özelliklerinin belirlenmesi: Eğri seviyesi, yüzey, hacim Her bir baraj Sulak alanların, çevrelerinin ve taşkın alanlarının tespit edilmesi Her bir sulak alan Çevresel talebin (sulak alan) özelliklerinin belirlenmesi ve yer altı suyu kaynağı ile ilişkisi Her bir sulak alan

26 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Korunan alanlar Mekansal Zamansal Su Toplama alanı (hacim, temin edilen belediye, temin edilen nüfus) Her bir su çekilen yer için En az 5 yıllık veri (aylık) Gelecekteki içme suyu havza potansiyelleri Her bir su çekilen yer için Balık üretimi (tür, uzunluk, balık türü) Her bir balık üretim tesisi için Diğer omurgasızların üretimi (tür, limit, balık türü) Her bir üretim tesisi için Kıyı sularındaki yüzme suları İsimleri Yüzme suları Kıta içi nehir ve göllerdeki yüzme suları İsimleri Yüzme suları Hassas alanların tespiti Her bir korunan alan Yeraltı sularının kalite kontrol noktası ve geçmiş serilere ilişkin veriler Kalite kontrol noktaları En az 20 yıllık veri (aylık) Hassas alanların tespiti Her bir korunan alan Geçmişte ötrofikasyon sorunu olan su kütlelerinin tespiti Herbir su kütlesi Son 10 yıl Habitat ve türlerin korunmasına yönelik alanların tespiti Her bir alan 79/409 sayılı Direktifin Ek II'sinde yer alan türlerin dağılımı 79/409 sayılı Direktifin Ek I'inde yer alan türlerin dağılımı Türk mevzuatı kapsamında korunan doğal alanların belirlenmesi ve karakterizasyonu Ramsar Anlaşmasında belirtilen sulak alanların belirlenmesi ve karakterizasyonu Her bir alan

27 Veriler SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Baskı envanteri Mekansal Zamansal Baskı oluşturan tesislerinin listesi: kentsel deşarj (atık su arıtma tesisleri); endüstriyel deşarj; çamur arıtma tesisleri, balık Coğrafik kordinatlar 2012 çiftlikleri, soğutma kaynaklı ısı deşarjı; yağmur suyu Deşarj veritabanı 2012 Kentsel atık takibinin analitik kontrolüne ilişkin kayıtlar Coğrafik kordinatlar Yıllık veri Öncelikli maddelerin emisyon kaynaklarına ilişkin envanter Coğrafik kordinatlar 2012 Kirletici salan tesisler Coğrafik kordinatlar 2012 Baskı tesislerinin listesi : kentsel, endüstriyel ve tarımsal faaliyetler; madencilik alanları; kontamine topraklar; taşıma rotaları, düzenli depolama tesisleri, atık havuzları ve diğer depolama tesisleri Yayılı kirlilik açısından kazara kirletici deşarjı Kuyuların veya ruhsatlı yeraltı suyu çekimlerinin listesi Kanallar, barajlar ve su değirmenlerinin listesi; taraklama (dreçleme) çalışmaları; kum çekimi; köprüler; iskeleler ve rıhtımlar... Coğrafik kordinatlar 2012 Coğrafik kordinatlar Yıllık veri Coğrafik kordinatlar Yıllık veri Coğrafik kordinatlar 2012 Su kütlesi kıyılarında değişikliğe uğramış ormanlar 2012 İstilacı türler (yerli türler için tehlikeli olan yabancı türler) Coğrafik kordinatlar 2012

28 SÇD Analizi VERİ-I VERİ-II Mekansal Hedefler İzleme & Durum Belirlenmiş su kalitesi parametreleri Önemli akış hızı olan su kütleleri 2500 km 2 'den büyük bir su toplama alanı olan büyük nehirler Önemli miktarda su hacmi olan su kütleleri Bir Üye Devlet sınırını aşan önemli su kütleleri Veriler Bilgi Paylaşımı Kararı 77/798/EEC uyarınca belirlnene sahalar Diğer üye devletlere veya deniz ortamına kirlilik yükü transferini tahmin etmek için gereken diğer sahalar SÇD 4. madde uyarınca çevresel hedeflerine ulaşamama riski olduğu belirlenmiş su kütleleri Öncelikli maddelerin deşarj edildiği su kütleleri Her havzada hiç kirlenmemiş veya çok az bozulmuş su kütleleri Limit aşımının sebebinin bilinmediği su kütleleri, kazara kirliliğe uğramış su kütleleri Ortalama 100 m 3 'ten fazla su temin eden içme suyu çekim noktaları Deşarj edilen öncelikli maddeler ve önemli miktarlarda deşarj edilen tüm diğer maddeler Habitat ve tür koruma alanları İzleme programı tasarlama kriterleri Kalite unsurlarının izlenmesi için standartlar Ekolojik durum değerlendirmede kullanılan her biyolojik indikatör için referans değerler ve tipe özgü fiziko-kimyasal ve hidro-morfolojik koşullar Her bir su kategorisi için biyolojik, fiziko-kimyasal ve hidro-morfolojik indikatörlerin seçimi Su, sediment veya biyota için belirlenmiş kimyasal kalite standartları Algler ve/veya makrofitler, tuzlu sular için daphnia veya temsil edici organizmalar, balık için akut ve kronik veriler Ayrışamaya dirençli maddeler ve biyo-birikim ile ilgili veriler Diğer amaçlar için oluşturulmuş izleme ağları (izleme sahaları, parametreler ve sıklıklar) Zamansal

29 Veri Alınacak Yerel Kaynaklar Orman Su İşleri Bakanlığı Taşra Teşkilatı (DSİ, OSİB, MGM,OGM Bölge Müdürlükleri) İl Çevre ve Şehircilik Müdürlükleri İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri İl Bilim Sanayi ve Teknoloji Müdürlükleri İl Sağlık Müdürlükleri Belediyeler Özel İdareler Sulama Birlikleri, Sulama Kooperatifleri Ziraat Odaları Üniversiteler. Katılımcıların Önerdiği Diğer Veri Kaynakları

30 Veri Toplama Sırasında Karşılaşılabilecek Güçlükler Veri Güvenliği Verilerin İstenilen Formatta Alınabilmesi Verilerin Belirtilen Sürede Elde Edilebilmesi Katılımcıların Belirttiği Diğer Güçlükler

31 Çözüm Önerileri Ofis Ortamında Hangi Verinin Nereden Nasıl Alınacağının Netleştirilmesi İlgili Birimlerde İletişim Kurulacak Personelin Netleştirilmesi Veri Teminin İlgili Verinin Temin Şekli ve Süresinin İlgili Taraflara Bildirilerek, Mutabık Kalınması İlgili Birimler Arasında Koordinasyonun Sürekliliğinin Sağlanması Katılımcıların Belirttiği Diğer Öneriler

32 Katılımınız için Teşekkür Ederiz!