SOSYAL ÖĞRENME KURAMI Serdar ERDOĞAN

Transkript

1 SOSYAL ÖĞRENME KURAMI Serdar ERDOĞAN Kaynak II; Eğitim Psikolojisi Yazar;B.YEŞİLYAPRAK Hazırlayan;Serdar ERDOĞAN Ders Sor.; Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ, 1-Önce Soruları Tıklayın Yanıtlamaya Çalışın. 2-Verdiğiniz Yanıtların Şıklarını Kenara Yazın. 3-Sonra Yanıtlarınızı Kontrol Ediniz. 4-Yanlış Yanıtları Muhakeme Ediniz. 5-Gösteriyi İzleyin Tekrar Aynı İşlemi Yapınız.

2 Sosyal Öğrenme Kuramı Giriş Sosyal Öğrenme renme Kuramının n Gelişimi imi Sosyal Öğrenme renme Kuramının n Temel Kavramları Sosyal Öğrenme renme Kuramının n Dayandığı Temel İlkeler Sosyal Öğrenmenin Eğitime E Yansımalar maları

3 Giriş; sosyal öğrenme renme başaklar aklarını seyrederek çevreden öğrenme olarak tanımlanabilir. Bisiklet sürme, yüzme y gibi pek çok becerileri deneme yanılma ile öğrenirken, bazı becerileri ise başkalar kalarını gözlemleyerek öğreniriz. Örneğin zehirli bir yılany lanın tanımlanmas mlanmasında nda deneme- yanılma ile öğrenemeyiz.

4 Sosyal Öğrenme Kuramının Gelişimi imi İnsanların n birbirinden öğrenmesi renmesi olgusuna ilk dikkat çeken John dewey olmuştur. John dewey e göre birey, sosyal etkileşimi imi sonucunda düşüncelerini ve deneyimlerini paylaşarak arak zaman içinde i inde kendine has belleği i oluşturur.

5 Sosyal öğrenme renme ile ilgili başka bir kuramcı ise Rus psikolog lev vygotsky dir. Vygotsky potansiyel gelişim im alanı kavramını kullanarak öğrenmenin sosyal ortamda, öğrenenin ilgisi dahilinde ve öğretenlerin rehberliğinde inde gerçekle ekleştiğini ini savunur.

6 Sosyal öğrenme renme kavramı ilk defa 1947 yılında Julian Roter tarafından kullanılm lmıştır. Roter e göre insan, hayatına tesir edebilen yaşam am deneyimlerini etkileyebilme yeteneğine sahiptir.

7 Günümüzde sosyal öğrenme renme kuramı denildiğinde inde Albert Bandura akla gelmektedir. Bandura nın 1960 lar ların n başlar larında öğrenmeye getirdiği yaklaşı şım m sosyal davranış ışçılıktır.

8 Sosyal öğrenme renme kuramı,, davranış ışçı yaklaşı şıma üç temel eleştiri geliştirmi tirmiştir. tir. Bunlar; Davranış ışçı yaklaşı şımın n doğal ortamda olanları temsil edemez. Davranış ışçı yaklaşı şım m yeni tepkileri dikkate almaz. Davranış ışçı yaklaşı şım m sadece uyarıcıya verilen tepkiyi dikkate alırken gelecek tepkileri dikkate almaz.

9 Sosyal öğrenme kuramı yukarıdaki eleştiriler ışığında üç önemli farklılığı ığı ortaya koymuştur. Davranış öğrenilir fakat hemen gösterilemeyebilir. Öğrenme her zaman pekiştirece bağlı değildir. İnsan uyarıcıya karşı tepki veren pasif bir organizma değildir.

10 Sosyal Öğreneme reneme Kuramının Temel Kavramları Dolaylı Pekiştirec; tirec; Modelin yapmış olduğu davranış ışlarda ödüllendirilmesi, gözlemleyenin o davranışı taklit etmesini güçg üçlendirecektir. Hatta yapılan davranışı ışın n zor ve zevkli olmasa da sonunda ödül olduğundan undan dolayı gözlemleyenin o davranışı taklit etme eğilimi e içine i ine girmesini sağlayacakt layacaktır. Sınıfta S öğretmen istendik davranış ışları gösteren öğrencilere övmesi ve yüceltmesi diğer öğrencileri, istendik davranışı yapmaları yönünde nde cesaretlendirir.

11 Dolaylı Ceza; Modelin yapmış olduğu davranış sonunda almış olduğu u cezanın gözlemlenmesi, gözleyenin g o davranışı yapma eğilimi e azalır r veya ortadan kalkar. Örneğin, arkadaşı şının n trafik kurallarına uymadığı ığından dolayı bir yıl y l ehliyetine el konulmasını gözlemleyen birinin aynı hataları yapmamaya özen göstermesi gibi.

12 Dolaylı Duygusallık; Korkuların n birçoğu doğuştan getirilmez. Çevredeki kişilerin ilerin tepkileri gözlenerek g öğrenilir. Örneğini evde bir fare görüldg ldüğünde çığlık k atarak sandalyenin üzerine çıkan anneyi gören çocuk, farenin korkulacak bir yaratık olduğuna una varır r ve anneyi taklit eder.

13 Model öğrenme; renme; Sosyal öğrenme renme kuramının n en önemli öğesi modeldir. İnsanların n bir davranışı öğrene bilmesi için, i in, o davranışı ışın n başkalar kaları tarafından nasıl yapıld ldığını görmeleri gerekmektedir.

14 Model Olan Kişi i Gözlemlenerek G Neler Öğrenilebilir? Yeni bilişsel beceri ve davranış öğrenebilir. Öğrenilenleri güçg üçlendirir veya sönds ndürür. r. Model gözlemlenilerek g sosyal güçg ve motivasyon sağlan lanır. Model gözlemlenerek g çevrenin ve nesnelerin nasıl l kullanılaca lacağını öğrenilebilir. Model gözlemlenerek g duygusal tepkilerin nasıl l ortaya konulacağı ğını öğrenilebilir.

15 Model İle Gözlemleyen G Arasındaki Etkileşimde imde Bazı Temel Özellikler Bulunmalıdır. Bunlar; Yaş Cinsiyet Karakter Benzerlik Statü

16 Davranış Özelliği: i: insanlar basit davranışı karmaşı şık davranış ışlardan daha çok model alır.

17 Model Alınan Davranışı ışın n Sonuçlar larının Öğrenmeye Etkisi: MODEL İSTENMEYEN DAVRANIŞIN IN SONUCU GÖZLEMLEYENE ETKİSİ Cezalandırma.Toplumda kabul edilemezlik.taklit edilmeyi azaltma Aşırı ceza Cezasız z kalma.kişilik ilik problemlerine yol açmaa ma.cezayı problem çözme aracı olarak görme.toplumsal kabul edilebilirlik.sönmenin azalması.işlevsellik değerini erini artması.taklit edilme olasılığı ığının n artması

18 Sosyal Öğrenme renme Kuramının n Dayandığı Temel İlkeler Bandura nın sosyal öğrenme renme kuramı altı temel ilkeye dayanmaktadır. Bu ilkeler aşağıa ğıda açıklanmaktadır

19 Karşı şılıklı belirleyicilik: Öğrenmeyi; renmeyi; birey, çevre ve davranış olarak üç temel faktör r birlikte oluşturur.

20 Sembolleştirme kapasitesi: Bandura ya göre, g insanlar dünyada d gördüklerini zihinlerinde sembolleştirirler.

21 Öngörü kapasitesi: İnsanlar geçmi mişte yaşad adıklarını,, düşünce d ve sembollerle zihinlerine kodlayarak ileriye dönük d k planlar yapma gücüne g sahiptir. Kısacası düşünce davranış ıştan önce gelir.

22 Dolaylı Öğrenme Kapasitesi: İnsanlar nsanlar başkalar kaların davranış ışlarını ve o davranışı ışın sonuçlar larını gözlemleyerek öğrenirler.

23 Kendini düzenleme d kapasitesi; İnsanlar nsanlar hayatlarını kontrol etme ve düzenleme d gücüne sahiptir

24 Kendini Yargılama Kapasitesi: Bireyler kendi fikirlerini ve düşüncelerini ncelerini uyguladıktan sonra sonuçlar ları değerlendirir erlendirir ve kendisini yargılayabilir.

25 ÖZ-YETERLİLİK: Sosyal öğrenmenin temel kavramı olup kişin in kendisinin farkında olmasıdır. Kısaca, kişinin inin kendini bilmesi olarak tanımlanabilir.

26 Öz-yeterliği i Yüksek Y Ve Düşük D k Olanların Karşı şılaştırılması Öz-yeterliliği i yüksek y olan bireyin özelliği 1-Karmaşık k olaylarla baş edebilmek 2-Problemlerin üstünden gelmek 3-Başarmak armak için i in kendilerine güvenmek 4-Okulda daha başar arılı olmak 5-Meslek hayatlarında daha başar arılı olmak Öz-yeterliliği i düşük d k olan bireyin özellikleri 1-Olaylarla Olaylarla baş edememek 2-Umutsuzluk ve mutsuzluk 3-Problemlerle karşı şılaştıklarında kendilerini yetersiz bulmak 4-İlk denemelerinde başar arısız olursa 5-Tekrar denemekten kaçınmak 6-Kendi gayretlerin sonucu pek değiştirmeyece tirmeyeceğine ine inanmak

27 Öz-yerliliğin in Gelişmesini Sağlayan Kaynaklar Dörde D Ayrılmaktad lmaktadır. Bunlar; yaşant antı dolaylı yaşant antı sözel ikna psikolojik durum

28 Davranış ışta Öz-yeterliliğin in Rolü: Kişinin inin bir davranışı yapabileceğine ine dair kendine olan inancı ve yaptığı davranışı ışın n başar arılı olabilmesi ile ilgili beklentileri davranışı yapmasında etkilidir.

29 Öz-yeterliliğin in etkisi; kişinin inin öz-yeterlilik durumu iki şekilde ortaya çıkar. 1- Birey göstereceg stereceği i davranışı ışın n kendi kapasitesinin üzerinde olduğuna una inanırsa o davranışı yapmak istemez. 2- Kişi i göstereceg stereceği i davranışı yapabileceğine ine inanırsa o davranışı yapma eğilimi e artar.

30 Öz-yeterliğin in gelişmesinde bireyin şu üç boyutdaki yaklaşı şımı belirleyici olur; Yeterlilik beklentisi Genelleme Güçlendirme

31 Gözlem yoluyla öğrenme renme süres reçleri Dikkat çekme: Gözlem yaparak öğrenmenin temel koşulu dikkat etmektir. Gözlem G yoluyla öğrenmenin gerçekle ekleşmesi için; i in; bireyin modelin yaptıklar klarını doğru olarak izleyip algılamas laması gerekmektedir.

32 Hatırlama SüreciS reci: Başkalar kalarından gözlemlediğimiz imiz davranış ışları beynimize kodlarız. Bu kodlama işlemlerinde semboller, resimler, hayali ve soyut nesnelerden yararlanırız.

33 Davranış ışa Dönüştürme Süreci: Kişi i istenilen davranışı gördükten sonra kendisi yaparsa öğrenme olur.

34 Güdüleme Süreci: S Genel olarak insanlar ödüllendirilen davranışı yapma eğilimindedir.

35 Sosyal Öğrenme renme Kuramının n Eğitimde E Uygulanması Uygun Model Kullanmak Öğretmenler öğrencilerin dikkatini hangi davranışı model almalarını istiyorsa o davranış ışa a doğru yönlendirmelidirler. y Yeni davranış ışların n kazanılmas lmasında öğretmenin uygun model olması önemli bir faktörd rdür. r. Öğrencilerin öğrendikleri davranış ışlar modeller yolu ile pekiştirilebilir. Bilinen davranışı ışın modeller tarafından uygulandığı ığını gözlemek o davranış ışların n güçg üçlenmesini sağlar.

36 Sosyal öğrenme renme kuramında, öğretmenin sınıfta s model oma durumu öğretmenin niteliği i ile doğru orantılıdır. r. Eğer E öğretmen öğrencisiyle iyi ilişkiler içinde inde ise öğrenciye model olabilir. Tersi durumda ise, öğrenciler sınıfın s n dışıd ışında model ararlar. Bazı durumlarda çok iyi bir öğretmen sınıfta s belki çok az bir öğrenci grubu tarafından model alınabilir. Öğrencilerin büyük b k bir bölümüb farklı modeller benimseme durumunda olabilir. Bu durumda öğretmenlerin görevi g öğrencilerin beklentisi ve amaçlar larını tanıyarak onların n istendik davranış ışlarına dikkat etmelerini ve model almalarını sağlamaya çalışmak olmalıdır. İstenilen stenilen davranışı ışın n güçg üçlenmesi ve istenmeyen davranışı ışın n sönds ndürülmesinde bu kuramın n ilkeleri benimsenmektedir.