SİVAS İLİ MERKEZ VE BAZI İLÇELERİNDE BULUNAN TÜLÜ DOKUMALARI

Transkript

1 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI EL DOKUMALARI VE ÖRGÜLERİ BİLİM DALI SİVAS İLİ MERKEZ VE BAZI İLÇELERİNDE BULUNAN TÜLÜ DOKUMALARI Mehmet Fatih ÇAKMAKTEPE YÜKSEK LİSANS TEZİ Danışman Yrd. Doç. Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ KONYA-2011

2

3

4 iv ÖNSÖZ İlk insanların soğuktan korunmak için önce hayvan postlarını kullandıkları, sonra bitki saplarını ve hayvan liflerini kullanarak dokuma yapmayı öğrendikleri bilinen bir gerçektir. Bazı kaynaklarda düz dokumadan havlı dokumaya geçiş aşaması veya sunni post görünümlü halı olarak belirtilen tülü dokumasının tarihi de oldukça eskilere dayanmaktadır. Köklü bir geçmişe sahip olan ancak günümüzde kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalan tülü dokumalarından Sivas ili merkez ve bazı ilçelerinde bulunan örnekler, hammadde, teknik, motif, ve renk özellikleri ile bazı fiziksel özellikler bakımından tanıtılmaya çalışılmıştır. Sivas ilinde dokunan tülü dokumaları ile diğer yöreler arasındaki etkileşim ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Çalışmam sırasında, değerli bilgi ve fikirleriyle beni yönlendiren, yardımlarını esirgemeyen çok değerli hocam ve tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ a, yine tezin yazım ve oluşum aşamalarında değerli bilgileriyle katkıda bulunan Sayın Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN a, ve Sayın Yrd. Doç. Dr. Hafize Melek HİDAYETOĞLU na teşekkürlerimi bir borç bilirim. Ayrıca çalışmalarım sırasında yardımlarını gördüğüm, Sayın Öğr.Gör. Hülya KAYNAR a, Sayın Hüseyin DURMUŞ a, Sayın Yılmaz AKYÜZ e, Sayın Erdal KARAKAŞ a, Sayın Ali Rıza YAZICI ya, Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürü Sayın Kadir PÜRLÜ ye, İlçe Kaymakamlıkları na, Sivas ilçe ve köylerinde görev yapan belediye, muhtarlık çalışanlarıyla burada adlarını sayamayacağım, bana evlerini veya iş yerlerini açarak tezin oluşmasında çok büyük emekleri bulunan kaynak kişilere ve maddi manevi yardımlarını esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. Mehmet Fatih ÇAKMAKTEPE SİVAS 2011

5 Öğrencinin v T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Mehmet Fatih ÇAKMAKTEPE Numarası: Ana Bilim / Bilim Dalı El Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı El Dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Bilim Dalı Danışmanı Tezin Adı Yrd. Doç. Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ Sivas İli Merkez ve Bazı İlçelerinde Bulunan Tülü Dokumaları ÖZET El dokumaları, Türk kültürünün zenginliği içinde önemli bir yere sahip olmuştur. Geçmişimize tanıklık etmiş ve günümüze kadar ulaşmış olan el dokumalarının korunması ve bizden sonraki nesillere doğru bir şekilde aktarılması gerekmektedir. Böylece el dokumaları, ileride Türk kültürünün zenginliğine katkıda bulunmaya devam edecektir. Sivas merkez ile tülü dokumalarının üretildiği ve eski örneklerin yer aldığı bazı ilçe ve köylerde yapılan alan araştırması ile tülü dokumaları yerinde incelenerek belgelendirilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen Sivas ili merkez ve bazı ilçelerinde bulunan tülü dokumalarına ait bazı örnekler, kompozisyon, renk, kullanılan malzeme vb. özellikler bakımından tanıtılarak, Sivas ilinde dokunan tülü dokumaları ile diğer yöreler arasındaki etkileşim ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

6 Öğrencinin vi T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Mehmet Fatih ÇAKMAKTEPE Numarası: Ana Bilim / Bilim Dalı El Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı El Dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Bilim Dalı Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ Tezin İngilizce Adı Tülü Weavings in the central and some districts of Sivas SUMMARY Hand weaving has a great importance in the abundance of Turkish culture. It is necessary that hand weavings which witnessed our past and reached our days should be preserved and transferred to future generations in a right way. Thus, hand weavings will continue to contribute to the abundance of Turkish culture in the future. Through the field study in the central district of Sivas and some districts and villages in which there are tülü hand weavings, these weavings are investigated and documented. These tülü weavings in the central and some districts of Sivas which are investigated in the scope of this study are introduced through some samples with regards to composition, colours, materials and etc., and the interaction and differences between Sivas tülü hand weavings and the weavings of other provinces are presented.

7 vii İÇİNDEKİLER Sayfa No Bilimsel Etik Sayfası... ii Tez Kabul Formu... iii Önsöz... iv Özet... v Summary... vi Tablolar Listesi... ix Grafikler Listesi... x Şekiller Listesi... xi Fotoğraflar Listesi... xiii 1. GİRİŞ Konunun Tanımı ve Önemi Araştırmanın Amacı Araştırmanın Sınırları Sivas İli Hakkında Genel Bilgi Coğrafi Konumu ve Tarihçesi Yapılan Diğer El Sanatları Tülü Dokuma Hakkında Genel Bilgi Tülü Dokumanın Tanımı, Genel Özellikleri ve Tarihsel Gelişimi Literatür Özetleri MATERYAL YÖNTEM Materyal Yöntem KATALOG ARAŞTIRMA BULGULARI Tülü Dokumalarına İlişkin Elde Edilen Veriler Kullanılan Araçlar Tezgâhın Dokumaya Hazırlanması Kullanılan Hammadde Kullanılan Teknik Dokumaların Cinsi

8 viii 4.5. Dokumaların Ebatları Kullanılan Motifler Kullanılan Renkler Dokumaların Bugünkü Durumu ve Pazarlama DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Kaynakça Ekler Ek-1 Kaynak Kişi Künyesi Örneği Ek-2 Kaynak Kişi Künyeleri

9 ix Tablolar Listesi Sayfa No Tablo-1. Kullanılan hammadde döküm tablosu Tablo-2. Kullanılan teknik döküm tablosu Tablo-3. Cins döküm tablosu Tablo-4. İncelenen örneklerin boyutları döküm tablosu Tablo-5. Kullanılan motif döküm tablosu Tablo-6. Kullanılan renk döküm tablosu

10 x Grafikler Listesi Sayfa No Grafik-1. Kullanılan hammadde döküm grafiği Grafik-2. Kullanılan teknik döküm grafiği Grafik-3. Cins döküm grafiği Grafik-4. Kullanılan motif döküm grafiği Grafik-5. Kullanılan renk döküm grafiği

11 xi Şekiller Listesi Sayfa No Şekil-1. Sivas haritası Şekil-2. Örnek 1 in desen şeması Şekil-3. Örnek 2 nin desen şeması Şekil-4. Örnek 3 ün desen şeması Şekil-5. Örnek 4 ün desen şeması Şekil-6. Örnek 5 in desen şeması Şekil-7. Örnek 6 nın desen şeması Şekil-8. Örnek 7 nin desen şeması Şekil-9. Örnek 8 in desen şeması Şekil-10. Örnek 9 un desen şeması Şekil-11. Örnek 10 un desen şeması Şekil-12. Örnek 11 in desen şeması Şekil-13. Örnek 12 nin desen şeması Şekil-14. Örnek 13 ün desen şeması Şekil-15. Örnek 14 ün desen şeması Şekil-16. Örnek 15 in desen şeması Şekil-17. Örnek 16 nın desen şeması Şekil-18. Örnek 17 nin desen şeması Şekil-19. Örnek 18 in desen şeması Şekil-20. Örnek 19 un desen şeması Şekil-21. Örnek 20 nin desen şeması Şekil-22. Örnek 21 in desen şeması Şekil-23. Örnek 22 nin desen şeması Şekil-24. Örnek 23 ün desen şeması Şekil-25. Örnek 24 ün desen şeması Şekil-26. Örnek 25 in desen şeması Şekil-27. Örnek 26 nın desen şeması Şekil-28. Örnek 27 nin desen şeması Şekil-29. Örnek 28 in desen şeması Şekil-30. Örnek 29 un desen şeması Şekil-31. Örnek 30 un desen şeması

12 xii Şekil-32. Örnek 31 in desen şeması Şekil-33. Örnek 32 nin desen şeması Şekil-34. Örnek 33 ün desen şeması Şekil-35. Örnek 34 ün desen şeması Şekil-36. Akrep motifinin çizimi Şekil Bereket motifinin çizimi Şekil Çengel motifinin çizimi Şekil Koçboynuzu motifinin çizimi Şekil Pıtrak motifinin çizimi Şekil-56. Tarak motifinin çizimi

13 xiii Fotoğraflar Listesi Sayfa No Fotoğraf-1. Örnek 1 in genel görünüşü Fotoğraf-2. Örnek 1 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-3. Örnek 1 in detay görünüşü Fotoğraf-4. Örnek 1 in saçak görünüşü Fotoğraf-5. Örnek 2 nin genel görünüşü Fotoğraf-6. Örnek 2 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-7. Örnek 2 nin detay görünüşü Fotoğraf-8. Örnek 2 nin saçak görünüşü Fotoğraf-9. Örnek 3 ün genel görünüşü Fotoğraf-10. Örnek 3 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-11. Örnek 3 ün detay görünüşü Fotoğraf-12. Örnek 3 ün saçak görünüşü Fotoğraf-13. Örnek 4 ün genel görünüşü Fotoğraf-14. Örnek 4 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-15. Örnek 4 ün detay görünüşü Fotoğraf-16. Örnek 4 ün saçak görünüşü Fotoğraf-17. Örnek 5 in genel görünüşü Fotoğraf-18. Örnek 5 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-19. Örnek 5 in detay görünüşü Fotoğraf-20. Örnek 5 in saçak görünüşü Fotoğraf-21. Örnek 6 nın genel görünüşü Fotoğraf-22. Örnek 6 nın arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-23. Örnek 6 nın detay görünüşü Fotoğraf-24. Örnek 6 nın saçak görünüşü Fotoğraf-25. Örnek 7 nin genel görünüşü Fotoğraf-26. Örnek 7 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-27. Örnek 7 nin detay görünüşü Fotoğraf-28. Örnek 7 nin saçak görünüşü Fotoğraf-29. Örnek 8 in genel görünüşü Fotoğraf-30. Örnek 8 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-31. Örnek 8 in detay görünüşü... 44

14 xiv Fotoğraf-32. Örnek 8 in saçak görünüşü Fotoğraf-33. Örnek 9 un genel görünüşü Fotoğraf-34. Örnek 9 un arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-35. Örnek 9 un detay görünüşü Fotoğraf-36. Örnek 9 un saçak görünüşü Fotoğraf-37. Örnek 10 un genel görünüşü Fotoğraf-38. Örnek 10 un arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-39. Örnek 10 un detay görünüşü Fotoğraf-40. Örnek 10 un saçak görünüşü Fotoğraf-41. Örnek 11 in genel görünüşü Fotoğraf-42. Örnek 11 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-43. Örnek 11 in detay görünüşü Fotoğraf-44. Örnek 11 in saçak görünüşü Fotoğraf-45. Örnek 12 nin genel görünüşü Fotoğraf-46. Örnek 12 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-47. Örnek 12 nin detay görünüşü Fotoğraf-48. Örnek 12 nin saçak görünüşü Fotoğraf-49. Örnek 13 ün genel görünüşü Fotoğraf-50. Örnek 13 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-51. Örnek 13 ün detay görünüşü Fotoğraf-52. Örnek 13 ün saçak görünüşü Fotoğraf-53. Örnek 14 ün genel görünüşü Fotoğraf-54. Örnek 14 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-55. Örnek 14 ün detay görünüşü Fotoğraf-56. Örnek 14 ün saçak görünüşü Fotoğraf-57. Örnek 15 in genel görünüşü Fotoğraf-58. Örnek 15 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-59. Örnek 15 in detay görünüşü Fotoğraf-60. Örnek 15 in saçak görünüşü Fotoğraf-61. Örnek 16 nın genel görünüşü Fotoğraf-62. Örnek 16 nın arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-63. Örnek 16 nın detay görünüşü... 68

15 xv Fotoğraf-64. Örnek 16 nın saçak görünüşü Fotoğraf-65. Örnek 17 nin genel görünüşü Fotoğraf-66. Örnek 17 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-67. Örnek 17 nin detay görünüşü Fotoğraf-68. Örnek 17 nin saçak görünüşü Fotoğraf-69. Örnek 18 in genel görünüşü Fotoğraf-70. Örnek 18 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-71. Örnek 18 in detay görünüşü Fotoğraf-72. Örnek 18 in saçak görünüşü Fotoğraf-73. Örnek 19 un genel görünüşü Fotoğraf-74. Örnek 19 un arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-75. Örnek 19 un detay görünüşü Fotoğraf-76. Örnek 19 un saçak görünüşü Fotoğraf-77. Örnek 20 nin genel görünüşü Fotoğraf-78. Örnek 20 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-79. Örnek 20 nin detay görünüşü Fotoğraf-80. Örnek 20 nin saçak görünüşü Fotoğraf-81. Örnek 21 in genel görünüşü Fotoğraf-82. Örnek 21 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-83. Örnek 21 in detay görünüşü Fotoğraf-84. Örnek 21 in saçak görünüşü Fotoğraf-85. Örnek 22 nin genel görünüşü Fotoğraf-86. Örnek 22 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-87. Örnek 22 nin detay görünüşü Fotoğraf-88. Örnek 22 nin saçak görünüşü Fotoğraf-89. Örnek 23 ün genel görünüşü Fotoğraf-90. Örnek 23 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-91. Örnek 23 ün detay görünüşü Fotoğraf-92. Örnek 23 ün saçak görünüşü Fotoğraf-93. Örnek 24 ün genel görünüşü Fotoğraf-94. Örnek 24 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-95. Örnek 24 ün detay görünüşü... 92

16 xvi Fotoğraf-96. Örnek 24 ün saçak görünüşü Fotoğraf-97. Örnek 25 in genel görünüşü Fotoğraf-98. Örnek 25 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-99. Örnek 25 in detay görünüşü Fotoğraf-100. Örnek 25 in saçak görünüşü Fotoğraf-101. Örnek 26 nın genel görünüşü Fotoğraf-102. Örnek 26 nın arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-103. Örnek 26 nın detay görünüşü Fotoğraf-104. Örnek 26 nın saçak görünüşü Fotoğraf-105. Örnek 27 nin genel görünüşü Fotoğraf-106. Örnek 27 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-107. Örnek 27 nin detay görünüşü Fotoğraf-108. Örnek 27 nin saçak görünüşü Fotoğraf-109. Örnek 28 in genel görünüşü Fotoğraf-110. Örnek 28 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-111. Örnek 28 in detay görünüşü Fotoğraf-112. Örnek 28 in saçak görünüşü Fotoğraf-113. Örnek 29 un genel görünüşü Fotoğraf-114. Örnek 29 un arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-115. Örnek 29 un detay görünüşü Fotoğraf-116. Örnek 29 un saçak görünüşü Fotoğraf-117. Örnek 30 un genel görünüşü Fotoğraf-118. Örnek 30 un arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-119. Örnek 30 un detay görünüşü Fotoğraf-120. Örnek 30 un saçak görünüşü Fotoğraf-121. Örnek 31 in genel görünüşü Fotoğraf-122. Örnek 31 in arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-123. Örnek 31 in detay görünüşü Fotoğraf-124. Örnek 31 in saçak görünüşü Fotoğraf-125. Örnek 32 nin genel görünüşü Fotoğraf-126. Örnek 32 nin arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-127. Örnek 32 nin detay görünüşü

17 xvii Fotoğraf-128. Örnek 32 nin saçak görünüşü Fotoğraf-129. Örnek 33 ün genel görünüşü Fotoğraf-130. Örnek 33 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-131. Örnek 33 ün detay görünüşü Fotoğraf-132. Örnek 33 ün saçak görünüşü Fotoğraf-133. Örnek 34 ün genel görünüşü Fotoğraf-134. Örnek 34 ün arka yüzünün görünüşü Fotoğraf-135. Örnek 34 ün detay görünüşü Fotoğraf-136. Örnek 34 ün saçak görünüşü Fotoğraf-137. Istar tip ahşap tezgah Fotoğraf-138. Çözgü aparatı Fotoğraf-139. Yörede, tülü dokumasında kullanılan kirkit Fotoğraf-140. Çözgü ve atkı için kullanılan iplik Fotoğraf-141. Çözgü ve atkı için kullanılan iplik Fotoğraf-142. İlme için kullanılan tiftik Fotoğraf-143. Yıldızeli ilçesinde bulunan eğitim atölyesi Fotoğraf-144. Tülü dokumasının günümüzdeki kullanım alanından bir örnek 142 Fotoğraf-145. Tülü dokumasının günümüzdeki kullanım alanından bir örnek 143

18 1 1. GİRİŞ 1.1. Konunun Tanımı ve Önemi Bu araştırmada konu, Sivas İli Merkez ve Bazı İlçelerinde Bulunan Tülü Dokumaları olarak belirlenmiş olup, araştırmanın kapsamına Sivas merkez ile tülü dokumanın üretildiği ve eski örneklerin yer aldığı bazı ilçeler dâhil edilmiştir. Bazı araştırmacılar, Türk halılarının İran, Hint, Mısır, İspanya ve Çin halılarından daha fazla olmasına rağmen tarihinin yeteri kadar bilinmediğinden ve bu durumun Türk araştırmacılarının ilgisizliğinden kaynaklandığından bahsetmektedir (Erdmann, 1960: 83). Bu bağlamda, Türk kültürünün zenginliğinde önemli bir yere sahip olan el dokumaların korunması ve geleceğe aktarılması gerekmektedir. Geçmişimize tanıklık etmiş ve hayatımızın vazgeçilmezi olan el dokumaları, ileride kültürümüze olan bağımlılığın artırılması ve yaşatılması konusunda önemli bir rol üstlenmiştir. Geçmişten günümüze kadar gelen el dokumalarının, bizden sonraki nesillere doğru bir şekilde aktarılması konusunda üzerimize düşeni yapmamız gerekmektedir. Araştırmada yer alan ürünlerin 19 ve 20 yüzyılda üretildiği belirlenmiştir. Örnekler incelenmiş olup, katalog bölümünde hammadde, teknik, motif, renk ve kompozisyon özellikleri bakımından belgelenmeye çalışılmıştır. Sivas ili ile diğer yöreler arasındaki etkileşim ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır Araştırmanın Amacı Sivas ili merkez ve bazı ilçelerinde bulunan tülü dokumaları hakkında bilgi vermek çalışmanın en önemli amacıdır. Modern sanat çizgisini yüzyıllar öncesinden yakalamış olan tülü dokumalarının yaşatılmasını ve yeni yapılan dokumalara kaynak teşkil etmesini sağlamak açısından eski örneklerin bulunup kayıt altına alınması önem taşımaktadır. Kırsal kesimde yaşayan halkın elindeki el dokumaları, halı tüccarlarınca çok düşük fiyatlardan satın alınıp başka şehirlere, hatta başka ülkelere taşınmaktadır. Böylece dokumaların üretildiği yörede yaşayan insanlar, kendi kültürlerine ait olan dokumalara her geçen gün biraz daha uzaklaşmaktadır. Hatta bazı insanlar bulundukları yörelerde, eskiden dokunduğu bilinen tülü dokumalarını hiç

19 2 tanımamaktadır. Emeğin ilmek ilmek işlendiği, düşüncelerin motiflerle dile getirildiği, göz zevkinin renklerde hayat bulduğu o eşsiz el dokumalarıyla kıyas bile edilemeyecek olan makine halıları, ne yazık ki artık kırsal kesimde de kendisine yer edinmeye başlamıştır. Alan çalışmasında, dokumaların bulunduğu yöre halkına ellerindeki dokumaların maddi ve manevi değeri hatırlatılarak bu dokumalara sahip çıkmaları konusunda gerekli uyarılar yapılmış, böylece halk bu konuda bilgilendirilmiştir. Üretimi neredeyse durma noktasına gelmiş olan, sayısı çok az olan eski örneklerin de kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu günümüzde, el dokumalarının yerinde incelenerek kayıt altına alınması da oldukça önemli bir konudur. Bu çalışma ile eski örneklerin ve bu örneklere bağlı kalınarak yapılan günümüz tülü dokumalarının yöresel özelliklerinin tespit edilerek literatüre kazandırılması amaçlanmıştır. Kaynak kişilerin hayatta iken verdiği bilgiler oldukça önem taşımaktadır Araştırmanın Sınırları Çalışmada Sivas merkez ve ilçelerinde bulunan tülü dokumaları incelenmek istenmiş, ancak yapılan ön çalışmada tülü dokumalarının üretildiği ve eski örneklerin yer aldığı ilçeler araştırma kapsamına alınmıştır. Sivas ın 16 ilçesi bulunmakla birlikte, araştırmanın özelliğine uygun olarak örnekler Sivas il merkezi, Merkez ilçe, Yıldızeli, Şarkışla, Altınyayla, Divriği ve bu ilçelere bağlı belde ve köylerden temin edilmiştir. Sivas el sanatları ile ilgili araştırma yapan bazı araştırmacı yazarlar Divriği (Yellice, Karasar, Mursal, Ödek) Kangal (Çetinkaya, Tabanözü, Dışlık, Bulak) gibi yerleşim yerlerinde de tülü dokunduğunu yazmışlardır (Özen, 1990: 32; Özen, 2008: 137; Üzümcü, 1999: 172). Adı geçen ilçe ve köylere gidilerek, muhtarlarla, köyün ileri gelenleri ve yaşlıları ile mülakatlar yapılmış ve bu yörelerde tülü dokumasının hiç bilinmediği, günümüze hiçbir örneğin ulaşmadığı öğrenilmiştir.

20 Sivas İli Hakkında Genel Bilgi Coğrafi Konumu ve Tarihçesi Sivas ili, İç Anadolu Bölgesinin Yukarı Kızılırmak Havzası nda yer almaktadır. İl topraklarının büyük bir kısmı İç Anadolu Bölgesinde bulunmakla birlikte, Suşehri, Gölova, Akıncılar ilçeleri Karadeniz ve Doğu Anadolu, İmranlı ve Divriği ilçelerinin bir kısım toprakları Doğu Anadolu Bölgesi sınırları içerisine girer. Sivas, kuzey enlemleri ile doğu boylamları arasındadır. Türkiye toprakları üzerindeki yerleşimi bakımından bir parça doğuya yakın olmakla birlikte ülkenin orta kesiminde yer alır. Kapladığı alan bakımından Konya dan sonra Türkiye nin ikinci büyük şehridir. Yüzölçümü km 2 dir (Yasak, 2004: 23). Sivas, doğuda Erzincan; kuzeyde Giresun, Ordu, Tokat; batıda Yozgat; güneyde Kayseri, Kahramanmaraş ve Malatya ile komşudur (Mahiroğulları, 2003:6). Sivas coğrafi yapısı itibariyle günümüzde olduğu gibi tarihin tüm dönemlerinde de doğu - batı, kuzey - güney hatlarının ulaşım ağının kavşak noktasında bulunmasından jeopolitik ve stratejik öneme sahip olmuştur. Şehir bir bakıma Anadolu nun ortasında bulunmasından dolayı Bizans ve Anadolu Selçukluları döneminde şehrin oldukça gelişip zaman, zaman siyasi başkent ve kültürel açıdan da bir ilim ve sanat merkezi olmasında bu ulaşımın ve stratejik konumunun büyük etkisi olmuştur (Sivas İl Yıllığı, 2002: 31). 13. yüzyılda Sivas, önemli ticaret yolları üzerinde bulunmaktaydı. Böylece Sivas, Selçuklular döneminde doğulu ve batılı tüccarların mal alışverişi yaptığı, milletlerarası bir ticaret merkezi haline gelmiş oluyordu. Burada alınıp satılan eşyalar arasında yün, tiftik, keçe ve halı önemli bir yer tutuyordu (Bayraktaroğlu, 1990: 26). Türk milletinin bağımsızlığını sağlamak için 4 Eylül Eylül 1919 tarihleri arasında yapılan Sivas Kongresi ne ev sahipliği yapmasından dolayı da Sivas ili ayrı bir önem taşımaktadır. Tüm ulusu kapsar nitelikte kararların alınmış olduğu ve Türkiye Cumhuriyetinin temellerinin atılmış olduğu bu tarihler, her yıl şenlikler düzenlenerek kutlanmaktadır. Kongre Binası Atatürk ve Etnografya Müzesi nde Tarihi Kongre Salonu ve Atatürk'e ait çalışma ve dinlenme odası, kongrenin yapıldığı günlerdeki hali ile muhafaza edilmektedir.

21 4 Sivas il merkezinin nüfusu 2009 sayımlarına göre olarak tespit edilmiştir. Bu nüfusun ini kadınlar, ini erkekler oluşturmaktadır ( Sanal, 2010). Şekil-1. Sivas haritası ( Sanal, 2010) Yapılan Diğer El Sanatları Sivas el sanatlarının başlangıç tarihi Selçuklular dönemine dayanmaktadır. Osmanlılar döneminde en parlak dönemini yaşayan el sanatları, bugün eski canlılığını ve çeşitliliğini yitirmiştir (Özen, 2008: 13). Sivas ilinin en köklü el sanatları halıcılık kilimcilik, ağızlıkçılık (çubukçuluk), gümüşçülük, bıçakçılık, çorapçılık, kemik tarak yapımı, çarıkçılık, bakırcılık ve Gürün şalı dokumacılığıdır. Dokumacılık Tarihi Anadolu Selçuklularına kadar inen Sivas halıcılığını, desen, teknik ve dokuma tarihlerini göz önüne alarak iki gruba ayırmaktayız. Tarihi 13. yüzyıla dayanan ilk grup, Tür halı geleneğinde ve Türk (Gördes) düğümü sistemiyle yapılmış olan eski Sivas halılarıdır. Sivas çevresinde Divriği,

22 5 Gürün, Kangal, Şarkışla ve Zara da dokunan halılar Türk (Gördes) düğümü sistemiyle dokunmuştur. İkinci grup ise 19. yüzyıl sonlarına doğru dokunmaya başlanan ve günümüzde de devam eden İran etkili, tek düğüm (Sine) sistemiyle yapılan halılardır (Bayraktaroğlu, 1990: 26-27). Sivas halısının en belirgin özelliği; tümüyle yün, sık dokulu ve ince havlı olmasıdır. Çözgü ipliği çok bükümlü ve ince olduğundan dm 2 ilmek sayısı fazladır. Desen özelliklerine göre lalezar, çeşmibülbül, yılanlı, çamurlu, yedi dağın çiçeği, Sivas yıldızı gibi isimler alır. En az 12 renk kullanılarak dokunan Sivas halılarında en çok görülen renkler lacivert, kırmızı ve tonlarıdır (Sivas İl Yıllığı, 2002: ). Sivas ve çevresinde çok çeşitli halılar üretilmektedir. Bu yüzden Sivas halısı diyebileceğimiz özgün bir desen grubu yoktur. Kilim dokumacılığı daha çok köylerde gelişmiştir. Evlerde kilim halıdan daha çok kullanılmaktadır. Yaygı olarak kullanılan kilimler; yan kilim, kebir orta kilim, çul kilim, deve tüylü kilim, nakışlı kilim, kırmızı beyaz kilim gibi isimlerle anılırlar. Sivas çevresinde Şarkışla kilimleri meşhurdur. Desenler ve motifler dikdörtgen veya eşkenar dikdörtgen şeklindedir. Sivas çevresi kilimlerinde bitkisel ve hayvansal motiflerin yanında geometrik ve sembolik motifler de kullanılmaktadır (Bayraktaroğlu, 1990: 28). Şal kullanımının Osmanlı İmparatorluğunda gördüğü rağbet üzerine XVIII. Yüzyıl sonlarından itibaren Bursa da ve XIX. Yüzyılın sonlarına doğru da Gürün de şal dokumasına başlanmıştır. Hint ve İran şallarının desen ve dokuma tekniğini, Türk kumaşlarının desen ve dokuma tekniğiyle birleşmiş, Avrupa nın taklit şallarının özelliklerini Anadolu insanının zevk ve giyim ihtiyaçlarıyla kaynaştırarak orijinal bir sentez meydana getirmiştir. Gürün şalları el tezgâhlarında dokunmuştur. Bu tezgâhlar, Jakar tarafından ıslah edilmiş, Gürün'de de Jakar tezgâhlarından yararlanılmıştır m. boyunda ve 1.20 m. eninde kesilme yerleri belli edilerek top halinde dokunmuştur.

23 6 Gürün şallarında sadelik ve zeminde beyaz renk hâkimdir. İran (Acem) şallarında ise süs ön plandadır. Zemin dışında kırmızı-sarı veya kırmızı-mavi renkler bol miktarda kullanılmıştır. Yün iplikler bitki boyalarıyla boyanmıştır. Gürün şallarının oldukça yaygın bir kullanım alanı olduğu belirlenmiştir. Kadın giyiminde çubuklu şallar belde kuşak, başta başlık olarak kullanılmıştır. Erkek giyiminde, köylü ve şehirli erkekler kıyafet inkılabından önce (1925) başa abani şal sarıyorlardı. Giyim kuşam dışında şallar oda tefrişinde de kullanılmıştır (Tan, 1990: 53-54). Günümüzde artık dokunmayan Gürün şallarının, halk oyunları ekiplerinin kıyafetlerinde de kullanıldığı görülmektedir. Ağızlıkçılık ve Çubukçuluk Ağızlıkçılık veya Çubukçuluk ismiyle anılan el sanatının başlangıcı 1800 lü yıllara kadar iner. Sivas ağızlıklarının yapımında Tokat, Erzurum, Erzincan, Kars ve Ağrı yörelerinden temin edilen Germişek ve kızılcık denilen ağaç cinsleri kullanılır (Paçacıoğlu, 1990: 49). Günümüzde varlığını sürdüren ağızlıkçılar, kalem, kalemlik, tığ sapı, şamdan ve minare maketi gibi hediyelik eşyalar da üretmektedirler. Üretilen ağızlıkların ve kalemlerin üzerine değişik renklerde, ince ipek iplik kullanılarak Sivas Hatırası veya hediye edilecek kişi adları yazılır. Kuyumculuk / Sivas Gümüşçülüğü Sivas ta kuyumculuk, günümüze kadar gelen ürünlerinden de anlaşıldığı üzere çok gelişmiş bir sanattır. Sivas taki gümüş ustaları telkâri, savat, kalem işi ve kakma olmak üzere dört çeşit teknik kullanmaktadırlar. Telkâri, ince gümüş tellerine şekil verilerek yapılan bir tekniktir. Yüzde yüz saf gümüşten yapılır. Bu teknik; kemer, bilezik, bardak zarfı ve tabağı, broş, yaka çiçeği, ağızlık vb. ürünlerde görülmektedir. Savat; karanlık, siyahlık, yazı karalama gibi anlamlara gelmektedir. Beyaz gümüşün üzerine siyah süsleme yapılmasıdır. İlk önce savatlanacak gümüş eşyanın

24 7 üzerine işlenecek desen çizilir. Sonra bu desen, çelik kalemler yardımıyla ve kalem işi denilen tarzda oyulur. Tütün tabakası, küllük, kemer, semaver, nargile üstü, kılıç, kama ve hançer kabzası, hamam tası, fincan zarfları gibi birçok eşyanın üzerinde savat işçiliği yapılmıştır. Gümüşçülüğün diğer bir dalı ise, dövülerek işlenen kakmacılıktır. Plaka haline getirilen gümüş, kurşun kalıp üzerine gerdirilerek, değişik desenlerdeki çelik kalemlerle dövülerek şekillendirilmesi sağlanır. Tepsi, tabak, mücevher kutusu vb. eşyaların süslenmesinde bu teknik kullanılır (Özen, 2005: ). Bıçakçılık Sivas ta daha önceki yüzyıllarda demir işlemeciliğine bağlı olarak bıçakçı, kilitçi, kılıççı, temürcü ve tüfekçi gibi çeşitli meslekler vardı. Şimdi bunlardan sadece bıçakçılık ve demircilik zanaatı varlığını sürdürmektedir. Sivas ta bıçakçılığın 150 yıllık bir geçmişi vardır (Özen, 2005: ). Günümüzde çakı-bıçak yapımı eski yaygınlığını yitirmiştir. Kentte bulunan bıçak atölyelerinde genellikle kılıç tipi bıçaklar, bağ bıçakları, büyük ekmek bıçakları, bir, iki, üç ağızlı ya da ustura tipi bıçaklar üretilir. Kentin özellikle kara saplı bıçakları ünlüdür. Çakı ve bıçakların ağızları namlu denilen çelikten, sapları ise boynuzundan yapılır (Üzümcü, 1999: 175). Çorapçılık Birbirinden güzel çorapların örüldüğü Anadolu da Sivas ve yöresi çoraplarının ayrı bir yeri vardır. Bezek diyebileceğimiz nakışların çeşitliliği ve güzellikleri bu çorapların yalnızca ihtiyaç için örülmediğini düşündürmektedir. Renklerin ve bezeklerin değişmesiyle sonsuz sayıda kompozisyonlar oluşur. Geleneksel yaşamın sürdürüldüğü köylerde bu yaşamın giderek değişmesiyle ona ait ürünler de unutulmaya mahkûm olmaktadır (Üçer, 1982: 109). Bugün, bir turistik el sanatı olarak piyasada bulunan çorapların, eskiden askere giden gençlerin bavulunda ve evlenen kızların çeyiz sandıklarında desteler halinde bulundurulması adettendi (Yasak, 2004: 90).

25 8 Sivas Kemik Tarağı Kemik tarak yapımı günümüzde varlığını devam ettirebilen nadir el sanatlarından birisidir. Tarak; koç, manda ve öküz boynuzlarından yapılmaktadır. Kesimhanelerden gelen boynuzların kurumaya bırakılmasıyla, boynuzların içleri kendiliğinden boşalır. Temizliği yapılan boynuzun sivri olan uç kısmı ve boynuzun boyu doğrultusunda bir tarafı kesilir. Ustanın gözetimi altında şekil alacak hale gelinceye kadar ısıtılır. İki pense yardımıyla boynuzun kesilen yerinden tutularak açılır. Mengenede tamamen düzleştirilen boynuzun zımpara ve kesim işleri tamamlandıktan sonra diş açma makinesinde diş açılır. Zımpara ve cila işlemlerinden sonra tarak kullanıma hazır hale gelir. Saçta elektriklenme ve kepeklenmeye karşı iyi geldiği kanıtlanmıştır. Üretilen başlıca tarak çeşitleri; boynuzlu tarak, oymalı tarak, bay ve bayan tarağı, sakal tarağı ve çanta tarağıdır. Bunların dışında kemikten isimlikler, küpeler, bronşlar vb. takı ve süs eşyaları da yapılmaktadır. Günümüzde İhsan Kutluca ve oğlu Zeki Kutluca kemik tarak ustası olarak Sivas ta çalışmalarını sürdürmektedir. Sivas Çarığı Binlerce yıldan beri bilinen ve daha çok köylüler tarafından giyilen çarık Cumhuriyet in ilanından sonra yavaş yavaş terkedilmeye başlanmıştır. Sanayinin gelişmesiyle daha dayanıklı ayakkabı çeşitlerinin piyasaya sürülmesi çarıkçılığı öldürmüştür. Sivas ta çarıkçılık denilince Zara ilçesi akıllara gelmektedir. Zara daki çarıkçı esnafı, çarığa yeni bir biçim ve form vermiştir. Tokalı çarık modeli tamamen Zara lı ustaların buluşudur (Özen, 2005: 67-68). Günümüzde üretimi neredeyse durma noktasına gelmiş olan çarıklar sadece hediyelik ve süs eşyası olarak üretilmektedir. Bakırcılık: Günümüzde eski önemini kaybeden bakırcılık sanatı, Sivas ta mutfak eşyası imalinde uzun yıllar varlığını korumuştur. Ustalar, bakırdan yapılan mutfak eşyaları üzerine çeşitli motifler işleyerek, bu eşyalara birer sanat eseri görünümü kazandırmışlardır. Mutfak eşyası bile olsa, insanların günlük yaşamında kullandığı

26 9 eşyaların her an için gözlerine hoş görünmesi, ustaların da çalışma zevkinin yaptığı eserlere yansıması, dikkate değer bir kültürel yapının özelliğidir (Yasak, 2004: 90) Tülü Dokuma Hakkında Genel Bilgi Tülü Dokumanın Tanımı, Genel Özellikleri ve Tarihsel Gelişimi Istar tip veya sarma tip metal tezgâhlarda dokunan, çözgü ve atkı iplikleri yün olan, ilme ipliği olarak yün ve en çok tiftik kullanılan, her ilme sırasından önce ve sonra 3 ile 30 sıra arasında düz dokuma tekniği (bezayağı) ile dokunan, havların uçları kesilmeden olduğu gibi bırakılan, yumuşak, kaba dokulu havlı dokumalara tülü denir. En yakın ihtimal olarak düğümlü halı tekniğinin vatanı Batı Türkistan dır. Bir zaman önce avcı-göçebe iken çoban-göçebe bir hale gelmiş olan kavimler işte ilk defa olarak buradadır ki dokunmuş bir parçaya uçları dışarı doğru sarkan yün iplikler düğümlemek suretiyle suni bir post elde etmek fikrine kapıldılar. Bunu ne zaman bulduklarını bilmiyoruz. Herhalde 2000 yıldan da evvel. Belki de onu ilk bulan da Türklerdi. Bilinen bir şey varsa, bu kadar muazzam bir önem kazanacak olan bu yeni tekstil şeklinin ilk olarak bir Türk bölgesinde gelişmesidir (Erdmann, 1960: 86). İnsanların, konutların döşemesinde örtü ve yaygı gereksinimlerini karşılamak amacıyla yün ipliklerini birbirleri arasından bir alt bir üst geçirerek ilk önce kilim yaptıkları, sonradan da bu ipliklerin arasına kısa yün ipliklerini düğümleyerek halıyı buldukları sanılmaktadır (Ç. Aytaç, 1997: 5). İnsanların önceleri çözgü ipliklerine uçları dışarı sarkan renkli yün ve tiftikleri düğümleyerek hayvan postunu taklit ettikleri ve giderek bunlardan asıl halıları geliştirdikleri sanılmaktadır. Bu yaygılara değişik yörelerde hopan, geve, tülü ve tülüce gibi adlar verilmektedir (Ç. Aytaç, 2001: 48). Kirkitli dokumalar; havlı ve havsız (düz dokuma) olarak iki başlık altında sınıflandırılmaktadır. Kullanılan araç-gereç ve teknik özellikler dikkate alınarak kirkitli dokumalar sınıflandırıldığında, tülü dokumaları havlı dokumalar başlığı altında yer almaktadır. Tülü dokumalarının bu sınıfta yer almasının nedeni 5-10 sıra düz dokuma yapıldıktan sonra birer sıra da yün veya tiftiğin Gördes düğüm tekniği ile dokunarak havlı yüzeyin oluşturulmasıdır.

27 10 Tülü dokumalarının bu sınıflandırmadaki yeri konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Her sırada düğüm atılmaması, havları oluşturan yün veya tiftiğin genelde hiçbir işleme tabi tutulmadan uygulanmış olması ve havların uçlarının kesilmeden bırakılması tülü dokumaları ile halılar arasındaki farkı ortaya koymaktadır. Düz dokumalarda atkı iplikleri ile oluşturulan desen, tülü dokumalarında havlar ile oluşturulmaktadır. Bu da tülü dokumaları ile düz dokumalar arasındaki farkı ortaya koymaktadır. Bu nedenle kimi araştırmacılar tülü dokumalarının havlı ve düz dokumalardan farklı olduğunu savunarak ayrı bir başlık altında ele alınması gerektiğini vurgulamıştır. (Özkan, 1999: 467, 468). Geve, Tülü, Tülüce, Filikli ve Hırsek gibi çeşitli adlarla bilinen suni post görünüşündeki bu dokumalar, aynen halı gibi dokunmuş ve ilmelerde Türk Düğümü kullanılmıştır (Görgünay, 2005: 11). Halıda, eğrilmiş yün iplikleri, çözgü üzerine düğümlenerek elde edilir. Yapay postta, eğrilmemiş yün tutamları, halıda olduğu gibi, çözgü ipliklerinin üzerine düğüm yapılarak elde edilir. Teknik aynıdır, aradaki fark tüylü yüzeyi meydana getirecek malzemenin, birinde eğrilmiş yün ipi, ötekinde eğrilmemiş ham yün ve tiftik olmasıdır. Bu iki dokuma arasında, tüylü bir dokuma daha vardır ki, Buna Hopan denir. Bunda da, aynı biçimde düğüm tekniği kullanılır. Ancak, ilme ipi için, eğrilmiş fakat bükülmemiş yün ipi kullanılır. Yapay post görünüşündeki dokuma, Türkistan ve Anadolu nun pek çok yerinde yapılmış ve günümüze kadar gelmiştir. Bu üç dokumada görülen teknik özellik, önce yapay post görünüşündeki dokumanın yapıldığını, sonra gelişerek hopan elde edildiğini ve en sonunda halının ortaya çıktığını göstermektedir. Bu bakımdan yapay post görünüşündeki bu dokumaya halının anası diyebiliriz. Geve nin Kars tan Muğla ya, Hakkari den Kırklareli ne kadar Anadolu nun bütün yörelerinde dokunduğunu ve bölgelere göre, Tülü, Tülüce, Filikli (tiftikten yapılanlara), Gebe, Gaba ve Hırsek gibi adlarla bilindiği tespit edilmiştir. (Görgünay, 1996: 138).

28 11 Tüylü dokumalarıyla ünlü merkezler Karapınar, Konya, Yükselen, Karaman, Taşkale ve Yahyalı dır. Konya nın tek renkli özellikle domates kırmızısı, koyu çilek kırmızısı, acı sarı tek renkli tülüleri, Taşkale nin, Yahyalı nın, Karaman ve Karapınar ın çok renkli tülüleri vardır. Bazen yollu, bazen iç içe yerleştirilmiş mihrap nişleriyle bezenmiş Karapınar tülüleri dikkat çekmektedir. Bu arada Konya, Emirdağ, Sarayönü, Kulu, Cihanbeyli gibi merkezler, kilim dokumaların ara ara tülü dokuma bileşimleriyle uygulandığı örneklerle fark edilmektedir. Bileşik teknikle yünle uygulanmış bu örnekler arasında bir grup Kulu ve Cihanbeyli örneği, çözgüsünde beyaz pamuklu iplik kullanılması ile ayırt edilmektedir (Barışta, 1996: 46). Bu dokumaların sadece Anadolu da değil, Azerbaycan, Yugoslavya, Moldavya, Bulgaristan, Yunanistan ve Türkmenistan da da yapıldığı tespit edilmiştir (Görgünay, 1996: 138) Literatür Özetleri Acar, Balpınar, Belkıs, Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Eren Yayınları, Dokumanın tarihi gelişimine değinilmiş, motif ve desenler hakkında genel bilgi verilerek dokumada kullanılan motif ve desenler ele alınmıştır. Dokuma tezgahının nasıl hazırlandığı anlatılarak, düz dokuma yaygı tekniklerine geniş yer verilmiştir. Arslan Sevim, Tülü Arış, Sayı:4, Ankara, Tülü dokumaları hakkında genel bilgiler verilerek, tülü dokumalarında kullanılan malzeme, teknik ve desen özellikleri ele alınmıştır. Konya Karapınar tülülerinin, güneybatı İran Gabeh, Finlandiya da :Ryijy olarak adlandırılan dokumalarla aynı özellikleri paylaştıklarından bahsedilmiş, bilgiler, çizim, şema ve fotoğraflarla desteklenmiştir.

29 12 Aslanapa, Oktay, Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İstanbul: İnkılap Yayınevi, Bu eserde Fustat ta 9.yüzyılda bulunan Türk halıları ile 19.yüzyıl arasındaki geçen zaman zarfında, Türk halıları detayları ile ele alınıp incelenmiştir. Aytaç, Çetin, El Dokumacılığı Temel Ders Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, Dokumanın tarihçesi ve sınıflandırılması verilerek, tülü dokumanın yeri belirtilmiştir. Düz dokuma teknikleri, halı dokuma teknikleri, çarpana dokumalar ve mekikli dokumalar, dokumaya hazırlık ve dokuma aşamaları ayrı ayrı ele alınıp incelenmiştir. Dokumacılıkta kullanılan liflerden de bahsedilerek, tekstil boyamacılığı, dokuma örgü şeması, desen ve kumaş analizi gibi konulara da değinilmiştir. Barışta, H., Örcün, Yüzyıl İç Anadolu ve Orta Akdeniz Bölgesi Türk Kirkitli Dokumaları Üzerine Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim, Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Kayseri: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, (27-31 Mayıs, 1996) s Bu çalışmada yılları arasında İç Anadolu ile Orta Akdeniz Bölgesinde yapılan alan taraması sonucunda bu bölgelerde bulunan halı, tüylü, kilim, cicim, zili, sumak vb. gibi kirkitli dokumaları incelenerek kompozisyon şemaları hakkında bilgiler verilmiştir. Bu bölgedeki tüylü (tülü) dokuma merkezleri ve bu dokumaların karakteristik özellikleri açıklanmıştır. Bilgiler fotoğraflarla desteklenmiştir. Deniz, Bekir, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Anadolu - Türk halı ve düz dokuma yaygıları ile Türk Cumhuriyetlerindeki halı ve düz dokuma yaygıları alfabetik sıraya göre malzeme, renk ve teknik özellik açısından ele alınıp incelenmiştir.

30 13 Durmuş, Hüseyin, Dokuma Kursu Eğitim Kitabı, Sivas, Halıcılığın tarihçesine yer verilerek, halıcılıkta kullanılan araç-gereç, desen bilgisi, malzeme bilgisi ve dokuma tekniği hakkında bilgiler verilmiştir. Tülücenin kullanım alanları, tülüce dokumada kullanılan araç-gereçler, desen özellikleri ve Sivas yöresi tülüce dokuma tekniği hakkında bilgiler verilmiştir. Kilim dokuma tekniği ve halı bakım onarımı da anlatılarak, yöresel halı özelliklerine de değinilmiştir. Durul, Yusuf, Yörük Kilimleri, İstanbul, Ak Yayınları, Kısaca Niğde ve çevresinden bahsedilmiş, kilim dokuma sanatına geniş yer verilmiştir. Yörük dokuma çeşitleri ve teknikleri hakkında genel bilgiler bulunmaktadır. Yapılan dokumalara ve eski örneklere ait detay fotoğraflar yer almaktadır. Ayrıca Yörük dokumalarındaki motifler, imler ve dokumada kullanılan boyalar hakkında da genel bilgiler içermektedir. Erdmann, Kurt, 15.Asır Türk Halısı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Maarif Basımevi, Düğümlü halı tekniğinin tarihçesi ve vatanı hakkında bilgiler verilerek, Türk halısının bu tarihi süreç içerisindeki yeri ve önemi anlatılmıştır. Türk halısının tarihi süreci 13.yüzyıldan başlanarak dönemler halinde derinlemesine ele alınmıştır. Edgü, Ferit, Karapınar Tülü Carpets, İstanbul, Karapınar yöresine ait tülü dokuma örnekleri katalog şeklinde verilmiştir. Görgünay, Kırzıoğlu, N., Düğümlü Halının Öncüsü Geve / Tülü ve Benzeri Dokumalar, Pioneer Of The Knotted Carpet Geve / Tülü and Similar Textiles, İzmir, Geve / tülü ve benzeri dokumaların özellikleri, kullanıldığı yerler ve bu tür dokumalarda kullanılan malzemeler hakkında bilgi verilmiştir. Halı, geve, hopan dokumaların dokuma teknikleri ayrı ayrı ele alınarak, geve / tülü / tülüce / filikli dokumalarında desen özellikleri anlatılmış, anlatılanlar örneklerle desteklenmiştir.

31 14 Görgünay, Kırzıoğlu, N., Altaylarda Pazırık Kurganı ndan Çıkan Motiflerin Anadolu ve Türk Cumhuriyetleri'nde Yaşayan İzlerinden Bazı Örnekler, Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim, Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Kayseri: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, (27-31 Mayıs, 1996) s Bu çalışmada, Pazırık Kurganından çıkan ve günümüze kadar gelen motifler üzerinde durulmuştur. Halının kökeni ele alınarak, tülü dokumalarının yeri ve etimolojisi hakkında bilgi verilmiştir. Bilgiler fotoğraflarla desteklenmiştir. Gündüz, İbrahim, Karapınar El Dokuması ve Kökboyacılık, Konya, Karapınar Belediyesi Kültür Yayını No:2, Karapınar halkından, Karapınar ın coğrafi durumu ve tarihçesinden kısaca bahsedilmiştir. Karapınar el dokumacılığı ve doğal boyacılık konusu ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Yünün elde edilmesi, iplik haline dönüştürülmesi ve doğal boyaların nasıl elde edildiği hakkında bilgiler içermektedir. Karapınar daki halı çeşitleri ve dokumalarla ilgili fotoğraflar da verilerek, dokumacılığın dünü ve bugününe değinilmiştir. Hidayetoğlu, H. Melek, Karapınar Tülü Dokumaları, Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Türk dokuma sanatı hakkında bilgiler verilerek, Karapınar tülü dokumalarının genel özellikleri ayrıntılı bir şekilde ele alınıp incelenmiştir. Bilgiler fotoğraflarla desteklenmiştir. Hidayetoğlu, H. Melek, Konya Yöresi Düz Dokuma Yaygıları, Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Anadolu-Türk düz dokuma yaygılarının tarihi gelişimi ve teknik özellikleri verilerek, Konya yöresi düz dokuma yaygıları geniş bir açıdan ele alınıp incelenmiştir. Konya yöresinde dokunan düz dokuma yaygı dışındaki halı, tülü gibi dokuma ürünleriyle karşılaştırmaları ele alınmış, benzer ve farklı yönleri ortaya konulmuştur. Ayrıca, Konya yöresi düz dokuma yaygılarında kalitenin bozulması,

32 15 bozulma nedenleri ve kaliteyi geliştirme çabaları konusunda yapılan ve yapılabilecek çalışmalar, alınacak önlemler üzerinde durulmuştur. Kayıpmaz, Fahrettin, Eski Zara Halıları, Kültür ve Sanat Dergisi, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları, (Eylül, 1994). Zara halılarının desen ve karakteristik özellikleri anlatılmıştır. Aynı desen özelliklerine sahip halı gruplarının isimleri verilerek, bu desen şeması ile Gürün şal dokumaları arasında kıyaslama yapılmıştır. Camilerde bulunan tarihi halıların müzelerde sergilenmesi gerektiğinden ve bu konudaki çalışmalardan bahsedilmiştir. Detay fotoğraflara ve müzelerde sergilenen örneklere de yer verilmiştir. Konuk, Mustafa, Karaman Çevresindeki Dokumalar, Konya, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Karaman ve çevresindeki dokumalar tanıtılarak, bu dokumaların teknik ve genel özellikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bezayağı, kilim, cicim ve zili dokumalarında kullanılan malzemelerden ve dokumada kullanılan araç gereçlerden bahsedilmiştir. Çözgünün hazırlanıp tezgaha gerilmesi, dokumanın yapılması ve dokumanın kullanıldığı alanlar konusunda da bilgiler bulunmaktadır. Yöredeki örneklere ait bol miktarda gözlem fişlerinin yer aldığı bu eserde; cami, kilise, müze ve özel koleksiyoncularda bulunan dokumalara ait fotoğraflar da yer almaktadır. Megep, El Sanatları Teknolojisi, Tülü Dokuma, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, Tülü dokumaya hazırlık ve dokuma aşamaları ayrıntılı bir şekilde anlatılarak, tülü çeşitleri ve tülülerin temizlik yöntemleri hakkında bilgiler verilmiştir. Özen, Kutlu, Sivas Yöresi Tülüce Dokumaları, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı:6 (Sivas Özel Sayısı), Tülü dokumanın tanımı, kullanım alanları, teknik özellikleri ve Sivas ta bu tür dokumaların yapıldığı yöreler hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Tülü dokuma tekniği de anlatılarak, bulunan örneklerin ebatları ve desen özellikleri açıklanmıştır. Anlatılan bilgiler resimlerle desteklenmiştir.

33 16 Özen, Kutlu, Sivas Yöresi Geleneksel El Sanatları, İstanbul: Kitabevi Yayınevi, Kitap, Ayakkabıcılık, dokumacılık, madeni eşya, diğer el sanatları, tarım ve hayvancılıkla ilgili el sanatları adıyla beş genel başlık altında ele alınmıştır. Yemenicilik, kunduracılık, köşkerlik, çarıkçılık, takunyacılık, Sivas halısı, geleneksel halıcılık, Şarkışla kilimleri, tülüce dokumaları, Gürün şalları, Sivas çorapları, ağızlıkçılık, tarakçılık, purutçuluk/çömlekçilik, kağnı yapımı, düvencilik, semercilik/palancılık gibi el sanatları hakkında bilgiler verilerek, bu bilgiler fotoğraf ve çizimlerle desteklenmiştir. Özkan, N. Ayşe, Adıyaman ve Köylerinde Dokunan Tülülerin Genel Özellikleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, Dokumanın sınıflandırılmasında tülü dokumalarının yeri verilerek, tülü dokumasının tanımı yapılmış, halı, kilim ve cicim dokumalardan farkı üzerinde durulmuştur. Adıyaman tülü dokumalarının genel özellikleri anlatılmış, kullanım alanlarına göre tülü dokumaları sınıflandırılmıştır. Tekçe, E. Fuat, Pazırık-Altaylardan Bir Halının Öyküsü, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, Pazırık halısı derinlemesine incelenmiştir. Selçuklu Halıları hakkında bilgiler verilip, halının varsayılan kökeni araştırılmıştır. İskitler, İskit kültürü ve İskit sanatına da değinilmiştir. Pazırık halısındaki motifler üzerinde durularak İskit ve Hun giysilerinden de bahsedilmiştir. Halının dokunmuş olacağı yerler konusunda bilgiler verilerek, öne sürümler değerlendirilmiştir. Eski Türkler, Türklerin tarihi varlığı, Türk adı, Türkmen ve Türkmen halısı konuları da ele alınmıştır. Bilgiler çizimlerle desteklenmiştir. Üzümcü, Adem, Sivas El Sanatları ve Ekonomik Katkıları Sivas Ekonomisi, Sivas: Doğan Gazetecilik ve Matbaacılık, Sivas el sanatlarının her birisi ayrı başlıklar altında ele alınmış ve bu el sanatlarının Sivas ekonomisine olan katkısı araştırılmıştır. Sivas ta Tülüce dokumacılığı da ayrı bir başlık altında eserde yerini almıştır.

34 17 Yasak, İbrahim, Sivas İli, Sivas, Seyran Yayınları, Sivas ın tarihi, coğrafi yapısı, sosyal yapısı, ekonomik hayatı, tarihi ve turistik yerleri, kültürel değerleri ve Sivas folkloru hakkında bilgi verilmiştir. Sivas bağlı ilçeler ayrı ayrı ele alınıp tanıtılmaya çalışılmıştır. Mahalli el sanatlarının da tanıtıldığı eserde Sivas ta yapılan dokumalar hakkında bilgi verilmiştir. Yerli, Metin, Sivas Yöresi Geleneksel Kilim Dokumalarında Kullanılan Otantik Malzeme I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi, Konya, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları, (01-02 Kasım, 2007), s.40-43, Dokumada kullanılacak hammaddelerin nasıl elde edildiğinden ve bu hammaddelerin üretimde kullanılan hale gelinceye kadarki aşamalarından bahsedilmiştir. Kaliteyi olumlu yönde etkileyen faktörler, kalitesine göre bu hammaddelerin kullanım alanları ve kullanılan renkler hakkında bilgiler içermektedir. Dokuma tezgâhlarından ve tarihi dokumalardan da söz edilerek, Sivas kilimlerinin Anadolu ve dünya dokuma sanatındaki yerine de değinilmiştir. Yetkin, Şerare, Türk Halı Sanatı, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Selçuklu halıları (Konya, Beyşehir, Fustat), hayvan figürlü halılar, ilk Osmanlı halıları ( tip halılar), flaman ressamlarının tablolarında görülen halılar, klasik devir Osmanlı halıları (Uşak, Madalyonlu, Yıldızlı) ve kesin gruplandırmaya girmeyen halılar incelenmiştir. Halıların desen renk ve motiflerinden bahsedilmiş, halılarla ilgili bilgiler şekil ve fotoğraflarla desteklenmiştir.

35 18 2. MATERYAL YÖNTEM 2.1. Materyal Araştırmanın materyalini, Sivas İl Merkezi, Merkez ilçe, Şarkışla, Altınyayla, Divriği ve Yıldızeli ilçelerinde ve bu ilçelere bağlı köylerde bulunan 34 adet örneğin, görsel materyalleri, kaynak kişilerden elde edilen bilgiler ve bu konuda elde edilen yazılı kaynaklar oluşturmaktadır. Ayrıca, araştırma kapsamında incelenen hammadde, tezgâh ve yardımcı araçlar da çalışmanın materyalini oluşturmaktadır Yöntem Yörede bulunan tülü dokumalara ulaşmak için 01 Mart Ağustos 2011 tarihlerinde araştırma gezileri düzenlenmiştir. Bölgelerde yapılan incelemelerde kaynak kişiler nezaretinde elde edilen örnekler fotoğraflanarak (genel ve detay) görsel materyaller elde edilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen her bir örnek için aşağıda örneği verilen gözlem fişi oluşturulmuş ve verilere ulaşılmıştır. Tülü dokumalarının; en, boy, filik uzunluğu, saçak uzunluğu, havlar arasındaki kilim dokuma uzunluklarının (tahta arası) ölçümü yapılırken çelik metre kullanılmıştır. Renk, desen ve kompozisyon özellikleri sübjektif değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Elde edilen veriler kullanılarak değerlendirme tabloları ve grafikler oluşturulmuştur. Tablolardan elde edilen sonuçlar ve grafikler değerlendirilerek araştırma sonuçlandırılmıştır. Dokumalarda görülen motifler, literatürde yer alan kaynaklardan yararlanılarak isimlendirilmiştir.

36 19 Gözlem Fişi Örneği 1. Örnek No : 2. Fotoğraf No : 3. İnceleme Tarihi : 4. İlgili Koleksiyon : 5. Koleksiyonun Adresi : 6. Koleksiyondaki Yeri : 7. Tarihlendirme : 8. Onarım Görüp Görmediği: 9. Dokuyan Kişi : 10. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Kaynak Kişi: b) Boyutları : En: Boy: Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): Saçak Uzunluğu : c) Kullanılan Teknik : d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Çözgü: İlme: e) Kullanılan Renkler : f) Motif Özellikleri : g) Kompozisyon :

37 3. KATALOG 20

38 21 1. Örnek No : 1 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Başyayla Köyü Camii 5. Koleksiyonun Adresi : Başyayla Köyü / Altınyayla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde Serilidir. 7. Tarihlendirme : 30 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Başyayla Köyü 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Paspas Kaynak Kişi: İlyas ÇETİNER b) Boyutları : En: 70 cm. Boy: 145 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 10 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 2 cm. Saçak Uzunluğu : 3 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik e) Kullanılan Renkler : Siyah, sarı, pembe, mavi, açık yeşil, gri ve beyaz. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki beş adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru pembe, mavi, sarı ve açık yeşil renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım pembe renk ile doldurulmuştur. Pembe bordürün bir kısmı sarı renkle tamamlanmıştır. Düz dokuması oluşturulurken, siyah ve gri renkleri ağırlıklı olmak üzere çok az da olsa beyaz renk kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

39 22 Fotoğraf-1. Örnek 1 in genel görünüşü. Şekil-2. Örnek 1 in desen şeması.

40 23 Fotoğraf-2. Örnek 1 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-3. Örnek-1 in detay görünüşü. Fotoğraf-4. Örnek 1 in saçak görünüşü.

41 24 1. Örnek No : 2 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mecbure ÖZDAL 5. Koleksiyonun Adresi : Başyayla Köyü / Altınyayla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde serilidir. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Mecbure ÖZDAL 10. Dokunduğu Yer : Başyayla Köyü 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Paspas Kaynak Kişi: Mecbure ÖZDAL b) Boyutları : En: 61 cm. Boy: 96 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 7 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 3 cm. Saçak Uzunluğu : 1 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, kırmızı, açık mavi, turuncu, sarı, pembe, kahverengi, gri ve zeytin yeşili. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki yedi adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru kırmızı, açık mavi, turuncu, siyah, sarı ve pembe renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım açık mavi renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, mavi, gri, zeytin yeşili ve kahverengi renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak örülerek temizlenmiştir. Dokuma halen kullanımda olduğundan havlar ezilmiş, bazı yerlerinde yıpranmalar mevcuttur.

42 25 Fotoğraf-5. Örnek 2 nin genel görünüşü. Şekil-3. Örnek 2 nin desen şeması.

43 26 Fotoğraf-6. Örnek 2 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-7. Örnek 2 nin detay görünüşü. Fotoğraf-8. Örnek 2 nin saçak görünüşü.

44 27 1. Örnek No : 3 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mecbure ÖZDAL 5. Koleksiyonun Adresi : Başyayla Köyü / Altınyayla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde serilidir. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Mecbure ÖZDAL 10. Dokunduğu Yer : Başyayla Köyü 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Paspas Kaynak Kişi: Mecbure ÖZDAL b) Boyutları : En: 57 cm. Boy: 98 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 7 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 3 cm. Saçak Uzunluğu : Saçak bırakılmamıştır. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, kırmızı, turuncu, krem, sarı, açık mavi, pembe, gri ve açık kahve. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki altı adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru kırmızı-turuncu karışımı, açık mavi, sarı, açık mavi ve pembe renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım sarı renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, gri, açık kahve ve siyah renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, dikilerek temizlenmiştir. Dokuma yerde kullanıldığı için havlar ezilmiş, bazı yerlerinde yıpranmalar mevcuttur.

45 28 Fotoğraf-9. Örnek 3 ün genel görünüşü. Şekil-4. Örnek 3 ün desen şeması.

46 29 Fotoğraf-10. Örnek 3 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-11. Örnek 3 ün detay görünüşü. Fotoğraf-12. Örnek 3 ün saçak görünüşü.

47 30 1. Örnek No : 4 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Hüseyin Durmuş 5. Koleksiyonun Adresi : Akdeğirmen mah.10.sk. Sena Apt. No:5/1 Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Yıldızeli 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Hüseyin Durmuş b) Boyutları : En: 135 cm. Boy: 180 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 17 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 12 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, beyaz, sarı, açık sarı, turuncu, kırmızı, mavi ve küf yeşili. f) Kullanılan Motifler : Koçboynuzu, pıtrak, çengel, akrep ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru kırmızı, açık mavi, turuncu, açık sarı, siyah, sarı, açık mavi, kırmızı, siyah renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım sarı renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan şeritlerin içine, cicim tekniği ile belirli bir düzene bağlı kalınmadan koçboynuzu, pıtrak, akrep ve çengel motifleri yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, sarı, kırmızı, mavi, siyah, beyaz ve küf yeşili renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

48 31 Fotoğraf-13. Örnek 4 ün genel görünüşü. Şekil-5. Örnek 4 ün desen şeması.

49 32 Fotoğraf-14. Örnek 4 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-15. Örnek 4 ün detay görünüşü. Fotoğraf-16. Örnek 4 ün saçak görünüşü.

50 33 1. Örnek No : 5 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Musa DOĞAN 5. Koleksiyonun Adresi : Sultanköy / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 70 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Yırtılan 15 cm.lik bir alan kırmızı ve tonlarında iki farklı kumaş dikilerek onarılmıştır. 9. Dokuyan Kişi : Mevlüde DOĞAN 10. Dokunduğu Yer : Sultanköy / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Musa DOĞAN b) Boyutları : En: 122 cm. Boy: 177 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 14 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 8 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, pembe, açık mavi, turuncu, açık yeşil, sarı ve kırmızı. f) Kullanılan Motifler : Pıtrak ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on bir adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür sarı renkte olup, içeriye doğru siyah, pembe, açık mavi, turuncu, açık yeşil, pembe, açık mavi, sarı, siyah ve pembe renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım sarı ve açık mavi renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan şeritlerden, ortadaki şeridin içine cicim tekniği ile üç adet pıtrak motifi yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, turuncu, siyah, kırmızı ve açık mavi renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

51 34 Fotoğraf-17. Örnek 5 in genel görünüşü. Şekil-6. Örnek 5 in desen şeması.

52 35 Fotoğraf-18. Örnek 5 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-19. Örnek 5 in detay görünüşü. Fotoğraf-20. Örnek 5 in saçak görünüşü.

53 36 1. Örnek No : 6 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Hüsne ÖZDEMİR 5. Koleksiyonun Adresi : Sultanköy / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Döne ÖZDEMİR 10. Dokunduğu Yer : Sultanköy / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Hüsne ÖZDEMİR b) Boyutları : En: 147 cm. Boy: 224 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 18 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 8 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Kırmızı, mavi, pembe, yeşil, turuncu, sarı ve siyah. f) Kullanılan Motifler : Pıtrak, çengel ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on iki adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür sarı renkte olup, içeriye doğru kırmızı, mavi, pembe, yeşil, turuncu, siyah, kırmızı, sarı, mavi, pembe ve yeşil renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım turuncu renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan şeritlerin içine, cicim tekniği ile belirli bir düzene bağlı kalınmadan pıtrak ve çengel motifleri ile ahşap boncuklar yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, turuncu, kırmızı, mavi, sarı ve siyah renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bükülerek temizlenmiştir.

54 37 Fotoğraf-21. Örnek 6 nın genel görünüşü. Şekil-7. Örnek 6 nın desen şeması.

55 38 Fotoğraf-22. Örnek 6 nın arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-23. Örnek 6 nın detay görünüşü. Fotoğraf-24. Örnek 6 nın saçak görünüşü.

56 39 1. Örnek No : 7 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Hüsne ÖZDEMİR 5. Koleksiyonun Adresi : Sultanköy Şarkışla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Döne ÖZDEMİR 10. Dokunduğu Yer : Sultanköy Şarkışla / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Hüsne ÖZDEMİR b) Boyutları : En: 120 cm. Boy: 173 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 14 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 6 cm. Saçak Uzunluğu : 8 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Turuncu, mavi, kırmızı, yeşil, pembe, siyah ve sarı. f) Kullanılan Motifler : Çengel ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on üç adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru turuncu, mavi, kırmızı, yeşil, pembe, siyah, turuncu, mavi, sarı, kırmızı, yeşil ve pembe renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım siyah renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan farklı kalınlıktaki şeritlerin içine, belirli bir düzene bağlı kalınmadan cicim tekniği ile çengel motifleri yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, turuncu, kırmızı, mavi, yeşil ve siyah renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

57 40 Fotoğraf-25. Örnek 7 nin genel görünüşü. Şekil-8. Örnek 7 nin desen şeması.

58 41 Fotoğraf-26. Örnek 7 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-27. Örnek 7 nin detay görünüşü. Fotoğraf-28. Örnek 7 nin saçak görünüşü.

59 42 1. Örnek No : 8 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Hüsne KILIÇLI 5. Koleksiyonun Adresi : Durdulu Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 40 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Hüsne KILIÇLI 10. Dokunduğu Yer : Durdulu Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yüklük örtüsü Kaynak Kişi: Hüsne KILIÇLI b) Boyutları : En: 127 cm. Boy: 177 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 11 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 5 cm. Saçak Uzunluğu : 10 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Turuncu, açık yeşil, yeşil, pembe, açık mavi, mavi, sarı, siyah ve kırmızı. f) Kullanılan Motifler : Koçboynuzu, pıtrak ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on üç adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru turuncu, açık yeşil, pembe, açık mavi, sarı, siyah, kırmızı, açık yeşil pembe, siyah, sarı ve açık mavi renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım kırmızı renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan şeritlerin içine, belirli bir düzene bağlı kalınmadan cicim tekniği ile koçboynuzu ve pıtrak motifleri yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, Kırmızı, siyah, turuncu, mavi ve yeşil renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

60 43 Fotoğraf-29. Örnek 8 in genel görünüşü. Şekil-9. Örnek 8 in desen şeması.

61 44 Fotoğraf-30. Örnek 8 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-31. Örnek 8 in detay görünüşü. Fotoğraf-32. Örnek 8 in saçak görünüşü.

62 45 1. Örnek No : 9 2. Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Fadik ÇİFTÇİ 5. Koleksiyonun Adresi : Haydarlı Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Fadik ÇİFTÇİ 10. Dokunduğu Yer : Durdulu Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Fadik ÇİFTÇİ b) Boyutları : En: 132 cm. Boy: 189 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 13 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 6 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, fıstık yeşili, pembe, kırmızı, sarı ve mavi. f) Kullanılan Motifler : Pıtrak ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on üç adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür kırmızı renkte olup, içeriye doğru siyah, turuncu, fıstık yeşili, pembe, siyah, turuncu, fıstık yeşili, kırmızı, siyah, pembe, açık yeşil ve sarı renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım siyah renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan şeritlerden birinin içine, düzensiz aralıklarla cicim tekniği ile iki adet pıtrak motifi yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, kırmızı, siyah, turuncu, mavi ve fıstık yeşili renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

63 46 Fotoğraf-33. Örnek 9 un genel görünüşü. Şekil-10. Örnek 9 un desen şeması.

64 47 Fotoğraf-34. Örnek 9 un arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-35. Örnek 9 un detay görünüşü. Fotoğraf-36. Örnek 9 un saçak görünüşü.

65 48 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Azimet TOPÇU 5. Koleksiyonun Adresi : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 60 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Ayşe TOPÇU 10. Dokunduğu Yer : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Azimet TOPÇU b) Boyutları : En: 138 cm. Boy: 219 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 13 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 8 cm. Saçak Uzunluğu : 9 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Turuncu, yeşil, kırmızı, açık mavi, sarı, siyah ve pembe. f) Kullanılan Motifler : Çengel, iç içe geçmiş dikdörtgen ve çubuk. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on bir adet ince bordürden ve dokumanın bir kenarında bulunan bir adet enine düz şeritten oluşmaktadır. Pembe renkte dokunmuş olan çubuklar çok az miktarda sarı ve kırmızı renkler de kullanılmıştır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru turuncu, yeşil, kırmızı, açık mavi, sarı, siyah, pembe, yeşil, turuncu ve siyah renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım kırmızı renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan çubuklar birinin içine, düzensiz aralıklarla cicim tekniği ile üç adet çengel motifi yerleştirilmiştir. Bu çubuklar oluşturulurken, kırmızı, turuncu, açık mavi ve siyah renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

66 49 Fotoğraf-37. Örnek 10 un genel görünüşü. Şekil-11. Örnek 10 un desen şeması.

67 50 Fotoğraf-38. Örnek 10 un arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-39. Örnek 10 un detay görünüşü. Fotoğraf-40. Örnek 10 un saçak görünüşü.

68 51 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Ayşe KARADAĞ 5. Koleksiyonun Adresi : Durdulu Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 40 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Ayşe KARADAĞ 10. Dokunduğu Yer : Durdulu Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Ayşe KARADAĞ b) Boyutları : En: 140 cm. Boy: 258 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 13 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 8 cm. Saçak Uzunluğu : 9 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Kırmızı, siyah, turuncu, yeşil, pembe, açık mavi ve sarı. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on beş adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür kırmızı renkte olup, içeriye doğru siyah, turuncu, yeşil, pembe, açık mavi, sarı, siyah, kırmızı, yeşil, pembe, açık mavi, sarı, siyah ve turuncu renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım yeşil renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, kırmızı, açık mavi, siyah, turuncu ve yeşil renkler kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bırakılarak temizlenmiştir.

69 52 Fotoğraf-41. Örnek 11 in genel görünüşü. Şekil-12. Örnek 11 in desen şeması.

70 53 Fotoğraf-42. Örnek 11 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-43. Örnek 11 in detay görünüşü. Fotoğraf-44. Örnek 11 in saçak görünüşü.

71 54 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Kemal SABIR 5. Koleksiyonun Adresi : Kalecik Köyü - Şarkışla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Kalecik Köyü - Şarkışla / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Kemal SABIR b) Boyutları : En: 135 cm. Boy: 210 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 17 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 7 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, bordo, koyu mavi, turuncu, yeşil, sarı, eflatun, kahverengi ve gri. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on üç adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru bordo, koyu mavi, turuncu, siyah, bordo, yeşil, sarı, mavi, eflatun, yeşil, turuncu ve siyah renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım sarı renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, siyah, turuncu, yeşil, mavi, kahverengi ve gri renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, bir tarafta saçak bükülerek, diğer tarafta saçak bağlanarak temizlenmiştir.

72 55 Fotoğraf-45. Örnek 12 nin genel görünüşü. Şekil-13. Örnek 12 nin desen şeması.

73 56 Fotoğraf-46. Örnek 12 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-47. Örnek 12 nin detay görünüşü. Fotoğraf-48. Örnek 12 nin saçak görünüşü.

74 57 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Hüsne KILIÇLI 5. Koleksiyonun Adresi : Durdulu Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Yüklükte korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 30 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım Görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Hüsne KILIÇLI 10. Dokunduğu Yer : Durdulu Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yüklük örtüsü Kaynak Kişi: Hüsne KILIÇLI b) Boyutları : En: 143 cm. Boy: 237 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 16 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 9 cm. Saçak Uzunluğu : 13 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Turuncu, yeşil, pembe, mavi, sarı, siyah, kırmızı ve beyaz. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler ve enine düz şerit. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on iki adet ince bordürden ve dokumanın bir kenarında bulunan bir adet enine düz şeritten oluşmaktadır. Enine düz şerit kırmızı renkte dokunmuştur. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru turuncu, yeşil, pembe, mavi, sarı, siyah, kırmızı, yeşil pembe, siyah ve sarı renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım beyaz renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, siyah, kırmızı, sarı, turuncu ve mavi renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

75 58 Fotoğraf-49. Örnek 13 ün genel görünüşü. Şekil-14. Örnek 13 ün desen şeması.

76 59 Fotoğraf-50. Örnek 13 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-51. Örnek 13 ün detay görünüşü. Fotoğraf-52. Örnek 13 ün saçak görünüşü.

77 60 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Fahri ARI 5. Koleksiyonun Adresi : Küçük Yüreğil Köyü - Şarkışla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Güller ÇELİK (Kayınvalidesi) 10. Dokunduğu Yer : Sultanköy - Şarkışla / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Fahri ARI b) Boyutları : En: 123 cm. Boy: 163 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 15 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 1 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Sarı, siyah, kırmızı, mavi, turuncu, yeşil, pembe ve gri. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür sarı renkte olup, içeriye doğru siyah, kırmızı, mavi, turuncu, yeşil, pembe, mavi, sarı ve siyah renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım turuncu renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, turuncu, pembe, siyah, mavi ve gri renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bırakarak temizlenmiştir.

78 61 Fotoğraf-53. Örnek 14 ün genel görünüşü. Şekil-15. Örnek 14 ün desen şeması.

79 62 Fotoğraf-54. Örnek 14 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-55. Örnek 14 ün detay görünüşü. Fotoğraf-56. Örnek 14 ün saçak görünüşü.

80 63 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Azimet TOPÇU 5. Koleksiyonun Adresi : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 60 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Ayşe TOPÇU 10. Dokunduğu Yer : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Azimet TOPÇU b) Boyutları : En: 137 cm. Boy: 205 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 13 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 7 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, yeşil, bordo, mavi, sarı, pembe, gri ve eflatun. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler ve enine düz şerit. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on iki adet ince bordürden ve dokumanın bir kenarında bulunan bir adet enine düz şeritten oluşmaktadır. Enine düz şerit bordo, sarı, mavi ve pembe renklerde dokunmuştur. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru turuncu, yeşil, bordo, mavi, sarı, siyah, pembe, yeşil, turuncu, siyah ve bordo renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım mavi renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, gri, sarı, siyah, kırmızı ve eflatun renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

81 64 Fotoğraf-57. Örnek 15 in genel görünüşü. Şekil-16. Örnek 15 in desen şeması.

82 65 Fotoğraf-58. Örnek 15 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-59. Örnek 15 in detay görünüşü. Fotoğraf-60. Örnek 15 in saçak görünüşü.

83 66 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Meyrem KARADAĞ 5. Koleksiyonun Adresi : Durdulu Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Gülistan KARADAĞ 10. Dokunduğu Yer : Durdulu Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Meyrem KARADAĞ b) Boyutları : En: 138 cm. Boy: 245 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 16 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 13 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, yeşil, bordo, mavi, sarı ve pembe. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler ve enine düz şerit. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on dört adet ince bordür ve dokumanın bir kenarında bulunan üç adet çubuk oluşturmaktadır. Çubuklar siyah, turuncu ve mavi renklerde dokunmuş olup, turuncu şeridin bir kısmı pembe renkle, mavi şeridin de bir kısmı sarı renkle tamamlanmıştır. Dış bordür bordo renkte olup, içeriye doğru siyah, turuncu, yeşil, pembe, mavi, sarı, siyah, bordo, yeşil, pembe, mavi, turuncu, yeşil ve pembe renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım sarı renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, siyah, bordo, turuncu, sarı ve yeşil renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, bir tarafta saçak bükülerek, diğer tarafta saçak bağlanarak temizlenmiştir.

84 67 Fotoğraf-61. Örnek 16 nın genel görünüşü. Şekil-17. Örnek 16 nın desen şeması.

85 68 Fotoğraf-62. Örnek 16 nın arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-63. Örnek 16 nın detay görünüşü. Fotoğraf-64. Örnek 16 nın saçak görünüşü.

86 69 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet GÜRBÜZER 5. Koleksiyonun Adresi : Örtülü Pınar Mah. 5.sok. No:3 SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde serilidir. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Mehmet GÜRBÜZER b) Boyutları : En: 100 cm. Boy: 137 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 7 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 8 cm. Saçak Uzunluğu : 5 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Sarı, kırmızı, turuncu, krem, siyah ve açık kahverengi. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler ve enine düz şerit. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki beş adet ince bordürden ve dokumanın bir kenarında bir adet çubuk bulunmaktadır. Çubuk kırmızı renkte dokunmuştur. Dış bordür sarı renkte olup, içeriye doğru turuncu, siyah, kırmızı ve sarı renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım turuncu renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması oluşturulurken, krem, sarı, siyah ve açık kahverengi renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bırakılarak temizlenmiştir. Dokuma halen kullanımda olduğundan havlar ezilmiş, bazı yerlerinde yıpranmalar mevcuttur.

87 70 Fotoğraf-65. Örnek 17 nin genel görünüşü. Şekil-18. Örnek 17 nin desen şeması.

88 71 Fotoğraf-66. Örnek 17 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-67. Örnek 17 nin detay görünüşü Fotoğraf-68. Örnek 17 nin saçak görünüşü

89 72 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Rüştü YILDIRIM 5. Koleksiyonun Adresi : Bedirli Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Mediha YILDIRIM 10. Dokunduğu Yer : Bedirli Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Rüştü YILDIRIM b) Boyutları : En: 125 cm. Boy: 196 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 14 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 6 cm. Saçak Uzunluğu : 12 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, kırmızı, açık mavi, turuncu, fıstık yeşili, pembe ve gri. f) Kullanılan Motifler : Pıtrak ve iç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zemini dikdörtgen biçiminde birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki altı adet ince bordürden oluşmaktadır. Dış bordür siyah renkte olup, içeriye doğru kırmızı, açık mavi, turuncu, fıstık yeşili ve pembe renklerdeki bordürler bulunmakla birlikte orta kısım on üç adet çubuk ile doldurulmuştur. Bu kısa şeritler; siyah, turuncu, açık mavi, kırmızı ve fıstık yeşili renklerinden oluşmuştur. Düz dokumasında, farklı renklerle farklı kalınlıkta oluşturulan çubuklardan birinin içine, düzenli aralıklarla cicim tekniği ile pıtrak motifleri yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, turuncu, kırmızı, gri, fıstık yeşili ve siyah renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

90 73 Fotoğraf-69. Örnek 18 in genel görünüşü. Şekil-19. Örnek 18 in desen şeması.

91 74 Fotoğraf-70. Örnek 18 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-71. Örnek 18 in detay görünüşü Fotoğraf-72. Örnek 18 in saçak görünüşü

92 75 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet Mustafa ALMALI 5. Koleksiyonun Adresi : Yunus Emre Mah. 15. Sok. No:15 / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : 40 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Bedirli Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Adem CÖMERT b) Boyutları : En: 110 cm. Boy: 267 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 16 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 4 cm. Saçak Uzunluğu : 18 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, kırmızı, pembe, açık mavi, sarı, yeşil ve turuncu. f) Kullanılan Motifler : Tarak, bereket ve çubuk g) Kompozisyon : Tülünün zemini enine farklı renklerdeki çubukların tekrarıyla oluşmaktadır. Renkli çubuklar; Siyah, kırmızı, pembe, açık mavi, sarı, yeşil ve turuncu şeklinde sıralanmıştır. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan şeritlerin içine, belirli bir düzene bağlı kalınmadan cicim tekniği ile tarak ve bereket motifleri yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, kırmızı, siyah, turuncu ve sarı renkleri kullanılmıştır. Tülünün kısa kenarları saçak bağlanarak temizlenmiştir.

93 76 Fotoğraf-73. Örnek 19 un genel görünüşü. Şekil-20. Örnek 19 un desen şeması.

94 77 Fotoğraf-74. Örnek 19 un arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-75. Örnek 19 un detay görünüşü Fotoğraf-76. Örnek 19 un saçak görünüşü

95 78 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Aniş DAMILI 5. Koleksiyonun Adresi : Kartalca Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 40 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Aniş DAMILI 10. Dokunduğu Yer : Bedirli Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Aniş DAMILI b) Boyutları : En: 140 cm. Boy: 253 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 14 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 7 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı ve cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Kırmızı, mavi, lacivert, sarı, pembe, yeşil ve turuncu. f) Kullanılan Motifler : Pıtrak, çengel ve çubuklar. g) Kompozisyon : Tülünün zemini enine çubuklar oluşturacak şekilde, farklı renklerdeki şeritlerin tekrarından oluşmaktadır. Renkli çubuklar; Kırmızı, mavi, lacivert, sarı, pembe, yeşil ve turuncu şeklinde sıralanmıştır. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan çubukların içine, belirli bir düzene bağlı kalınmadan birer adet cicim tekniği ile pıtrak ve çengel motifleri yerleştirilmiştir. Bu şeritler oluşturulurken, kırmızı, mavi ve yeşil renkleri kullanılmıştır. Tülünün kısa kenarları saçak bağlanarak temizlenmiştir.

96 79 Fotoğraf-77. Örnek 20 nin genel görünüşü. Şekil-21. Örnek 20 nin desen şeması.

97 80 Fotoğraf-78. Örnek 20 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-79. Örnek 20 nin detay görünüşü. Fotoğraf-80. Örnek 20 nin saçak görünüşü.

98 81 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Yusuf GÜREL 5. Koleksiyonun Adresi : Bedirli Köyü / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Ayşe GÜREL Döndü GÜREL 10. Dokunduğu Yer : Bedirli Köyü / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Yusuf GÜREL b) Boyutları : En: 65 cm. Boy: 75 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 15 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 6 cm. Saçak Uzunluğu : 4 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Pembe, siyah, eflatun, kırmızı, krem ve turuncu. f) Kullanılan Motifler : Çubuk. g) Kompozisyon : Tülünün zemini enine çubuklar oluşturacak şekilde, farklı renklerdeki on bir adet şeridin tekrarından oluşmaktadır. Renkli çubuklar; kırmızı, siyah, pembe, turuncu ve eflatun şeklinde sıralanmıştır. Düz dokumasında, kırmızı ve beyaz renk karışımı ile oluşan alacalı bir renk hâkimdir. Ancak dokumanın bir taraf kısa kenarında 10 cm. eninde krem renk çubuk oluşturulmuştur. Tülünün kısa kenarları saçak bağlanarak temizlenmiştir.

99 82 Fotoğraf-81. Örnek 21 in genel görünüşü. Şekil-22. Örnek 21 in desen şeması.

100 83 Fotoğraf-82. Örnek 21 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-83. Örnek 21 in detay görünüşü. Fotoğraf-84. Örnek 21 in saçak görünüşü.

101 84 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Ebubekir Demirkaya 5. Koleksiyonun Adresi : Şifaiye Halı Kilim / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Katlı şekilde rafta teşhir ediliyor. 7. Tarihlendirme : 70 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Yıldızeli 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Ebubekir Demirkaya b) Boyutları : En: 85 cm. Boy: 200 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 8 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 5 cm. Saçak Uzunluğu : 4 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Turuncu, siyah, kırmızı, sarı, fıstık yeşili, açık mavi, gri ve kahverengi. f) Kullanılan Motifler : Çubuk. g) Kompozisyon : Tülünün zemini, enine çubuklar oluşturacak şekilde farklı renkteki çubukların düzensiz tekrarından oluşmaktadır. Çubuklarda; Turuncu, siyah, kırmızı, fıstık yeşili, sarı ve açık mavi renkler kullanılmıştır. Düz dokuması kırmızı renkte yapılmış aralarda kahverengi ve gri renk çubuklara yer verilmiştir. Kısa kenarlar, saçak bükülerek temizlenmiştir.

102 85 Fotoğraf-85. Örnek 22 nin genel görünüşü. Şekil-23. Örnek 22 nin desen şeması.

103 86 Fotoğraf-86. Örnek 22 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-87. Örnek 22 nin detay görünüşü. Fotoğraf-88. Örnek 22 nin saçak görünüşü.

104 87 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet GÜRBÜZER 5. Koleksiyonun Adresi : Örtülü Pınar Mah. 5.sok. No:3 SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde serilidir. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği: Yırtılan kısa kenardan birisi 5cm. lik bir kumaş dikilerek onarılmıştır. Ayrıca dokumanın orta kısımlarında yer alan 20 cm.lik bir yırtık da dikilerek onarılmıştır. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Mehmet GÜRBÜZER b) Boyutları : En: 101 cm. Boy: 284 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 9 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 11 cm. Saçak Uzunluğu : 7 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Keçi kılı İlme: Tiftik. Kullanılan Renkler : Gri, turuncu, siyah, kırmızı, pembe, açık yeşil, açık mavi, sarı ve kahverengi. e) Kullanılan Motifler : Çubuklar. f) Kompozisyon : Tülünün zemini, çubukların farklı renkte düzensiz tekrarından oluşmaktadır. Çubuklarda; Gri, turuncu, siyah, kırmızı, pembe, açık yeşil, açık mavi ve sarı renkler kullanılmıştır. Düz dokuması kırmızı renkte yapılmış aralarda turuncu ve kahverengi renk şeritlere yer verilmiştir. Kısa kenarlar, saçak örülerek temizlenmiştir.

105 88 Fotoğraf-89. Örnek 23 ün genel görünüşü. Şekil-24. Örnek 23 ün desen şeması.

106 89 Fotoğraf-90. Örnek 23 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-91. Örnek 23 ün detay görünüşü Fotoğraf-92. Örnek 23 ün saçak görünüşü

107 90 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Oğuzhan CENİKLİOĞLU 5. Koleksiyonun Adresi : Ahmet Yesevi Cad. Anadolu Kilim / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Asılı şekilde teşhir ediliyor. 7. Tarihlendirme : 60 yıllık. 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Oğuzhan CENİKLİOĞLU b) Boyutları : En: 83 cm. Boy: 162 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 12 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 2 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Sarı, kırmızı, siyah, krem ve kahverengi. f) Kullanılan Motifler : Eşkenar dörtgen. g) Kompozisyon : Merkezi köşe göbek düzenlemeli olarak dokunmuş olan tülünün zemini birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki sekiz adet eşkenar dörtgenden oluşmaktadır. Dıştaki sarı renkte olup, içeriye doğru siyah, krem, kırmızı, sarı, kırmızı, siyah ve sarı renklerdeki eşkenar dörtgenler bulunmakla birlikte orta kısım krem renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması kahverengi renkte dokunmuş, aralarda çok az kırmızı ve siyah renk şeritlere yer verilmiştir. kısa kenarlar saçak bükülerek temizlenmiştir.

108 91 Fotoğraf-93. Örnek 24 ün genel görünüşü. Şekil-25. Örnek 24 ün desen şeması.

109 92 Fotoğraf-94. Örnek 24 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-95. Örnek 24 ün detay görünüşü Fotoğraf-96. Örnek 24 ün saçak görünüşü

110 93 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Ahmet ÇOLAKOĞLU 5. Koleksiyonun Adresi : Esenyurt Akevler Villaları - SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda Asılıdır. 7. Tarihlendirme : yıllık. 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Tuğut Köyü / Divriği. 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Ahmet ÇOLAKOĞLU b) Boyutları : En: 115 cm. Boy: 180 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 15 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 6 cm. Saçak Uzunluğu : 16 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Turuncu, siyah, yeşil, açık yeşil, küf yeşili, sarı, mavi, kırmızı, kahverengi, açık kahverengi, bej ve gri. f) Kullanılan Motifler : Eşkenar dörtgen. g) Kompozisyon : Merkezi köşe göbek düzenlemeli olarak dokunmuş olan tülünün zemini birbirinin içine yerleştirilmiş farklı renklerdeki on beş adet eşkenar dörtgenden oluşmaktadır. Bu eşkenar dörtgenler turuncu, siyah, yeşil, açık yeşil, sarı, mavi ve kırmızı renklerin düzensiz tekrarından oluşmaktadır. Düz dokumasında küf yeşili, kahverengi, açık kahverengi, kırmızı, bej ve gri renkleri kullanılmıştır. Kısa kenarlar saçak bağlanarak temizlenmiştir.

111 94 Fotoğraf-97. Örnek 25 in genel görünüşü. Şekil-26. Örnek 25 in desen şeması.

112 95 Fotoğraf-98. Örnek 25 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-99. Örnek 25 in detay görünüşü. Fotoğraf-100. Örnek 25 in saçak görünüşü.

113 96 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet GÜRBÜZER 5. Koleksiyonun Adresi : Örtülü Pınar Mah. 5.sok. No:3 SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde serilidir. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Mehmet GÜRBÜZER b) Boyutları : En: 90 cm. Boy: 148 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 5 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 3 cm. Saçak Uzunluğu : 7 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Yün e) Kullanılan Renkler : Kırmızı, kahverengi, mavi, pembe, beyaz, siyah, açık yeşil, turuncu ve sarı. f) Kullanılan Motifler : Eşkenar dörtgen. g) Kompozisyon : Tülünün merkezi üç kuşağa ayrılmıştır. Merkezde kırmızı zemin üzerine kahverengi, mavi, pembe ve beyaz renklerden oluşan birbirinin içine yerleştirilmiş ve ortası siyah renkle doldurulmuş bir eşkenar dörtgen bulunmaktadır. Dokumanın her iki yanında kısa kenarlara doğru yerleştirilen, açık yeşil zemin üzerine turuncu mavi ve beyaz renklerden oluşan birbirinin içine yerleştirilmiş, orta kısımları pembe renkle doldurulmuş birer adet eşkenar dörtgen yer almaktadır. Dokumanın etrafı kırmızı ve siyah renklerde iki bordürle çevrilmiştir. Düz dokumasında ise düzensiz aralıklarla yerleştirilmiş açık yeşil, kırmızı, siyah, sarı ve mavi renklerdeki farklı kalınlıkta şeritler yer almaktadır. Kısa kenarlar saçak bağlanarak temizlenmiştir.

114 97 Fotoğraf-101. Örnek 26 nın genel görünüşü. Şekil-27. Örnek 26 nın desen şeması.

115 98 Fotoğraf-102. Örnek 26 nın arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-103. Örnek 26 nın detay görünüşü. Fotoğraf-104. Örnek 26 nın saçak görünüşü

116 99 1. Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet GÜRBÜZER 5. Koleksiyonun Adresi : Sıcak Çermik Kaplıcaları SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : yıllık. 8. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez. 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Mehmet GÜRBÜZER b) Boyutları : En: 115 cm. Boy: 162 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 15 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 6 cm. Saçak Uzunluğu : 21 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, açık kırmızı, beyaz, küf yeşili, sarı ve mavi. f) Kullanılan Motifler : Kare. g) Kompozisyon : Tülünün zemininde 25x22 cm. ebadında karelere bölünmüştür. Her sırada renk değiştirerek dokumanın boyuna ve köşelerine doğru çapraz olarak tekrar etmektedir. Bir sırada dört, toplamda yirmi dört adet kare bulunmaktadır. Bu kareler, beyaz, küf yeşili, sarı, siyah, mavi ve açık kırmızı renklerde dokunmuştur. Dokumanın etrafı açık kırmızı ince bordürle çevrilmiştir. Düz dokuması da kırmızı, beyaz, mavi, siyah, sarı ve küf yeşili renklerinde düzensiz yerleştirilmiş şeritlerden oluşmaktadır. Kısa kenarlar, saçak bükülerek temizlenmiştir.

117 100 Fotoğraf-105. Örnek 27 nin genel görünüşü. Şekil-28. Örnek 27 nin desen şeması.

118 101 Fotoğraf-106. Örnek 27 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-107. Örnek 27 nin detay görünüşü. Fotoğraf-108. Örnek 27 nin saçak görünüşü.

119 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet Tetiker 5. Koleksiyonun Adresi : Ahmet Yesevi Cad. Kale Kilim / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Asılı şekilde teşhir ediliyor. 7. Tarihlendirme : 70 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Paspas Kaynak Kişi: Mehmet TETİKER b) Boyutları : En: 88 cm. Boy: 113 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 8 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 5 cm. Saçak Uzunluğu : Saçak bırakılmamış. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Keçi kılı İlme: Yün e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, sarı, kırmızı, beyaz, kahverengi, açık kahverengi ve gri. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zeminine iki adet iç içe geçmiş dikdörtgen biçimindeki desen yerleştirilmiştir. Dikdörtgen biçimleri, en dıştan içeriye doğru sırasıyla siyah turuncu, beyaz ve kırmızı renkler kullanılmıştır. Dikdörtgen desenlerin orta kısımları sarı renk ile doldurulmuştur. Düz dokuması ise, kırmızı, kahverengi, açık kahverengi, turuncu ve gri renkteki farklı kalınlıkta çubukların rastgele tekrarından oluşmaktadır. Kısa kenarlar saçak bırakılarak temizlenmiştir.

120 103 Fotoğraf-109. Örnek 28 in genel görünüşü. Şekil-29. Örnek 28 in desen şeması.

121 104 Fotoğraf-110. Örnek 28 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-111. Örnek 28 in detay görünüşü. Fotoğraf-112. Örnek 28 in saçak görünüşü.

122 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet Tetiker 5. Koleksiyonun Adresi : Ahmet Yesevi Cad. Kale Kilim / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Asılı şekilde teşhir ediliyor. 7. Tarihlendirme : 70 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Paspas Kaynak Kişi: Mehmet Tetiker b) Boyutları : En: 82 cm. Boy: 112 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 7 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 5 cm. Saçak Uzunluğu : 2 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Keçi kılı İlme: Yün. e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, sarı, kırmızı, açık kırmızı, beyaz, mavi ve gri. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgenler. g) Kompozisyon : Tülünün zeminine iki adet iç içe geçmiş dikdörtgen biçimindeki desen yerleştirilmiştir. Dikdörtgen biçimi, en dıştan içeriye doğru sırasıyla kahverengi turuncu, sarı ve kırmızı renkler kullanılmıştır. Dikdörtgen desenlerin orta kısımları beyaz renk ile doldurulmuştur. Tülünün düz dokuması mavi, açık kırmızı ve gri renkteki şeritlerin rastgele tekrarından oluşmaktadır. Kısa kenarlar, saçak bükülerek temizlenmiştir.

123 106 Fotoğraf-113. Örnek 29 un genel görünüşü. Şekil-30. Örnek 29 un desen şeması.

124 107 Fotoğraf-114. Örnek 29 un arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-115. Örnek 29 un detay görünüşü. Fotoğraf-116. Örnek 29 un saçak görünüşü.

125 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet GÜRBÜZER 5. Koleksiyonun Adresi : Sıcak Çermik Kaplıcaları SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Duvarda asılıdır. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Duvar örtüsü Kaynak Kişi: Mehmet GÜRBÜZER b) Boyutları : En: 115 cm. Boy: 193 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 15 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 6 cm. Saçak Uzunluğu : 15 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, açık mavi, kırmızı, açık kırmızı, açık kahverengi, pembe, beyaz ve gri f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş kareler. g) Kompozisyon : Tülü zeminine siyah çerçeve içerisinde, biri büyük biri küçük iki adet iç içe geçmiş göbek desen tekrarlamalı olarak yerleştirilmiştir. Büyük kare biçiminin bordürlerinde, en dıştaki turuncu renkte olup, içeriye doğru sırasıyla açık mavi, kırmızı, açık kahverengi, turuncu, açık mavi, pembe ve siyah renkler kullanılmış, orta kısım beyaz renk ile doldurulmuştur. Küçük kare biçiminin bordürlerinde ise, en dıştaki turuncu renkte olup, içeriye doğru sırasıyla açık kahverengi, kırmızı, siyah, pembe ve turuncu renkler kullanılmış, orta kısım açık mavi renk ile doldurulmuştur. Düz dokumasında, iki farklı renklerle oluşturulan şeritlerde belirli bir düzene bağlı kalınmadan açık kırmızı ve gri renkler kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

126 109 Fotoğraf-117. Örnek 30 un genel görünüşü. Şekil-31. Örnek 30 un desen şeması.

127 110 Fotoğraf-118. Örnek 30 un arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-119. Örnek 30 un detay görünüşü. Fotoğraf-120. Örnek 30 un saçak görünüşü.

128 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Ebubekir Demirkaya 5. Koleksiyonun Adresi : Şifaiye Halı Kilim / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Katlı şekilde rafta teşhir ediliyor. 7. Tarihlendirme : 50 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Yıldızeli 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Ebubekir DEMİRKAYA b) Boyutları : En: 100cm. Boy: 150 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 19 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 5 cm. Saçak Uzunluğu : 15 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Pamuk İlme: Yün e) Kullanılan Renkler : Siyah, sarı, açık sarı, mavi, kırmızı, turuncu, beyaz, gri ve açık kahverengi. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş kareler. g) Kompozisyon : Tülü zeminine, iki adet iç içe geçmiş kare biçimindeki desen tekrarlamalı olarak yerleştirilmiştir. Kare biçimlerinden, en dıştakiler siyah renkte olup, içeriye doğru sırasıyla sarı-açık sarı, mavi, kırmızı, beyaz ve turuncu renkler kullanılmıştır. Kare desenlerin orta kısımları beyaz renkle doldurulmuştur. Düz dokumasında beyaz, açık kahverengi ve gri renklerin düzensiz olarak tekrarlandığı görülmektedir. Kısa kenarlar, saçak bağlanarak temizlenmiştir.

129 112 Fotoğraf-121. Örnek 31 in genel görünüşü. Şekil-32. Örnek 31 in desen şeması.

130 113 Fotoğraf-122. Örnek 31 in arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-123. Örnek 31 in detay görünüşü. Fotoğraf-124. Örnek 31 in saçak görünüşü.

131 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Mehmet GÜRBÜZER 5. Koleksiyonun Adresi : Örtülü Pınar Mah. 5.sok. No:3 SİVAS 6. Koleksiyondaki Yeri : Yerde serilidir. 7. Tarihlendirme : yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Sivas Merkez 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Mehmet GÜRBÜZER b) Boyutları : En: 112 cm. Boy: 193 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 8 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 4 cm. Saçak Uzunluğu : 8 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı, cicim tekniği. d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Yün e) Kullanılan Renkler : Kırmızı, sarı, mavi, fıstık yeşili, turuncu, siyah, kahverengi ve beyaz. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş kareler, çubuklar, çengel, pıtrak ve koçboynuzu. g) Kompozisyon : İki adet iç içe geçmiş kare biçimindeki desen zemine yerleştirilmiştir. Bu dikdörtgenler oluşturulurken; sarı, mavi, fıstık yeşili ve kırmızı renkler kullanılmıştır. Bu iki kare grup bir adet sarı bordürle çevrelenmiştir. Dokumanın bir kenarında dört adet çubuk bulunmaktadır. Çubuklar siyah, kırmızı, sarı ve mavi renklerde dokunmuştur. Tüm bu düzenlemelerin etrafında bir adet siyah renkte dış bordür ile çevrilmiştir. Düz dokumasında, farklı renklerle oluşturulan çubukların ikisinin içine, cicim tekniği ile çengel, pıtrak ve koçboynuzu motifi yerleştirilmiştir. Kısa kenarlar saçak düğümlenerek temizlenmiştir. Dokuma kullanımdan dolayı havlar ezilmiş, bazı yerlerinde yıpranmalar mevcuttur.

132 115 Fotoğraf-125. Örnek 32 nin genel görünüşü. Şekil-33. Örnek 32 nin desen şeması.

133 116 Fotoğraf-126. Örnek 32 nin arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-127. Örnek 32 nin detay görünüşü. Fotoğraf-128. Örnek 32 nin saçak görünüşü.

134 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Ebubekir Demirkaya 5. Koleksiyonun Adresi : Şifaiye Halı Kilim / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Katlı şekilde rafta teşhir ediliyor. 7. Tarihlendirme : 70 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Yıldızeli 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Ebubekir DEMİRKAYA b) Boyutları : En: 106 cm. Boy: 175 cm. Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 9 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 4 cm. Saçak Uzunluğu : Saçak Bırakılmamıştır. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Siyah, turuncu, açık mavi, pembe, açık yeşil, gri ve kırmızı. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgen. g) Kompozisyon : Tülü zeminine üç adet iç içe geçmiş göbek biçimindeki desen tekrarlamalı olarak yerleştirilmiştir. Üç grupta da dikdörtgenlerin dışarıdan içeriye sıralanışında farklı renk düzenlemesi görülmektedir. Motifler oluşturulurken, siyah, turuncu, açık mavi, açık yeşil ve pembe renkleri kullanılmıştır. Düz dokumasında kırmızı renk ağırlıklı kullanılmak üzere bir kenarda da gri renk kullanılmıştır. Kısa kenarlar, saçak bırakılmadan dikilerek temizlenmiştir.

135 118 Fotoğraf-129. Örnek 33 ün genel görünüşü. Şekil-34. Örnek 33 ün desen şeması.

136 119 Fotoğraf-130. Örnek 33 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-131. Örnek 33 ün detay görünüşü. Fotoğraf-132. Örnek 33 ün saçak görünüşü.

137 Örnek No : Fotoğraf No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon : Azimet TOPÇU 5. Koleksiyonun Adresi : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas 6. Koleksiyondaki Yeri : Depoda korunmaktadır. 7. Tarihlendirme : 100 yıllık 8. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiştir. 9. Dokuyan Kişi : Bilinmiyor. 10. Dokunduğu Yer : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas 11. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins : Yer yaygısı Kaynak Kişi: Azimet TOPÇU b) Boyutları : En: 134 cm. Boy: 157 cm. (Tam hali 314 cm.) Hav Yüksekliği (Filik Uzunluğu): 15 cm. Havlar Arasındaki Kilim Örgü (Tahta Arası): 7 cm. Saçak Uzunluğu : 8 cm. c) Kullanılan Teknik : Türk düğüm tekniği, bezayağı tekniği d) Kullanılan Malzeme : Atkı: Yün Çözgü: Yün İlme: Tiftik. e) Kullanılan Renkler : Pembe, siyah, turuncu, kırmızı, açık sarı, sarı, açık mavi, krem ve gri. f) Kullanılan Motifler : İç içe geçmiş dikdörtgen ve enine düz şerit. g) Kompozisyon : Tülü zeminine üç adet iç içe geçmiş dikdörtgen biçimindeki desen tekrarlamalı olarak yerleştirilmiştir. Bu gruplarda dikdörtgenlerin dışarıdan içeriye sıralanışında farklı renk düzenlemesi görülmektedir. Motifler oluşturulurken, siyah, turuncu, açık sarı, açık mavi, kırmızı ve pembe renkler kullanılmıştır. Düz dokuması siyah, turuncu, kırmızı, krem ve gri renkte farklı kalınlıkta ve düzensiz arlıklarla yerleştirilmiş şeritlerden oluşmaktadır. Kısa kenarlar, saçak bırakılarak temizlenmiştir. Dokumanın yarısı yırtılmış ve kaybolmuş durumdadır. Dokuma kullanımdan dolayı havlar ezilmiş, bazı yerlerinde yıpranmalar mevcuttur.

138 121 Fotoğraf-133. Örnek 34 ün genel görünüşü. Şekil-35. Örnek 34 ün desen şeması.

139 122 Fotoğraf-134. Örnek 34 ün arka yüzünün görünüşü. Fotoğraf-135. Örnek 34 ün detay görünüşü. Fotoğraf-136. Örnek 34 ün saçak görünüşü.

140 ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Tülü Dokumalarına İlişkin Elde Edilen Veriler Kullanılan Araçlar Araştırma yapılan yörede tülü yapımında aşağıda yer verilen araçlar kullanılmaktadır. Tülü dokumalarında havların uçları kesilmeden olduğu gibi bırakıldığı için, bıçak ve makas kullanılmamaktadır. Kullanılan diğer araçlar, halı dokumada kullanılanlarla benzerlik göstermektedir. Tezgah: Dokuma yapmaya yarayan, ahşap veya metal araçların genel ismidir. Yapılan araştırmada bulunan dokumaların ıstar tipi denilen ahşap tezgâhlarda dokunduğu öğrenilmiştir (Fotoğraf-137). Bu tür tezgâhlar giderek yok olmaktadır. Günümüzde dokuma yapmak isteyen kişi ya da kurumlar artık sarma tip metal tezgâhları tercih etmektedirler. Sarma tip metal tezgâhların; dayanıklılık bakımından uzun ömürlü olmamaları, kuruluş, kullanım ve taşıma zorluklarının yanında ağacın özelliklerinden dolayı çarpılma, çatlama ve gönyelerinin bozulması gibi nedenler; dokuyucuları daha gelişmiş şekliyle sarma tip metal tezgâha yönlendirmiştir. Fotoğraf-137. Istar tip ahşap tezgâh. (Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi, 2011).

141 124 Çözgü Aparatı: Sarma tip tezgâhlarda, çözgü çözülmesine yarayan, yapılacak dokumanın boyuna göre çözgü ipliklerinin ayarlanabildiği metalden yapılmış alete denir. Günümüzde oluşturulan dokuma atölyelerinde ve Cumhuriyet Üniversitesi El Sanatları Bölümünde Fotoğraf-138 da yer alan çözgü aparatı kullanılmaktadır. Ray şeklinde zemine paralel bir köşebent demirin üzerine biri sabit, diğeri seyyar iki adet yuvarlak çubuğun dik olarak yerleştirilmesinden oluşmuştur. Fotoğraf Çözgü aparatı. (Yüzgüleç, 2007). Kirkit: Düz ve havlı dokumalarda, kalitenin oturması, atkı ve ilmelerin sıkıştırılması için kullanılan, genellikle ahşap ve metalden yapışmış bir araçtır (Fotoğraf-139). Fotoğraf Yörede, tülü dokumasında kullanılan kirkit.

142 Tezgâhın Dokumaya Hazırlanması Istar tip denilen ahşap tezgâhlarda çözgüler doğrudan tezgâh üzerine çözüldüğünden çözgü aparatı kullanılmaz. Sarma tip metal tezgâhlarda ise dokuma öncesi çözgü aparatı kullanılarak çözgüler hazırlanmakta ve tezgâha aktarılmaktadır. Çözgü Aparatında Çözgü Hazırlama: Yapılacak dokumanın ebadına göre saçak ve çözgü uzunluğu hesaplanarak aparat boyu buna göre ayarlanır. Çözgü ipinin ucu, aparatın sabit olan çubuğunun alt kısmın bağlanır. Çözgü aşağıdan yukarı doğru çözülür. Çözgülerin gerginlikleri arada bir kontrol edilerek, gerginliğin aynı olması sağlanır. Çözgünün çubuklara temas ettiği her iki yana zincir örgüsü yapılır. İki çubuk arasında, hep aynı yönde (sekiz çizer gibi) hareket ederek, hesaplanan tel sayısı kadar çözgü çözülür. Çözgülerin tezgâha aktarılması işlemi sırasında, çaprazlığın bozulmamasına özen gösterilir. Bunun için çözgüler her iki tarafından da kalın bir iple bağlanır. Çözgü Aparatında Hazırlanan Çözgüleri Tezgâha Aktarma: Çözgüler, demir çubuklara geçirilerek aparattan çıkarılır. Aparattan çıkarılan çözgü ipleri önce el yardımıyla taranarak düzeltilir. İlk önce tezgâhın üst kısmındaki çubuk yuvasına oturtulur. Çözgünün düzgünlüğü kontrol edildikten sonra alt kısımdaki çubuk da yuvasına yerleştirilir. Karışan teller el veya tarak yardımıyla düzeltilir. Çözgüler yerine oturana kadar bu işlemin yanı sıra, çözgülerin alt ve üst merdaneye sarılması işlemine de yapılır. Çözgülerin gerginlikleri eşitlenip, düzelene kadar tarama işlemine devam edilir. Çözgüler yerine oturduktan sonra varangelen takılarak ağızlık örgüsü ve çiti örgüsü yapılır. Toprakçalık olarak bilinen kilim örgüsü, dokumanın başlangıcında çiti örgüsünden sonra, bitiminde ise çiti örgüsünden önce bezayağı tekniği ile yapılır ve dokumaya başlanır.

143 Kullanılan Hammadde Tülü yapımında, yün ve tiftik yöre halkının kullandığı en önemli hammaddelerdir. Atkı ve çözgü ipi olarak yün, ilme ipi olarak ise daha kıvrımlı ve dökümlü durduğu için tiftik kullanılmaktadır. Çözgü için, Milas tipi olarak bilinen iki kat yün iplik (Fotoğraf-140), atkı ve düz (bezayağı) dokuma için ise iki bükümlü yün iplik (Fotoğraf-141) kullanılmakta, ilmeler için tiftik (Fotoğraf-142) kullanıldığı görülmektedir. Fotoğraf Çözgü ve atkı için kullanılan iplik. (Yüzgüleç, 2007). Fotoğraf No: 142. İlme için kullanılan tiftik. Yün: Tekstilde kullanılmak amacıyla hayvanlardan elde edilen liflerin başında yün gelir. İncelik ve uzunluk gibi özellikleri, yünün iplik olarak kullanılmasındaki önemli faktörlerdir. Kullanıcıda yumuşaklık ve konfor hissi uyandırması,

144 127 dayanıklılık konusundaki yüksek performansı nedeniyle el dokuması halılarda kullanımı yaygındır. Yörede koyun sürülerine rastlanmıştır. Dokumacılık faaliyetleri bulunmayan yörelerde elde edilen yünler yastık, yorgan vs. gibi ürünlerde dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır. Tiftik: Lüks elyaf olarak tanımlanan tiftik lifleri genel olarak yün lifine yapı itibari ile benzemelerine rağmen, çok daha ince ve çok daha az kıvrımlı olmaları bakımından farklıdırlar. Dolayısıyla yüne göre daha parlak ve yumuşaktırlar. Tiftik, parlak, elastik, nem çeken, ısıya dayanıklı, kolayca boyanabilen ve kolay kir tutmayan bir elyaftır. Tiftik lifleri genel olarak beyaz olmakla beraber, bazı hayvanların yünleri kahverengi, siyah veya kırmızımsı renkte olabilmektedir. Ayrıca tiftik liflerinin keçeleşme eğilimi oldukça düşüktür. Tiftik lifleri ısıya karşı dayanıklı ve yüksek ses izolasyonu olan liflerdir. Bununla beraber, soğuk havalarda ısıyı içerde tutma ve yazın sıcak havanın içeri girmesine karşı bariyer etkisi yapma gibi etkili izolasyon özellikleri de bulunmaktadır. Tiftik liflerinde ondülasyon, yani kıvrım sayısı, fazlalaştıkça lif uzunluğu da artmaktadır. Aynı zamanda lülelerin, düzgün ve dalgalar halinde şekillenmesini sağlamaktadır. Türk tiftikleri arasında en iyi kıvrımlılık Ankara tiftiklerinde görülmektedir. Bu bakımdan Kastamonu tiftikleri, Ankara tiftiklerini izlemektedir. Çorum, Çankırı ve Yozgat tiftiklerinde de ondülasyon durumunun iyi olduğu bilinmektedir (ÖKTEM, 2006: ). Tiftik, post ve filik halinde satılmaktadır. Yörede, filik halinde satılan tiftik tercih edilip, tarama ve yıkama gibi bir işlem yapılmadan olduğu gibi kullanılmaktadır. Yapılan arazi çalışması sırasında tiftik keçilerinin az bulunduğu görülmüştür. Dokuma faaliyetlerinin artık yapılmadığı yörelerde, yetiştirilen tiftik keçilerinin tiftikleri için değil, et ve süt ürünleri için yetiştirildiği öğrenilmiştir.

145 128 Tablo-1. Kullanılan hammadde döküm tablosu. ÖRNEKLER ATKI ÇÖZGÜ İLME PAMUK YÜN PAMUK KEÇİ KILI YÜN TİFTİK YÜN Örnek 1 - x x - - x - Örnek 2 - x x - - x - Örnek 3 - x x - - x - Örnek 4 - x - - x x - Örnek 5 - x x - - x - Örnek 6 - x - - x x - Örnek 7 - x - - x x - Örnek 8 - x x - - x - Örnek 9 - x x - - x - Örnek 10 - x - - x x - Örnek 11 - x x - - x - Örnek 12 - x x - - x - Örnek 13 - x x - - x - Örnek 14 - x - - x x - Örnek 15 - x x - - x - Örnek 16 - x x - - x - Örnek 17 - x - - x x - Örnek 18 - x - - x x - Örnek 19 - x x - - x - Örnek 20 - x x - - x - Örnek 21 - x x - - x - Örnek 22 - x - - x x - Örnek 23 - x - x - x - Örnek 24 - x - - x x - Örnek 25 - x - - x x - Örnek 26 - x - - x - x Örnek 27 - x - - x x - Örnek 28 - x - x - - x Örnek 29 - x - x - - x Örnek 30 - x x - - x - Örnek 31 - x x x Örnek 32 - x - - x - x Örnek 33 - x - - x x - Örnek 34 - x - - x x - TOPLAM Tablo-1 incelendiğinde, 34 örneğin tamamında atkı ipi olarak yün malzeme kullanılmıştır. Çözgülerde ise 16 örnekte pamuk, 3 örnekte keçi kılı ve 15 örnekte yün malzeme kullanıldığı görülmektedir. İlmelerde, 29 örnekte tiftik ve 4 örnekte yün malzeme kullanıldığı tespit edilmiştir.

146 129 Grafik-1. Kullanılan hammadde döküm grafiği. Grafik-1 incelendiğinde, kullanılan hammaddenin %4 oranında keçi kılı, %19 oranında pamuk, %34 oranında tiftik ve %40 oranında yün olduğunu söylemek mümkündür. Bu veriler doğrultusunda, tülü dokumalarında atkı ve çözgü ipliği olarak en çok yün, ilmelerde ise en çok tiftik kullanıldığı anlaşılmaktadır Kullanılan Teknik İncelene tülü dokumalarında, yörede tahta arası veya çubuk diye tabir edilen havlar arasındaki kısımlar düz dokuma tekniği (bezayağı) kullanılarak, havlı kısımlar ise Türk düğüm tekniği kullanılarak dokunmuştur. Halı dokumada kesilen havlar, tülü dokumada kesilmeden uçları serbest biçimde bırakılır. Düz dokuma tekniği (bezayağı) ile dokunan kısımların genişliği, hav için kullanılan yün veya tiftiğin uzunluğuna bağlı olarak 3-30 cm. arasında olabilir. Araştırma yapılan yörede, bu uzunluğun genellikle 7-9 cm. arasında değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir. Tülü dokumaya, öncelikle düz dokuma tekniği ile 1.5 cm. genişliğindeki sıra dokunarak başlanır. Bunun üzerine, Türk düğüm tekniği kullanılarak, bir sıra havlı

147 130 dokuma yapılır. Düğümler halıdaki gibi iki çözgü üzerine bağlanır. Bir sıra tamamlandıktan sonra üzerinden atkı ipliği geçirilerek sıkıştırılır. Yün ve tiftiğin uzunluğuna göre 3-30 cm. arasında düz dokuma yapıldıktan sonra, tekrar bir sıra havlı dokuma yapılır. Kenar örgüsü halı dokumada olduğu gibidir. Bu işlemler tekrarlanarak dokuma tamamlanır. Bazı tülü örneklerinin düz dokuma kısımlarında cicim tekniği kullanılarak motif oluşturulmuş, bu motifler düzensiz aralıklarla veya belirli kompozisyonlarla dokumanın tamamına ya da bir kısmına yerleştirilmiştir. İncelenen tüm bu örneklere ait teknik veriler Tablo-2 ve Grafik 2 de sunulmuştur. Tablo-2. Kullanılan teknik döküm tablosu. ÖRNEKLER Türk Düğüm Tekniği Cicim Tekniği Bezayağı Tekniği Örnek 1 x - x Örnek 2 x - x Örnek 3 x - x Örnek 4 x x x Örnek 5 x x x Örnek 6 x x x Örnek 7 x x x Örnek 8 x x x Örnek 9 x x x Örnek 10 x x x Örnek 11 x - x Örnek 12 x - x Örnek 13 x - x Örnek 14 x - x Örnek 15 x - x Örnek 16 x - x Örnek 17 x - x Örnek 18 x x x Örnek 19 x x x Örnek 20 x x x Örnek 21 x - x Örnek 22 x - x Örnek 23 x - x Örnek 24 x - x Örnek 25 x - x

148 131 ÖRNEKLER Türk Düğüm Cicim Bezayağı Tekniği Tekniği Tekniği Örnek 26 x - x Örnek 27 x - x Örnek 28 x - x Örnek 29 x - x Örnek 30 x - x Örnek 31 x - x Örnek 32 x x x Örnek 33 x - x Örnek 34 x - x TOPLAM Grafik-2. Kullanılan teknik döküm grafiği. Veriler incelendiğinde, tüm örneklerde Türk düğüm tekniği ve bezayağı tekniği kullanıldığı görülmektedir. Bu örneklerin 11 adetinde cicim tekniği kullanılarak motifler oluşturulmuştur Dokumaların Cinsi Tülü dokumalarının, yörede genel olarak duvar örtüsü, yer yaygısı ve paspas olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Yöredeki duvar örtülerinin, kış aylarında soğuktan korunmak ya da dekoratif amaçlarla kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunun

149 132 yanısıra yüklük örtüsü, yatak örtüsü, beşikörtüsü ve seccade gibi kullanım alanlarının da bulunduğu öğrenilmiştir. İncelenen örneklerin cinslerine ait bulgular Tablo-3 de ve Grafik-3 de verilmiştir. Tablo-3. Cins döküm tablosu. ÖRNEKLER DUVAR ÖRTÜSÜ PASPAS YER YAYGISI YÜKLÜK ÖRTÜSÜ Örnek 1 - X - - Örnek 2 - X - - Örnek 3 - X - - Örnek X - Örnek X - Örnek 6 X Örnek 7 X Örnek X Örnek 9 X Örnek X - Örnek 11 X Örnek 12 X Örnek X Örnek 14 X Örnek X - Örnek 16 X Örnek X - Örnek 18 X Örnek 19 X Örnek 20 X Örnek 21 X Örnek X - Örnek X - Örnek X - Örnek 25 X Örnek X - Örnek 27 X Örnek 28 - X - - Örnek 29 - X - - Örnek 30 X Örnek X - Örnek X - Örnek X - Örnek X - TOPLAM

150 133 Tablo-3 de yer alan cins döküm tablosu, alfabetik sıraya göre oluşturulmuştur. Sınıflandırma yapılırken dokumaların kullanım alanları dikkate alınmıştır. Tablo-3 incelendiğinde 14 adet duvar örtüsü, 5 adet paspas, 13 adet yer yaygısı ve 2 adet yüklük örtüsü olmak üzere toplamda 34 adet örneğin yer aldığı görülmektedir. Grafik-3. Cins döküm grafiği. Cins döküm grafiği incelendiğinde dokumaların; %41.2 oranında duvar örtüsü, %38.3 oranında yer yaygısı, %14.7 oranında paspas ve %5.8 oranında yüklük örtüsü, olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu veriler doğrultusunda incelenen örneklerin çoğunluğu duvar örtüsü ve yer yaygısı olarak kullanıldığı söylenebilir Dokumaların Ebatları İncelenen dokumaların ebatlarına ait bulgular Tablo-4 de verilmiştir.

151 134 Tablo-4. İncelenen örneklerin boyutları döküm tablosu. ÖRNEKLER EN BOY m 2 YÜKSEKLİĞİ HAV (cm) SAÇAK UZUNLUĞU (cm) TAHTA ARASI (cm) Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , Örnek , ORTALAMA 112cm. 182cm. 2,10 m 2 6 cm. 12 cm. 8 cm. Tablo-4 incelendiğinde dokumaların ortalama olarak 112x182 ebatlarında dokunduğu (2.10m 2 ), hav yüksekliğinin ortalama 6 cm. olduğu, saçak uzunluğunun 12 cm. olduğu ve yörede tahta arası veya çubuk diye tabir edilen havlar arasındaki mesafenin de ortalama 8 cm. olduğunu söylemek mümkündür.

152 Kullanılan Motifler Tülü dokumada desen ve motifler, uçları serbest bırakılan havlar ile sağlanmaktadır. Havlı kısımlarla desen oluşturmak oldukça zahmetli bir iştir. Bu nedenden dolayı tülü dokumaları, halı veya kilim dokumalarıyla kıyaslandığında, desen ve motif açısından çok fazla zenginlik gösteremez. Yörede yapılan araştırmalar doğrultusunda, desen özellikleri bakımından incelenen tüm örneklerin, geometrik bezemeler kullanılarak dokunduğu görülmüştür. Ancak dokunan bazı örneklerde, havlar arasındaki düz dokuma kısımlarında cicim tekniği kullanılarak; akrep (Şekil-40), bereket (Şekil-40-43), çengel (Şekil-44-48), eşkenar dörtgen (Şekil-51), el-parmak-tarak (Şekil-52), koçboynuzu (Şekil-49-61), pıtrak (Şekil-62-65) ve tarak (Şekil-66) motifleriyle süslemeler yapıldığı görülmüştür. Şekil-36. Akrep Şekil-37. Bereket Şekil-38. Bereket Şekil-39. Bereket Şekil-40. Çengel Şekil-41. Çengel Şekil-42. Çengel Şekil-43. Çengel Şekil-44. Çengel

153 136 Şekil-45. Koçboynuzu Şekil-46. Koçboynuzu Şekil-47. Koçboynuzu Şekil-48. Koçboynuzu Şekil-49. Koçboynuzu Şekil-50. Koçboynuzu Şekil-51. Koçboynuzu Şekil-52. Pıtrak Şekil-53. Pıtrak Şekil-54. Pıtrak Şekil-55. Pıtrak Şekil-56. Tarak Ayrıca yöredeki tülü dokumalarının desen özellikleri dikkate alınarak, aşağıda görüldüğü gibi sınıflamak mümkündür. Göbekli (Madalyonlu) Tülü: Tülü zemininde sadece bir geometrik motifin bulunması, ya da bu motifin dokumanın boyuna doğru iki veya üç kez tekrarlanması şeklinde de karşımıza çıkmaktadır. Farklı renkteki bordürlerle sınırlandırılan merkezde, birden fazla kare biçimlerinin yer aldığı örnekler de bulunmaktadır. Yörede, iç içe geçmiş farklı renkteki dikdörtgenler kullanılarak oluşturulmuş dokuma örneklerine çok sık rastlanmıştır. Bunun haricinde eşkenar dörtgenlerle oluşturulmuş dokuma örneklerine de rastlamak mümkündür.

154 Akrep Bereket Çengel Dikdörtgen El-Parmak-Tarak Çubuk Eşkenar Dörtgen Kare Koçboynuzu Pıtrak 137 Kareli Tülü: Tülü zeminine karelerin, değişik kompozisyonlarda yerleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Yörede, dama tahtasına benzer şekilde yüzeyin tamamına yerleştirilmiş karelerin yer aldığı örnekler bulunmaktadır. Enine Çubuklu Tülü: Tülünün zemini enine düz çizgiler oluşturacak şekilde farklı renklerdeki şeritlerin tekrarından oluşmaktadır. Bazı örneklerde şeritlerin kalınlıkları da farklılık göstermektedir. Zikzaklı Tülü: Tülü zemininde farklı renklerdeki zikzak bordürlerin yan yana gelmesiyle oluşmaktadır. Düz ve Çerçeveli Tülü: Desensiz olarak tek renkle dokunmuş ya da ikinci bir renkle tülünün etrafı bordürle çevrilmiştir. Yörede çok fazla dokunmayan bir örnektir. Çeşitli yörelerde örnekleri bulunan, mihraplı, taraklı, figürlü ve bitkisel bezemeli tülülere bu yörede rastlanmamıştır. Tablo-5. Kullanılan motif döküm tablosu. ÖRNEKLER Örnek x Örnek x Örnek x Örnek 4 x - x x x x Örnek x x Örnek x x x Örnek x x Örnek x x x Örnek x x Örnek x x - x Örnek x Örnek x Örnek x - x Örnek x Örnek x - x Örnek x - x Örnek x - x Örnek x x Örnek 19 - x - - x x

155 Akrep Bereket Çengel Dikdörtgen El-Parmak-Tarak Çubuk Eşkenar Dörtgen Kare Koçboynuzu Pıtrak 138 ÖRNEKLER Örnek x - - x x Örnek x Örnek x Örnek x Örnek x Örnek x Örnek x Örnek x - - Örnek x Örnek x Örnek x - - Örnek x - - Örnek x - - x - x x x Örnek x Örnek x - x TOPLAM Tablo-5 incelendiğinde, 1 örnekte akrep, 1 örnekte bereket, 6 örnekte çengel, 21 örnekte iç içe geçmiş dikdörtgenler, 1 örnekte el-parmak-tarak, 12 örnekte çubuk, 4 örnekte eşkenar dörtgen, 4 örnekte kare, 3 örnekte koçboynuzu, 8 örnekte de pıtrak zikzak motiflerine rastlanmıştır. Grafik-4. Kullanılan motif döküm grafiği.

156 ÖRNEKLER Kırmızı Açık Kırmızı Bordo Mavi Açık Mavi Koyu Mavi Lacivert Sarı Açık Sarı Krem Yeşil Açık Yeşil Küf Yeşili Fıstık Yeşili Zeytin Yeşili Kahverengi Açık Kahve Bej SİYAH BEYAZ GRİ PEMBE TURUNCU EFLATUN 139 Bu verilere göre incelenen tülü dokumaların büyük bir kısmında desen, iç içe geçmiş dikdörtgen ve çubuklarla oluşturulmuştur. Cicim tekniği kullanılarak yapılan motiflere bakıldığında ise en çok pıtrak, çengel ve koçboynuzu motiflerine rastlamak mümkündür Kullanılan Renkler Tülü dokumalarda kullanılan renklere bakıldığında, siyah ve beyaz tonların tiftiğin doğal renginden elde edildiği, diğer renklerin ise hammadde boyanarak sağlandığı görülmektedir. Renkler elde edilirken günümüzde kimyasal toz boyalar kullanılmakla birlikte yıllık örneklerin doğal boyalarla renklendirildiği görülmektedir. Tablo-6. Kullanılan renk döküm tablosu. KIRMIZI MAVİ SARI YEŞİL KAHVE Örnek x x x x x x x - - Örnek 2 x x - - x x x - - x - x x x - Örnek 3 x x - - x - x x - x x x x - Örnek 4 x - - x - - x x x x x - x - Örnek 5 x x - - x x x - - x x - Örnek 6 x - - x x - - x x - - x x - Örnek 7 x - - x x - - x x - - x x - Örnek 8 x - - x x - - x - - x x x - - x x - Örnek 9 x x - - x x x - - x x - Örnek 10 x x - - x - - x x - - x x - Örnek 11 x x - - x - - x x - - x x - Örnek x - - x - x - - x x - - x - x - x x Örnek 13 x - - x x - - x x x - x x - Örnek 14 x - - x x - - x x - x x x - Örnek x x x - - x x - x x x x Örnek x x x - - x x - - x x - Örnek 17 x x - x x - x x - Örnek 18 x x x x - x x x - Örnek 19 x - - x - - x - - x x - - x x - Örnek 20 x - - x - - x x - - x x x - Örnek 21 x x x - - x x x

157 ÖRNEKLER Kırmızı Açık Kırmızı Bordo Mavi Açık Mavi Koyu Mavi Lacivert Sarı Açık Sarı Krem Yeşil Açık Yeşil Küf Yeşili Fıstık Yeşili Zeytin Yeşili Kahverengi Açık Kahve Bej SİYAH BEYAZ GRİ PEMBE TURUNCU EFLATUN 140 KIRMIZI MAVİ SARI YEŞİL KAHVE Örnek 22 x x - - x x - x - - x - x - x - Örnek 23 x x - - x x x - - x - x x x - Örnek 24 x x - x x - - x Örnek 25 x - - x x - - x x x - - x x x x - x - x - Örnek 26 x - - x x x x - - x x - x x - Örnek 27 - x x x x x x Örnek 28 x x x x - x x x - x - Örnek 29 x x - x - - x x x x - x - Örnek 30 x x - - x x - x x x x x - Örnek 31 x - - x x x x - x x x - x - Örnek 32 x - - x x x - x - - x x - - x - Örnek 33 x x x x - x x x - Örnek 34 x x - - x x x x - x x x - TOPLAM Grafik-5. Kullanılan renk döküm grafiği. Yukarıdaki verilere göre sarı, kırmızı, siyah, mavi, pembe, turuncu ve yeşil en çok tercih edilen renkler olarak karşımıza çıkmaktadır. Eflatun renginin yörede çok sık kullanılmayan bir renk olduğu görülmektedir. Renklendirme tamamen dokuyucunun isteğine göre ve eski dokumalar örnek alınarak belirlenmekte, bu tercihlerde canlı renkler önemli bir yer tutmaktadır.