EĞİTİMDE ÇOKLU ZEKA KULLANIMI

Transkript

1 ÇOKLU ZEKA KURAMI Yıllardır denizi tarif ediyoruz. Yüzmeyi bilen, gösteren yok. Acıktıkça balık veriyoruz. Tutmayı bilen, gösteren yok. Eğitime yeni bir yaklaşım getiren çoklu zeka kuramı, Harward Üniversitesi öğretim üyelerinden Howard Gardner tarafından 1983 yılında geliştirilmiştir. Günümüzde eğitim ve psikoloji alanındaki gelişmelerle birlikte bireylerin neler yapabildiğinden çok, neler yapabileceği düşünülmelidir. Çoklu zeka kuramı da bu amaçla yeni pedagojik yöntemlerin düşünülmesi için ortaya atılmıştır. Gardner, zekayı içinde yaşanılan toplumda faydalı bir şeyler yapabilme kapasitesi; her insanda kendine özgü bulunan yetenek ve beceriler bütünü olarak tanımlamaktadır. Kişi bu becerisini bulunduğu ortama, mekana, zamana göre geliştirir. Her birey sahip olduğu zekalarla birlikte farklı bir öğrenme, problem çözme ve iletişim kurma yöntemine sahiptir. Gardner in tanımladığı toplam sekiz temel zeka türü olmasına karşın her geçen gün yenileri de bu listeye eklenmektedir. Özellikle bu kuram ilk ortaya atıldığında yedi zeka türünden bahsediliyordu; ancak 1995 te Doğa Zekası ve 2001 den sonra da Ruhsal Zekanın da yaygın olarak kullanıldığını görmekteyiz. Bu çalışmada sekiz temel zeka türünden bahsedilecektir. Günümüzde eğitim ve psikoloji alanındaki gelişmelerle birlikte zekaya ilişkin görüşlerde önemli değişiklikler olmuştur. Klasik testlerin çocukların zeka ölçümünde yeterli olamayacağı, onun yerine potansiyel yeteneklerinin de ortaya çıkarılması gerektiği görüşü vardır. Gardner bireylerin aynı düşünüş tarzına sahip olmadıklarını, bu farklılıklar dikkate alınarak verilen eğitimin daha etkili olacağını belirtmiştir.eğer bireyler farklı zeka bileşenlerini tanıyabilirlerse karşılaşacakları sorunları çözmede daha şanslı olabilirler. Gardner a göre çoklu zeka kuramının temelinde biyolojik ve kültürel boyutlar yer almaktadır. Zekanın gelişmesinde avantaj ve dezavantaj yaratan çevresel etkenler vardır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1- Kaynaklara ulaşım şansı : Aile çok fakirse çocuk keman, piyano gibi müzikal zekayı geliştirebilecek enstrümanlara ulaşamadığından bu zekanın güçlenmesi, gelişmesi zorlaşabilir. 2- Tarihsel, kültürel faktörler : Okulda matematik ve fene dayalı programlar önemseniyorsa, öğrencinin mantık, matematik zekası gelişebilir. 3- Coğrafi faktörler : Köyde yetişmiş bir çocuk apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla bedensel zekasını daha çok geliştirebilir. 4- Ailesel faktörler : Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi avukat olmasını istiyorsa çocuğun dil zekası desteklenecektir. 5- Durumsal faktörler : Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmadıkça kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar. Buradan da görüldüğü gibi, bu etkileşimler ve bunlara bağlı olarak zekanın değişik boyutları artırılabilir. Zekanın farklı boyutları olmakla birlikte bu boyutlar birbirlerinden çok ayrı yapılar ya da özellikler değildir. Örneğin bir futbol oyuncusu bedensel zekayı koşarken, yakalarken ve vururken; uzamsal (şekil-uzay) zekayı, sahayı, diğer oyuncuların pozisyonlarını düşünürken; dil ve sosyal zekayı oyun kurallarını öğrenirken ve takım arkadaşlarıyla paylaşırken; öze dönük (kişisel) zekayı kendini değerlendirirken kullanmaktadır. Çoklu zeka kuramında 8 çeşit zeka belirlenmiştir. Bunlar : 1- Sözel Dil 2- Mantık Matematiksel 3- Şekil (Görsel) Uzay (Uzamsal; Alansal) 4- Müziksel Ritmik 5- Bedensel Kinestetik 6- Kişilerarası Sosyal 7- Kişiye dönük (İçsel ; Öze dönük) 8- Doğa EĞİTİMDE ÇOKLU ZEKA KULLANIMI Her öğrenci zeka yapısı ve öğrenme yöntemi açısından diğerinden farklıdır. Kimi sadece dinlemekle; kimi öğrenme sürecinin içinde yer almakla; kimi de araştırıp, düşünüp çözümlemek gibi farklı yöntemlerle anlar Öğretmen zeka türlerini belirlemeli Bütün bunların dışında ve hepsinden de önemli olan konu, öğretmen öğrenci iletişiminin sağlıklı olabilmesi için öğrencilerin zeka türlerinin belirlenmesidir. Bu belirlemenin amacı öğretmenin öğrenciye yaklaşımını, ders araç ve gereçlerinin seçimini ve derslerde kullanılan yöntemlerin saptanmasını sağlamaktır. İlgili dersin anlaşılmasını kolaylaştırıcı etkinlikler geliştirmek için ders öğretmeninin öğrencilerinin genel zeka türleri konusunda ön bilgiye sahip olması hem öğrenciler hem de öğretmen açısından önemlidir. Bazı uzmanlara göre Çoklu Zeka Kuramı nın 7-11

2 yaş arasında daha rahat kullanılabileceği ve öğrenciler için de yararlı olabileceği düşüncesinden yola çıkarak bu kurama dayalı etkinliklere oldukça çok yer verilmelidir. Yıllardır süregelen tekdüze eğitimden kurtulup öğrenciyi araştırmaya, düşünmeye ve sorunları çözebilmeye sevk eden neden-sonuç ilişkisini kurabilen bir eğitimin daha verimli olacağı da unutulmamalıdır. Zaten tek tip bir yöntemle yapılan bir eğitimin uzun dönemli hafızada yer alamadığı bilinen bir gerçektir. Öğrencilerin neyi ne kadar akılda tutabildiklerini şöyle açıklamaktadır. Öğrenciler okuduklarının % 10 unu, işittiklerinin % 20 sini, gördüklerinin %30 unu, görüp işittiklerinin % 50 sini, söylediklerinin % 70 ini, söyleyip yaptıklarının % 90 ını akıllarında tutabilmektedirler. Görüldüğü gibi Dilsel Zeka veya Görsel Zeka tek başına öğrenmeyi kolaylaştırıcı bir özelliğe sahip değildir. İki ve üzeri zeka türlerinin birleşimiyle meydana gelecek bir öğrenme ortamı öğrenci için daha kalıcı olacaktır. Her ne kadar bu yaş grubundaki öğrencilerde baskın olarak bulunan zeka türleri sırasıyla; Görsel-Mekansal, Bedensel- Kinestetik, Dilsel-Sözel, Müziksel, Kişilerarası-Sosyal zekalar olarak kabul edilse de bunu genellemek her zaman doğru sonuçlar vermeyebilir. Bu gerçekten yola çıkarak öğrenci profillerinin çıkarılıp her öğrencinin ne tür zeka yapısına sahip olduğunun belirlenmesi, bu kuramın tam olarak uygulanabilmesinin temel taşıdır. Her öğrencinin kendine özgü bir zeka yapısı olduğunu hesaba katarak bir öğrenciye zor gelen bir konuyu anlatırken onun sahip olduğu yeteneğinin farkında olunması ve bunun bir araç olarak kullanılıp öğrenciye yararlı hale getirilmesi sağlanabilir. Daha açık bir ifadeyle, görsel veya sözel yöntemlerle anlatılan bir dilbilgisi kuralının müzik zekasına sahip olan bir veya birkaç öğrenci için sıkıcı ve anlaşılmaz gelmesi normal olabilir. Bu konuları melodiler oluşturarak, kuralı beste haline getirerek, rap adı verilen tonlamalarla öğretme yolunu seçmek o öğrenciler için daha kolay ve anlaşılır hale gelmesini sağlayabilir. Bunları yaparken sadece öğretmen kendisi değil sınıftaki diğer öğrencilerden de faydalanabilir. Öğrencinin öğrenme sürecinde olabildiğince yer alması ve bu sürece katkı sağlaması pedagojik açıdan yadsınamaz bir gerçektir. İlköğretimdeki öğrencilerin ister yabancı dil, isterse matematik dersi olsun, ders anlatırken kullanılan yardımcı ders araç ve gereçlerini dokunup hissederek öğrenmekten büyük zevk aldıkları bilinen bir gerçektir. Bu yüzden de bu tür yardımcı ders araç ve gereçleri sayesinde öğrenciler Bedensel-Kinestetik zekalarını Dilsel-Sözel ve Görsel-Mekansal zekalarıyla birleştirerek kullanma fırsatı bulurlar. Öğrenciyi araştırmaya yönlendirecek ödevler, araştırmalar, projeler vermek, takım çalışmasına özendirmek, oyunlar oynamak, resimler yapmak, şarkı söylemek gibi etkinlikler öğrencilerin farklı zekalarının gelişmesine katkıda bulunacaktır. ÇOKLU ZEKA TEORİSİNİN DAYANDIĞI TEMELLER 1- Her insan, çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir. Çoklu zeka teorisi, insanda yalnızca tek bir zekanın geçerliliğini belirlemek yerine, her insanın bütün zeka alanlarında yeteneğinin olduğu görüşünü benimsemektedir. Ancak, her insanda söz konusu olan bu zeka alanları değişik düzeylerde bulunabilmektedir. 2- Her insan, çeşitli zeka alanlarından her birini yeterli düzeyde geliştirebilir. Çoklu zeka teorisi, yeterli ve uygun destek, imkan ve eğitim sağlandığında, gerçekte her bireyin zeka alanlarının hepsini oldukça yüksek bir düzeyde geliştirebilme kabiliyetine sahip olduğunu ileri sürmektedir. 3- Çeşitli zeka alanları, genellikle, bir arada karmaşık bir yapıda çalışırlar. Genellikle, gerçek hayatta hiçbir zeka alanı tek başına var olmaz. Çeşitli zeka alanları birbirleri ile sürekli olarak etkileşim içindedirler. Örneğin, bir yemeği pişirecek bir kişinin önce tarifi okuması ve anlaması (sözel-dil zeka alanı), yemek tarifini oluşturan elementleri tasniflemesi ve yemeğe karışım oranlarını hesaplayabilmesi (mantıksal-matematiksel zeka alanı) ve yemeğin kendi damak zevkine uygunluğu (kişisel zeka alanı) yanında, ailedeki bütün fertlerin memnuniyetini de sağlayabilmesi (kişilerarası zeka alanı) gerekir. Yine, benzer bir şekilde, basketbol oynamakta olan bir kişinin koşmak, topu başkasına atmak ve topu yakalamak gibi özellikleri içeren bedensel-kinestetik zekaya sahip olmasının yanında, bu kişinin kendisini oyun sahasına adapte edebilmesi için görsel-uzaysal zekaya ve oyunda ortaya çıkabilecek muhtemel anlaşmazlıkların çözümü için kişilerarası zekaya sahip olması gerekmektedir. 4- Bir kişinin her alanda zeki olabilmesinin bir çok yolu bulunmaktadır. Bir kişinin belli bir zeka alanında zeki sayılabilmesi için eğitimcilerce benimsenmiş standart sayılabilecek birtakım nitelikler söz konusu değildir. Örneğin; sözel-dil zekasına sahip bir kişi okumayı çok iyi beceremeyebilir fakat çok geniş bir kelime haznesine veya çok iyi hikaye yazma ve anlatma kabiliyetlerine sahip olabilir. 1- SÖZEL DİL ZEKASI Bu türdeki zeka, bir insanın kendi dilini, gramer yapısına, sözcük dizimine, kavram telaffuzuna ve sözcüklerin anlamına uygun olarak büyük bir ustalık ve beceri ile kullanmayı gerektirir. Sözel-dil zekasına sahip insanlar, kendi anadilleri yanında başka bir dilde de kendi düşünce ve duygularını etkili bir şekilde ifade eme kabiliyetine sahiptirler.bu zekası kuvvetli olan bir öğrenci; 1- Diğer öğrencilerden daha iyi yazar. Her gün bir yerden göçmek ne iyi Her gün bir yere konmak ne güzel Bulanmadan donmadan akmak ne hoş. Dünle beraber gitti cancağızım, Ne kadar söz varsa düne ait. Şimdi yeni şeyler söylemek lazım MEVLANA

3 2- Uzun hikayeler ve fıkralar anlatır. 3- İsimler, yerler ve tarihler ile ilgili iyi bir hafızaya sahiptir. 4- Sözcükleri anlamlarına uygun bir biçimde kullanır. 5- Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sahiptir. 6- Başkalarıyla yüksek düzeyde sözel iletişime girer. 7- Tekerlemeleri, anlamsız ritimleri ve sözcük oyunlarını sever. 8- Okumayı sever. 9- Dinleme becerisi yüksektir; dinleyerek daha iyi öğrenir. 10- İyi bir hafızası vardır. 2- MANTIKSAL MATEMATİKSEL ZEKA HARZEMLİ Eski çağlardan arta kalan, dünyanın matematiksel düşünce hayatını değiştirmiş, bu nedenle, bilim tarihine ismini yazdırmış, kuramlarının kullanımı günümüz bilimi içinde gelişerek süren, çok az çalışma vardır. Bu tür çalışmalardan birinin yaratıcısı, ülkemizde çok az tanıtılan Türk kökenli, Müslüman ve gerçek adından çok, takma sanı ile ünlenmiş bilim adamı : Arapça deyişle Al-Harezmi, batılıların değişi ile Al-Khowarizmi ve Türkçe deyişle Harzemli dir. Ortaçağ bilim dünyasının en önde gelen matematikçilerinden olan Harzemli, matematiğin önemli ana dallarından biri olan 'cebir' dalının kurucusu, bu konunun öğreticisi ve bu konuda kuramsal içerikli ilk yapıt veren bilim adamıdır.harzemli, yalnızca cebir adı verilen bir hesaplama yöntemini geliştirmekle kalmamış; sayı, sayısal hesap ve sayısal problem çözümleme yönteminin de ilk kurucusu, tanıtıcısı ve öğreticisidir. Bu tür zekaya sahip olan insanlar, mantık kurallarına ve benzerliklerine, neden-sonuç ilişkilerine ve bunlara benzer soyut işlemlere karşı çok hassas ve duyarlıdırlar. Bu kişiler kategorilere veya sınıflara ayırarak, genelleme yaparak, hesaplayarak, mantık yürüterek ve soyut ilişkiler üzerinde çalışarak iyi şekilde öğrenirler. Mantıksal matematiksel zekası kuvvetli bir öğrenci ; 1- Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok soru sorar. 2- Soyut ve kavramsal düşünebilir. 3- Bilgiler arasında bağlantılar kurar. 4- Güçlü bir muhakemesi vardır. 5- Satranç ve briç gibi oyunları oynamaktan zevk alır. 6- Matematiksel problemleri kafasında kolayca ve çabucak çözer. 7- Matematik dersini sever. 8- Matematiksel hesaplama oyunlarını ilginç bulur. 9- Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç veya dama gibi stratejik oyunları oynamayı sever. 10-Olayları ve nesneleri kategorilere ayırmayı veya onları hiyerarşik olarak düzenlemeyi sever. 11- Yüksek düzeyde bilişsel düşünme becerisi içeren deneylere katılmayı sever. 12-Yaşıtlarına kıyasla soyut düşünebilme ve sebep-sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir. 3- GÖRSEL UZAYSAL ZEKA

4 Şüphesiz Atatürk ü sadece görsel alanda ele almak yeterli olmayacaktır. Ancak o bir lider olarak, dünya liderlerinin ulaşamadığı bir vizyona sahip olduğu için görsel baskın olarak düşünülmüştür. Ben manevi miras olarak hiçbir ayet,hiçbir dogma,hiçbir donmuş ve kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım ilim ve akıldır. Benden sonrakiler, bizim aşmak zorunda olduğumuz çetin ve köklü zorluklar karşısında, belki gayelere tamamen eremediğimizi, fakat asla taviz vermediğimizi, akıl ve ilmi rehber edindiğimizi tasdik edeceklerdir Kemal Atatürk Bu tür zeka alanı, bir bireyin objektif olarak gözlemleme veya görsel ve uzaysal fikirleri grafiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu zekaya sahip olan insanlar, renge, çizgiye, şekle, biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki ilişkilere karşı aşırı duyarlıdırlar. Bu kişiler varlıkları veya olguları görselleştirerek veya renklerle ve resimlerle çalışarak en iyi şekilde öğrenirler. Bu zekası kuvvetli olan bir öğrenci; 1- Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları yazılı materyallerden daha kolay okur. 2- Sanat içerikli etkinlikleri sever. 3- Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar. 4- Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren figürleri ve resimleri çizer. 5- Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunuları izlemeyi tercih eder. 6- Bulmaca çözmekten hoşlanır. 7- Renklere karşı çok duyarlıdır. 8- Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır. 9- Elinde bulunan materyallere bir şeyler çizer. 10- Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar. 11- Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar veya modeller oluşturur. 12-Okurken kelimelere oranla resimlerden daha çok öğrenir. 13-Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer. 4- MÜZİKSEL RİTMİK ZEKA Dillerden düşmeyen şarkıların yazarı Sezen Aksu 13 Temmuz 1954'de İzmir'de doğdu. Ziraat fakültesindeki öğrenimini yarıda bırakarak profesyonel sarkıcılığa başladı. 1970'lerin ortalarında 'Kaybolan Yıllar', 'Gölge Etme' gibi sarkılarla yıldızı parladı. Şarkılarının çoğunu kendi besteledi. Bazılarının da sözlerini yazdı. Minik Serçe oyunculuk yeteneğiyle dikkat cektiği, 'Bin Yıl Önce Bin Yıl Sonra' adlı muzikallerdeki 'Sen Ağlama 'Geri Dön', 'Dağlar Dağlar' gibi şarkılarla ününü perçinledi. Sonraki 'Git' kasetiyle zirvedeki yerini aldı. Türk pop muziğinin en güçlü seslerinden Sezen Aksu, Aşkın Nur Yengi, Sertab Erener, Levent Yüksel, Tilbe gibi bir zamanlar vokalistliğini yapmış gençleri pop muziğimize kazandırdı. Minik serçe müziksel ritmik zekanın en güçlü isimlerindendir. Bu zeka türü ile bir kişinin bir müzik parçasındaki ritme, akustik düzene, melodiye, müzikteki iniş ve çıkışlara, müzik aletlerine ve çevreden gelen seslere olan duyarlılığı kastedilir. Bu zeka türündeki bireyler en iyi ritim, melodi ve müzikle öğrenirler. Bu zekası kuvvetli olan bir öğrenci ; 1- Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlar. 2- Güzel şarkı söyleyebilme sesine ve yeteneğine sahiptir. 3- Bir şarkının makamını, notalarını, eslerini ayırdedebilir. 4- Öğrendiği şarkıları paylaşmak ister. 5- Herhangi bir müzik aletini çok iyi çalar ya da bunun eğitimini almak ister. 6- Konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları ile ritim tutar. 7- Farkına varmadan kendi kendine mırıldanır. 8- Ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritim tutar. 9- Çevresindeki seslere duyarlıdır. 10-Bir şarkı duyduğunda farkında olmadan ona eşlik eder. 11- Müzik çalan bir ortamda daha verimli çalışır. 5- BEDENSEL KİNESTETİK ZEKA

5 Naim cep herkülü olarak yaşattığı dünya şampiyonluklarıyla Türk halkının gönlünde yerini aldı. Film senaryolarını aşan anavatana kaçış öyküsü ve cumhurbaşkanımızın özel direktifleriyle başlayan Türkiye macerası hep umutla doluydu. Türk çocuklarına sportif başarılarıyla model olması ve bir vizyon sağlaması en büyük katkısı oldu. Bu tür zeka alanı, koordinasyon, denge, güç, esneklik ve hız gibi bazı fiziksel özelliklerin yanısıra, dokunsak nitelikteki bazı becerileri de içermektedir. Bu zeka türüne sahip bireyler, yaparak-yaşayarak, dokunarak ve hareket ederek en iyi şekilde öğrenirler. Bedensel kinestetik zekası kuvvetli olan bir öğrenci ; 1- Duygularını belirgin olarak vücut diliyle ifade eder. 2- El becerileri iyidir. 3- İnsanlara, canlı ve cansız varlıklara dokunmaktan hoşlanır. 4- Bir veya birden fazla sportif faaliyetlerde başarılıdır. 5- Bir yerde uzun süre kaldığında hareket etmeye, kımıldamaya ihtiyaç duyar. 6- KİŞİLERARASI SOSYAL ZEKA Barış Manço Türkiye`mizin yetiştirdiği en büyük sanatçılardan biriydi. Sanatçı kimliğinin dışında ayni zamanda Atatürk`den sonra ki ikinci Başöğretmen`di. Üç yaşındaki hayranı Yusuf Baranço diye telaffuz ettiği arkadaşım eşek in öldüğünü duyunca tamamda ne zaman gelecek diyordu. Yaşlılar sakız hanımla özdeşim kurduran bu adam için göz yaşlarını esirgemiyorlardı.barış Manço her yaş grubundan insanları cezbeden nadide sanatçılarımızdandır. Barış Manço kişilerarası ve müziksel ritmik zekanın baskın olduğu mükemmel bir sanatçıydı. Bu zeka türü ile bir insanın diğer insanlardaki yüz ifadelerine, seslere ve mimiklere olan duyarlılığı ve diğer insanlardaki farklı özelliklerin farkına vararak onları en iyi şekilde analiz etme, yorumlama ve değerlendirme kabiliyeti kastedilir. Sosyal zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır. 1. Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyalleşmeyi çok sever. 2. Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedir. 3. problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım eder. 4. Dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilir. 5. Başkaları ile birlikte ders çalışmayı veya oyun oynamayı çok sever. 6. En az iki veya üç yakın arkadaşı vardır ve onları sık sık arar. 7. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister. 8. Başkalarına selam verir, onların hatırlarını sorar ve onları önemser. 9. Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir. 10. Bir şeyi başkalarıyla işbirliği yaparak, onlarla paylaşarak ve öğreterek öğrenmeyi sever. 7- İÇSEL ZEKA 21 yaşında tahta oturan genç Hakan, daha ilk günlerde devleti ve ordusunu daha büyük hamleler yapacak bir kudrete ulaştırdı. Şehzadeliğinden beri bir an önce İstanbul'u fethetmek ve Hazreti Peygamber'in "Konstantiniyye (İstanbul) muhakkak fethedilecektir. Bu fethi yapacak hükümdar ne güzel hükümdar ve onun askerleri ne güzel askerdir." müjdesine mashar olmak istiyordu. Bu gaye ile askerî tarihin kaydettiği ilk büyük ateşli silahlar ve toplar ile ordusunu dayanılmaz bir kudret haline getirdi. Ayrıca 1000 yıllık tarihi boyunca bütün muhasaraları muvaffakiyetsizliğe uğratan surları aşmak için seyyar kuleler kurdu. Nihayet 6 Nisan'da başlayan kuşatma, 22 Nisan'da Fatih'in donanmayı Beşiktaş'tan Haliç'e indirmesiyle çok şiddetli bir duruma girdi. 29 Mayıs 1453'te yapılan son taarruzla şehri alarak Ortaçağ'a son verdi. Bu zeka alanı kişinin kendini tanıması, kendisi hakkındaki düşünce, bilgi ve becerileri ile çevresine uyum gösterme yeteneğidir. Bu zeka türü gelişmiş olan kişilerden; kendini objektif olarak değerlendirmesi, güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olması, olaylara mantıklı yaklaşması, amaçlarıyla düşüncelerinin tutarlı olması beklenir. İçsel zekaya sahip öğrencilerin bazı özellikleri şunlardır; 1. Bağımsızlık duygusu gelişmiştir. 2. Güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadır. 3. Bireysel çalışırken daha başarılıdır. 4. Amaç ve hedeflerine ilişkin iyi bir anlayışa sahiptir. 5. Düşünce ve davranışları arasında tutarlılık vardır. 6. Kendisine her zaman güvenir. 7. Yaşadıklarında her zaman ders alır. 8- DOĞA ZEKASI

6 Belgesel seyircilerinin yakından tanıdığı dünyaca ünlü timsah avcısı Steve Irwin, dalış seferi sırasında bir vatoz tarafından göğsüne ölümcül darbe alıp yaşamını yitirdi. Hayatını vahşi doğaya adayan Avustralyalı timsah avcısı Steve Irwin, denizaltında çekim yaparken talihsiz bir kazaya kurban gitti. 44 yaşındaki Irwin, son kez kamera karşısına geçtiğinden habersiz, Büyük Mercan Kayalıklarında sualtı belgeseli çekiyordu. Steve ırwin kendini doğaya adayan ender insanlardan biridir. Bu zeka alanı, doğayı ve doğada bulunan bitki, hayvan ve diğer varlıkları inceleme, gözlemleme ve bunlara ilgi duyma becerisidir. Bu zeka alanına sahip olan kişiler; çevreye karşı çok duyarlı, çevresindeki hayvan ve bitkilere çok meraklıdır. Doğacı zekaya sahip öğrencilerin bazı özellikleri şunlardır; 1. Doğa olaylarına çok meraklıdır. 2. Bitki yetiştirmeyi çok sever. Sınıftaki çiçeklerin bakımını üstlenir. 3. Doğa ve hayvanlarla ilgili konuları iliyle takip eder. 4. Mevsimleri ve iklim olaylarını yakından takip eder. 5. Doğa ve hayvanlar ilgili belgeselleri izler. 6. Çevreye karşı duyarlıdır. 7. Toprakla oynamayı sever. BEDENSEL - KİNESTETİK ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Bedensel - Kinestetik Zeka: Bu zeka alanı, hareket edebilme, diğer insanların ve nesnelerin hareketlerini doğrudan kavrayabilmekle ilgilidir. Bu zekaya sahip kişiler; beden hareketlerini ustalıkla denetleyebilir ve beden ve akıl arasında bir uyum ve ahenk oluşturabilirler. ü DUYGULARINI VÜCUT DİLİYLE İFADE EDER. ü BOYA VE HAMURLA OYNAMAYI SEVER. ü NESNELERİ PARÇALAYIP BÜTÜNLEŞTİRMEYİ SEVER ü KÜÇÜK KAS GELİŞİMİ MÜKEMMELDİR. ü BİR VEYA DAHA FAZLA SPORLA UĞRAŞIR. ü OTURURKEN ELLERİ VE AYAKLARIYLA OYNAR, YERİNDE DURAMAZ. BEDENSEL - KİNESTETİK ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-Kavramlar, hareketlerle veya oluşumlarla betimlenir. 2-Konuşmaksızın bir görev yapılır. 3-İşaret dili öğrenilir. 4-Sessiz sinema oyunu oynanır. 5-Duygular hareketlerle anlatılır. 6-Bir rol canlandırılır. 7-Sırada otururken egzersiz yapılır. 8-Davullar / ıslıklarla halk oyunları oynanır. 9-Bir kelime kavram canlandırılır. 10-Pandomin sergilenir. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin bedensel kinestetik zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. DOĞA ZEKASINA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Doğa Zekası: Bu zeka her türlü doğal olgu üzerinde hissetmeyi, düşünmeyi ve eylem yapmayı içerir. Bitkilere,hayvanlara,çevreye karşı ilgi, araştırma isteği bu zekanın en belirgin özellikleridir. Mantıksal matematiksel ve içsel zekayla bağlantılıdır. ü HAYVANLARA KARŞI ÇOK MERAKLIDIR. ü AÇIK HAVADA OLMAKTAN HOŞLANIR. ü BAHÇE İŞLERİNİ SEVER. ü VARLIKLARI SINIFLANDIRMAYA MERAKLIDIR. ü FARKLI BİTKİ VE HAYVANLARA MERAKLIDIR. ü ÇEVRE KİRLİLİĞİNE KARŞI DUYARLIDIR. ü DOĞA DERGİLERİNİ VE BELGESELLERİ İZLER.

7 ü DOĞA OLAYLARINA MERAKLIDIR. ü DOĞAYLA BAŞBAŞA KALMAYI SEVER. DOĞA ZEKASI ETKİNLİKLERİ 1-Küçük bir doğa gezisi yapılır. 2-Bir nehir, ırmak,göl,doğal park ziyareti yapılır. 3-Bir doğa olayındaki değişimler kaydedilir. 4-Sınıflandırma sistemi oluşturulur. 5-Doğadan fotoğraflar çekilir. 6-Bir bahçe düzenlenir. 7-Bir hayvan bitki hakkında rapor yazılır. 8-Yaprak koleksiyonu yapılır. 9-Meteorolojik aletler gösterilir. 10-Meyve-sebze çekirdekleri incelenir. 11-Doğa gözlemleri yapılır. 12-Doğa ve canlılarla ilgili belgeseller izlenir. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin doğa zekası alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. GÖRSEL - UZAMSAL ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Görsel - Uzamsal Zeka: Bu zeka alanı, harita okumaya,bir odayı düzenlemeye,bir eşyayı nereye koyduğunu hatırlamaya, bir adresi bulmaya ya da kendini sözel olmayan şekilde yorumlamaya yarar. ü HARİTA, TABLO VE DİYAGRAMLARI KOLAY OKUR. ü ARKADAŞLARINA ORANLA DAHA ÇOK HAYAL KURAR ü RESİM, SANAT ETKİNLİKLERİNDEN HOŞLANIR. ü YAŞINA ORANLA DAHA İYİ ŞEKİL ÇİZER. ü GÖRSEL SUNULARI TERCİH EDER. ü BULMACA ÇÖZMEKTEN HOŞLANIR. ü RESİMLERDEN DAHA FAZLA ÖĞRENİRLER. ü KİTAP VE DEFTERLERİNİ ÇİZER. ü NESNELERİN YERİNİ BİLİR. GÖRSEL - UZAMSAL ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-Bir broşür, logo tasarlanır. 2-Elbise tasarımı yapılır. 3-Bir hikaye, matematik problemi resimlendirilir. 4-Hareketli bir nesne yapılır. 5-Bir poster yapılır. 6-Bir çizgi film/karikatür yapılır. 7-Bir duvar resmi yapılır. 8-Bir resim çizilir boyanır. 9-Bir harita yapılır veya okunur. 10-Mesafe tahmininde bulunulur. 11- Pandomin yapılır. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin görsel uzamsal zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. İÇSEL ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ İçsel Zeka: Bu zeka kişinin hedeflerini belirleme,bağımsız çalışma,motive etme,sağlıklı seçimler yapabilme,olaylar karşısında yıkılmama,geri çekilebilme ve tepki verebilme yeteneklerini etliler.büyük yapıtların ve buluşların temelinde yatan sezgi yeteneği içsel zekanın eseridir. ü BAĞIMSIZLIK DUYGUSU GÜÇLÜDÜR. ü GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİNİ TANIR. ü GERÇEKÇİ AMAÇLAR OLUŞTURUR. ü KENDİNİ İYİ MOTİVE EDER.

8 ü HOBİLERİ VARDIR. ü KENDİ BAŞINA ÇALIŞMAYI TERCİH EDER. ü NE HİSSETTİĞİNİ DOĞRU BİR ŞEKİLDE SÖYLER. ü HATALARINDAN VE BAŞARILARINDAN ÖĞRENEBİLİR. ü ÖZ SAYGISI YÜKSEKTİR. İÇSEL ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-yapılacaklar listesi tutulur. 2-Yapılacak işler öncelik sırasına konulur. 3-Hedefler belirlenir ve onlara ulaşmaya çalışılır. 4-Sessiz ders çalışma yapılır. 5-Kişisel şiirler yazılır. 6-Bir otobiyografi yazılır. 7-Sınıf kütüphaneleri düzenlenir. 8-Bir durum savunulur. 9-Konu kişisel yaşamlarla ilişkilendirilir. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin içsel zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. KİŞİLERARASI - SOSYAL ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Kişilerarası sosyal Zeka: Kişilerarası zeka diğer insanları tanımak ve onlarla etkileşim kurmak için kullanılır.insanlarla ilgilenmek,birlikte çalışmak,onlarla öğrenmek,onlara öğretmek bu zekası baskın olanların hoşlandığı şeylerdir.liderlik becerileri,arkadaşlık becerileri,empatik olabilme,sosyal zekası yüksek olanların en belirgin özellikleridir. ü SOSYAL İLİŞKİ KURMAKTAN HOŞLANIR. ü DOĞAL BİR LİDER OLARAK GÖRÜNÜR. ü PROBLEMİ OLAN ARKADAŞLARINA ÖĞÜTLER VERİR. ü ORGANİZASYONLARIN BAŞ ELEMANIDIR. ü BİR ŞEYLER ANLATMAKTAN HOŞLANIR. ü BAŞKALARINI DÜŞÜNÜR,DİĞERLERİ ONU ARKADAŞLIK İÇİN ARAR. ü İKİ YA DA DAHA FAZLA YAKIN ARKADAŞI VARDIR. KİŞİLERARASI SOSYAL ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-Eşli tartışma yapılır. 2-Bir takım sunuşu yapılır. 3-Etkin dinleme uygulamaları yapılır. 4-Bir olay planlanır. 5-Bir sosyal sorun gösterilir ve çözülür. 6-Orijinal grup hikayeleri oluşturulur. 7-Birlikte bir yemek hazırlanır. 8-Bu alanda ünlü biri hakkında rapor hazırlanır. 9-Bir oyun gösterisi hazırlanır. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin Kişilerarası - sosyal zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. MANTIKSAL MATEMATİKSEL ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Mantıksal - Matematiksel Zeka: Sayılar ve ilişkilerde düşünmeyi içerir.bir problem çözme,problem hakkında düşünme,semboller kullanma vb. bu zekanın başlıca işlevleri arasındadır. ü ZİHİNDEN İŞLEMİ KOLAYCA YAPAR. ü GÜÇLÜ BİR MUHAKEMESİ VARDIR. ü KATEGORİLERİ,İLİŞKİLERİ FARKEDER,AÇIKLAR. ü BİLGİLER ARASINDA BAĞLANTILAR KURAR. ü RAKAMLARLA İLGİLİ İŞLEMLERDEN HOŞLANIR. ü MATEMATİK OYUNLARINDAN ZEVK ALIR.

9 ü SATRANÇ VE DAMA GİBİ OYUNLARDAN ZEVK ALIR. ü SOYUT VE KAVRAMSAL DÜŞÜNEBİLİR. ü SEBEP SONUÇ İLİŞKİLERİNİ KOLAYCA ANLAR. MANTIKSAL MATEMATİKSEL ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-Beyin fırtınası yapılır. 2-Benzerlikler ve farklılıklar bulunur. 3-Şifre çözülür. 4-Olaylar sıraya konulur. 5-Mantık problemleri çözülür. 6-Tümdengelim / Tümevarım düşünce teknikleri kullanılır. 7-Grafikler yorumlanır. 8-Sayı oyunları oynanır. 9-Verilerden grafik oluşturulur. 10-Gelecekle ilgili tahminler yapılır. 11-Matematik bulmacaları yapılır. 12-Makale analizi yapılır. 13-Bir zaman çizelgesi oluşturulur. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin mantıksal matematiksel zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. MÜZİKSEL - RİTMİK ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Müziksel - Ritmik Zeka: Bu zeka ananı, belirtmede kullandığımız işaret sistemlerine dayanmaktadır.bundan dolayı öğrenme etkinliklerinde ses çeşitlerine ve ses tonuna karşı duyarlı olmak gerekir. ü ŞARKILARIN MELODİLERİNİ HATIRLAR. ü GÜZEL ŞARKI SÖYLER. ü MÜZİK ALETİ ÇALAR. ü RİTMİK KONUŞUR YA DA HAREKET EDER. ü FARKINDA OLMADAN MIRILDANIR. ü ÇALIŞIRKEN MASAYA VURARAK RİTİM TUTAR. ü ÇEVRESEL GÜRÜLTÜLERE DUYARLIDIR. ü MÜZİK DİNLEYEREK ÇALIŞMAYI SEVER. ü ÖĞRENDİĞİ ŞARKILARI SINIFTA SÖYLER. MÜZİKSEL - RİTMİK ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-Sınıfça müzik aleti çalınır. 2-Bir şarkı yazılır. 3-Sese, ritmik kalıplara duyarlılık geliştirilir. 4-Farklı kültürlerin müziği dinlenir. 5-Duygular müzikle anlatılır. 6-Fon müziği kullanılır. 7-Sesler Keşfedilir. 8-Matematikle ilgili şarkılar söylenir. 9-Ritim tutma öğretilir. 10-Müzikle farklı kültürler tanıtılır. 11-Çalışırken müzik dinlenir. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin müziksel ritmik zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. SÖZEL - DİLSEL ZEKAYA SAHİP ÖĞRENCİNİN ÖZELLİKLERİ Sözel Dilsel Zeka: Öğrencilerin anlama, dinleme, okuma ve yazma gibi yetenekleri gerektirir. ü DİNLEME BECERİSİ YÜKSEKTİR ü KELİME OYUNLARINI SEVER ü İYİ BİR FIKRA ANLATICISIDIR ü KİTAPLARLA İÇ İÇEDİR

10 ü İYİ BİR KELİME DAĞARCIĞI VARDIR ü SÖZEL OLARAK İYİ İLETİŞİM KURAR ü YAZMAKTAN HOŞLANIR ü İYİ BİR HAFIZASI VARDIR. SÖZEL - DİLSEL ZEKA ETKİNLİKLERİ 1-Bir şiir deneme okunur. 2-Kısa bir hikaye,oyun okunur. 3-Bir konuşma, doğaçlama yapılır. 4-Konuyla ilgili bir fıkra anlatılır. 5-Sözcük oyunu oynanır. 6-Çapraz bulmaca yapılır. 7-Yaratıcı yazma çalışması yapılır. 8-Öykü yazma çalışması yapılır. 9-Konuşma metni yazılır. 10-Hikaye tamamlama çalışması yapılır. 11-Ezberden şiir okunur. 12-Bu zeka alnında ünlü birisi araştırılıp rapor hazırlanır. 13-Kukla tiyatrosu yapılır. 14-Bir slogan/reklam kampanyası yazılır. 15-Dergile magazinler sınıfta incelenip tartışılır. 16-Komik yazılar yazılır. NOT: Yukarıdaki etkinliklerden bazıları uygulanarak, öğrencilerin sözel dilsel zeka alanına ilişkin yetenek ve becerileri tespit edilebilir. HAZIRLAYAN SAVAŞ SESLİ Rehber Öğretmen/psikolojik danışman KAYNAKÇA Saban,A. (2001) Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitimi. Ankara : Nobel Yayınları GARDNER, Howard. Multiple Intelligences: The Theory in Practice, Basic Books, Ziya SELÇUK Çoklu Zeka Uygulamaları Nobel yayınları. Eğitim Bilimi dergisi