fiyer NDE MANEV TAC Z

Transkript

1 I Fatma Burcu SAVAfi Bahçeflehir Üniversitesi fl ve Sosyal Güvenlik Hukuku Ana Bilim Dal fiyer NDE MANEV TAC Z

2 II Yay n No : 1746 Hukuk Dizisi : 783 Nisan STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da- t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask - Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Lord Matbaac l k Davutpafla Cad. Emintafl Sanayi Sitesi Topkap / ST. (0212) : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) betakitap@betakitap.com

3 III Sevgili Babam M. Yavuz SAVAŞ, Sevgili Annem Mine SAVAŞ ve Canım Kardeşim Fatih SAVAŞ a.

4 V ÖNSÖZ Sosyal bir varl k olan insan n sa l kl ve mutlu bir yaflam sürmesinin temel koflulu sa l kl insan iliflkileri kurabilmesi, yaflam n n her döneminde sa l kl sosyal ortamlarda varl n sürdürmesidir. Bununla birlikte, kiflinin sa l kl bir sosyal yaflam sürmesi sadece kendi iradesine ve davran fllar na ba l de ildir. çinde bulundu umuz sosyal ortamda di erlerinin davran fl biçimleri, kurum kültürü bizim yaflam kalitemizi do rudan etkiler. Yetiflkin yaflam m z n büyük k sm n kapsayan sosyal ortam olarak iflyeri bu bak mdan özellikle önemlidir. Çal flma yaflam nda kiflisel çat flma ve rekabetin artmas yla birlikte hukuka ayk r bir davran fl biçimi olarak ortaya ç kan manevi taciz olgusu kiflinin mutlulu u yan nda kurumun baflar s n da son derece olumsuz etkileyen bir olgudur. Uluslararas literatürde mobbing olarak bilinen ve Türkiye de psikolojik taciz olarak da isimlendirildi i görülen manevi taciz, iflyeri stresi kadar eski bir olgu olmakla birlikte hukukun ilgi alan na yeni giren bir kavramd r. fl ve sosyal güvenlik hukuku basit anlamda iflçi iflveren iliflkilerini incelemenin ötesinde, ifl yaflam nda kiflilik haklar n n korunmas n amaçlayan hukuk disiplinidir. Bafll ca ilgi konusu iflçilerin fiziksel ve psikolojik sa l klar n n korunmas olan ifl ve sosyal güvenlik hukuku alan nda yap lacak akademik çal flmalarda, önceli in iflçinin sa l n etkileyen olgulara verilmesi gerekir. Bir hukuk disiplininin sa lam temeller üzerinde geliflmesi, yeni sosyal olgular n ayr nt l ve derinlemesine monografilerde incelenmesiyle mümkün olabilir. Bahçeflehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi fl ve Sosyal Güvenlik Hukuku kürsüsü asistan Burcu Savafl önerimiz üzerine flyerinde Manevi Taciz konusunu yüksek lisans tezi olarak haz rlamay kabul etmifl, yabanc hukuk literatürünün dahi çok s n rl oldu u ve çetin hukuki sorunlar bar nd ran bu konuyu baflar yla incelemifltir. Tezin ortaya ç k fl sürecinde yak ndan izledi im üzere Burcu Savafl, konuyu bilimsel bir merakla ele alm fl, üstün çal flma gücü göstermifl ve karfl laflt hukuksal sorunlar n üzerine gitmekten çekinmemifltir. Ortaya ç kan eser Türk hukukunda bu konuda yaz lm fl ilk monografi ve derinlemesine incelemedir.

5 VI Eser, manevi taciz kavram n ayr nt l biçimde ele alarak tüm yönleriyle okuyucuya tan tmaktad r. Çal flmada öncelikle iflyerinde manevi tacizi ortaya ç karan nedenler incelenmifl, benzer kavramlarla farklar ortaya konularak hukuki tan m yap lm flt r. Ayr ca, uluslararas belgeler ve yabanc hukuk sistemlerinde konunun nas l ele al nd ortaya konulmufltur. Ancak Yazar, yabanc hukuk sistemlerini tan tmakla yetinmemifltir. Gerek manevi tacizin ihlal etti i hukuki de erleri, gerek korunma ve yapt r m mekanizmalar n incelerken hukukumuz yönünden özgün çözümler gelifltirme görevini baflar yla yerine getirmifltir. Bu özelli iyle, çal flma hukuk uygulamac lar - na fl k tutacak niteliktedir. Burcu Savafl n ilk çal flmas nda ortaya koydu u baflar övgüyü hak etti- i gibi gelece e yönelik olarak kendisine görev yüklemekte, en az bu yetkinlikte eserleri hukukumuza kazand raca yolunda hakl bir beklenti yaratmaktad r. Bu vesileyle, çal flmay basan Beta Yay nevi yöneticilerine teflekkürü ifas gerekli bir borç sayar m. Nisan 2007 Doç. Dr. E. Murat ENG N

6 VII TEfiEKKÜR flyerinde Manevi Taciz bafll kl yüksek lisans tez çal flmam z, 23.Ocak.2007 tarihinde say n Prof. Dr. A. Can Tuncay, tez dan flman m say n Doç. Dr. E. Murat ENG N ve say n Yrd. Doç. Dr. fiebnem GÖKÇEO LU BALCI dan oluflan jüri önünde savunulmufl ve oybirli i ile kabul edilmifltir. Her fleyden önce akademik hayata ad m atmamda yard m ve deste ini esirgemeyen, tez konusu belirleme aflamas nda Türk Hukuku aç s ndan yenilik ve önem arz eden bu konuyu yazmam önererek beni cesaretlendiren ve bana inanan, yaz m aflamas nda yard mlar n esirgemeyen ve yol gösteren, kitab n yay nlanmas n mümkün k lan say n hocam Doç. Dr. E. Murat EN- G N e, asistan oldu um 2005 y l n n Ekim ay ndan beri bana yol gösteren ve destek olan, her zaman oldu u gibi tez yaz m aflamas nda da yard mlar - n esirgemeyen, de erli görüflleri ile bana yol gösteren say n hocam Prof. Dr. A. Can TUNCAY a, Fransa dan getirdi i kaynaklar için can m arkadafl m Av. Y. Sertaç SERTER e, gerek yaz m gerekse de tashih aflamas nda yard mc olan sevgili arkadafl m Asl MAKARACI ya, yaz m aflamas ndaki yard mlar dolay s yla sevgili arkadafllar m Asl han ÖZTEZEL, Mehmet C. UZUN, Seda ÖKTEM, Zafer KAHRAMAN, Öz SEÇER e, tüm çal flma arkadafllar ma, kitab n bas m n gerçeklefltiren Beta Yay nevi nin say n yetkililerine teflekkürlerimi sunar m. Ayr ca hâlâ doktora e itimimi sürdürdü üm Galatasaray Üniversitesi ne ve hukuk fakültesi kadrosunda bulunan hocalar ma 1999 y l ndan beri verdikleri bütün emekler için teflekkür ederim. Son olarak, her zaman bana inanan, beni destekleyen ve emeklerinin karfl l n hiçbir zaman ödeyemeyece im tüm aileme, her zaman yan mda olan dostlar ma da sonsuz teflekkürler

7 IX Ç NDEK LER KISALTMALAR VII G R fi B R NC BÖLÜM fiyer NDE MANEV TAC Z KAVRAMI VE SINIRLARI I- flyerinde Manevi Taciz Kavram A- Ulusal ve Mukayeseli Hukukta Mevcut Terminoloji Sorunu B- flyerinde Manevi Tacize Yol Açan Sebepler ve Manevi Taciz..... Sürecinde Rol Alanlar ) flyerinde Manevi Tacizin Sebepleri a) Faile liflkin Manevi Taciz Sebepleri b) flyeri Kaynakl Manevi Taciz Sebepleri ) flyerinde Manevi Taciz Sürecinde Rol Alanlar a) Fail veya Faillerin Profili b) Ma dur veya Ma durlar n Profili c) zleyici veya zleyiciler C- flyerinde Manevi Taciz Olarak Nitelendirilebilecek Davran fl Biçimleri le Yaratt klar Etki ve Sonuçlar ) flyerinde Manevi Tacizin Uygulanma Biçimleri ) flyerinde Manevi Tacizin Yaratt Etki ve Sonuçlar a) Ma dur Üzerinde Yaratt Etki ve Sonuçlar b) flyeri Üzerinde Yaratt Etki ve Sonuçlar II- flyerinde Manevi Tacizin Benzer Kavramlarla Karfl laflt r lmas ve Genel Tan m Sorunu A- Benzer Kavramlarla Karfl laflt rma

8 X 1) Keyfi Ayr m Yasa ) flyerinde Cinsel Taciz ) flyeri Stresi B- Genel Tan m Sorunu K NC BÖLÜM ULUSLARARASI BELGELER VE MUKAYESEL HUKUKTA fiyer NDE MANEV TAC ZE L fik N DÜZENLEMELER I- Uluslararas Belgelerde flyerinde Manevi Tacize liflkin Düzenlemeler A- Uluslararas Çal flma Örgütü ) flyerinde fiiddet Bafll kl Rapor ) Hizmet Sektöründe flyeri fiiddeti Üzerine Davran fl Kodu...51 B- Avrupa Birli i ) flyerinde fiiddet Bafll kl Görüfl ) flyerinde fiiddetin Önlenmesi Bafll kl Rapor ) flyerinde Manevi Tacize Karfl Yükselen Bilinç Bafll kl Rapor ) 2001/2339 (INI) say l flyerinde Taciz Bafll kl Parlamento Karar C- Gözden Geçirilmifl Avrupa Sosyal fiart II- Yabanc Ülke Uygulamalar A- flyerinde Manevi Tacizin K ta Avrupas ve Amerika Birleflik Devletleri Hukuklar Uyar nca Niteli i B- K ta Avrupas Hukuku nda flyerinde Manevi Tacize liflkin Yasal Düzenleme Örnekleri ) Fransa a) Önleyici Nitelikteki Düzenlemeler b) Koruyucu ve Yasaklay c Nitelikteki Düzenlemeler c) Kolayl k Sa lay c Nitelikteki Düzenlemeler d) Yapt r m Öngören Düzenlemeler ) sviçre

9 XI C- Anglosakson Hukuku nda flyerinde Manevi Tacize liflkin Yasal Düzenleme Örnekleri ) Amerika Birleflik Devletleri a) Mesleki Güvenlik ve Sa l k Kanunu b) Amerikan Yurttafl Haklar Kanunu c) Engelli Amerikal lar Kanunu d) stihdamda Yafl Ayr mc l Kanunu ) Birleflik Krall k ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK HUKUKU NDA fiyer NDE MANEV TAC Z I- Sözleflmenin fas Aflamas nda Ma dur flçinin Baflvurabilece i Hukuki Korunma Yollar A- flverenin Gözetme Borcuna Dayal Koruma ) Gözetme Borcuna liflkin Mevcut Yasal Düzenlemeler ) flverenin Gözetme Borcunun Kapsam ve hlali Hallerinde flverenin Sorumlulu unun Hukuki Temelleri...93 a) flverenin Gözetme Borcunun Kapsam b) Gözetme Borcunun hlali Hallerinde flverenin Sorumlulu unun Hukuki Temelleri ) flyerinde Manevi Taciz Ma duru flçinin Baflvurabilece i Hukuki Yollar a) fl Görme Borcunu fadan Kaç nma b) Maddi veya Manevi Tazminat Davas B- flçinin Kiflilik Hakk n n Korunmas Çerçevesinde Baflvurabilece i Hukuki Yollar ) Kiflilik Hakk n n Tan m ve Kapsam ) Kiflilik Hakk na liflkin Mevcut Yasal Düzenlemeler ) Kiflilik Hakk n n hlali Nedeniyle Aç labilecek Davalar ve spat Yükü a) Koruyucu Davalar b) Tazminat Davalar c) Aç lan Davalarda spat Yükü

10 XII C- flverenin Eflit fllem Borcuna Dayal Koruma II- flyerinde Manevi Tacizin fl Sözleflmesinin Sona Ermesine Etkisi A- fl Sözleflmesinin Hakl Nedenle Feshi ) flçinin fl Sözleflmesini Hakl Nedenle Feshetmesi ) flverenin fl Sözleflmesini Hakl Nedenle Feshetmesi B- fl Sözleflmesinin Çal flma Koflullar nda De ifliklik Nedeniyle Feshi C- Fesih Nedenini spat Yükü III- Sosyal Güvenlik Hukuku Aç s ndan flyerinde Manevi Taciz SONUÇ KAYNAKÇA

11 XIII KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i ABD : Amerika Birleflik Devletleri AY : Anayasa BK : Borçlar Kanunu Bkz./bkz. : Bak n z / bak n z BM : Birleflmifl Milletler C. : Cilt CK : Ceza Kanunu E. : Esas f. : f kra HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ILO : Uluslararas Çal flma Örgütü FEK : stihdamda F rsat Eflitli i Komisyonu flk. : fl Kanunu K. : Karar m. : madde MK : Medeni Kanun s. : sayfa S. : Say SK : Sendikalar Kanunu vd. : ve devam Vol. : Volume Y. : Y l