Yay n No : 2376 Hukuk Dizisi : Bask A ustos 2010 STANBUL

Transkript

1 I ANAYASA fi KAYET Cabir AL YEV

2 II Yay n No : 2376 Hukuk Dizisi : Bask A ustos 2010 STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo utçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No ) (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 III Sabina ya

4 IV Cabir Aliyev: 1984 doğumlu yazar, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ni bitirdi. Yüksek Lisansını Marmara Üniversitesi nde Kamu Hukuku alanında yaptı. Anayasa Şikayeti, halen aynı üniversitede doktora çalışmalarına devam eden yazarın ilk kitabıdır.

5 V TEŞEKKÜR Her şeyden önce, yaklaşık bir yıl süren çalışmalarım boyunca benden maddi ve manevi desteğini esirgemeyen, umutsuz anlarımda hep yanımda olan, haklarını hiçbir zaman ödeyemeyeceğim anneme ve babama; Kitaba bazı bölümleri eklemem yönünde bana fikir veren, dolayısıyla daha yetkin bir çalışmanın ortaya çıkmasını sağlayan değerli hocalarım Prof. Dr. İbrahim Ö. Kaboğlu ve Prof. Dr. Osman Doğru ya; Rusça kaynakların taranmasında ve çevirisinde bana yardımcı olan X dic Hacılı ya; nihai metnin ve dipnotların doğruluğunu titizlikle kontrol eden insanlık emsali değerli dostum Sabina İsmayılova ya; görüşleriyle ufkumu açan meslektaşlarım Av. Ahmet S. Hakkakul ve Av. Hakan Tokbaş a; Ve nihayet, kısa sürede kitabın basımını üstlenen Beta Yayım ve Dağıtım A.Ş sahibi sayın Seyhan Satar a müteşekkir olduğumu bir daha buradan bildirmek isterim. 20 Temmuz, İstanbul

6 VI

7 VII İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR...V KISALTMALAR...XI GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ANAYASA ŞİKAYETİ I. ANAYASA YARGISININ EVRİLEN İŞLEVİ VE ANAYASA ŞİKAYETİ...7 A. Fikri Altyapı...7 B. Pozitif Hukuktaki Yansıma...11 II. ANAYASA ŞİKAYETİ KURUMUNUN ESASLARI...12 A. Tanımı ve Temel Özellikleri Hak ve Özgürlüklerin Ulusal Düzeyde Korunması Subjektif Nitelikli Denetim Usûlü İkincillik Prensipi Genel Mahkemelerle Yetki Paylaşımının Sınırları...28 B. Mutlak-Nispi Anayasa Şikayeti Ayrımı...33 C. Actio Popularis ve Anayasa Şikayeti...37 D. Türkiye de Anayasa Şikayetine İlişkin Tartışmalar...39 İKİNCİ BÖLÜM AZERBAYCAN ANAYASAL YARGI SİSTEMİNDE ŞİKAYET DENETİM USULÜ I. GENEL HATLARIYLA AZERBAYCAN IN ANAYASAL GELİŞMELERİ...45 A. SSCB Dönemi...45 B. Bağımsızlık Sonrası Dönem...47 II. AZERBAYCAN DA ANAYASA YARGISI...51 A. Genel Olarak...51 B. Kuruluş ve Organizasyon Mahkemenin Hukuki Konumu Üye Seçimi Üyelerin Hukuki Statüsü...56

8 VIII C. Denetim Alanı Genel Olarak Özel Denetim Usûllleri Yargı Yoluyla Denetim...61 III. ANAYASA ŞİKAYETİ - BAŞVURU KOŞULLARI...62 A. Şikayete Konu Olabilecek Kamu Gücü İşlemleri Yasama ve Yürütmenin Normatif İşlemleri Mahkeme ve Belediye Kararları...69 B. Şikayetin Dayandığı Anayasa Hükümleri Haklar Kataloğu Diğer Anayasa Hükümleri Destek Normlar...75 C. Mahkemeyi Harekete Geçirmeye Yetkili Süjeler Genel Olarak Gerçek ve Tüzel Kişiler...77 a. Taraf Ehliyeti...78 b. Dava Ehliyeti...79 c. Taraf Sıfatı Halk Denetçisi (Ombudsman)...80 D. Kanun Yollarının Tüketilmesi ve İstisnaları Kanun Yollarının Tüketilmesi Koşulu İstisnalar...85 a. Mahkemeye Başvuru Hakkının İhlali...86 b. Ağır ve Telafisi Güç Zarar...86 E. Hak Düşürücü Süreler...88 IV. USULE İLİŞKİN KURALLAR VE ŞİKAYET İN ELE ALINIŞ BİÇİMİ...89 A. Şikayetin Kabuledilirlik Yönünden İncelenmesi İlk İnceleme Kabuledilirlik İncelemesi...91 a. Kabuledilirlik Koşulları...92 b. Kabuledilirlik Kararı...92 B. Şikayetin Esas Bakımından İncelenmesi Hazırlık Aşaması Duruşma...93

9 IX V. KARAR VE HUKUK SİSTEMİNDEKİ ETKİLERİ...93 A. Karar Kararların İçeriği Kararların Etki ve Sonuçları...97 B. Yürürlüğü/Yürütmeyi Durdurma...99 C. Anayasa Şikayetine İlişkin İstatistikler D. Anayasa Şikayeti ve AİHM DEĞERLENDİRME KAYNAKÇA...107

10 X

11 XI KISALTMALAR a. g. e adı geçen eser a. g. k adı geçen karar AİHM Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi akt. aktaran AMK Anayasa Mahkemesi Hakkında Kanun ARKM Az rbaycan Respublikası Konstitusiya M hk m si AÜHF Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi AÜHFD Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AÜSBF Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi AÜSBFD Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi AY Anayasa AYM Anayasa Mahkemesi bkz. Bakınız CTRP Constitutional Tribunal of the Republic of Poland CUK Ceza Usûl Kanunu dp. dipnot Ed. Editör İÜHFY İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını I CON International Journal of Constitutional Law m. madde MUK Medeni Usûl Kanunu No. Number NÜİİBFD Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi örn. örnek p(p) Page(s) Q Q rar (Genel Kurul Kararı/Hüküm) QD Q rardad (Komite nin Kabuledilebilirlik Kararı; Genel Kurul un Ara Kararı) s(s) Sayfa(lar)

12 XII SBE Sosyal Bilimler Enstitüsü SSC Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti SSCB Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği v. verse vb. ve başka(ları) vd. ve diğer(leri) vs. vesair Vol. Volume VUWL Victoria University of Wellington Law Review