İÇİNDEKİLER : 2) Hakikî şahıslardan alman gelir vergileri ve hükmî sahıslardan.

Transkript

1 İÇİNDEKİLER : önsöz İçindekiler Kısım I. Gelir vergisinin umumî meseleleri ve tarihçesi (j 1. Giriş 3 b 1) Umumi mülâhazalar 3 2) Gelirin umumî mahiyeti 4 3) Modern gelir vergisinin tatbiki bafc'.nımjan gerekli bir şart sıfatile rasyonel bir vergi İdaresi teşkili 5 4) Gelir vergisinin tesisi için gerekli sosyal şartlar 5 2. Modern gelir vergisinin karakteristik vasıfları ) Gelir vergisinin hususiyetlerinden olarak bu vergide mevzu, matrah ve kaynağın ayniyeti 7 2) Gelir vergisi ve vergide umumiyet kaidesi 7 3) Ferdi vergi ödeme kabiliyetini göstermek bakımından gelir vergisi ile diğer vergi seklileri arasında bir mukayese 8 4) Gelir vergisinde bu cihetin gerçekleştirilme şekli 10 a) Miktar bakımından farklılaştırma (miiterakkilik) 10 b) Keyfiyet bakımından farklılaştırma (ayırma) 11 c) Mükellefin ailevi durumunun ve yaşının gözönünde tutulması 12 d) Mahallî geçinme farklarının hesaba katılnjası 12 e) Gelir vergisinin şümullü mahiyetinden doğan bazı neticeler 12 5) Gelir vergisinin umumî mahiyeti hakkında hülâsa 13 S. Gelir vergisinin muhtelif şekilleri ) Senelik ve umumî gelir vergisi ve ayrı iki devrenin gelirleri arasındaki fark üzerinden alman vergiler 14 a) Fevkalâde gelir (hususile harp kazançları) vergisi 14 b) Gelir fazlası vergileri 16 2) Hakikî şahıslardan alman gelir vergileri ve hükmî sahıslardan alınan gelir vergileri 10 3) Hakikî gelir üzerinden tarhedilen gelir vergileri ve götürü ve karine usulleriyle hesaplanan gelir vergisi 17 4) Muhtelif unsurlardan mürekkep gelir vergileri ve tek bir unsurdan ibaret gelir vergisi 17 5) Vergi tarifesi bakımından yapılan tefrik 18 a) Mütenasip ve müterakki gelir vergileri 18 b) Gelirin mahiyetine göre hakikî vergi yükünü farklılaştırmak (ayırma prensibi) 18 c) Mükellefin ailevi durumu bakımından fark gözetmek 19 III V

2 VI ÎCÎNDEKtLER 6) Tarh ve tahsil tekniği bakımından tefrik 19 a) Beyanname üzerine tarh usulü 19 b) Kaynakta tevkif usulü ve vasıtalı tahkik Malî bakımdan gelir mefhumu ) Umumi mülâhazalar 21 2) Vergiye tâbi gelir unsurları 2S a) Gelirde mevkutluk şartı arayan teoriler 22 b) Gelirde safi bir servet artışı olmak vasfını arayan teoriler 24 c) Her İki teori unsurlarının tatbikatta mezcedilmesl 25 3) Atfedilen gelir meselesi 26 4) Vergi matrahının, yani safi gelirin hesaplanması 27 a) Ticari olmayan gelirlerde vergi mevzuunun hesaplanması 27 b) Ticari kazançların hesaplanması: amortisman, İşletme zararları ve İhtiyat akçeleri hakkında tatbik edilen usuller 5. Asgari geçim haddi ve müterakkilik meseleleri ) Geçim asgarisinin vergiden istisna edilmesi meselesi 32 a) Asgari geçim istisnası hususunda muhtelif telâkkiler. 3'J b) Asgari geçim istisnası lehindeki deliller 33 c) Bu istisnanın tatbik sahası 34 d) Bu istisnanın, mükellefin geçindirdiği kimselerin adedine göre değismesi, muafiyetlerin tesbitinde umumiyetle müessir olan âmiller 35 e) Gelir vergisinden başka vergilerde istisna edilen asgariler 36 2) Müterakkilik meseleleri 3fi a) Umumî mülâhazalar 3C b) Müterakkiliğin sedüler vergilerle şirket vergilerine tatbiki meselesi 37 c) Müterakkilik lehinde deliller 39 d) Gayrı mali gayelerin tahakkuk vasıtası olarak müterakkilik 40 e) Müfrit bir müterakkiliğin tehlikeleri Gelir vergisinin tarh ve tahsil tekniği ) Mükelleflerin gelir beyannameleri: beyannamelerin muhtevası ve tatbik şartları 43 2) Beyanname usulüne göre tarh ve tahsil 49 a) Tarh usulü ve tarhiyatın düzeltilmesi 45 b) Tahsil tekniği 48 3) Kaynakta tevkif usulü 48 a) Umumî mahiyeti 49 b) Tamamlayıcı tedbirler: sonradan tarh ve iade 49 c) Tevkif usulünün faydaları 52 4) Bir müddet evvelki gelirin vergilendirilmesi esası ile gelirin hemen vergilendirilmesi esası Gelir vergisinin inikâsı ) Başlarken bir kaç mülâhaza 55 2) Gelir vergisinin inikâs edilemlyeceğini iddia eden eski teorinin " ileri sürdüğü deliller 5(» 2Ş

3 İÇİNDEKİLER VII 3) Gelir vergisinin İnikâs imkânını müdafaa eden yeni teorinin ileri sürdüğü deliller 57 a) Gelir vergisi, diğer vergilere kıyasen güç İnikas eder 57 b) Verginin inikâsı halinde, vergi hasılatının tahsis cihetinin hesaba katılması zarureti 57 c) înikâsın uzun ve kısa vâdell tesirleri arasında bir fark gözetmek zarureti 58 4) Ticari kazançlardan alman vergilerin İnikası şartları 59 5) Ücret vergisinin inikası meselesi 61 6) inhisarcı teşebbüslerin kazanç vergisinin inikâsı meselesi Gelir vergisi ve konjonktür dalgalanmalar\ ) Baslarken bir kaç mülâhaza 63 2) Konjonktür dalgalanmalarının vergiler üzerindeki tesirlerini umumiyetle tayin eden hâdise ve âmiller 64 3) Umumî gelir vergisi ile konjonktür arasındaki münasebetler a) Birinci Dünya Harbinden evvelki ve sonraki devrelerde gelir vergilerinin konjonktüre karsı olan hassasiyetlerinde husule gelen farklar 66 b) Gelir vergisinin konjonktüre karsı olan hassasiyeti bakımından millî gelirin irat kategorileri itibarile bölünüşünün arzettiği ehemmiyet 67 c) Gelirin miktar itibarile bölünüşünün yine aynı bakımdan ehemmiyeti 70 d) Konjonktürden müteessir olma temposu bakımından muhtelif gelir kategorileri arasındaki fark 70 4) Gelir vergisinin konjonktüre karsı hassasiyeti bakımından vergi tekniğine müteallik âmillerin arzettikleri ehemmiyet 71 a) Müterakkilik 71 b) Muafiyetler ve aile yükü tenzilleri 72 c) Hakikî veya tahmini gelirin matrah olarak alınması 74 d) Tahsil usulleri ve bunların, gelir vergisinin konjonktür dalgalanmalarına karsı gösterdiği reaksiyonların temposu üzerindeki tesiri 74 e) Vergiye tâbi gelirlerin nevilerine göre farklı tesbiti 76 f) Gelir vergisinin konjonktüre karsı hassasiyeti hakkında son hüküm Umumi gelir vergisinin vergi sistemindeki yeri ) Baslarken bir kac mülâhaza 80 2) Malî tevzln (compromis fiscal) meselesi 80 3) Gelir vergisinin mali ehemmiyeti 81 a) Gelirlerden alınan vergilerin mali ehemmiyeti üzerinde müessir olan âmiller 81 b) Gelir vergisinin muhtelif devletlerin maliyelerindeki ehemmiyeti 82 4) Gelir vergisinin spesifik fonksiyonları 85 a) Diğer vergi şekilleriyle tertipleri ve tatbik (şümul) sahaları bakımından 8 6

4 VIII İÇİNDEKİLER b) Varidat temin edebilmeleri bakımından Gelir vergisinin tarihî tekâmülüne bir bakış ) ingiliz «Income tax»inin gelişmesi 89 2) Almanyada gelirlerden alınan vergilerin gelişmesi 92 3) Fransada gelir vergisi 94 4) Belcikada ve îtalyada gelir vergilerinin gelişmesi 96 5) A. B. D.nde gelir vergileri 97 6) Türkiyede kazanç vergisinin tarihçesi ve gelir vergisi tasarısı 100 Kısım H. Başlıca memleketlerdeki gelir vergilerinin tahlili S 11 - İngiliz gelir vergisi : ) «Income Tax»in hukuki esaslarının ve nispetlerinin tarihi inkişafı 113 2) Büyük Britanya vergi sisteminin ana hatları 115 a) Devlet vergileri sistemi 115 b) Komün vergileri sistemi 116 c) Gelir vergilerinin ingiliz vergi sistemindeki mevkii 113 3) Ingilterede gelir vergilendirilmesinin esas karakteri 117 a) «Income Tax»ın karakteri: randıman vergileri sistemi mi yahut hakikî gelir vergisi mi? 117 b) «Surtax»ın hususiyetleri 113 4) «Income Tax»ın matrahı ve cibayet usulleri 118 a) A ve B sedülleri.' 118 b) C sedülü 122 c) E sedülü 124 d) D sedülü 125 e) Son mülâhazalar 130 5) «Surtax»m tahlili 131 6) indirmeler ve diğer kolaylıklar 134 a) Asgari geçim haddi 134 b) Şahsî indirmeler 134 c) Müterakkilik lehine yapılan vergi indirmeleri 135 d) Emek gelirleriyle kapital gelirleri arasındaki «ayırma» 136 e) ihtiyarlık dolayısile yapılan kolaylıklar 136 f) Hayat sigortası primleri için yapılan kolaylıklar 136 g) indirmeler ve kolaylıkların malî ehemmiyeti 137 h) Hesaplama meıodlarına dair misaller 137 7) Gelir vergilendirilmesinden doğan yükler, ve gelir vergilerinin tatbik sahaları 138 a) «Income Tax» ve «Surtax»den doğan efektif vergi yüklerine dair bazı misaller 138 b) Mükelleflerin sayısı ve vergiye tâbi tutulan gelirlerle millî gelir arasındaki nispet 139 g 12. Amerika Birleşik Devletlerinde gelir vergisi ) Baslarken bir kaç mülâhaza 141 2) A. B. D. vergi sisteminde gelir vergilerinin ehemmiyeti 142 a) Union, federe devletler ve komünler arasında vergi varida

5 İÇİNDEKİLER XX tının bölünüsu 142 b) Amerikan vergi sisteminin terkibi 143 3) Union gelir vergisi sisteminin ana hatları 147 4) Hakiki sahıs gelirlerinin vergiye tâbi tutulması 147 a) «Normal Tax»e göre vergiye tâbi gelir mefhumu 147 b) «Surtax»e göre vergiye tâbi gelir mefhumu 150 c) Vergi tarifeleri 151 d) Asgari geçim istisnası ve aile yükleri tenzilâtı 153 e) -Vergiye tâbi tutulan gelirlerin emekten veya sermayeden ileri gelmelerine göre farklı vergi nisbetlerl 'tâyini («ayırma prensibi») 154 f) Âza devletlerin sahsl gelir vergileri 155 5) Hükmi sahıs kazançlarının vergiye tâbi tutulması 153 a) federal «corporatlon tax»ın mevzuu ve tarifesi 156 b) federe devletlerin hükmi sahıslardan aldıkları kazanç vergilerinin mevzuu ve tarifeleri 157 c) «Undistrlbuted profit tax» 158 d) Şirketlerden alman vergilerin tarh tekniği 159 e) «Excess profit tax» ve «capital stock tax» 160 6) «Social security act»e göre ücretlerden alınan vergiler 162 7) Amerikada gelirlerin vergiye -tâbi tutulmasının tekniği ve şümul sahası 163 a) Tevkif usulü, b) Bugünkü tarh ve tahsil usulleri (beyanname ve kaynakta İdarece tahkik usulleri) 164 c) Verginin kapladığı saha ve bunun genişletilmesi meselesi («Victory tax» v.s.) 167 d) Son harp esnasında tarh usullerinde yapılan değişiklikler Alman gelir vergisi ) Baslarken bir kac mülâhaza 172 2) Almanyada gelirlerden alınan vergilerin arzettikleri mail ehemmiyet 173 a) Vergi kaynaklarının Reich, âza devletler ve komünler arasında bölünmesi 173 b) Alman vergi sisteminin terkibi 174 3) Almanyada gelirlerden alınan vergilerin umumi mahiyeti 177 4) Hakiki sahıslardan alınan gelir vergisi 178 a) Verginin mevzun; gelir ve varidat kategorileri 17S b) Safî gelirin hesaplanma şekilleri: safi kazanç ve masraflara nazaran varidat fazlası 179 c) 7 varidat kategorisi: ziraî isletme kazançları, tlcarl-smal kazançlar, serbest meslek kazançları, emek geliri, menkul servet iratları, kira ve sair iratlar 183 d) Masraflara (istihlâke) göre vergileme 188 e) Sübjektif vergi mükellefiyeti: mahdut ve gayrı mahdut mükellefiyet arasındaki ayırma 189

6 X İÇİNDEKİLER f) Vergi yükü: vergi tarifesi, aile masrafları için indirimler ve fevkalâde kazançlar hakkındaki hükümler 190 5) Şirket kazançlarının vergilenmesi 195 a) Sübjektif vergi mükellefiyeti (mahdut ve gayrı mahdut) b) Vergi mevzuu 197 c) «Asgarî vergi» 199 d) Şirket vergisinin teşkil ettiği yük 200 6) Gelirden alınan diğer (munzam) vergiler 200 a) Hemşehri vergisi 200 b) «Wehrsteuer»' 202 c) Gelir fazlası vergisi 202 d) Kilise vergileri 202 7) Vergi tekniğine müteallik meseleler (tarh ve tahsil meseleleri) 204 a) Tarh tekniği 204 b) Ücretlere tatbik edilen tevkif usulü 206 c) Menkul servet iratlarında tevkif usulü 207 d) Tevkif usulünde iki hususî vaziyet 209 e) Tarhedilen verginin ödeme şekilleri 209 8) Almanyada gelir vergilenmeslnin şümul sahası 211 SH. Fransız gelir vergisi ) Baslarken bir kaç mülâhaza 212 2) Fransada gelirlerden alınan vergilerin arzettiği malî ehemmiyet 213 a) Fransız vergi sisteminin tahlili hususunda mevcut istatistik güçlükler 213 b) Muhtelif âmme hükmî sahısları arasında vergi varidatının bölünüşü 213 c) Fransız vergi sisteminin keyfi terkibi 214 d) Hülâsa.' 215 3) Fransada gelir vergilemesinin umumî mahiyeti: ingiliz ve Alman sistemleriyle mukayese 216 4) Sedüler vergiler 217 a) Sedüler vergiler sisteminin gellsmesl ve bu sistem içinde vergi yükü ayırması 217 b) Bina vergisi 218 c) Arazi vergisi 219 d) Menkul servetler irat vergisi 220 e) Hisse senetleri, depozito ve kefalet akçeleri irat vergisi f) Smaî-ticarl kazançlar vergisi 225 g) Ticari olmıyan meslek kazançları vergisi 230 h) Ziraî isletme kazançları vergisi 232 i) Resmi ve hususi maaşlar, tazminler, muvakkat maaşlar, ücretler ve tekaüdiyeler vergisi 233 5) Global gelir vergisi 236 a) Mevzu ve matrahı 237 b) Sübjektif vergi mükellefiyeti; muafiyet ve tenziller; aile itibarile vergileme 237

7 İÇİNDEKİLER XI c) Tahsil usulleri: beyanname sistemi ve resen tarh usulü 238 d) Vergi tarifesi 239 e) Bekârlardan alınan vergi 241 6) Son bir kac mülâhaza 243 a) Fransız gelir vergisi rejiminin «sistem» mahiyeti 243 b) Vergi altına alınan milli gelir kısmı 244 c) Sedüler vergilerin ve global verginin şümul sahaları 244 d) Vergi kaçırma meseleleri Diğer bir kaç devlette gelir vergisi ) Baslarken bir kac mülâhaza 247 2) İtalyada gelir vergilendirilmesi 248 a) İtalyan vergi sisteminin umumi mahiyeti 248 b) Arazi vergisi 249 e) Bina vergisi 249 d) Menkul servet iratları vergisi 249 e) Global gelir üzerinden alınan tamamlayıcı vergi 254 f) Bekârlık vergisi 255 g) Hülâsa ve harp dolayısile alınmasına zaruret hasıl olan vergiler 256 3) Yunan gelir vergisi 257 a) Umumî mülâhazalar 257 b) Bina vergisi 258 c) Arazi vergisi 258 d) Ziraî isletmelerden alınan vergiler 253 e) Menkul kıymetler iratları vergisi 259 f) Sınaî - ticarî kazançlar vergisi 260 g) Maaş, ücret ve tekaüdiyeler vergisi 261 h) Serbest meslekler kazanç vergisi 262 1) Global gelirden alman umumi vergi 263 4) Yugoslavyada gelirden alınan vergiler 264 a) Umumi mülâhazalar 264 b) Arazi vergisi 265 c) Bina vergisi 265 d) Sanat, ticaret ve serbest meslek kazançları vergisi 265 e) Şirket kazançları vergisi 267 f) Menkul sermaye iratları vergisi 267 g) Ücret ve tekaüdiyeler vergisi 268 h) Bekârlık vergisi Türk kazanç vergisi ve tasarlanan gelir vergisi ) Baslarken bir kac mülâhaza 270 2) Türk devlet vergi sisteminin terkibi 272 3) Kazanç vergisinin umumi karakteri 273 4) Kazanç vergisinde sınai - ticarî kazançların vergilendirilmesi a) Hakiki safi kazanç üzerinden alınan kazanç vergisi ve «asgari mükellefiyet» 274

8 XII IÇINDEKILER b) «istisnai muameleler» e tâbi tutulan kazançlar 280 c) Karine usulüne göre (gayrısafî irat üzerinden) vergilendirilen tâclrler ve esnaf 281 d) Gündelik gayrısafî kazanç üzerinden vergiye tâbi tutulan seyyar kazanç erbabı 283 e) «Kira vergisi» 284 5) Serbest meslek kazançlarının vergilendirilmesi 285 a) Gayrısafî irat üzerinden alman nlsbl vergi 285 b) Serbest meslek erbabının tâbi tutulduğu maktu vergi 286 c) Bazı serbest meslek kazançlarından tevkif usulü ile alınan vergiler 287 6) Ücretten alınan vergiler 288 a) Hakiki ücret ve maaş miktarı üzerinden tevkif usulü ile alınan vergi 289 b) Buhran vergisi, muvazene vergisi ve hava kuvvetlerine yardım vergisi 291 c) Hizmet erbabının tâbi tutuldukları vergilerin mecmu yükü d) Gündelik gayrısafî kazanca göre vergilendirilen isçi ve müstahdemler 295 7) Kazanç vergisinde tarh ve tahsil 295 a) Âdi tarhlyat muameleleri 295 b) Resen takdir 296 c) Vergiye karşı müracaat yolları 297 d) Vergi karnesiyle ruhsat tezkeresinin tâbi tutulduğu harçlar 298 8) Tasarlanan gelir vergisi 298 a) Mevzuu ve istisnaları 298 b) Tam ve dar sübjektif mükellefiyetle muafiyetler 300 c) Ticari kazancın tespiti 303 d) Ücretlerin tespiti 306 e) Serbest meslek kazançlarının tespiti 306 f) Zirai kazancın tespiti 308 g) Gayrimenkul sermaye iratlarının tespiti 308 h) Menkul sermaye iratlarının tespiti 309 1) Sair kazanç ve iratların tespiti 310 k) Gelir vergisinde tarhlyat 311 1) Vergi tahsili 315 m) Gelir vergisinin yükü 316 9) Kurumlar vergisi 318 a) Sübjektif mükellefiyetlerle muafiyetler 318 b) Mevzu ve istisnalar 319 c) Matrahın tespiti 320 d) Tarh ve tahsil meseleleri 320 e) Vergi tarifesi ve bununla meydana gelen munzam yük ) isletme ve gezginci işler vergisi 323 a) işletme vergisi 323 b) Gezginci işler vergisi ) Gelirin vergilendirilmesi hususunda tasarlanan yeni rejime dair son söz 327 indeks 328