T.C TUNCELİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ULAŞTIRMA ANABİLİM DALI

Transkript

1 T.C TUNCELİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ULAŞTIRMA ANABİLİM DALI TRAFİK MÜHENDİSLİĞİ VE KENTİÇİ ULAŞIMI DERSİ ULAŞTIRMA A.B.D. ÖGR.GÖR.KÜRŞAT KAYMAZ

2 TRAFİK MÜHENDİSLİĞİ VE KENTİÇİ ULAŞIM SİSTEMLERİ ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ

3 TRAFİK MÜHENDİSLİĞİ VE KENTİÇİ ULAŞIM SİSTEMLERİ 1.Ulaştırma sistemleri genel bakış ve Trafik mühendisliği ve kent ulaşımı yöntemi 2. Trafik Mühendisliğine Giriş ve uygulamaları 3. Trafik Mühendisliğine ve Kentsel Ulaşım Planlaması 4. Trafik Hacmi ve Özellikleri 5. Hız, Seyir Süresi ve Gecikmeler 6. Kavşakların planlanması 7.Otopark edütleri 8. Trafik Sinyalizasyonu 9. Akıllı ulaştırma sistemleri

4 ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ DERS İÇERİĞİ VE KONULARI 1.ULAŞTIRMA KAVRAMI VE ÖNEMİ 2.KARAYOLU TAŞIMACILIĞI 3.DEMİRYOLU VE RAYLI SİSTEM TAŞIMACILIĞI 4.HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 5.DENİZ VE SU YOLU TAŞIMACILIĞI 6. DİĞER TAŞIMACILIK TÜRLERİ 7.ULAŞTIRMA TÜRLERİNİN ENTEGRASYONU 8.TÜRKİYE DE VE DÜNYADA ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ GENEL BAKIŞ 9. TAŞIMACILIK DÜZENLEMELERi

5 ULAŞTIRMA GEREKSİNİMİ VE ULAŞTIRMA KAVRAMI Ulaşım Gereksinimi Günlük hayatımızı düşündüğümüzde, insanın evinden çıkıp, yaşadığı şehrin içinde veya şehirler arası ya da ülkeler arası seyahat etme durumu artık son derece doğaldır. Bazı insanlar için hareketlilik günlük yaşamda sıkça görülürken bazıları için ömür boyu hiç yer değiştirmeden, aynı yerleşim yerinde yaşamı sonlandırmak mümkündür. Ancak günümüzde daha çok yer değiştiren, seyahat eden ve bunu daha hızlı ulaşım araçlarıyla sıkça gerçekleştiren insan profili öne çıkmaktadır. Bunun nedenleri; ticaret, iş, eğitim, sağlık, spor, kültürel etkinlikler, toplumsal gereklilikler, vb. olabilmektedir. Sürekli gelişen ulaştırma, insanların hayatında yüzyıllardır ekonomik ve sosyokültürel gelişim için yaşamsal bir faktör olmuştur. Uygun ulaştırma olanaklarının varlığı ya da yokluğu nedeniyle; uluslar, bölgeler, şehirler, endüstriler, kurumlar, işletmeler gelişmiş yada geri kalmıştır. Ulaştırma, insanların medeni yaşam gereksinimini karşılayan temel araçlardan birisi durumundadır. Ulaştırma olmadan bir alışveriş merkezinin faaliyetlerinin yürütülmesi ya da bir savaşın kazanılması mümkün değildir.

6 Ulaştırma coğrafi noktalar arasında mekân ve zaman ilişkilerinin kurulmasını sağlar. Ulaştırma gerektiren faaliyetler; üretim, tüketim, ticaret, savunma, sosyal yaşam ve hizmetler (turizm, finansal, eğitsel, sportif, dini hizmetler, vb.) gibi yaşamın her noktasında, her anında karşımıza çıkmaktadır. ulaştırma gereksinimi; farklı araçlarla ve farklı yüzeylerde (karada, suda, havada), insanın gerek kendisini, gerekse ihtiyaç duyduğu malları ve hizmetleri bir yerden diğer bir yere çok miktarda ve hızlı şekilde ulaştırma zorunluluğundan kaynaklanır. Dünyada barış ortamı geliştikçe, gelir dağılımı dengeli biçimde yaygınlaştıkça, ticaret ve üretim hacimleri büyüdükçe, eğitim-kültürspor amaçlı talepler, bilgilenmeğe bilgi yayma olanakları, sağlık, güvenlik gibi hizmetlere erişilebilirlik arttıkça, bunun sonucunda ortalama yaşam süreleri uzadıkça; hızlı, emniyetli, ekonomik ulaştırmaya olan talep de artmaktadır. Bunların çoğu günümüzde yaşanan olaylardır. Nüfus artışı, insan haklarının ve doğal çevrenin korunması kaygısı ise bu gelişmeyi ve artan talebi baskı altına alarak kısıtlamaktadır.

7 Ulaştırma Kavramı Ulaştırma Tanımı Ulaştırma (taşımacılık) insanın, canlı ve cansız diğer varlıkların bir noktadan diğer bir noktaya belli bir amaçla yer değiştirmesini sağlayan bir hizmettir. Başka bir deyişle ulaştırma; bir yarar sağlamak üzere, kişilerin ve eşyanın uygun ve ekonomik biçimde yer değiştirmelerini sağlamaktır. Bu yer değişimi yeryüzünde (kara, hava ve su yüzeylerinde), yer altında (tünel, metro, iletim hatları) veya dünya sınırları dışında (uzay yolculuğu) olabilir. Ulaştırma sistemi; modern toplumun günlük yaşamının vazgeçilmez bir parçasını oluşturan, ekonomik ve sosyal yönden insanların var olabilmelerini mümkün kılan, başka bir ifade ile insan ihtiyaçlarının karşılanabilmesinde önemli role sahip çeşitli araçları bir araya getiren sistemi ifade etmektedir.

8 Söz konusu yer değişiminin belli araçlar kullanılarak belli amaçlar doğrultusunda yapılması, ulaştırmanın ekonomik bir kavram olarak ele alınmasını gerektirir. Diğer yandan ulaştırmayı, insanın ve eşyanın basitçe yer değiştirmesi şeklinde görmemiz doğru olmaz. Ulaştırmanın zaman tasarrufu ve yer faydası sağlama özelliklerini dikkate almalıyız. Ulaştırma, zaman faydası yanında, elverişli ve ekonomik yer değişimine olanak verdiği ölçüde değer kazanır.

9 Ulaştırma Hizmetinin Özellikleri Ulaştırmanın belirgin özelliği, onun hareket eden bir hizmet olmasıdır. Bu hareket özelliği hız faktörünü ve kapıdan kapıya ya da terminalden terminale, güvenilir ve belli sıklıkla ulaşımı kapsar. Diğer bir faktör hem yolcu hem de yük için ulaştırma aracı kullanılmasıdır. Yolcu için bu aracın emniyetli ve rahat olması önemlidir. Yük için taşımaya hazırlık, kapasite, yükleme ve boşaltma için uygunluk ve bunun maliyeti, araçlar kapsamında ele alınır. Üçüncü faktör ulaştırma hizmetinin maliyetidir. Maliyet asıl taşıyıcı tarafından belirlenen ya da sınırlandırılmış ücreti ve kullanıcının katlandığı herhangi bir diğer dışsal gideri kapsar. Maliyetlerin; toplama, dağıtma, paketleme, hasar, gecikme ve diğer hizmetlerin (örneğin soğutma, ısıtma gibi) maliyetini kapsadığını söyleyebiliriz. Ulaştırma hizmet paketini pek çok taşıyıcı ve farklı ulaştırma türü arasından farklı fiyat ve hizmet sunum sıklığı gibi seçenekler etkiler. Ulaştırma hizmetinin özelliklerini, ulaşım aracı ve maliyet faktörleri çerçevesinde, aşağıda inceleyelim.

10 Ulaştırma hizmeti stoklanamaz: Ulaştırma bir hizmettir ve tüm hizmetlerde olduğu gibi stoklanamaz. Ulaştırma hizmeti gereksinim duyulduğunda hazır olmalı ve hemen kullanılmalıdır. Önceden hazır tutulan atıl kapasite veya talep edildiğinde hazır olmayan ulaştırma hizmeti, gelir getirmeyeceği, fayda sağlamayacağı gibi gereksiz bir maliyete katlanmayı, kaynak israfını ya da kapasite yetersizliğinin oluşturduğu fırsat maliyetini getirir. Ulaştırma taşınabilir bir hizmettir: Ulaştırma tüm hizmetlerde olduğu gibi soyut özelliklere sahip olan, yer değiştirebilen ve farklı yerlere taşınarak sınırlanabilen bir hizmettir. Taşınanlar ya gereksinim duyulan mal ve hizmetlerdir ya da gereksinim sahipleridir. Ulaştırma hizmetlerinde sabit maliyetler yüksektir: Ulaştırma altyapı yatırımları genellikle; bir defalık, uzun vadeli ve büyük tutarlı yatırımlardır. Dolayısıyla ulaştırma hizmeti içinde sabit maliyetin payı, Ulaştırma türüne göre değişmekle birlikte, genellikle çok yüksektir. Ulaştırma Yatırımları jeopolitik ve coğrafik yapıya göre şekillenir: Ulaştırma yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve farklı ulaşım türleri arasında tercihler genellikle doğal çevreye bağlı olarak şekillenir. Denize kıyısı olan, iç su yolları taşımaya uygun ülkelerde su yolu taşımacılığı iyi bir yatırım tercihi olabilir.

11 Engebeli dağlık arazi yapısına sahip bölgelerde hava yolu uygun bir tercih olacaktır. Demiryolları için nispeten yükseltisi az, tünel ve köprülere fazla gereksinim duyulmayan geniş alanlarda yapılacak yatırımlar daha rasyoneldir. Karayolları Yatırımları ise kapıdan-kapıya taşımacılığı kısa mesafe ve uç noktalara ulaşımı sağlamak amacıyla yapılır. Ülkenin jeopolitik ve coğrafik özellikleri bunlardan hangisini öne çıkarıyorsa ona yönelmek gerekir. Tüm Ulaşım türlerinin bir arada, bağlantılı entegre bir şekilde uygulanabilmesi ise kuşkusuz en olumlu etkiyi oluşturacaktır. Ulaştırma sistemlerinde genellikle tek yönlü taşıma yapılır: Boru hatları, yapısı gereği yalnızca tek yönlü akış sağlar. Diğer ulaşım türlerinde de, genellikle aynı zaman diliminde ters yönlü talep yetersizdir. Bu nedenle, her iki yöne doğru, her zaman uygun doluluğu sağlamak çok zordur. Örneğin sabah bir yöne akan trafik akşam saatlerinde ters yöne yoğunlaşır. Ayrıca ulaştırma türlerinin kendi aralarında çapraz talep esnekliği i vardır. Örneğin yüksek hızlı trenlerle yapılan demiryolu taşımacılığı hızlı, emniyetli ve görece ucuz oluşuyla karayolu ve hava yolu taşımacılığına rakip olabilmektedir.

12 Ulaştırma tarifesini etkileyen pek çok faktör vardır: Tarifede; güzergâh, zaman, sıklık ve fiyat gibi unsurlar tanımlanır. Kullanıcıyı doğrudan etkileyen en dikkat çekici unsur olan fiyat genellikle ne tekel ne de kâr amaçlıdır. Fiyat'ın belirlenmesinde, genel yarar dengesi ve kamu yararı önceliği söz konusudur. Ulaştırmanın yönlendirici etkisi önemlidir: Ulaştırma hizmetinin yeterli miktarda ve gerekli standartta sunulması, bulunduğu yeri çekim alanına dönüştürür. Üretim yeri, hedef pazar, kaynaklar ve iş birliği yapılacak ortakların seçimi ulaştırma olanaklarıyla anlamlı hale gelir. Ulaştırma yatırımlarının yönünü teknolojik gelişmeler belirler: Özellikle taşıtların hızı, kapasitesi, emniyeti ve yakıt verimliliği ile ilgili teknolojik gelişmeler ulaştırmanın belirleyicisi durumundadır. Bunun yanında altyapı yatırımlarındaki gelişmeler, dayanıklılık, elverişlilik ve seyir Kolaylığı sağlayan cihazlar, teknolojik gelişmeler kapsamında ulaştırmayı etkilemektedir.

13 Ulaştırma hizmetinin sunumu meteorolojik koşullardan etkilenir: Çok sıcak ve çok soğuk iklim kuşağındaki yerlerde ulaflt rma maliyetlerini arttıran ek çalışmaların yapılması zorunludur. Ortalama iklim kuşağında da ani yağışlar, kar, buz, sis, bulut, vb. meteorolojik olaylar ulaştırmanın akışını ve hızını etkiler. Özellikle hava taşımacılığı gibi uzun mesafelere gökyüzünde Ulaşım olanağı sunan sistemlerde anlık meteorolojik bilgiler, faaliyetin sürdürülebilirliği açısından son derece önemlidir. - Ulaştırma Sisteminin Temel Unsurları Ulaştırma kavramı içinde ele almamız gereken diğer bir konu bu süreçte yer alan unsurlardır. Ulaştırmanın gerçekleşebilmesi için mutlaka bir ulaşım yolu, ulaşım aracı, taşıyan ve taşınan olmalıdır. Taşınan yolcu ya da taşınan yükün sahibi (taşıtan) ile taşıyan (işletmeci) arasındaki hukuki ilişkiyi kuran, taşıma koşullarını ve sorumluluğun sınırlarını belirleyen taşıma sözleşmesine de gereksinim duyulur. Bu unsurları söyle açıklayabiliriz. Ulaşım yolu (taşıma yolu), üzerinde veya içinde uygun ulaşım araçlarıyla yolcu ve yükün birlikte veya ayrı ayrı taşındığı hatlardır. Bunlar yer yüzeyinde, yeraltında, suda veya havada yapılandırılmış yollardır. Karayolu ve demiryolu Ulaşım hatları yeryüzünde veya kısmen yer altında inşa edilir.

14 Denizlerde, iç sularda ve okyanuslarda deniz araçlarının belli geçiş yolları ve kontrol noktaları mevcuttur. Gökyüzünde hava araçlarının ulaşımını kolaylaştıran uçuş yolları (koridorlar) ve seyrüsefer cihazlarıyla donatılmış kontrol noktaları vardır. Ulaşım aracı/taşıt, yolcu ve yükü bir yerden başka bir yere taşımaya yarayan araçlardır. En ilkel taşıma aracı olan arabalı ve arabasız hayvanlardan, motorsuz kara taşıtı bisikletten, ilkel deniz taşıtı saldan, kamyon, gemi, uçak ve hızlı trenlere kadar kara, deniz, hava ve demiryolu taşıtlarının tümü ulaşım aracı kavramı içindedir. Ulaşım aracı, ulaştırmanın şeklini ve boyutlarını belirleyen en önemli unsurdur. Çünkü ulaştırma mutlaka bir tür taşıt üzerinde gerçekleşir. Taşıt araçlarının hızı, şekli, kullanım kolaylığı, kapasitesi, elverişliliği, yakıt tüketimi, verimli kullanım ömrü, vb. özellikleri hem kendi başına bir tasarım, üretim ve kullanım uzmanlığı oluşturma hem de teknolojinin ulaştırma sistemleri üzerindeki etkisini anlama açısından önem taşır. Taşınan, her türlü yük ve yolculardır. Taşınanlar, özelliklerini vurgulamak, önem derecesini belirtmek ve Fiyatını saptamak açısından tür ve değer itibariyle sınıflandırılır. Yolcu için normal, öncelikli, kısıtlı, özellikli gibi birtakım sıfatlarla sınıflama yapılabilirken bazen de yolcuya sunulan hizmetin içeriği, konfor ve uygulanan fiyat tarifesi bu ayrımı belirler.

15 Yük, ulaşım araçlarıyla bir noktadan diğerine taşınan, insan dışındaki her türlü canlı ve cansız varlıklardır. Yük sınıflamasında farklı yaklaşımlar olabilmektedir. Bazen insan dışında kalan eşya, posta, canlı hayvan gibi tüm unsurların yük kavram içine alındığı görülür. Bazen de yalnızca hammadde-malzeme-mamul-mal, araç-gereç-makine, maden ve enerji maddelerinin yük olarak ele alındığı, yolcu ile birlikte taşınan eşyanın (bagaj) ve postanın (mektup ve kıymetli evrak) ayrı değerilendirildiği görülür. Taşıyan (ulaştırmacı, taşıyıcı), yolcu ve/veya yükü belli bir yerden ulaşım aracı ile alıp belli bir yere emniyetli, sağlam, tam ve zamanlı olarak götürecek, taşımayı gerçekleştirecek işletmecidir. Taşıma sözleşmesi, taşıyan ile taşınan ya da taşıtan arasında yolcu ve yükün taşıma kuralarına ve anlaşma koşullarına uygun şekilde taşınmasını sağlamayı amaçlayan yazılı belgedir. Taşıyanın taahhüdünü yerine getirmesine karşılık, taşınan/ taşıtdan hizmetin bedelini ödemekle yükümlüdür.

16 ULAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE YARARLARI Ulaştırmanın Önemi Ulaştırmanın önemini bu bölümde tarihsel gelişim, ekonomik, sosyal, çevresel ve politik etkiler çerçevesinde inceleyeceğiz. Ulaştırmanın Tarihsel Önemi Yüzyıllar önce ulaştırma insan, hayvan ve doğal enerji (rüzgâr, akıntı, yer çekimi) Yardımıyla araçsız ya da basit araçlar kullanılarak gerçekleştirilebilmiştir. ilk çağlarda en önemli ulaşım yüzeyi kara parçası (toprak) ve zamanla bunun üzerinde yapılan işaretlemelerle kullanılan karayolu (patika) olmuştur. Bunu hayvan sırtında taşımalar ve motorsuz ulaşım araçları izlemiştir. Zamanla suyun da bir ulaşım yüzeyi olarak kaldırma kuvvetinin keşfedilmesiyle, ulaşımı kolaylaştırıcı özelliğinden yararlanılmıştır. Böylece adalar, yarmadalar, kıtalar arası seyahatler su üzerinde gerçekleştirilir olmuştur. Suyun ulaştırmada sağladığı fayda dikkate alınarak, tarihte büyük şehirler genellikle deniz ve su yolu ulaşımı olan yerlerde yapılandırılmış, modern şehirleşme de ulaştırma olanaklarıyla birlikte gelişmiştir. Bu durum ulaştırmanın ne denli önemli olduğunu gösterir. Roma imparatorluğu döneminde ise hem turistik hem de ticari amaçlı seyahatin gelişmesi, nitelikli karayolu Yapımına önem verilmesine neden olmuştur. Bu dönemde yollar mermer ve benzeri sert ve dayanıklı maddelerle kaplanmştır.

17 Türkler, yollara ihtiyaç duymadan ve arabalı taşıtlara göre çok daha esnek ve kıvrak yapıda ulaşım olanağı sunan at üstünde seyahat etmeyi ve savaşmayı tercih etmişlerdir. Bu sayede Anadolu ya ve çevresindeki çok geniş bir alana yüzyıllarca hükmedebildikleri söylenebilir. Osmanlılar 18. yüzyıla kadar, Romalılardan kalan yolları ve bunlara bağlantılı istanbul merkezli ticaret yollarını deve kervanları ve atlı seferler için kullanmıştır. Buhar gücünün gemilere uygulanmasıyla deniz taşımacılığında yeni bir çığır açılmış, bu sayede hız, emniyet ve kitle taşımacılığı sağlanmıştır. Kısa zamanda dünyanın hammadde bölgeleri su yollarıyla üretim merkezlerine bağlanmış ve böylece mallar ucuzlamıştır. Sanayi Devrimi ne kadar coğrafi uzaklık, insan için önemli bir sorun olmuştur. Demiryolu, buharlı lokomotif ve buharlı gemi ile insanlık en uç noktalara kadar ulaşım olanağını yakalayarak coğrafi uzaklığın üstesinden gelmiştir.

18 Karayolu taşımacılığı kapıdan-kapıya ulaşım sağlamasıyla, en eski ulaşım türü özelliği taşır. Fakat endüstriyel taşımacılıkta demiryolları en önemli etkiyi gösteren ulaşım türü olmuştur. Başlangıçta kervan yollarını izleyerek kurulan demiryolu hatları ticaretin ve pazarların gelişmesine önemli katkı sağlanmıştır. Demiryolu ile birlikte sanayide hızlı bir gelişme elde edilmiştir. Ulaştırmada asıl hızlı gelişim, II. Dünya Savaşından sonraki dönemde yaşanmıştır. Savaştan sonra askeri Uçakların sivil amaçlarla kullanılmaya başlamasıyla, hava taşımacılığı da sahnedeki çok önemli rolünü üstlenmiştir. Bu dönemde, esnek yapısı ve her noktaya ulaşılabilme özeliğiyle karayollarının önemi de dünya genelinde öne çıkmıştır.

19 Ulaştırmanın Ekonomik Önemi Ekonomik faaliyetler; tarım, sanayi ve hizmetler şeklinde sınıflandırılır. Ulaştırma faaliyetleri hizmetler kapsamında ele alınır ve son yıllarda en hızlı gelişim gösteren sektörlerden birisidir. Dünya Ticaret Örgütü nün hizmet sınıflamasından biride ulaştırma hizmetleridir. Bir ekonominin büyümesi özellikle ulaştırma ve haberleşme alt sektörlerinin gelişmesine bağlıdır. Çünkü bunlar, diğer pek çok sektörün faaliyetlerinde neredeyse, olmazsa olmaz sağlayıcı durumundadır. Ulaştırma ekonomisi genel olarak talep, arz ve düzenlemeler üzerinde durur. Ulaştırma, insan hayatı ve ekonomik gelişme üzerinde önemli etkiye sahiptir. Her gün binlerce insanın yiyecek, içecek, giyecek, kitap, gazete, dergi, akaryakıt, araba, araç, gereç, mobilya, vs. sınırsız denebilecek çeşitlilikte gereksinimleri olur. Bu gereksinimler ancak Ulaştırma ile karşılanabilir. şehirlerin sürekli yaşamında Ulaştırma yokluğu düşünülemez. Bir ülkede Ulaştırma altyapısı oluşturulmadan ekonomik sistemin geliştirilmesi olanaksızdır. Çünkü ulaştırma hizmeti ekonomik faaliyetin her aşamasına katkıda bulunur. Yerine zamanında ulaştırılamayacak (satılamayacak) üretimin ekonomik değeri yoktur. Üretim ya da tüketim amaçlı satın alma ve satış (yurt içi - yurt dışlı) faaliyetlerini gerçekleştiren aracı işletmeler malları, hizmetleri ve bilgiyi bir yerden diğerine taşıyarak sağladıkları yer ve zaman faydası sayesinde temel işlevlerini gerçekleştirebilmektedir..

20 Böylece mallar üretildikleri yerlerden, gereksinim duyulan yerlere talep edildiği zamanda ulaştırılmakta, hizmetler gereksinime uygun yer ve zamanda üretilmekte ve talep sahiplerine sunulabilmektedir. işletme, insan gereksinimlerini karşılamak amacıyla, üretim faktörlerini bilinçli ve sistemli şekilde bir araya getirerek mal ve hizmet üretimi ve dağıtımı faaliyetlerini gerçekleştiren ekonomik birimdir. iktisat teorisi bakışı açısıyla ulaştırma, malların üretici ve dağıtıcılardan tüketicilere ulaştırılmasını sağlayarak yer ve zaman faydası yaratan önemli bir katalizördür. Ulaştırmanın etkileri coğrafi özelleşmeyi, geniş çaplı üretimi ve rekabeti büyük ölçüde şekillendirir. Ulaştırma olanakları üretim maliyetlerini düşürerek bölgeler arası farkları ortadan kaldırır. Aynı zamanda sermaye, iş gücü, hammadde ve diğer kaynakların belli bölgelerde en uygun koşullarda kullanılmasına olanak sağlar. Ulaşım yollarının geçtiği yerlerde ticaret, turizm, sanat, üretim ve tarım faaliyetleri canlanır. Yeni iş alanları oluşur, gelir düzeyi ve yaşam kalitesi yükselir. Ulaştırma yollarının olmadığı yerlerde de bunun tersi yaşanır. Ülkelerin önemli gelir kaynaklarından biri olan turizm hareketlerinin gerçekleştirilebilmesi, hedef kitleye uygun ulaştırma sistemlerinin varlığına bağlıdır.

21 Örneğin; Dünyanın en büyük metropollerinden İstanbul da iki kıta arasındaki geçiş, tamamlanan ve devam eden projelerle daha da gelişmektedir. Şu anda Fatih Sultan Mehmet ve Fatih Köprüsü yle sağlanan araç geçişi, Marmararay ile birlikte yolcu kullanımına girmiştir yılı ortasında araç geçişini sağlayacak Marmara Tüneli ve aynı yıl mayıs ayında hizmete girecek 3. Köprü ile birlikte Avrupa-Anadolu geçişi, gerek yolcu gerekse araç sayısı açısından elde edilen verilere göre yeni bir rekor kıracaktır.

22 Üç köprü ve Avrasya Tüneli nden günde geçen araç sayısı 800 bin adedi, sadece Marmararay ı kullanıp iki kıta arasında seyahat edenlerin sayısı 1.5 milyon kişiyi geçecektir. İki kıta arasında günlük milyon adetleri geçen araç ve yolcu geçişi beraberinde devasa bir ekonomik büyüklüğü de getirecek. Şu anda Fatih Sultan Mehmet ve Boğaziçi Köprüleri nden günlük geçen araç 550 bin adet civarında.

23 Marmaray tam kapasiteye ulaştığında günde 1.5 milyon kişiyi iki kıta arasında taşıyacak. Ortalama bilet ücreti 1.95 TL den hesaplandığında sistem günde yaklaşık 3 milyon TL, yıldaysa 1 milyar TL yi aşan ciroya ulaşacak. Marmararay, ulaşım avantajı dışında kamu için de önemli bir gelir kaynağı... Projenin Türkiye etabında Kars-Tiflis bağlantısı ile Marmaray projelerinin entegre edilmesi, Avrupa-Asya koridorunda Orta Asya ya ulaşımın hızlı ve ekonomik hale gelmesini sağlayabilecektir. Belirtilen koşulların oluşması bölgede dış ticareti arttıracak, genişleyen ticaret hacmi de artan refahı beraberinde getirecektir. Özellikle iki kıtanın bağlantı noktasını oluşturan Türkiye nin, böyle bir durumda elde edeceği stratejik konum, ülkeye Avrupa Birliği üyeliği ya da bunun gibi entegrasyonlarda ve uluslararası ilişkiler boyutunda önemli bir güç kazandıracaktır (Barutca, 2006: 10).

24 Bir ülkenin mevcut ekonomik durumunu daha ileri düzeylere taşıyabilmesi, o ülkenin sahip olduğu kaynak potansiyelini, mevcut ticaret kapasitesini genişletmeye yönelik olarak değerlendirmesi, büyük ölçüde piyasa koşullarının mal ve hizmetlerin hareketliliğine müsaade eden bir yapı arz etmesi ile mümkün olmaktadır. Böylece hem uluslararası hem de bölgesel nitelikte ticari faaliyetler gerçekleştirilebilmektedir. Zira dış ticaret ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişki incelendiğinde, dış ticaretin kalkınmayı kalkınmanın da dış ticareti etkilediği görülmektedir. Ulaştırma altyapısının ülkeler için geçerli olan olumlu etkilerinden ekonomik entegrasyonların da faydalandığı görüşü, literatürde genel kabul görmektedir. Uluslararası ticari faaliyetleri geliştirici nitelikteki yatırımların, yatırımın fiilen gerçekleştiği ülkelerin yanı sıra, bu ülkelerin ticari ilişkiler kurduğu ülkeleri de olumlu yönde etkilediği saptanmıştır.

25 Burada ulaştırma yatırımlarının tercihi kadar bu sistemlerin emniyetli ve ekonomik şekilde işleyişi, yani işlevsel olarak çalıştırılması önemlidir. Bir yerde ulaştırma sistemlerinin tesis edilmesi, o yerdeki toprağın aniden değerlenmesine neden olur. Çünkü oralara erişilebilirlik, oralarda çeşitli iş olanakları, üretim gücü ve aynı zamanda tüketim kapasitesi artar. Ulaştırmanın sosyoekonomik gelişime etkisi her zaman olumlu olmamaktadır. Bazen aşırı şehirleşme, çevre kirliliği, gürültü gibi olumsuzluklar toprağın değerini düşürebilir. Ulaştırma planlamacıları (hava alanı, otoyol ve diğer) yapılacak yatırımların uzun vadede getireceği ekonomik, sosyal ve diğer maliyetleri dikkate alarak hareket etmelidir. Ulaşım yolları, geçtiği yerleri (güzergâhları) nasıl etkiler?

26 Ulaştırmanın Sosyal Önemi Ulaştırma, sosyal yaşama ticaret kolaylığı ve hareketlilik getirerek katalizör etkisinde bulunur. Ulaştırma, şehirlerin karakteristiğini belirleyici rol oynar. Dolayısıyla ulaştırma olanaklarının varlığı ya da yokluğu o yerin yerleşim (ikamet) yeri olarak seçilip seçilmemesinde temel belirleyicilerden olur. Otoyollar, köprüler, demiryolu hatları, su yolları, limanlar, terminaller, istasyonlar yerleşim yerlerinin yoğunluğunu belirleyen temel yapılardır. Özellikle demiryolu ve karayolu ağları, içinden geçtikleri doğal çevreyi geri dönüşlü olmayacak şekilde değiştirir. Bu durumun genellikle çok olumlu etkileri görülür. şehir içi ulaşım planlaması, bir bütün olarak şehir yerleşiminin ve şehrin yaşanılabilir kılınmasının en önemli yapı taşlarındandır. Nüfus yoğunluğuna ve ticari hareketliliğe bağlı olarak pek çok şehir için ulaşım sorunu, acil çözüm gerektiren ve çok taraflı etkisi olan bir konudur. şehir içi ulaşım yollarının şehirlerarası yollarla bağlantısının iyi bir şekilde sağlanması da adeta şehrin kan dolaşımını sağlayan damarları gibidir.

27 Aynı şehirde bir tiyatro, konser, sergi vb. sanatsal etkinliğe katılmak için bile genellikle bir veya daha çok ulaştırma sisteminden ve aracından yararlanmak zorunlu iken, uluslararası bir toplantıya, kongreye, seminere, festivale, panayıra, spor organizasyonuna, vb. katılmak için şehirler, ülkeler, kıtalar geçerek uzun mesafelerle seyahat etmek gerekebilmektedir. Dolayısıyla ulaştırma sosyal yaşamın her anında vazgeçilmez öneme sahiptir. Ulaştırmanın insan yaşamı ve sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri de önemlidir. Ulaştırmanın en büyük zararlarından biri kazalardaki ölüm ve yaralanmalardır. Yük taşımacılığında ise, artan hız ve kapasite ile birlikte zarar oranı da artmaktadır. Bu tür etkiler önemli bir sosyal ve ekonomik maliyete neden olmaktadır. Ulaştırmanın Çevresel Önemi Ulaştırmanın (taşımacılığın) sayısız faydaları ve olumlu etkileri yanında karşılanamayan maliyetleri de mevcuttur. Ulaştırma bazen çevreyi ve doğal kaynakları kirletmektedir. Son yıllarda ulaştırmanın çevre üzerindeki olumsuz etkileri dikkat çekmeye başlamıştır.

28 Örneğin; çirkin görünüm, gürültü, hava, su ve toprak kirliliği, doğal (vahşi) yaşam dokusuna zarar verme, fiziksel tesislerin yararını harap etme, vb. Ancak ulaştırma sistemlerinin vazgeçilemez olumlu etkileri ve yararlar bu tür projelerin gerçekleştirilmesinde çevresel zararlarından daha baskın gelmektedir. Toplam taşımacılık içinde çevre etkisinin (hava kirliliği) yaklaşık 3/4 ü kara taşıtlarından kaynaklanır. Bu etki küresel ısınmayı da arttıran önemli bir faktördür. Gürültü, ulaştırmanın diğer bir zararlı etkisi olarak ortaya çıkar. Bunun en belirgin örnekleri otoyollar ve havaalanlarıdır. Ulaştırma sistemleri geniş alanları işgal ettiğinden, aynı zamanda doğal yaşamı tehdit etmekte ve kısıtlamaktadır. Ulaştırma araçları doğal kaynakların en büyük tüketicilerindendir. Toplam enerji kaynaklarının yaklaşık 1/4 ü ve petrolün yarısından fazlası ulaştırma süreçlerinde tüketilmektedir. En çok enerji tüketimi karayollarında gerçeklemektedir. Kıt enerji kaynaklarının hızlı tüketimi ulaflt rma sistemlerinde yakıt maliyetini hızla yükseltmektedir.

29 Ulaştırmanın Politik Önemi Ulaştırmanın önemli rol oynadığı alanlardan birisi de savunma olmuştur. Milli savunma açısından doğru Ulaştırma sistemlerinin seçimi ve desteklenmesi devletin önemli bir görevi olagelmiştir. Örneğin Türk Kurtuluş Savaşında demiryollarının yetersizliğinden ve karayollarının olmamasından dolayı yaşlanan zorluklar tarih sayfalarında önemli yer tutmaktadır. Orta Çağ da denizciliğin geliştiği dönemlerde donanması güçlü olanların savaşlarda üstünlük sağladığı bilinir. Günümüzde ise havacılık ve uzay sanayinde önde olan ülkeler avantajlı konumdadır. bu nedenle Ulaştırma yüzyıllardır Savaşların sonucunu ve siyasi otoritenin sürdürülebilirliğini belirleyen en önemli etkenlerden biri olmuştur Aynı şekilde ülke içindeki toplumsal birliğin ve iç güvenliğin sağlanması, faaliyetlerin ulusal, bölgesel, yerel düzeyde paylaşımı ve bunlara bireysel ve örgütsel katılımın sağlanması, kırsal-kentsel nüfus etkileşimi, eğitim, sağlık, güvenlik, vb. hizmetlerin yaygınlaştırılması ve dengeli dağıtımı ulaştırma sistemleri sayesinde olabilmektedir. Gidemediğin yer senin değildir özlü sözü bu önemi açıkça ifade eder.

30 Ulaştırmanın Yararları Ulaştırmanın önemini değişik yönleriyle ele alırken yararlarını da yer yer vurguladık. Tek bir başlık altında ve özet olarak Ulaştırmanın yararlarını özet olarak tekrar ele alalım. Her düzeyde insan gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı olan ulaştırma, yaşamı kolaylaştırır. Her alanda sektör, şehir, ülke, mevsim, gündüz, gece fark etmeksizin insanın, diğer canlı ve cansız varlıkların bir yerden diğer bir yere taşınmasını gerektiren her türlü ortamda ulaştırma fonksiyonu devreye girer ve gereksinimi karşılar. Böylece her alanda yer ve zaman faydası sağlayarak faaliyetleri tamamlayıcı rol oynar. Konaklama, çalışma, gezi, merak, alışveriş ve benzeri günlük faaliyetlerin başlangıcında, bitiminde veya herhangi bir anında ulaştırma fonksiyonundan yararlanılır. Ulaştırma olanaklarının hazır olması ve onlardan uygun olanın her an kullanılabileceği duygusu insanı huzurlu kılar, moralini yükseltir, çeşitli faaliyetler için taahhüt altına girmeyi, planlama yapmayı kolaylaştırır. Ulaştırma, üretim faktörlerinin, kaynakların, girdilerin, üretim ortamına akışını sağlayarak üretim yapmayı olanaklı kılar. Ulaştırma var olan üretim kapasitesinin arttırılmasını sağlar.

31 Mamullerin, üretim çıktılarının ekonomik koşullarda tüketicilere, araçlara, toptancılara Ulaştırma değerlenmesini sağlar. Bu yönüyle doğrudan üretim faktörü ve üretim sürecinin bir bileşeni olmadığı halde, üretilenlerin değerlenmesine ve ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesine katkı sağlar, katma değer üretir. Ulaştırma, ticareti en yakından en uzak mesafeye kadar olanaklı kılar. Ticari hareketler mal değişimi, hizmetlerin talep edilen yere ulaştırılarak sunumu ancak ulaştırma işleviyle gerçekleşir. Kaynaklar bir araya getirilerek yeterli miktarda üretim yapılmış olsa bile, üretilenlerin uygun koşullarda dengeli biçimde talep sahiplerine ulaştırılarak gereksinimleri karşılaması ancak ulaştırma aracılığıyla gerçekleşir. Ticaretin yapılması; malların, hizmetlerin, insanların, ödeme araçlarının yer değişimine ve bunun gereksinim duyulduğu anda gerçekleşmesine bağlıdır. Ulaştırma olanaklarıyla arz ve talep bir araya gelir, pazara erişim olanağı doğar. Ulaştırmanın değer artırıcı etkisi vardır. Ulaştırma sayesinde mallar ve hizmetler yer değiştirme, gereksinim duyulan yerlere Ulaştırma olanağına kavuşur.

32 Böylece bulunduğu yerde değersiz olan mallar, doğal kaynaklar, çevre güzellikleri, yetenekler, bilgi teknolojisi, vb. ya bunların talep edilen yere taşınmasıyla ya da talep sahiplerinin bu unsurların bulunduğu yere getirilmesiyle değerlenirler. Ulaştırma Yolları'nın ve tesislerin bulundukları çevrenin değerini arttırıcı, yaşam standardını yükseltici etkisi ve yararı olur. Ulaştırma malların, yerlerin, işletmelerin, ülkelerin değerini arttırır. Ulaştırmanın, maliyetleri düşürücü etkisi vardır. Ulaştırma aslında kendisi maliyet doğuran bir faktör olmakla birlikte, mal ve hizmet üretimi ve ticaretine sağladığı toplam katkı sayesinde mal ve hizmetlerin maliyetlerini düşürücü etki yapar. Onlara sağladığı katma değer ile toplam maliyet içinde belli bir paya sahip olmakla birlikte, enerji kaynaklarına, hammadde-malzemeye, iş gücüne, teknolojiye, bilgiye, mamullere, pazarlara, müşterilere, tedarikçilere, vb. üretim ve ticaretle ilgili tüm taraflara erişimi ve ekonomik değişimi olanaklı kılarak, maliyetlerin katlanabilir ve kabul edilebilir, makul düzeylere inmesini sağlar. Ulaştırma istihdam alanı oluşturur. Toplam çalışanların yaklaşık 1/5 inin Ulaştırma sektörünün içinde ya da Ulaştırmayla ilişkili bir alanda çalıştığı belirtilmektedir.

33 Ulaştırmanın gelir arttırıcı etkisi vardır. Ulaştırma ekonomik gelişmenin dinamosudur. Pek çok sektöre doğrudan ya da dolaylı iş olanağı sunar. Araç, yedek parça, aksesuar, yakıt, yağ, boya ve altyapı tesis üreticileri, bakım ve onarım hizmeti sağlayanlar, işletmeciler, düzenleyici-denetleyici-planlayıcı kuruluşlar, mimarlar, mühendisler, teknisyenler, muhasebeciler, pazarlamacılar, finans kuruluşları, vs. tüm bunları ve daha pek çok tarafı ulaştırma yatırım ve işletme projeleri bir araya getirir. Bu sayede iş olanağı ve gelir kaynağı oluşturur. Ulaştırma sistemlerinin iyi yapılandırıldığında ve hizmetlerin iyi yürütüldüğü yerlerde gelir arttırıcı seçenekler artar ve bunların değerlendirilmesiyle refah düzeyi iyileşir.

34 Ulaştırma, küresel ekonomiyi ve çağdaş yönetim yaklaşımlarını uygulama olanağı sağlar. Küresel boyutta ekonomik, sosyal ve politik uygulamalar ulaştırma sayesinde yapılabilir. Entegrasyonu en geniş anlamda uygulama olanağı sağlar. Örneğin hava yollarının işbirliğiyle kesintisiz uçuş ağları oluşturularak, dünya üzerinde çok geniş bir alana kısa sürede ulaşım olanağı sunulur. Günümüz işletme yönetiminde müşteri odaklı, stoksuz, dış kaynak kullanımlı, düşük maliyetli, değer odaklı üretim, tedarik ve dağıtım uygulamaları ulaştırma sistemlerinin sağladığı hız, güvenilirlik, yaygınlık ve erişilebilirlik sayesinde gerçekleştirilmektedir. Böylece tam zamanlı üretim, tedarik zinciri yönetimi, lojistik yönetimi gibi işletme yönetimi yaklaşımları hayata geçirilebilmektedir.

35 Ulaştırma sosyal ve siyasal bütünleşmeyi sağlar. Ulaştırma olanakları sayesinde iç güvenlik ve milli savunma hizmetleri geniş bir alanda etkili şekilde uygulanabilir. Toplumda amaç birliği, kaynakların adil paylaşımı, demokratik hakların kullanımı, yönetime ve gönüllü hizmetlere katılma duygusu güçlendirilebilir. Toplumsal birlik, beraberlik, yapılanları koruma ve değerlendirme, eksikleri talep etme arzusu geliştirilir. Kültürel etkileşim, eğitim, ortak değerleri paylaşma, dünya mirasını, çevreyi, doğal kaynakları koruma, sürdürülebilirliği sağlama olanaklı hale gelir. Her ne kadar olumsuz dışsallıkları, dikkat çekici boyutlarda olsa da Ulaştırma toplumsal yaşamın, medeniyetin temel yapı taşlarındandır. Ulaştırma olağanüstü durumlarda kurtarıcı rol oynar. Savaş durumunda, doğal afetlerde, salgın hastalıkta Ulaştırma olanakları seferber edilerek en kısa zamanda en etkili şekilde sorun çözme yoluna gidilir. Bu durum bir ülkenin iç dinamikleri açısından önemli olduğu kadar uluslararası ilişkilerde de büyük bir işleve sahiptir.

36 ULAŞTIRMA TÜRLERİ

37 ULAŞTIRMA TÜRLERİ Daha önce de ele aldığımız gibi, insanların ve yüklerin hızlı, emniyetli, rahat ve ekonomik bir şekilde yer değişimi önemli bir ihtiyaçtır. Günümüzde bu temel Ulaştırma gereksinimini karşılayacak uygun Ulaştırma türleri (ulaşım modları) geliştirilmiş durumdadır. Bu ulaştırma türlerine, bunların entegrasyonuna ve karşılaştırılmasına kitabımızın ileriki ünitelerinde daha ayrıntılı bir şekilde yer vereceğiz. Fakat burada, ulaştırma türlerini kısaca tanıtarak önemlerine vurgu yaptığımızda, bunların genel olarak ulaştırma hizmeti içindeki yerini daha iyi görebiliriz. Ulaştırma türlerini; karayolu, demiryolu, deniz ve iç su yolu, hava yolu ve boru hattı ulaştırması olarak sıralıyor, fakat ulaştırma süreçlerinde son yıllarda önemi giderek artan ilgi ve iletişim hatlarını da bu kapsamda kısaca değerlendiriyoruz.

38 KARAYOLLARININ ÖNEMİ

39 Karayollarnın Önemi Karayolu ulaşım sistemleri; taşıtlar, teknoloji, insan, ağlar, terminaller, düzenlemeler, bilgi-iletişim ve lojistik hizmet uygulamalarından oluşmaktadır. Karayolları arz ve talebin buluşmasında, destek hizmetlerin oluşmasında, devlet hizmetlerinin yürütülmesinde önemli bir etkileşim alanıdır. Karayoluyla taşımacılık en küçük yerleşim biriminde, yerel ya da ulusal düzeyde veya uluslararası olabilmektedir. Yolcu taşımacılığı için son derece esnek kullanım olanakları sunan karayolu, yük taşımacılığında da hem kendi başına bir ulaşım türü olma hem diğer ulaşım türlerini birbirine bağlayan bir ağ yapısı oluşturma hem de kapıdan kapıya en uç noktaya taşıma yapabilme özellikleriyle vazgeçilmezdir. Karayolu bir işletmenin kendi iç mekanında taşıma işlevini sağlayabileceği gibi, ithalat, ihracat ya da transit taşımacılıkta da etkin rol oynayabilmektedir. Karayolu yığın ve uzun mesafe taşımacılığına elverişli değildir. Yakıt tüketimi fazla, olumsuz çevresel etkileri çoktur. Hız ve trafik akışlı genellikle altyapının özelliklerine ve yoğunluk durumuna bağlıdır. Kazalarla olumsuz üne sahip olması yanında, meteorolojik koşullar zaman zaman hızı düşürmekte, hatta ulaşımı durdurmaktadır. Yollar elverişli olsa bile, yakıt tüketimini artırmamak için, hız kısıtlamasına gidilmektedir. Aşırı yüklemeler de yolları ve araçları, beklenen ekonomik ömründen daha kısa sürede tüketmektedir.

40 Karayolu her türlü arazi koşullarında ağ oluşturmaya uygundur. inşaat maliyetleri demiryoluna göre düşük ve oldukça esnektir. Kademeli yol yapımı olanaklıdır. Aktarmasız, kapıdan kapıya taşıma olanağı sunar, yolu kullananlara son derece esnek davranma serbestisi verir. En az ambalajlama gerektirmesi, yolcu ve yükün birlikte veya ayrı ayrı hemen hemen aynı hızda taşınabilmesi, çift yönlü ulaşıma olanak sağlaması gibi özellikleriyle karayolu yaşamın her anında farklı bir ulaşım aracıyla karşımıza çıkabilmektedir.

41 Demiryollarının Önemi

42 Demiryollarının Önemi Demiryolu, büyük hacimli ve uzak mesafeli taşımalarda en uygun sistemlerden biridir. Yolcu taşımacılığında hem uzun hem de kısa mesafede, emniyetli ve dakik toplu taşıma olanağı sunar. Nispeten geniş ve düz arazi koşullarında daha uygun bir seçenektir. Demiryolunda demir tekerlek ile demiryolu arasındaki sürtünme, karayolundaki lastik tekerlek ile beton/asfalt yol arasındaki sürtünmeden daha az olduğundan, birim taşıma başına enerji tüketimi daha azdır. Demiryolunun olumsuz hava koşullarından etkilenmemesi de yol emniyetini artırmaktadır. Demiryollarında yük taşıyan trenlerin hızları genellikle düşüktür.

43 Bu yüzden dayanıksız ve zamana duyarlı malların taşınmasında uygun bir seçenek değildir. Demiryolu yatırımları, arazi eğimine bağlı olarak sınırlı ağ kurma olanağı sunan, genellikle yüksek maliyetli tünellerle desteklenmesi gereken sermaye yoğun yatırımlardır. Demiryollarının deniz ve hava limanlarına, kapıdan kapıya teslim olanağı sağlayan karayolu ağlarına bağlantıları uygun şekilde yapıldığında muazzam ulaşım olanakları sunar. Ayrıca en çevreci ulaşım türüdür.

44 Deniz ve iç Su Yolları

45 Deniz ve iç Su Yollarının Önemi Deniz yolu yolcu taşımacılığı daha çok ada ve yarımada üzerine kurulu yerlerde günlük şehir içi (deniz otobüsü) taşımacılığında ya da okyanus aşırı lüks turistik (kurvaziyer) turları kapsayan iki uç yolcu grubuna hitap eder. Yük taşımacılığında ise uluslararası ticaretin en önemli unsuru deniz taşımacılığında olmaktadır. Deniz taşımacılığı ve hacimli yüklerin uzak mesafelere taşınmasında etkilidir. iç su yolları adı verilen nehirler, göller ve kanallar deniz kadar etkili olmasa da ekonomik taşıma türü olarak yararlanılan bir seçenektir. Örneğin Tuna nehri dünyanın en işlek su yollarından biridir.

46 Hava Yollarının Önemi

47 Hava Yollarının Önemi Hava taşımacılığı hız avantajı yanında sürekli artan kapasite, uzun menzil ve emniyet özellikleriyle çağdaş ulaşım türüdür. Hava yolu endüstrisi özel coğrafi yollar gerektirmeden, yeryüzüyle en az temas yoluyla, insanları ve yükleri çıkış noktasından varış noktasına ulaştırmaktadır. Yüksek maliyetli olmasına rağmen hava yoluna olan talebin hızla artırdığı görülmektedir. Ulaştırma türleri içinde en son keşfedilen ve en hızlı gelişen hava yolu taşımacılığı, uzun mesafede yolcu ve acil-değerli kargo taşımacılığında adeta tek seçenektir. Hava yolu yük taşımacılığı diğer türlere göre tarihsel gelişim bakımından daha yenidir ve sahip olduğu pay çok küçük olmasına rağmen son yıllarda kulanım oranı hızla artmaktadır. Coğrafi alanı büyük, yerleşim yerleri dağınık, doğal koşulları yüzey ulaşım ağı için elverişli olmayan bölgelerde hava yolu bütünleştirici işlev üstlenir. Fakat havaalanlarına inşası, hava aracı satın alma ve işletim maliyetleri oldukça yüksektir.

48 . Hava yolu, dünyadaki en hızlı taşıma türü olarak, hızla artan talebi karşılamak için çok hızlı bir gelişim içindedir. Hava yolu taşımacılığındaki gelişmenin temel tetikleyicisi küresel ekonomik faaliyetler ve turizm hareketliliği olmaktadır. En önemli ekonomik gelişim dinamiklerinden biri olarak görülen turizm hareketliliğini artırmanın ve dünya turizm gelirleri pastasından büyükçe bir dilim kapmanın tek yolu hava yolu taşımacılığı kapasitesini ve hızını geliştirmektir. ileri teknolojisi ile hava yolları hem zaman kazandıran en hızlı ulaşım olanağını sunar hem de demiryollarıyla birlikte en emniyetli ulaşım türüdür. Buna karşın hava yolu hâlâ en pahalı ulaşım türü olma özelliğini sürdürmektedir.

49 Boru Hatlarının Önemi

50 Boru Hatlarının Önemi Boru hatları ile taşımacılık mülkiyet, taşınan yük ve fiziki görünüm itibariyle özel bir ulaştırma türüdür. Yalnızca akışkanlığı olan veya başka bir yardımcı madde kullanılarak uygulanan, basınçla akıtılan yüklerin tek yönlü olarak taşınabildiği bir ulaşım alt sektörüdür. Özellikle 1960 lardan sonra ABD, Rusya gibi sanayi ülkelerinde yaygınlaşan boru hattı taşımacılığı, 1990 lı yıllardan itibaren petrol ve türev ürünleri, doğalgaz, su ve kimyasal maddelerin uzak mesafelere kesintisiz iletiminde önemli rol üstlenmiştir. itici güç pompa istasyonlarındaki basınçla elde edilmektedir. Çevreci bir ulaşım türüdür.

51 Bilgi ve iletişim Ağlarının Önemi

52 Bilgi ve iletişim Ağlarının Önemi Bilgi ve iletişim alanı gelişmeye ve yeniliklere en açık alanlardan biridir. Genellikle ulaştırma ile birlikte ekonomik etkinliğe katılan, çoğu zaman ulaştırma hizmetine de ulaşmayı sağlayan bir yardımcı hizmet sektörüdür. Bilgi çağı işletmeleri, bilgi ekonomisi faaliyetleri ancak ulaştırma, bilgi ve iletişim ağlarıyla çağdaş işlevlerini yerine getirebilmektedir. Aslında bilgi çağı özelliği de bilgi ve iletişim teknolojisinin etki alanından kaynaklanan bir adlandırmadır. Çağımızı en önemli ekonomik unsuru (ve bazı yargılara göre tek üretim faktörü) haline gelen bilginin taşınması da önemli bir sorundur. Bunun için bilgi ve iletişim teknolojileri ve bu amaçla oluşturulan internet vb. ağlar çağımızın en önemli soyut ulaşım kanalları durumundadır.

53 ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK

54 ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK İLİŞKİSİ Lojistik hem kamu hem de özel sektörde malzeme ve bilgi akışı ile ilgili planlama ve kontrol anlamında kullanılmaktadır. Yaygın ifadesiyle lojistik; doğru malzemenin, doğru yere, doğru zamanda getirilmesi ve bunun en uygun maliyetle, en uygun tatmini sağlayacak şekilde yapılmasıdır. Diğer bir deyişle lojistik sistem, ulaştırma hizmetleri yoluyla bağlantıların oluşturulmasıdır. Lojistik başlığı altında tanımlanabilmesi için sipariş işleme, paketleme, sevkiyat, taşıma, depolama, stok takip, aktarma, yönlendirme, dağıtım gibi bir dizi işlemden en az ikisinin ardışık biçimde bir arada yürütülmesi gerekmektedir. Kuşkusuz pek çok kavramda olduğu gibi lojistik kavramının da farklı bakış açısıyla tanımlanması olanaklıdır. Ancak konumuz itibariyle lojistiğin ulaştırma eksenli bir faaliyetler topluluğu olduğunu ifade edebiliriz. Günümüzde lojistik yönetimi ve tedarik zinciri yönetimi kavramları işletmeciliğin merkezine yerleşmiş durumdadır. Küreselleşmeyle birlikte talebin hızla parçalara ayrılması ve farklılaşması, ulaştırma sektörlerine küçük partiler halinde çok sayıda ve çok hızlı taşımacılık talebi şeklinde yansımıştır. Buna paralel olarak, hava yolu bağlantılı, gelişmiş bilişim sistemleri ile destekli lojistik altyapısı olan ulaştırma işletmeleri ortaya çıkmış ve hızlı bir gelişim göstermiştir.

55

56

57

58 ÖZET OLARAK;

59

60

61 ULAŞTIRMANIN TARİHSEL BAKIMINDAN ÖZETLERSEK;

62