Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s

Transkript

1 Gamze KIRILMAZKAYA 1 Fikriye KIRBAĞ ZENGİN 2 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ TEKNOLOJİK PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİ (TPAB) ÖZGÜVEN ALGILARININ İNCELENMESİ Özet Bu çalışmanın amacı, fen bilgisi öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgilerine (TPAB) yönelik özgüvenlerini incelemektir. Bu çalışmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma Fırat Üniversitesi fen bilgisi öğretmenliği bölümünde öğrenim görmekte olan 40 öğretmen adayıyla yürütülmüştür. Araştırmada Graham, Burgoyne, Cantrell, Smith, ve Harris (2009) tarafından geliştirilen, Timur ve Taşar (2011) tarafından Türkçe ye uyarlanan Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi Öz-Güven Ölçeği (TPABÖGÖ) kullanılmıştır. Ölçekten elde edilen verilerin analizi SPSS programı ile yapılmıştır. Elde edilen verilere göre öğretmen adaylarının TPAB öz güvenlerine ilişkin algılarının yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca çalışmada, fen bilgisi öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgisi öz güven ölçeği puanlarının en fazla TB ve TPB alt boyutlarına ait olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi, Pedagojik Alan Bilgisi, Fen Bilgisi Öğretmen Adayları 1 Dr., gamzekirilmazkaya@gmail.com 2 Prof.Dr.,Fırat Üniversitesi, Fen Bilgisi Öğretmenliği., fzengin@firat.edu.tr

2 Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Özgüven Algılarının İncelenmesi AN INVESTIGATION OF PRE-SERVICE SCIENCE TEACHERS PERCEPTIONS OF SELF-CONFIDENCE ABOUT THEIR TECHNOLOGICAL PEDAGOGICAL CONTENT KNOWLEDGE (TPACK) Abstract The purpose of this study was to examine the development of preservice science teachers self confidence on their technological, pedagogical, content knowledge (TPACK). In this study survey method was used. Study was conducted 40 preservice science teachers who take part in science teacher department at Fırat University. The data were collected through the Technological, Pedagogical, and Content Knowledge Self-Confidence scale developed by Graham, Burgoyne, Cantrell, Smith, and Harris (2009), translated into Turkish by Timur and Taşar (2011). Analysis of the data obtained from the scale was performed with SPSS software. According to the data, it was found that preservice science teachers self confidence on their TPACK was high. Also preservice science teachers ' technological pedagogical content knowledge of the self-confidence scale scores showed that TK and TPK subscales have the highest scores. Keywords: Technological Pedagogical Content Knowledge, Pedagogical Content Knowledge, Pre-Service Science Teachers. GİRİŞ Öğretmen yeterlilikleri genel olarak, öğretmenlik meslek bilgisi, alan bilgisi ve genel kültür bilgisinden oluşmaktadır (Milli Eğitim Temel Kanunu, 1973). Genel kültür bilgisi, öğretmenin genel kültüre ilişkin yeterliliklerini; alan bilgisi, öğretim yapılacak alanın gerektirdiği bilgi, beceri, tutum ve değerlerin yeterliliğini; öğretmenlik meslek bilgisi ya da pedagojik formasyon ise, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği yeterliliği kapsamaktadır. Yapılan çeşitli araştırmalar (Shulman, 1986; Grossman, 1990) öğretmenlerin bu yeterliliklerin yanında pedagojik alan bilgisine de (PAB) sahip olmaları gerektiği üzerinde yoğunlaşmaktadır. Grossman (1990) PAB nın konu alan bilgisi, içerik bilgisi ve pedagojik bilgiden oluştuğunu belirtmektedir. Öğretmenlerin, çeşitli düzeylerdeki öğrencilere öğreteceği konular, bu konuların öğretimi hakkında sahip oldukları bilgi ve tutumları, öğrenciler hakkındaki bilgileri, öğretim programı ve bu bilgileri nasıl öğreteceği gibi unsurlar da PAB ın bileşenlerindendir. Öğretmenlerin sahip olması gereken yeterlilikleri ifade eden Pedagojik Alan Bilgisi (PAB), Shulman (1986) öğretmenlerin bilgilerini konu alan bilgisi, müfredat bilgisi ve pedagojik alan bilgisi olarak üç kategoride incelemiştir (Timur ve Taşar, 2011). Grossman (1990), PAB ı birbirleri ile ilişkili konu alan bilgisi, genel pedagojik bilgi ve öğrenme ortamı bilgisinin merkezinde bulunan bir modelle açıklamıştır. Genel pedagojik bilgi; öğrenme ve öğrenciler ile ilgili bilgiler, öğretimdeki genel ilkeler, sınıf yönetimi, eğitimsel amaçlar ve hedefler bilgisi olarak tanımlanmıştır. Öğrenme ortamı bilgisi ise, okulun bulunduğu ortam, kültür ve ırk olarak tanımlanmıştır. Son yıllarda araştırmacılar, Shulman ın (1987, 1986) pedagojik alan bilgisi tanımına ek olarak, öğretmenlerin sahip olması gereken yeterliklerine teknolojik pedagojik alan bilgisini de eklemişlerdir. Teknolojik pedagojik alan bilgisi (TPAB), öğretmenin, bir konu için planlama, 19

3 Gamze Kırılmazkaya - Fikriye Kırbağ Zengin düzenleme, eleştirme ve özetleme yapmada, öğrenci ihtiyaçlarını, sınıf koşullarını belirleyerek öğrencilerin öğrenmesini desteklemek için 21. yüzyıl teknolojilerini öğretim ortamında kullanmasıdır (Niess, 2008). Mishra ve Koehler (2007), teknoloji ile iyi bir öğretim için alan bilgisi, pedagojik bilgi ve teknolojik bilgi olmak üzere bu üç ana bilgi alanı arasındaki ilişkileri TPAB yapısı altında incelemişlerdir. Bu üç bilgi alanının bileşiminden oluşan TPAB ve bu üç bilgi alanının ikişerli kesişimlerinden oluşan üç farklı bilgi alanı ortaya koymuşlardır. Bu modele göre; pedagojik bilgi ve alan bilgisinin kesişiminden PAB, teknolojik bilgi ve alan bilgisinin kesişiminden TAB, teknolojik bilgi ve pedagojik bilginin kesişiminden TPB oluşmaktadır. Tanımlanan teknolojik alan bilgisi (TAB) öğretilecek alan için uygun teknolojiyi kullanabilme; teknolojik pedagojik bilgi (TPB) ise öğretimde farklı teknolojileri kullanarak daha farklı sonuçlara nasıl ulaşılabileceğini bilmektir. Mishra ve Koehler (2006) teknolojik bilgiyi (TB), öğretmenlerin dijital video, bilgisayarlar vb. teknolojiler hakkında bilgi olarak; (TAB) ı, teknolojinin özelliklerini ve avantajlarını alan bilgisine entegre etme şeklinde; teknolojik pedagojik bilgiyi (TPB) öğretmenin öğretimde kullandığı çeşitli teknolojilerin bileşenlerini ve özelliklerini bilme şeklinde ifade etmişlerdir (Harris, Mishra, Koehler, 2007; Koehler, Mishra, Yahya, 2007; Sahin 2011). Bu bağlamda çalışmada fen bilgisi öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgilerine (TPAB) yönelik özgüvenlerini (TPAB) incelemek amaçlanmıştır. Araştırmanın Modeli YÖNTEM Bu çalışmada tarama medotu kullanılmıştır. Tarama metodu betimsel araştırmalarda kullanılan yöntemlerin başında gelmektedir. Tarama yöntemi, gruptaki bireylerin bir olgu veya olayla ilgili görüşlerinin, tutumlarının alındığı, olgu ve olayların betimlenmeye çalışıldığı araştırmalardır (Karakaya, 2012). Tarama metodunda daha çok nicel veriler kullanılır. Nicel verilerin istatistiki analiziyle genellemelere ulaşılmaya çalışılır (Çepni, 2007). 20 Çalışma Grubu Çalışmanın araştırma grubunu, Fırat Üniversitesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı, 26 kız (%65), 14 erkek (%35) toplam 40 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Veri Toplama Araçları Çalışmada Orijinali Graham, Burgoyne, Cantrell, Smith ve Harris (2009) tarafından geliştirilen ve Türkçe ye uyarlanması Timur ve Taşar tarafından yapılan Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi Öz Güven Ölçeği (TPABÖGÖ) kullanılmıştır. Ölçeğin Türkiye koşullarında Timur ve Taşar tarafından yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışması kapsamında 393 fen ve teknoloji öğretmenine uygulanmıştır. Ölçek 31 madde ve 4 alt boyut içermektedir. Ölçeğin birinci boyutu Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi boyutu, ikinci boyutu; Teknolojik Pedagojik Bilgi boyutu, üçüncü boyutu; Teknolojik Alan Bilgisi ve dördüncü boyutu; Teknolojik Bilgi boyutudur. Ölçeğin güvenirlik katsayılarını hesaplamak için her bir alt boyutun güvenirlik katsayısı (Cronbach Alfa) değerleri incelendiğinde, TPAB boyutu için.95, TPB boyutu için.91, TAB bilgisi boyutu için.97 ve TB boyutu için.92 olarak bulunmuştur. Bu ölçekte alınabilecek en yüksek puan 186 ve en düşük puan ise 26 dır. Verilerin Analizi

4 Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Özgüven Algılarının İncelenmesi Fen bilgisi öğretmen adaylarının TPAB öz güvenlerine yönelik algılarının belirlenmesinde aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri incelenmiştir. Bulgular Ve Yorum Öğretmen adaylarının TPABGÖ den elde edilen verilerin betimsel istatistik değerleri bu bölümde sunulmuştur. TPABGÖ nin her bir alt boyutu için betimsel istatistik değerleri incelenmiştir. Buna göre ölçeğin TPAB alt boyutundan elde edilen verilerin betimsel istatistik değerleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo1. TPAB Alt Boyutundan Elde Edilen Verilerin Betimsel İstatistik Değerleri X ss 1.Belirli bilimsel ilkeleri etkili biçimde gösteren animasyonları 3,87 0,85 İnternet ten bulmak ve 2.Bir fen konusuna ilişkin öğrencilerin yaygın kavram yanılgılarını 3,75 0,93 bulmak için İnternet i 3.Sınıfta bilimsel araştırma-sorgulama yapmayı kolaylaştırmak için 3,83 0,84 dijital teknolojileri. 4.Sınıfta konuya özgü fen etkinlikleri yapmayı kolaylaştıran dijital 3,95 0,75 teknolojileri 5.Bilimsel verileri toplamak için öğrencilerin dijital teknolojileri 3,85 0,74 kullanmalarına yardımcı olmak 6.Bilimsel verileri düzenlemek ve verilerdeki desenleri (anlamları) ortaya çıkarmak için öğrencilerin dijital teknolojileri kullanmalarına yardımcı olmak 3,70 0,79 7.Bilimsel olayları gözlemleme kabiliyetlerini geliştirmek için 3,77 0,73 öğrencilerin dijital teknolojileri kullanmalarına yardımcı olmak 8.Öğrencilerin bilimsel olayların modellerini oluşturmalarına ve/veya 3,75 0,81 etkileşimli olarak modelleri çalıştırmalarına izin veren dijital teknolojileri kullanmalarına yardımcı olmak Toplam Tablo 1 incelendiğinde fen bilgisi öğretmen adaylarının TPABÖG ölçeğinin TPAB alt boyutunda 3.08 (ss=.81) ortalamaya sahip olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu sonuca göre öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgisinde kendilerine orta derecede güvendikleri söylenebilir. Ölçeğin diğer bir alt boyutu olan TPB alt boyutundan elde edilen verilerin betimsel istatistik değerleri ise Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. TPB Alt Boyutundan Elde Edilen Verilerin Betimsel İstatistik Değerleri X ss

5 Gamze Kırılmazkaya - Fikriye Kırbağ Zengin 9.Öğretim verimliliğimi arttırmak için dijital teknolojileri. 4,15 0,66 10.Öğrencilerle iletişimi geliştirmek için dijital teknolojileri. 3,80 0,88 11.Teknolojiyle zenginleştirilmiş bir sınıfı etkili olarak yönetmek 3,95 0,64 12.Öğrencileri motive etmek için dijital teknolojileri 3,88 0,76 13.Öğrencilere daha iyi bilgi sunumu yapmak için dijital teknolojileri 4,05 0, Öğrencileri öğrenmeye aktif olarak katmak için dijital teknolojileri 3,77 0,77 15.Öğrenci değerlendirmesinde yardımcı olarak dijital teknolojileri 3,78 0,73 Toplam Tablo 2 incelendiğinde fen bilgisi öğretmen adaylarının TPABÖG ölçeğinin TPB alt boyutunda toplamda 3.91 (ss=.15) ortalamaya sahip olunduğu bulunmuştur. Buna göre öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik bilgi düzeyinde kendilerine daha fazla güvendikleri belirlenmiştir. Ölçeğin diğer bir alt boyutu olan TAB alt boyutundan elde edilen verilerin betimsel istatistik değerleri ise Tablo 3 de sunulmuştur. Tablo 3. TAB Alt Boyutundan Elde Edilen Verilerin Betimsel İstatistik Değerleri X ss 16.Bilim insanlarına, normal şartlarda gözlemlenmesi zor durumları gözlemleme imkânı veren dijital teknolojileri 3,83 0,96 17.Bilim insanlarına, doğal olayların temsilini(gösterimini) 3,67 1,14 hızlandırma veya yavaşlatma imkânı sağlayan dijital teknolojileri 18.Bilim insanlarına, bilimsel olayların modellerini oluşturma ve 3,57 1,08 modeller üzerinde işlem yapma imkânı sağlayan dijital teknolojileri 19.Bilim insanlarına, başka türlü toplanması zor olan verileri kayıt 3,73 1,24 etmeye imkân sağlayan dijital teknolojileri. 20.Bilim insanlarına, verilerini düzenleme ve verilerindeki başka türlü 3,35 1,29 görülmesi zor desenleri görme imkânı sağlayan dijital teknolojileri Toplam 3, Tablo 3 incelendiğinde fen bilgisi öğretmen adaylarının TPABÖG ölçeğinin TAB alt boyutunda ortalamanın 3,63 (ss=.18) olduğu hesaplanmıştır. Buna göre öğretmen adaylarının teknoloji alan bilgisi boyutunda kendilerine çokça güvendikleri söylenebilir. Ölçeğin diğer bir alt boyutu olan TB alt boyutundan elde edilen verilerin betimsel istatistik değerleri ise Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. TB Alt Boyutundan Elde Edilen Verilerin Betimsel İstatistik Değerleri

6 Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Özgüven Algılarının İncelenmesi X ss 21.Bir İnternet sitesinden bilgisayarınızın sabit diskine resim 4,23 0,73 kaydetmek 22.İhtiyaç duyduğunuz bir konu hakkında güncel bilgiler bulmak için 4,45 0,64 İnternette arama yapmak 23.Dosya eklentisi olan bir e-posta göndermek. 4,27 0,88 24.PowerPoint ya da benzeri bir program kullanarak basit bir sunum 4,45 0,93 oluşturmak 25.Bir kelime işlem programında (MS Word gibi) içinde metin ve 4,20 0,85 grafik olan bir belge oluşturmak 26.Yeni bir programı kendi kendinize öğrenmek. 3,83 0,81 27.Kullanacağınız yeni bir programı bilgisayarınıza kurmak. 3,95 1,13 28.Dijital bir fotoğraf çekmek ve düzenlemek 4,00 1,13 29.Bir video klip oluşturmak ve düzenlemek 4,13 0,97 30.Kendi İnternet sitenizi oluşturmak 3,03 1,21 31.Web 2.0 teknolojilerini (bloglar, sosyal iletişim platformları, 3,65 1,12 podcastlar, vb.) Toplam Tablo 4 e göre fen bilgisi öğretmen adaylarının TPABÖG ölçeğinin TB alt boyutunda 4.02 (ss=.41) ortalama hesaplanmıştır. Elde edilen bu sonuca göre öğretmen adaylarının teknolojik bilgi boyutunda kendilerine ortalamanın üzerinde güven duydukları söylenebilir. 23 SONUÇ Araştırmada fen bilgisi öğretmen adaylarının TPAB öz güvenlerini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaçla TPABÖG ölçeği kullanılmış ve ölçeğin her bir alt boyutundan elde edilen veriler analiz edilmiştir. Teknolojik pedagojik alan bilgisi öz güven ölçeğinden elde edilen bulgulara göre öğretmen adaylarının öz güven puanlarının yüksek olduğu bulunmuştur. Fen bilgisi öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgisi öz güven ölçeğinin puanlarının en fazla TB ve TPB alt boyutlarında sahip olduğu tespit edilmiştir. Bunun sebebi olarak öğretmen adaylarının teknolojik bilgiye sahip olduklarının göstergesi olarak düşünülebilir. Öğretmen adayları TPAB ve TAB alt boyutlarında diğer alt boyutlara göre daha düşük puan almışlardır. Bu durum öğretmen adaylarının alanlarını teknoloji ile entegre etmede kendilerine güvenemediklerinin bir göstergesi çıkarımı yapılabilir. Araştırmada öğretmen adaylarının pedagojik bilgilerinin öğretimlerine teknoloji ile bütünleştirecek kadar gelişmediği belirlenmiştir. Bunun sebebinin öğretmen adaylarının tecrübe eksikliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Fen ve Teknoloji dersinde teknolojinin özelliklede bilgisayarın yeri çok önemlidir. Teknolojinin eğitimde kullanımı çok önemlidir ancak nasıl kullanıldığı da tartışılmalıdır. Özellikle FATİH projesinin başarıya ulaşabilmesi ancak geleneksel yöntemlerle diğer öğrenci merkezli yöntemleri ayırt edebilen iyi yetişmiş öğretmenlerle gerçekleşebilir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre fen bilgisi öğretmen adayları teknolojiyi alanları ile bütünleştirme becerilerine

7 Gamze Kırılmazkaya - Fikriye Kırbağ Zengin sahip olamadan mezun olmaktadır. Bu nedenle öğretmen adayları mezun olduktan sonra Fatih Projesinde kendilerine sunulan teknolojik imkânlardan yeterli teknolojik becerilere sahip olmayışları nedeniyle belki de yararlanamayacaklardır. Bu kapsamda öğretmen adaylarının teknolojik becerilerinin ve alanlarını öğrenci merkezli yöntemlerle birleştirebilme yeterlikleri öğretmen yetiştirme programlarında kazandırılmalıdır. Bu nedenle öğretmen yetiştirme programlarına öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgilerini geliştirecek uygulamalı derslere daha fazla yer verilmesi gerekmektedir. Ayrıca hizmetiçi görev yapan fen bilgisi öğretmenlerinin TPAB lerinin farklı konular kapsamında incelenmesi ve öğretmen adayları ile öğretmenlerin TPAB lerinin karşılaştırılması ileride yapılacak çalışmalara yönelik önerileri yapılabilir. KAYNAKLAR ÇEPNİ, S. (2007). Araştırma Ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Üçyol Kültür Merkezi. GROSSMAN, P.L. (1990). The Making Of A Teacher: Teacher Knowledge And Teacher Education. New York: Teachers College Press. HARRIS, J.B., MISHRA, P. & KOEHLER, M.J. (2007). Teachers Technological Pedagogical Content Knowledge: Curriculum-Based Technology Integration Reframed. Paper Presented at the 2007 Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago, IL. KARAKAYA, İ. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (Editör Tanrıöğen, Abdurrahman). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı yayıncılık, Ankara. 24 KOEHLER, M.J., MİSHRA, P. & YAHYA, K. (2007). Tracing The Development Of Teacher Knowledge In A Design Seminar: Integrating Content, Pedagogy, And Technology. Computers & Education, 49, MEB (1973) 39.pdf adresinden 20 Ocak 2015 tarihinde alınmıştır. MISHRA, P. & KOEHLER, M.J. (2006). Technological Pedagogical Content Knowledge: A New Framework For Teacher Knowledge. Teachers College Record, 108(6), NIESS, M. L. (2008). Guiding Pre-Service Teachers In Developing TPCK, In. AACTE Committee on Innovation and Technology (Eds.), Handbook Of Technological Pedagogical Content Knowledge (TPCK) For Educators (pp. 3-29). New York and London: Routledge. SAHİN, I. (2011). Development of Survey of Technological Pedagogical and Content Knowledge (TPACK). The Turkish Online Journal of Educational Technology, 10 (1) M.E.B İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi 6,7 ve 8. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. SHULMAN, L.S. (1986). Those Who Understand: Knowledge Growth In Teaching. Educational Researcher, 15, 4 14.

8 Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Özgüven Algılarının İncelenmesi SHULMAN, L.S. (1987). Knowledge and Teaching: Foundations of The New Reform. Harvard Educational Review, 57, 1 22 TİMUR, B., TAŞAR, F.(2011). Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi Öz Güven Ölçeğinin (TPABÖGÖ) Türkçe ye Uyarlanması. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi ( 10(2),