ÜNÝTE - 1 ÜNÝTE - 2 ÜNÝTE - 3. EKOSÝSTEM ve MADDE DÖNGÜSÜ. ÞEHÝRLERÝN FONKSÝYONLARI ve NÜFUS POLÝTÝKALARI EKONOMÝK FAALÝYET TÜRLERÝ
|
|
- Derya Eroğlu
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 ÜNÝTE - 1 EKOSÝSTEM ve MADDE DÖNGÜSÜ BÝYOÇEÞÝTLÝLÝK...10 Ölçme ve Deðerlendirme...13 Kazaným Deðerlendirme Testi...14 ENERJÝ AKIÞI ve MADDE DÖNGÜSÜ...16 Ölçme ve Deðerlendirme...18 Kazaným Deðerlendirme Testi...20 EKOSÝSTEMLERÝN ÝÞLEYÝÞÝ...22 Ölçme ve Deðerlendirme...24 Kazaným Deðerlendirme Testi...25 Ünite Deðerlendirme Testi...27 ÜNÝTE - 2 ÞEHÝRLERÝN FONKSÝYONLARI ve NÜFUS POLÝTÝKALARI NÜFUS POLÝTÝKALARI...32 Ölçme ve Deðerlendirme...34 Kazaným Deðerlendirme Testi...35 ÞEHÝRLER ve ETKÝ ALANLARI, TARÝHSEL SÜREÇTE ÞEHÝRLER...37 Ölçme ve Deðerlendirme...39 Kazaným Deðerlendirme Testi...40 Ünite Deðerlendirme Testi...42 Genel Deðerlendirme Testi...44 ÜNÝTE - 3 EKONOMÝK FAALÝYET TÜRLERÝ DOÐAL ve BEÞERÎ UNSURLARIN EKONOMÝYE ETKÝSÝ...48 Ölçme ve Deðerlendirme...50 Kazaným Deðerlendirme Testi...51 EKONOMÝYE YÖN VEREN GÜÇ: DOÐAL KAYNAKLAR...53 Ölçme ve Deðerlendirme...55 Kazaným Deðerlendirme Testi...56 Ünite Deðerlendirme Testi...58 Genel Deðerlendirme Testi
2 Ýçindekiler ÜNÝTE - 4 TÜRKÝYE YÝ TANIYALIM MEDENÝYETLERÝN MERKEZÝ TÜRKÝYE...64 Ölçme ve Deðerlendirme...65 Kazaným Deðerlendirme Testi...66 TÜRKÝYE EKONOMÝSÝNÝN SEKTÖREL DAÐILIMI...68 Ölçme ve Deðerlendirme...70 Kazaným Deðerlendirme Testi...71 TÜRKÝYE DE TARIM...73 Ölçme ve Deðerlendirme...78 Kazaným Deðerlendirme Testi...82 TÜRKÝYE DE HAYVANCILIK...90 Ölçme ve Deðerlendirme...92 Kazaným Deðerlendirme Testi...94 TÜRKÝYE DE MADENLER VE ENERJÝ KAYNAKLARI...96 Ölçme ve Deðerlendirme...99 Kazaným Deðerlendirme Testi TÜRKÝYE DE SANAYÝ ve HÝZMET SEKTÖRLERÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi DOÐAL AFETLER ve TÜRKÝYE ÝÇÝN RÝSKLERÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi ÜNÝTE - 5 ÜLKELER ARASI ETKÝLEÞÝM KÜLTÜR BÖLGELERÝNÝN OLUÞUMU ve TÜRK KÜLTÜRÜ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi KÜRESEL TÝCARETÝN EN ÖNEMLÝ ÜÇ ELEMANI: Ham madde, Üretim, Pazar Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi DÜNYA NIN HIZLA GELÝÞEN ENDÜSTRÝSÝ: TURÝZM Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi
3 Ýçindekiler ÜNÝTE - 6 ÜLKELERÝ TANIYALIM EKONOMÝK MUCÝZENÝN ÜLKESÝ: MODERN JAPONYA, ÝNGÝLTERE NÝN SANAYÝLEÞME SÜRECÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi TARIM EKONOMÝ ÝLÝÞKÝSÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi KÜRESEL ve BÖLGESEL ÖRGÜTLER Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi ÜNÝTE - 7 DOÐAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE DOÐAL KAYNAKLARIN DEÐERÝ ve KULLANIMININ DEÐÝÞÝMÝ, ENERJÝ KAYNAKLARI Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi DOÐAL KAYNAK KULLANIMININ FARKLI OLMASININ ÇEVRESEL SONUÇLARI, KAYNAKLARIN KULLANIMI ÝLE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi DOÐAL KAYNAK KULLANIMI, DOÐAL KAYNAKLAR ve ÝNSAN FAALÝYETLERÝ, ARAZÝ KULLANIMININ ÇEVRESEL ETKÝLERÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi ÜNÝTE - 8 DOÐAL KAYNAKLARIN KÜRESEL ETKÝLERÝ ÇEVRE SORUNLARININ SINIFLANDIRILMASI, KÜRESEL ÇEVRE SORUNLARI Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi TEKNOLOJÝNÝN ÇEVRESEL ETKÝLERÝ, EKOLOJÝK DÖNGÜLERE ÝNSAN MÜDAHALELERÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi ATIKLAR, ÇEVRE SORUNLARININ ÖNLENMESÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi CEVAP ANAHTARI
4
5
6 BÖLÜM 1 BÝYOÇEÞÝTLÝLÝK Kazaným Bu bölümü bitirdiðimde; Dünya daki baþlýca biyomlarýn daðýlýþýný, Bitki ve hayvan türlerindeki zenginliðin oluþumunda etkili olan faktörleri, Bitki ve hayvan türlerinin azalmasýnda etkili olan baþlýca faktörleri öðreneceðim. Biyosferdeki canlý türlerinin oluþturduðu çeþitlilik biyoçeþitlilik olarak ifade edilir. Biyoçeþitlilik; genetik çeþitlilik, tür çeþitliliði, ekosistem çeþitliliði, ekolojik olaylar ve iþlevler çeþitliliði olmak üzere dört ana bölümden oluþur. Bu bölümler arasýnda uzun süreli etkileþime dayalý bir uyum ve denge vardýr. Biyosferin içindeki her canlý türü kendi yaþam koþullarýna uygun olan coðrafi koþullarda yaþar. Yeryüzünde kendine özgü bir iklimi, bitki örtüsü ve hayvanlar topluluðu bulunduran karasal bölgelere biyom adý verilir. Biyomlarda birden fazla canlý türü bulunur. Biyomlar, kesin sýnýrlarla birbirlerinden ayrýlmamakla birlikte belirli bölgelerde birbirleriyle kesiþebilir. Biyomlar ekosistemin en büyük birimleridir. Biyomlar, genellikle bulundurduðu baskýn bitki topluluklarýna göre adlandýrýlýr. Biyomlarýn yeryüzünde daðýlýþý üzerinde en büyük etken iklim koþullarýdýr. Yeryüzünde birbirinden farklý iklim koþullarýnýn görülmesi üzerinde ise enlem, yer þekilleri, yükselti, okyanus akýntýlarý, kara ve deniz daðýlýþý gibi faktörler etkilidir. Anahtar Bilgi Canlýlarýn çevreyle birlikte oluþturduklarý yaþam birlikteliklerine ekosistem denir. Su ekosistemleri de biyom olarak adlandýrýlabilmektedir. Sulardaki ekosistemler hareketli olduklarýndan, bunlarýn sýnýflandýrýlmasýnda sularýnýn özellikleri etkili olmaktadýr. Bir canlý türünün biyosfer içinde kalýtsal yapýsýna uygun yaþama bölgesine habitat denir ' 23 27' ' 66 33' Tundra Ilýman çayýrlar (Bozkýr ve preri) Daðlar Tropikal yaðmur ormanlarý Tayga ve konifer ormanlarý Çöl Tropikal çalýlýklar Bitki örtüsü olmayan alan Ilýman karýþýk ormanlar Çalýlýk (Maki) Savan Yeryüzündeki baþlýca biyomlar 10 Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Biyoçeþitlilik
7 BÝYOM BÝTKÝ ÖRTÜSÜ HAYVANLAR Tropikal yaðmur Sürekli yeþil kalan, yayvan yapraklý, kalýn gövdeli ve çok uzun olan aðaçlardan oluþan ormanlar ile ormanlarý otsu ve kýsa boylu bitkiler. Fil, þempanze, orangutan, yarasa, kartal, yýlan, kertenkele, kurbaða, antilop,kaplan, jaguar, leopar, çeþitli kuþ, kelebek ve böcek türleri Zebra, zürafa, babun, aslan, çita, Afrika vahþi köpeði, bizon, firavun faresi, deve kuþu, timsah, geyik, antilop. Savan Yüksek boylu otlar (savan), yer yer aðaçlar ve çalýlar. Çöl Su tutabilen bitkiler (kaktüs) ile çalýlýklar. Deve, yýlan, kertenkele, örümcek, yarasa, yer sincabý, akbaba, karýnca,çöl kurbaðasý, bazý böcek ve kuþ türleri. Ilýman karýþýk ormanlar Sonbaharda yapraklarýný döken aðaçlardan oluþan ormanlar ile orman altý bitki türleri. Kartal, ayý, sincap, fare, gelincik, samur, sansar, karaca, geyik, çakal, köstebek, kurbaða, timsah, sürüngen, kuþ ve böcek türleri. Ilýman çayýrlar Çeþitli otlar (step, çayýr, preri). Çalýlýk Çalýlýk ve bodur aðaçlar (maki). Ýðne yapraklý ormanlar Tayga ve boreal ormanlarý. Samur, vizon, vaþak, kunduz, geyik, ayý, tilki, kartal, kurt, baykuþ, su samuru, kar tavþaný, kutup porsuðu, kuþ ve böcek türleri. Tundra Kaya yosunlarý, likenler, otlar ve bazý küçük çalýlar. Kutup tilkisi, ren geyiði, tilki, kar kuþlarý, misk öküzü, boz ayý, kutup ayýsý, karibu, palyaço ördek ile yazýn yaþayan kuþ ve böcek türleri. Kutuplar Bitki örtüsü yoktur. Kutup tilkisi, kutup ayýsý, penguen, fok Daðlar Dikey yönde deðiþen iðne yapraklý orman ve çok yükseklerde bitki örtüsünden yoksun alanlar. Kartal, dað keçisi, tibet öküzü (yak), kar tavþaný, yýrtýcý hayvanlar. Deniz biyomlarý Bitkisel planktonlar. Çeþitli balýk türleri, midye, yengeç, balina, yunus, deniz anasý, ahtapot, deniz yýldýzý, hayvansal planktonlar. Tatlý su biyomlarý Saz, kamýþ, nilüfer, bitkisel planktonlar. Balýklar, kurbaðalar, solucanlar, yumuþakçalar, bazý böcek türleri. Lama, bizon, antilop, zebra, zürafa, fil, geyik, kanguru, yýrtýcý kuþlar, bufalo, yabani at. Çakal, yabani koyun, keçi, tavþan, çalýkuþu, kurt, tilki, puma, kokarca, böcek ve kuþ türleri. Yeryüzündeki bazý biyomlar ve bu biyomlarda hakim olan hayvan ve bitki türleri CANLILARIN YERYÜZÜNDEKÝ DAÐILIÞINI ETKÝLEYEN COÐRAFÝ FAKTÖRLER Tropikal Yaðmur Ormanlarý Tropikal yaðmur ormanlarý bitki türleri bakýmýndan çok zengindir. Tropikal iklim bölgelerinde sürekli yaðýþ ve yüksek sýcaklýk buralardaki aðaçlarýn uzun boylu, geniþ yapraklý ve gür ormanlar oluþturmasýna neden olmuþtur. Tropikal ormanlarýn kendine has özellikleri buralarda farklý canlý türlerinin yaþamýna olanak saðlayan katmanlar oluþturmuþtur. A. FÝZÝKÝ FAKTÖRLER 1. Ýklim Bu deðerler, canlýnýn yaþama sahalarýnýn belirlenmesinde etkilidir. Sýcaklýk, ýþýk, yaðýþ ve nem bakýmýndan zengin olan iklim bölgeleri bitki türleri ve yoðunluðu, kurak bölgelere göre daha fazladýr. Bitkilerin yeryüzündeki daðýlýþý hayvan topluluklarýnýn daðýlýþýna etki eder. Bu nedenle bitki türleri açýsýndan zengin bölgeler, hayvan türleri bakýmýndan da zengindir. Örneðin; sýcaklýk, ýþýk, yaðýþ ve nem bakýmýndan yeterli olan ekvatoral ormanlar Dünya nýn en zengin doðal yaþam alanýdýr. Dünya daki bitki ve hayvan türlerinin yarýdan fazlasý (% 50 70) bu bölgede bulunur. Buna karþýlýk sýcaklýk ve ýþýk bakýmýndan yeterli olduðu hâlde yaðýþ ve nem bakýmýndan yetersiz olan çöller bitki ve hayvan türleri bakýmýndan en fakir bölgelerdir. Dünya daki çeþitli biyomlarda bulunan bitki ve hayvan türleri, yaþamlarýný devam ettirebilmek için bulunduklarý ortamýn iklim koþullarýna uyum saðlamak zorundadýr. Buna adaptasyon denir. Dünya nýn farklý bölgelerinde adaptasyonun nasýl gerçekleþtiðini örneklerle görelim. Dünya mýzda yaþayan canlýlarýn çeþitliliðinde; Güneþ ten gelen ýþýnlar, sýcaklýk, basýnç, nem ve hava hareketleri gibi iklim faktörlerinin etkileri çok büyüktür. Tropikal yaðmur ormanlarýnýn katmanlarý Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Biyoçeþitlilik 11
8 Çöller olur. Örneðin, kireçli topraklarý seven bitkiler, baþka tür topraklarda yetiþmez. Sýcak çöllerde, canlýlar için en önemli sorun su azlýðý yani kuraklýktýr. Bu durum bitki ve hayvan türlerinin kuraklýða uyum saðlamasýna neden olmuþtur. Sýcak çöllerdeki bitkilerin kökleri geniþ alanlara yayýlýr ve geniþ kök sistemine sahiptir. Yaðýþlý dönemlerde organlarýnda su depo eder. Küre veya silindir þekilleri sayesinde, dýþ yüzeyleri dikenli ve küçülmüþ olduðundan terlemeyle su kaybý en aza indirilir. Bunlara ek olarak yapraklarýnda kalýn bir tabaka oluþur. Kaktüs bu tür bitkilerin en tipik örneðidir. B. BÝYOLOJÝK FAKTÖRLER Ýnsan Ýnsan kaynaklý orman yangýnlarý, çayýr ve mera alanlarýnýn sürülerek tarým alaný hâline getirilmesi, ormanlýk alanlarýn tahrip edilerek yerleþim ve sanayi bölgesi alaný hâline getirilmesi, akarsular üzerinde barajlarýn kurulmasý, çevreye býrakýlan evsel ve sanayi atýklarý, araçlarýn egzozlarýndan ve fabrikalardan çýkan zehirli gazlar, nükleer patlamalarla oluþan radyoaktif kirlilik gibi birçok faktör sonucunda canlýlarýn yaþam alanlarý daralmýþ ve birçok canlý türü yok olmuþtur. Soðuk çöller kutuplar ve çevresindeki bölgelerdir. Bu alanlarda yaþayan canlý türlerinin en önemli sorunlarý soðuk ve besin yetersizliðidir. Örneðin, kutup ayýlarý soðuktan korunmak için buzlarýn arasýnda kazdýklarý yuvalarda aylarca uyur. Bu sýrada ihtiyaçlarý olan enerjiyi ve suyu önceden vücutlarýnda depoladýklarý yað moleküllerinin metabolizmasýndan saðlar. Yine bu bölgelerde yaþayan foklarýn derilerinin altýndaki kalýn yað tabakasý, soðuk sularda yüzerken vücut ýsýlarýnýn düþmesini engeller. 2. Yer Þekilleri Yeryüzündeki en önemli yer þekillerini sýradaðlar oluþturur. Daðlarýn yükseltisi ve uzanýþ biçimi sýcaklýk, yaðýþ ve nemlilik gibi iklim faktörlerini etkilediðinden canlý türlerinin daðýlýþýný da etkiler. Daðlarýn Güneþ e bakan yamaçlarýnda sýcaklýk ve ýþýk isteði fazla olan bitki türleri görülürken, Güneþ e dönük olmayan yamaçlarda sýcaklýk ve ýþýk isteði az olan bitki türleri görülür. Yine daðlarýn denize bakan yamaçlarý çok yaðýþ aldýðýndan bu yamaçlardaki bitki örtüsü, daðlarýn karalarýn iç kesimlerine bakan ve az yaðýþ alan yamaçlarýna göre daha gürdür. Yeryüzünün kara ve denizlerden oluþmasý ve bunlarýn farklý oranlarda daðýlýþ göstermesi de canlý türlerinin daðýlýþýný etkilemiþtir. Denizlerde yaþayan ekosistemlerle karalarda yaþayan ekosistemlerin farklýlýk göstermesi bu durumdan kaynaklanmaktadýr. 3. Toprak Toprak dýþarýdan bakýldýðýnda, içinde canlý bulunmayan, tamamen cansýz bir yapýymýþ gibi görünse de, aslýnda milyarlarca canlýyý içeren bir ortamdýr. Çünkü toprak; bakteri, virüs ve mantar gibi canlýlarýn yaþamasý için çok elveriþli bir ortamdýr. Toprakta bulunan; hava, su, organik ve inorganik maddeler bitki yetiþtirilmesinde çok büyük role sahiptir. Topraðýn fiziksel yapýsý, kimyasal özellikleri, nem, sýcaklýk ve canlý organizmalar bitki ve hayvanlarýn yaþam alanlarý seçiminde etkili 12 Sýcak çöllerde yaþayan hayvanlar da ortama uyum saðlamak için çeþitli özellikler sergiler. Örneðin, çöl develeri 11 gün hiç su içmeden midelerinin bir bölümüne topladýklarý su ile hörgüçlerine depoladýklarý yaðýn metabolizmasý sonucu oluþan suyu kullanýr. Bazý çöl kertenkeleleri çoðunlukla hareket hâlindedir. Genelde gölgede dinlenir. Ayrýca çöl hayvanlarýnýn rengi, genellikle güneþ ýþýðýný yansýtacak þekilde tasarlanmýþ olup açýktýr. Ýnsan, birçok biyolojik çeþitliliði tehdit etmektedir. C. PALEOCOÐRAFYA 1. Kýtalarýn Kaymasý Yeryüzündeki kýtalar günümüzden milyarlarca yýl önce tek bir kara parçasý (pangea) hâlindeydi. Çok uzun bir süreç sonunda pangeanýn parçalanmasý ve parçalarýn birbirinden ayrýlmasýyla kýtalar bugünkü hâle geldi. Kýtalarýn ayrýlmasý sýrasýnda oluþan yakýnlaþma ve uzaklaþma hareketleri; bitki ve hayvanlarýn göçlerinde, daha önce bir arada bulunmayan türlerin birbirleriyle karþýlaþarak etkileþimde bulunmalarýna neden olmuþtur. 2. Ýklim Deðiþiklikleri Dünya nýn oluþumundan günümüze kadar geçen sürede kýta hareketlerinin yaný sýra önemli iklim deðiþmeleri de olmuþtur. IV. zamanýn baþýnda Dünya genelinde þiddetli soðumalar olmuþ ve deniz seviyesi önemli ölçüde azalmýþtýr. Karalarýn önemli ölçüde buzullarla kaplanmasý, bu bölgelerde yaþayan hayvan türlerinin yayýlýþ alanlarýný daraltmýþtýr. Bu zamanýn sonunda ise iklim ve deniz seviyesi bugünkü duruma gelmiþtir. Bu deðiþmeler deniz kýyýlarýnda yaþayan birçok canlý türünün yok olmasýna neden olmuþtur. Deniz seviyesi deðiþmeleri sýrasýnda kýtalarý birbirine baðlayan boðazlarýn sular altýnda kalmasý ya da zaman zaman kara hâline geçmesi kýtalar arasýnda hayvan göçlerine neden olmuþtur. Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Biyoçeþitlilik
9 Kazaným Pekiþtirme - 1 Kazaným Pekiþtirme - 3 Aþaðýdaki cümlelerde býrakýlan boþluklara uygun olan sözcükleri yazýnýz. Aþaðýdaki cümlelerin doðru ya da yanlýþ olduklarýný kutucuklara D ve Y harflerini yazarak belirleyiniz. 1. Canlýlarýn çevreyle birlikte oluþturduklarý yaþam birlikteliklerine... denir. 2. Dünya daki çeþitli biyomlarda bulunan bitki ve hayvan türleri, yaþamlarýný devam ettirebilmek için bulunduklarý ortamýn iklim koþullarýna uyum saðlamak zorundadýr. Buna... denir. 3. Yeryüzünde kendine özgü bir iklimi, bitki örtüsü ve hayvanlar topluluðu bulunduran karasal bölgelere... adý verilir. 4. Bir canlý türünün biyosfer içinde kalýtsal yapýsýna uygun yaþama bölgesine... denir. 5. Kaya yosunlarý, likenler, otlar ve bazý küçük çalýlar... biyomundaki doðal bitki türleridir. 1. Biyomlar, genellikle bulundurduðu baskýn bitki topluluklarýna göre adlandýrýlýr. 2. Biyomlarýn yeryüzünde daðýlýþý üzerinde en büyük etken toprak özellikleridir. 3. Sýcaklýk, ýþýk, yaðýþ ve nem bakýmýndan zengin olan iklim bölgeleri bitki türleri ve yoðunluðu, kurak bölgelere göre daha fazladýr. 4. Çöller, Dünya nýn en zengin yaþam alanýdýr. 5. Tropikal iklim bölgelerindeki aðaçlarýn uzun boylu ve geniþ yapraklý olmasýnýn baþlýca nedeni, bu bölgelerdeki topraklarýn verimli olmasýdýr. 6. Biyomlar, ekosistemlerin en küçük birimleridir. Kazaným Pekiþtirme - 2 Haritada numaralandýrýlan kutucuklarýn hangi biyomlara ait olduðunu, aþaðýda verilen biyomlarýn baþlarýndaki harfleri kutucuklara yazarak eþleþtiriniz. 7. Jeolojik zamanlar içinde gerçekleþen kýtalarýn kaymasý ve iklim deðiþiklikleri gibi olaylar, canlýlarýn yeryüzündeki daðýlýþý üzerinde etkili olmuþtur ' ' 4 6 Ekvator ' 66 33' a. Çöl b. Tundra c. Çalýlýk (maki) d. Tayga ormanlarý e. Tropikal yaðmur ormanlarý f. Tropikal çalýlýklar g. Savan Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Biyoçeþitlilik 13
10 Kazaným Deðerlendirme Testi EE Ekvator II III Haritada taranarak numaralandýrýlan bölgelerin hangilerinde yaþayan canlýlarýn, yüksek sýcaklýk ve düþük yaðýþ koþullarýna uyum saðladýðý söylenebilir? A) Yalnýz I B) Yalnýz III C) I ve II D) II ve III E) III ve IV 2. I. Þempanze II. Geniþ yapraklý orman III. Kaktüs IV. Tibet öküzü (Yak) A Yukarýdakilerden hangileri, tropikal yaðmur ormanlarý biyomunda yer alýr? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV I IV 4. Yeryüzündeki kara biyomlarýnýn sýnýflandýrýlmasýnda, aþaðýdakilerden hangisi daha etkili olmuþtur? BB A) Atmosferin biçimi B) Doðal bitki örtüsü C) Karalarýn yüz ölçümü D) Denizlerin tuzluluk oraný E) Dünya nýn günlük hareketi 5. Yýl boyunca yüksek sýcaklýk ve bol yaðýþ isteyen bir bitki türünün, aþaðýdaki biyomlarýn hangisinde yer almasý beklenir? E A) Çöl B) Kutup C) Ýðne yapraklý orman D) Dað E) Tropikal yaðmur ormaný 6. Benzer bitki ve hayvan topluluklarýný barýndýran ve ekosistemlerdeki en büyük birim olan bölgelere ne ad verilir? B A) Levha B) Biyom C) Tabaka D) Litosfer E) Plankton 3. Çöl kertenkelelerinin çok hýzlý hareket etmeleri ve açýk renkli olmalarý Kutuplarda yaþayan foklarýn derilerinin altýnda kalýn bir yað tabakasýnýn bulunmasý Kaktüslerin gövdelerinin sert ve dikenli olmasý C Yukarýdaki gözlemlere dayanarak, aþaðýdaki yargýlardan hangisine varýlabilir? A) Bitkilerin yaþadýðý ortamlarda hayvanlar yaþamaz. B) Çöl ve kutup bölgelerinin yýllýk yaðýþ ortalamasý fazladýr. C) Canlýlar, bulunduklarý ortamýn iklim koþullarýna uyum saðlar. D) Yeryüzündeki canlýlarýn büyük bölümü soðuk bölgelerde yaþar. E) Kutuplarýn bitki ve hayvan türü çeþitliliði, çöllerinkinden fazladýr. 7. Ekvatoral yaðmur ormanlarý, Dünya nýn en zengin doðal yaþam alanlarýdýr. Bitki ve hayvan türlerinin % ini bu ormanlarýn barýndýrdýklarý tahmin edilmektedir. Bu durum, aþaðýdakilerden hangisinin göstergesi olabilir? EEE A) Ekvatoral bölgenin verimli topraklara sahip olduðunun B) Ekvatoral yaðmur ormanlarýnýn daha az tahrip edildiðinin C) Ekvatoral bölgedeki canlý türlerinin kýsa ömürlü olduðunun D) Ekvatoral bölgedeki canlý türlerinin çoðunluðunun yüksek kesimlerde yaþadýðýnýn E) Sýcak ve nemli iklim koþullarýnýn canlýlarýn yaþamý için en elveriþli ortamlarý oluþturduðunun 14 Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Biyoçeþitlilik
11 Kazaným Deðerlendirme Testi Aþaðýdakilerden hangisi, canlýlarýn yeryüzünde daðýlýþýný etkileyen fiziki faktörlerden biri deðildir? E A) Daðlarýn uzanýþ biçimi B) Yýllýk sýcaklýk ortalamasý C) Yaðýþýn yýl içinde daðýlýþý D) Kara ve denizlerin daðýlýþý E) Çayýr ve meralarýn sürülerek tarým alaný hâline getirilmesi 9. Aþaðýda, bir biyomun aylara göre ortalama sýcaklýk ve yaðýþ grafiði gösterilmiþtir. (mm) 350 Yaðýþ Sýcaklýk ( C) Orman yangýnlarý, çayýr ve mera alanlarýnýn sürülerek tarým alaný hâline getirilmesi, ormanlýk alanlarýn tahrip edilerek yerleþim ve sanayi bölgesi alaný hâline getirilmesi, akarsular üzerinde barajlarýn kurulmasý, çevreye býrakýlan evsel ve sanayi atýklarý, araçlarýn egzozlarýndan ve fabrikalardan çýkan zehirli gazlar, nükleer patlamalar sonucu oluþan radyoaktif kirlilik gibi birçok faktör sonucunda canlýlarýn yaþam alanlarý daralmýþ ve birçok canlý türü yok olmuþtur. A Yukarýdaki parçaya göre, canlýlarýn yeryüzündeki daðýlýþýný aþaðýdaki faktörlerden hangisi daha çok etkilemiþtir? A) Ýnsan B) Ýklim koþullarý C) Yer þekilleri D) Paleocoðrafya E) Toprak özellikleri B OÞMNMHT AEE K Aylar Buna göre, bu biyomla ilgili olarak aþaðýdaki yargýlardan hangisi yanlýþtýr? A) Ekvator a kutuplardan daha yakýndýr. B) Doðal bitki örtüsünün sýcaklýk ve yaðýþ isteði çok azdýr. C) Yaðýþlarýn fazlalaþtýðý ve azaldýðý mevsimler belirgindir. D) Doðal bitki örtüsü yüksek boylu otlar ve yer yer aðaçlýklardýr. E) Zebra, zürafa, aslan ve çita bu biyomdaki bazý hayvan türleridir. A Ýnsan kaynaklý aþaðýdaki faaliyetlerden hangisi, biyolojik çeþitliliði tehdit etmez? E A) Akarsularýn üzerinde barajlarýn kurulmasý B) Çayýr ve meralarda hayvanlarýn aþýrý otlatýlmasý C) Tarým alanlarýnda sanayi tesislerinin inþa edilmesi D) Orman alanlarýnýn tahrip edilerek yerleþmeye açýlmasý E) Bitki örtüsünün zayýf olduðu dað yamaçlarýnýn aðaçlandýrýlmasý 13. Karasal biyomlar genellikle bulunduklarý yerdeki hakim bitki türlerine göre sýnýflandýrýlýr. I V 10. Yeryüzünde biyomlarýn oluþmasýnda, aþaðýdakilerden hangisinin bir etkisi yoktur? E A) Yer þekillerinin B) Dünya nýn þeklinin C) Okyanus akýntýlarýnýn D) Kara ve deniz daðýlýþýnýn E) Dünya nýn günlük hareketinin Ekvator II Buna göre, haritada taranarak numaralandýrýlan bölgelerin hangisindeki biyomlarýn sýnýflandýrýlmasýnda hakim bitki türleri kullanýlmaz? DDD A) I B) II C) III D) IV E) V III IV Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Biyoçeþitlilik 15
12 BÖLÜM 2 ENERJÝ AKIÞI ve MADDE DÖNGÜSÜ 2. Ýkincil ve Üçüncül Tüketiciler Kazaným Otobur hayvanlarý besin olarak kullanan hayvanlar ikincil tüketiciler, ikincil tüketicileri besin olarak kullanan hayvanlar da üçüncül tüketicileri oluþturur. Her iki gruba giren hayvanlar, avlarýný yakalayan ve yemeden önce öldüren, parçalayýcý özelliðe sahiptir. Bu bölümü bitirdiðimde; Ekosistemi oluþturan unsurlar ile madde döngüsü ve enerji akýþý arasýndaki iliþkiyi doðal sistemlerin iþleyiþi açýsýndan sorgulamayý C. AYRIÞTIRICILAR öðreneceðim. Ayrýþtýrýcýlarýn baþýnda bakteri ve mantarlar gelir. Bu canlýlarýn ekosistemlerdeki rolü, son derece önemlidir. Örneðin, ormanlarda her yýl tonlarca yaprak dökülmektedir. Yapraklarýn oluþturduðu bu örtüyü eðer mikroorganizmalar ayrýþtýrýp, topraða karýþtýrmasaydý, her yýl biriken bu yapraklar aðaçlarýn üstünü kapatýr, ölümlerine neden olurdu. Ayrýca aðaçlar, azot eksikliði çekerdi. Bunun dýþýnda bu canlýlar, hayvanlarýn ölülerini de ayrýþtýrarak büyük bir tehlikenin (kirlilik gibi) ortaya çýkmasýný önler. BESÝN ZÝNCÝRÝ Bir yaþama birliðinde yer alan canlýlarýn birbirlerini tüketmelerine göre sýralanmasýyla elde edilen halkaya besin zinciri denir. Besin zinciri; üretici, tüketici ve ayrýþtýrýcýlardan oluþur. Besin zincirinin en alt basamaðýndan olmak þartýyla dikey dizilimine ise enerji piramidi denir. Enerji piramidinin en alt basamaðýnda bitkiler yer alýr. Üst tabakalarda ise sýrasýyla, bitkilerle beslenenler ve bitkilerle beslenenlerle beslenenler þeklindedir. Örneðin; otlak, çekirge, kurbaða, alabalýk ve insandan oluþan bir besin zincirindeki enerji piramidi þöyledir: Ekosistemdeki besin zinciri A. ÜRETÝCÝLER Güneþ enerjisini kimyasal enerjiye çevirip depolayabilen, klorofil bulunduran bakteri ve bitkiler üreticileri oluþturmaktadýr. Bu canlýlar, besin zincirinin ilk halkasýný oluþturur. Bu nedenle karasal ortamda besin zinciri genelde çiçekli bitkilerle, sucul ortamda ise mikroskobik alglerle baþlar. Yeþil bitkilerin karbondioksit ve suyu kullanarak güneþ enerjisi yardýmýyla glikoz ve oksijen üretmesi olayýna fotosentez adý verilir. Enerji piramidi Örnek 1 B. TÜKETÝCÝLER Bir ekosistemde yer alan atmaca, bitki, týrtýl, ardýç kuþu arasýndaki besin zinciri aþaðýdakilerin hangisinde verilmiþtir? 1. Birincil Tüketiciler A) Týrtýl, atmaca, bitki, ardýç kuþu Bitkileri besin olarak kullanan hayvanlardýr. Bunlara genellikle otobur denir. Böcekler, kemirici memeliler ve geviþ getiren hayvanlar bu grupta yer alýr. Deniz ve tatlý sularda ise, planktonik canlýlarla beslenen yumuþakçalar ve kabuklular otobordur. 16 B) Bitki, týrtýl, ardýç kuþu, atmaca C) Atmaca, bitki, týrtýl, ardýç kuþu D) Ardýç kuþu, bitki, atmaca, týrtýl E) Bitki, ardýç kuþu, týrtýl, atmaca Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Ekosistemlerin Ýþleyiþi
13 Çözüm Besin zincirini oluþturan üreticiler ve tüketiciler arasýndaki iliþki göz önüne alýndýðýnda, besin zinciri B seçeneðindeki gibi olur. Cevap B ENERJÝ AKIÞI Canlýlarýn hayatýný sürdürebilmesi için, enerjinin bir þekilden, diðer þekline dönüþmesi gerekir. Örneðin bir insanýn yürümesi, besinlerdeki kimyasal enerjinin mekanik enerjiye çevrilmesiyle olmaktadýr. Enerji þekillerinin birbirine dönüþmesi sonucu canlýda çeþitli fonksiyonlar gerçekleþtirildikten sonra, geriye kalan en son enerji, sistemden ýsý enerjisi þeklinde uzaklaþtýrýlýr. Doðal sistemleri iþleten ana enerjinin kaynaðýný güneþ enerjisi oluþturur. Yeryüzüne gelen güneþ enerjisinin büyük bir bölümü bitkiler tarafýndan fotosentez için kullanýlýr. Bu enerji fotosentez sonucunda kimyasal enerjiye çevrilir. Bitkilerle beslenen otçullar bu enerjiyi bünyelerine alarak yaþamlarý için kullanýr. Otçullarla beslenen etçiller de bu canlýlardan aldýklarý enerjiyi bünyelerine alarak yaþamlarý için kullanýr. Böylece enerji akýþý farklý besin seviyeleri arasýnda gerçekleþmiþ olur. Genelde bir basamaktan diðerine geçiþte, enerjinin % 90 ý kaybolmakta, enerjinin ancak % 10 kadarý bir sonraki beslenme düzeyine aktarýlmaktadýr. Bu nedenle akan enerji miktarý, besin zincirinin baþýnda en yüksek, sonunda ise en düþük seviyede olup, kalan miktar ýsý enerjisi olarak ortama býrakýlýr. Ekosistemlerdeki enerjinin büyük bölümü ayrýþtýrýcýlar tarafýndan kullanýlýr. MADDE DÖNGÜLERÝ A. KARBON DÖNGÜSÜ oluþan ve karalardan erozyonla taþýnan karbon içerikli maddelerden kaynaklanan karbon, deniz diplerinde karbonatlý kayaçlar olarak birikir ve uzun yýllar karbon döngüsünde kullanýlmaz. Karbonun atmosfere dönmesi; çürükçül bakteri ve mantarlarýn ölmüþ organizmalarý inorganik maddelere dönüþtürmesi, fosil yakýtlarýn (petrol, doðal gaz, kömür) yakýlmasý, canlýlarýn solunumu, karbonatlý kayaçlarýn ayrýþmasý ve suyun hava ile temasý gibi olaylarla saðlanýr. B. OKSÝJEN DÖNGÜSÜ Oksijen, canlýlarýn hayatlarýný sürdürebilmeleri için mutlaka gerekli olan bir gazdýr. Oksijen, atmosferde % 21, hidrosferde ise % 5 oranýnda çözünmüþ olarak bulunur. Doðadaki oksijen atmosferde atomik oksijen (O), moleküler oksijen (O 2 ) ve ozon (O 3 ) hâllerinde bulunur. Oksijen, solunum için gerekli olup, ayrýca kömür, odun, gaz gibi maddelerin yanmasýnda yoðun olarak tüketilir. Her iki ortamýn da oksijen kaynaðý fotosentezdir. Yani, tabiattaki oksijenin kaynaðý fotosentezle oluþan oksijendir. Diðer bir oksijen kaynaðý da yerden belli bir yükseklikte serbest atmosferde bulunan sudur. Bu suyun fotolizi(suyun oksijen ve hidrojen ayrýþmasý) ile oksijen açýða çýkmaktadýr. Oksijen ozon molekülünün yapýsýna da katýlýr. Ozon, biyosferi Güneþ ten gelen ultraviyole ýþýnlarýnýn zararlarýndan korur. C. AZOT (NÝTROJEN) DÖNGÜSÜ Doðadaki azot kaynaðýný, atmosfer ve canlýlar oluþturur. Atmosferde en fazla bulunan gaz, azottur (%78). Havanýn azotunu bitkiler ve hayvanlar doðrudan kullanmaz. Bunun için azotun bazý aþamalardan geçmesi gerekir. Canlýlarýn baþlýca karbon kaynaðýný karbondioksit oluþturur. Karbondioksitin litosfer, hidrosfer, atmosfer ve biyosfer olmak üzere dört büyük kaynaðý bulunur. Karbon; atmosferde karbondioksit, hidrosferde bikarbonat ve karbondioksit, litosferde kömür, doðal gaz, petrol ve kireç taþý hâlinde, biyosferde ise bütün organik maddelerin temel maddesi hâlinde bulunur. Doðadaki karbon, büyük oranda karbondioksit olarak bulunur. Canlýlarýn solunumu sonucu ve diðer kaynaklardan (yangýn gibi) atmosfere geçen karbondioksit, fotosentez reaksiyonlarýnda kullanýlýr. Karbon kullanýldýðý diðer bir olay da bitki ve hayvanlarýn ölmesiyle bu canlýlarýn bünyelerindeki karbon zamanla basýnç þartlarý altýnda kömür, petrol ve doðal gaz gibi fosil yakýtlara dönüþmesi olayýdýr. Denizlerdeki karbon, atmosferden ve karalardan taþýnýr. Denizler ile atmosfer arasýndaki karbon alýþ veriþi çok yavaþtýr. Denizlerdeki karbon deniz hayvanlarýnýn kabuk oluþumunda kullanýlýr. Bu hayvanlarýn ölmesiyle Atmosferdeki yýldýrým ve volkanik olaylar sonucunda oluþan elektrik boþalmalarýyla havadaki azot, oksijen ile birleþerek nitrit ve nitrat tuzlarýna dönüþür. Bu nitratlar yaðýþlarla topraða, topraktan da bitkilere geçer. Topraktaki bakterilerin bazýlarý, azotu önemli oranda tutar. Bu bakteriler ölmüþ canlýlarýn bünyesindeki organik maddeleri parçalayarak bunlarý nitrat tuzlarýna dönüþtürür. Toprakta bulunan fasulye, nohut ve bakla gibi bitkilerin kökleri azot baðlayýcý bakteriler bakýmýndan zengindir. Bu nedenle bu bitkilerin yapýlarýnda önemli ölçüde nitrat bulunur. Tarlalardaki azot dengesinin saðlanmasý için zaman zaman bu tür bitkiler ekilir. Doðadaki azot besin zinciri yoluyla bitkilerden diðer canlýlara geçer. Bu canlýlarýn ölmesi ve bünyelerindeki organik maddelerin bakteriler tarafýndan ayrýþtýrýlmasýyla nitrit ve nitrat tuzlarýna dönüþür. Bu þekilde azot döngüsü gerçekleþir. Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Enerji Akýþý ve Madde Döngüsü 17
14 Kazaným Pekiþtirme - 4 Kazaným Pekiþtirme - 5 Aþaðýdaki cümlelerde býrakýlan boþluklara uygun olan sözcükleri yazýnýz. Aþaðýdaki cümlelerin doðru ya da yanlýþ olduklarýný kutucuklara D ve Y harflerini yazarak belirleyiniz. 1. Yeþil bitkilerin karbondioksit ve suyu kullanarak güneþ enerjisi yardýmýyla glikoz ve oksijen üretmesi olayýna... adý verilir. 2. Bir yaþama birliðinde yer alan canlýlarýn birbirlerini tüketmelerine göre sýralanmasýyla elde edilen halkaya... denir. 3. Besin zinciri; üretici, tüketici ve...- lardan oluþur. 4. Enerji piramidinin en alt basamaðýnda... yer alýr. 5. Ýkincil tüketicileri besin olarak kullanan hayvanlar... oluþturur. 1. Ayrýþtýrýcýlar hayvan ve bitki ölülerini ayrýþtýrarak büyük bir tehlikenin (kirlilik gibi) ortaya çýkmasýný önler. 2. Enerji piramidinde en alt basamaktan en üst basamaða doðru çýkýldýkça aktarýlan enerji azalýr. 3. Ekosistemlerdeki enerjinin büyük bölümü ikincil tüketiciler tarafýndan kullanýlýr. 4. Ekosistemde canlýlar arasýndaki enerji aktarýmý beslenme yoluyla gerçekleþir. 5. Canlýlarýn baþlýca karbon kaynaðýný karbondioksit oluþturur. 6. Ayrýþtýrýcýlarýn baþýnda bakteri ve... gelir. 7. Doðal sistemleri iþleten ana enerjinin kaynaðýný... enerjisi oluþturur. 8. Genelde bir basamaktan diðerine geçiþte, enerjinin %... kaybolmakta, enerjinin ancak %... kadarý bir sonraki beslenme düzeyine aktarýlmaktadýr , biyosferi Güneþ ten gelen ultraviyole ýþýnlarýnýn zararlarýndan korur tüketiciler bitkileri besin olarak kullanan hayvanlardýr. 11. Güneþ enerjisini kimyasal enerjiye çevirip depolayabilen, klorofil bulunduran bakteri ve bitkiler... oluþturmaktadýr. 12. Canlýlar tarafýndan kullanýlan enerjinin bir kýsmý çevreye... olarak yayýlýr. 13. Suyun hidrojen ve oksijene ayrýþmasý olayýna... denir , solunum için gerekli olup, ayrýca kömür, odun, gaz gibi maddelerin yanmasýnda yoðun olarak tüketilir. 15. Fosil yakýtlarýn (petrol, doðal gaz, kömür) yakýlmasý, canlýlarýn solunumu, karbonatlý kayaçlarýn ayrýþmasý ve suyun hava ile temasý gibi olaylar... atmosfere dönmesini saðlar. 6. Denizler ile atmosfer arasýndaki karbon alýþ veriþi çok hýzlýdýr. 7. Doðadaki oksijen atmosferde atomik oksijen (O), moleküler oksijen (O 2 ) ve ozon (O 3 ) hâllerinde bulunur. 8. Atmosferdeki yýldýrým ve volkanik olaylar sonucunda oluþan elektrik boþalmalarýyla havadaki azot, oksijen ile birleþerek nitrit ve nitrat tuzlarýna dönüþür. 9. Atmosferde en fazla bulunan gaz, oksijendir. 10. Oksijen, solunum için gerekli olup, ayrýca kömür, odun, gaz gibi maddelerin yanmasýnda yoðun olarak tüketilir. 11. Karbon; atmosferde karbondioksit, hidrosferde bikarbonat ve karbondioksit, litosferde kömür, doðal gaz, petrol ve kireç taþý hâlinde, biyosferde ise bütün organik maddelerin temel maddesi hâlinde bulunur. 12. Canlýlarýn hayatýný sürdürebilmesi için, enerjinin bir þekilden, diðer þekline dönüþmesi gerekir. 13. Organik besin maddeleri bitkiler tarafýndan fotosentez yoluyla inorganik maddelere çevrilir. 14. Havadaki azotu bitkiler ve hayvanlar doðrudan kullanýrlar. 18 Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Enerji Akýþý ve Madde Döngüsü
15 Kazaným Pekiþtirme - 6 Aþaðýda numaralandýrýlarak verilen özelliklerin hangi madde döngüsü ile ilgili olduðunu resimlerin altýndaki boþluða numaralarý yazarak belirleyiniz. Oksijen Döngüsü Karbon Döngüsü Azot Döngüsü 1. Deniz hayvanlarýnýn kabuk oluþumunda kullanýlýr. 13. Yaðýþlarla topraða geçerek bitkiler tarafýndan kullanýlýr. 2. Organik maddelerin oksidasyonunda (besin mad- 14. Besin zinciri ile bitkilerden otçullara, otçullardan delerinin yakýlmasýnda) tüketilir. da etçillere geçer. 3. Canlýlarda protein ve DNA nýn bileþenlerindendir. 15. Deniz hayvanlarýnýn ve bitkilerin ölümü ile dibe 4. Bitkiler tarafýndan kullanýlabilmesi için nitrit ve çöker ve karbonatlý kayaçlar hâlinde depo edilmesi ile tüketilir. nitratlara dönüþmesi gerekir. 5. Klorofilli bitkilerin fotosentez süreci sýrasýnda 6. Kömür, petrol ve doðal gaz gibi maddelerin yanmasýyla ortaya çýkar. 7. Toprak veriminin artmasýný saðlar. 16. Atmosferdeki gazlarýn % 78 ini içerir. ortaya çýkar. 17. Kömür, petrol ve doðal gaz gibi maddelerin yanmasýný saðlar. 18. Kara ve deniz bitkileri tarafýndan fotosentez olayýnda tüketilir. 8. Suyun fotolizi ile açýða çýkar. 19. Biyosferi ultraviyole ýþýnlarýnýn zararlarýndan korur. 9. Hayvan ve insanlarýn solunum olayýnda kullanýlýr. 20. Canlýlarýn solunumlarý ile doðaya döner. 10. Atmosferdeki gazlarýn yaklaþýk % 21 ini içerir. 21. Suyun hava ile temas yaptýðý yüzelerde su 11. Atmosferdeki oranýnýn artmasý küresel ýsýnmayý artýrýr. 12. Çok reaktif bir gaz olduðu için hidrojen, sülfür, karbon, fosfor gibi birçok elementle birleþir. yüzeyinden atmosfere, atmosferden suya doðru iki yönde gerçekleþir. 22. Döngünün gerçekleþmesinde, bazý bakterilerin ölmüþ canlýlarýn yapýlarýndaki maddeleri parçalayarak bunlarý nitrata çevirmesi etkili olur. Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Enerji Akýþý ve Madde Döngüsü 19
16 Kazaným Deðerlendirme Testi Aþaðýdaki þekilde, bir ekosistemdeki enerji piramidi gösterilmiþtir. Kilo/ kalori Üst tüketiciler 3. Besin Seviyesi (Otçullarla Beslenenler) 2. Besin Seviyesi (Bitkilerle Beslenenler) 1. Besin Seviyesi (Bitkiler) 3. Sera etkisinden, yani Dünya nýn ýsýnmasý þeklinde ifade edilebilecek bu etkiden korunmak orman ve bitki alanlarýnýn artýrýlmasý ile mümkündür. AA Buna göre, sera etkisine neden olan gazýn aþaðýdaki döngülerden hangisine katký saðladýðý söylenebilir? A) Karbon döngüsü B) Fosfor döngüsü C) Oksijen döngüsü D) Su döngüsü E) Azot döngüsü DD 2. Enerji piramitleri incelendiðinde, piramitlerin en alt seviyesinden en üst seviyesine doðru yaþayan canlý sayýlarýnýn azaldýðý görülür. CC Þekildeki bilgilere göre; I. En alttaki beslenme seviyesinden en üstteki beslenme seviyesine doðru aktarýlan enerji azalýr. II. Birinci beslenme seviyesini üretici canlýlar oluþturur. III. Bitkilerle beslenen canlýlarýn sayýsý, otçullarla beslenen canlýlarýn sayýsýndan azdýr. IV. Canlýlar arasýndaki enerjinin aktarýmý beslenme yoluyla olmaktadýr. yargýlarýndan hangileri doðrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve IV E) I, III ve IV Bu durum, aþaðýdakilerden hangisine baðlanabilir? A) Enerji piramidinin üst seviyelerini oluþturan canlýlarýn yavaþ üremesine B) Enerji piramidinin en alt seviyesini bitkilerin, üst seviyelerini ise hayvanlarýn oluþturmasýna C) Enerji piramidinin alt seviyelerinden üst seviyelerine doðru aktarýlan enerji miktarýnýn azalmasýna D) Enerji piramidinin en üst seviyesi ile en alt seviyesi arasýnda bulunan canlýlarýn yaþam sürelerinin farklý olmasýna E) Enerji piramidinin en alt seviyesini oluþturan canlýlarýn yaþamasýna uygun ortamlarýn yeryüzünde daha geniþ yer kaplamasýna 4. Bir yaþama birliðinde yer alan canlýlarýn birbirlerini tüketmelerine göre sýralanmasýyla elde edilen halkaya besin zinciri; besin zincirinin en alt basamaðýndan olmak þartýyla dikey dizilimine ise enerji piramidi denir. B Buna göre, enerji piramidinin tabanýnda aþaðýdakilerden hangisi yer alýr? A) Ýnsan B) Bitkiler C) Etçiller D) Otçullar E) Evcil hayvanlar 5. Enerji akýþýyla ilgili aþaðýdaki yargýlardan hangisi yanlýþtýr? B A) Ekosistemlerin tek enerji kaynaðý Güneþ tir. B) Otçullar, etçilleri avlayarak onlarýn bünyelerindeki enerjiyi alýr. C) Bitkiler Güneþ ten aldýklarý enerjiyi fotosentez yoluyla kimyasal enerjiye çevirir. D) Ekosistemlerdeki enerjinin büyük bölümü ayrýþtýrýcýlar tarafýndan kullanýlmaktadýr. E) Yeryüzüne gelen güneþ enerjisinin büyük bölümü üreticiler tarafýndan tutulmaktadýr. 6. Aþaðýdaki olaylardan hangisi, atmosferdeki karbon döngüsünü diðerlerinden farklý yönde etkiler? BB A) Ölen canlýlarýn çürümesi B) Bitkilerin fotosentez yapmasý C) Hayvanlarýn solunum yapmasý D) Petrol ve kömür gibi fosil yakýtlarýn kullanýlmasý E) Karbonatlý kayaçlarýn fiziksel ve kimyasal ayrýþmaya uðramasý 20 Ünite 1 : Ekosistem ve Madde Döngüsü / Enerji Akýþý ve Madde Döngüsü
Karasal biyomlar bulundurduğu baskın bitki topluluklarına göre, su biyomları ise suyun özelliklerine göre adlandırılır.
BİYOÇEŞİTLİLİK Canlı türlerinden oluşan biyoçeşitlilik; genetik çeşitlilik, tür çeşitliliği, ekosistem çeşitliliği, ekolojik olaylar ve işlevler çeşitliliği olmak üzere dört ana bölümden oluşur. Bu bölümler
Detaylıaof LmP7 P r a X o06ox0ax aa7xy upge. YAZARLAR KOMİSYON
aof LmP7 P r a X o06ox0ax aa7xy upge. YAZARLAR KOMİSYON DEVLET KÝTAPLARI BİRİNCİ BASKI..., 2012 5: ft Lm8P 8rt 5 0 :06:X05X 04P04 u8ge.. MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI...: 5749 DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ...:
DetaylıDOÐAL SÝSTEMLER EKOSÝSTEM VE MADDE DÖNGÜSÜ. Temel Kavramlar
B ölüm 1. DOÐAL SÝSTEMLER EKOSÝSTEM VE MADDE DÖNGÜSÜ KONULAR BÝYOÇEÞÝTLÝLÝK EKOSÝSTEMLERÝN ÝÞLEYÝÞÝ ENERJÝ AKIÞI VE MADDE DÖNGÜSÜ HÝDROELEKTRÝK POTANSÝYEL Temel Kavramlar Biyoçeþitlilik Su ekosistemi Besin
DetaylıFEN BÝLÝMLERÝ. TEOG-2 DE % 100 isabet
TEOG-2 DE % 1 isabet 1. Geyik Aslan Ot Fare ýlan Atmaca Doðal bir ekosistemde enerji aktarýmý þekildeki gibi gösterilmiþtir. Buna göre, aþaðýdaki açýklamalardan hangisi yanlýþtýr? Aslan ile yýlan 2. dereceden
DetaylıENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ
ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ Ekosistem, birbiriyle ilişkili canlı ve cansız unsurlardan oluşur. Ekosistem, bu unsurlar arasındaki madde ve enerji dolaşımı ile kendini besler ve yeniler. Madde döngüsü
DetaylıSunum ve Sistematik 1. BÖLÜM: EKOSİSTEM VE MADDE DÖNGÜSÜ
Sunum ve Sistematik 1. ÜNİTE: DOĞAL SİSTEMLER KONU ÖZETİ Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur.
DetaylıÇek - Kopar FASİKÜL 1. Ünite 1 DOĞAL SİSTEMLER. Bölüm 1: Biyolojik Çeşitlilik ve Madde Döngüleri 2
Çek - Kopar FASİKÜL 1 Ünite 1 DOĞAL SİSTEMLER Bölüm 1: Biyolojik Çeşitlilik ve Madde Döngüleri 2 1 ÜNİTE: DOĞAL SİSTEMLER TEMEL BİLGİLER BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK (BİYOÇEŞİTLİLİK) Bir yerdeki genlerin, türlerin,
DetaylıGÖL EKOSİSTEMİNDE EKOLOJİK KUŞAKLAR
GÖL EKOSİSTEMİNDE EKOLOJİK KUŞAKLAR ILIMAN KUŞAK GÖLLERİNDE MEVSİMLERE BAĞLI OLARAK GÖRÜLEN TABAKALAŞMA VE KARIŞMA Ilıman veya subtropikal bölgelerde 20 metreden derin ve büyük göllerde mevsimsel sıcaklık
DetaylıBİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA
BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDA İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere bağlı olarak bitki ve hayvan topluluklarını barındıran
DetaylıBolkar Daðlarý. AKD054 Acil Gerileme (-1)
Bolkar Daðlarý AKD054 Acil Gerileme (-1) Ali Ýhsan Gökçen Yüzölçümü : 399366 ha Yükseklik : 210 m - 3524 m Boylam : 34,46ºD Ýl(ler) : Mersin, Niðde, Konya Enlem : 37,26ºK Ýlçe(ler) : Ereðli, Pozantý, Ulukýþla,
DetaylıBİYOÇEŞİTLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER BEŞERİ FAKTÖRLER 1)... 2)... 1)... 2)...
1. BÖLÜM Ekosistem ve Madde Döngüsü 120m 1)BİYO ÇEŞİTLİLİK VE BİYO ÇEŞİTLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: Yeryüzünün çok yüksek ve toprak yüzeyinin çok derin alanlarında canlı kalıntılarına rastlansa da yapılan
DetaylıCOĞRAFYA ANALİZ TESTİ ASF. Biyolojik Çeşitlilik ve Biyomlar Canlıların Yeryüzüne Dağılışını Etkileyen Coğrafi Faktörler
COĞRAFYA ÜNİTE 1: EKOSİSTEM E MADDE DÖNGÜSÜ Biyolojik Çeşitlilik ve Biyomlar Canlıların Yeryüzüne Dağılışını Etkileyen Coğrafi Faktörler ANALİZ TESTİ ASF 01 1. Biyoçeşitlilik içerisindeki tüm canlılar
DetaylıFen ve Teknoloji 8. bakteri, protist ve bitkiler üreticileri oluşturur. 1.Ünite : Canlılar ve Enerji İlişkileri 1.Besin Zincirinde Enerji Akışı
1.Ünite : Canlılar ve İlişkileri 1.Besin Zincirinde Akışı Anahtar Kavramlar: Üretici Tüketici Ayrıştırıcı Fotosentez Klorofil 1.1. Besin zincirlerinin başlangıcında üreticilerin bulunduğu çıkarımını yapar
DetaylıEkosistem ve Özellikleri
Ekosistem ve Özellikleri Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Ekosistem Belirli bir bölgede yaşayan ve birbirleriyle sürekli etkileşim halindeki canlılar (biyotik faktörler) ve cansız
DetaylıEKOSİSTEM. Cihangir ALTUNKIRAN
EKOSİSTEM Cihangir ALTUNKIRAN Ekosistem Nedir? Bir bölge içerisinde bulunan canlı ve cansız varlıkların karşılıklı oluşturdukları sisteme ekosistem denir. Ekosistem Bileşenleri Canlı Öğeler Üreticiler
DetaylıCanlıların birbirleriyle ve yaşadıkları ortamla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır.
EKOLOJİK BİRİMLER *Ekoloji: Canlıların birbirleriyle ve yaşadıkları ortamla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. *Populasyon: Belli bir bölgede yaşayan, (1) türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa
DetaylıBÝREY DERSHANELERÝ SINIF ÝÇÝ DERS UYGULAMA FÖYÜ (TM-TS) LYS COÐRAFYA - 29 ÝKLÝM TÝPLERÝ VE BÝTKÝ ÖRTÜSÜ - I
BÝREY DERSHNELERÝ SNF ÝÇÝ DERS UYGULM FÖYÜ (TM-TS) DERSHNELERÝ LYS COÐRFY - 29 ÝKLÝM TÝPLERÝ VE BÝTKÝ ÖRTÜSÜ - Ders anlatým föyleri öðrenci tarafýndan dersten sonra tekrar çalýþýlmalýdýr. ÝKLÝM TÝPLERÝ
Detaylıcoğrafya LYS SORU BANKASI KONU ÖZETLERİ KONU ALT BÖLÜM TESTLERİ GERİ BESLEME TESTLERİ Erdem EREN Öğrenci Kitaplığı
coğrafya SORU BANKASI Erdem EREN LYS KONU ALT BÖLÜM TESTLERİ GERİ BESLEME TESTLERİ KONU ÖZETLERİ Öğrenci Kitaplığı coğrafya SORU BANKASI LYS EDAM Öğrenci Kitaplığı 33 EDAM ın yazılı izni olmaksızın, kitabın
DetaylıÇevre Biyolojisi
Çevre Biyolojisi 115-02 Bölüm 03-02 Temel Ekolojik Kavramlar ve Süreçler Çağatay Tavşanoğlu 2017-2018 Güz Biyojeokimyasal döngüler ve madde geri kazanımı Ekosistem boyunca enerji akışı tek yönlü bir süreçtir
DetaylıCOPYRIGHT EBD YAYINCILIK LTD. ŞTİ.
COPYRIGHT EBD YAYINCILIK LTD. ŞTİ. Bu kitabın her hakkı saklıdır. (Noter huzurunda ve Patent Merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi,
DetaylıKonu 3 Ekosistemlerde Enerji
Konu 3 Ekosistemlerde Enerji Konular Yaşamın enerjisi Termodinamik yasaları Fotosentez ve hücresel solunum Ekosistemlerde enerji akışı Üreticiler, Tüketiciler ve Ayrıştırıcılar Ekolojik piramit Ekosistem
DetaylıADIM ADIM YGS LYS Adım EKOLOJİ 7 MADDE DÖNGÜLERİ (Su, Karbon ve Azot Döngüsü)
ADIM ADIM YGS LYS 100. Adım EKOLOJİ 7 MADDE DÖNGÜLERİ (Su, Karbon ve Azot Döngüsü) MADDE DÖNGÜLERİ Ekosistemde kimyasal elementler sınırlı sayıda bulunur. Bu nedenle bu kimyasal elementeler organik ve
Detaylı10. SINIF KONU ANLATIMI. 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar
10. SINIF KONU ANLATIMI 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDAKİ İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere olarak bitki ve hayvan topluluklarını
DetaylıAyxmaz/biyoloji. Azot döngüsü. Azot kaynakları 1. Atmosfer 2. Su 3. Kara 4. Canlılar. Azot döngüsü
Azot döngüsü Azot kaynakları 1. Atmosfer 2. Su 3. Kara 4. Canlılar Azot döngüsü 1. Azot bitkiler tarafından organik moleküllerin (A.asit,organik baz vb.)yapısına katılır. 2. Bitkiler azotu sadece NO3-
Detaylı1. Üreticiler 2. Tüketiciler. 3. Ayrıştırıcılar
BESİN ZİNCİRİ VE ENERJİ AKIŞI Doğada canlıların birbiriyle beslenmesi ve enerjinin ayrıştırıcılara kadar geçmesiyle oluşan döngüye besin zinciri denir. Birbirlerine bağlı besin zincirine besin ağı denir.
DetaylıKÝMYA. 1. Dalton atom modelinde;
8. I. Kütlenin korunumu kanunu II. Sabit oranlar kanunu III. Katlı oranlar kanunu Yukarıdaki kimya kanunlarından hangileri Dalton Atom Kuramı ile açıklanabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D)
DetaylıEkoloji, ekosistemler ile Türkiye deki bitki örtüsü bölgeleri (fitocoğrafik bölgeler)
Ekoloji, ekosistemler ile Türkiye deki bitki örtüsü bölgeleri (fitocoğrafik bölgeler) Başak Avcıoğlu Çokçalışkan Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Biraz ekolojik bilgi Tanımlar İlişkiler
DetaylıMetamorfizma geçirmiþ olan. basýnç altýnda baþkalaþým. (metamorfizma) geçirerek. Kayaç türleri, sýcaklýk ve. kayaçlarýn sertlikleri ve
PÜSKÜRÜK (MAGMATÝK) KAYAÇLAR ÝÇ PÜSKÜRÜK KAYAÇLAR Yerin derinliklerinde oluþan iç püskürük kayaçlarýn baþlýcalarý; granit, siyenit, diorit ve gabrodur. Örneðin granit, sert ve aþýnmaya karþý dayanýklýdýr.
Detaylıünite1 Hücre 3. Öðretmenin sorularý ve Müge nin yanýtlarý tabloda verilmiþtir: 1. Tabloda öðretmenin sorularý ve Duygu nun yanýtlarý bulunmaktadýr.
ünite1 TEST 1 1. Tabloda öðretmenin sorularý ve Duygu nun yanýtlarý bulunmaktadýr. Öðretmenin Duygu nun sorularý yanýtlarý 1 Sitoplazmasý var mý? Var. 2 Hücre çeperi var mý? Yok. 3 Kloroplast organeli
DetaylıMatematik ve Türkçe Örnek Soru Çözümleri Matematik Testi Örnek Soru Çözümleri 1 Aþaðýdaki saatlerden hangisinin akrep ve yelkovaný bir dar açý oluþturur? ) ) ) ) 11 12 1 11 12 1 11 12 1 10 2 10 2 10 2
DetaylıMADDE DÖNGÜLERİ SU, KARBON VE AZOT DÖNGÜSÜ SELİN HOCA
MADDE DÖNGÜLERİ SU, KARBON VE AZOT DÖNGÜSÜ SELİN HOCA Ekosistemde kimyasal elementler sınırlı sayıda bulunur. Bu nedenle bu kimyasal elementeler organik ve inorganik formlarda devir halindedir. Bu devre,
DetaylıEKOSİSTEMLERİN İŞLEYİŞİ. Veli&Sümeyra YILMAZ
EKOSİSTEMLERİN İŞLEYİŞİ Belli bir bölgede yaşayan ve birbirleriyle sürekli etkileşim içinde bulunan canlılar (biyotik) ile bunların cansız çevrelerinin (abiyotik) oluşturduğu bütüne EKOSİSTEM denir. EKOSİSTEM
DetaylıEkosistem Ekolojisi Yapısı
Ekosistem Ekolojisi, Ekosistemin Yapısı Ekosistem Ekolojisi Yapısı A. Ekoloji Bilimi ve Önemi Ekoloji canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır. Günümüzde teknolojinin
DetaylıÝÇÝNDEKÝLER. 1. ÜNÝTE Hücre Bölünmesi ve Kalýtým MÝTOZ... 12. Ölçme ve Deðerlendirme... 17. Kazaným Deðerlendirme Testi - 1... 18 KALITIM...
ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÜNÝTE Hücre Bölünmesi ve Kalýtým MÝTOZ... 12 Ölçme ve Deðerlendirme... 17 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1... 18 KALITIM... 21 Ölçme ve Deðerlendirme... 27 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...
Detaylı6. ÜNİTE İNSAN VE ÇEVRE. Bu ünitede öğrencilerin; Biyolojik çeşitliliğin önemini kavramaları, Bu üniteyi başarıyla tamamlayan her öğrenci;
İNSAN VE ÇEVRE İNSAN VE ÇEVRE Ekosistemler Ülkemizdeki Biyolojik Çeşitlilik Ülkemizdeki ve Dünyadaki Çevre Sorunları ve Etkileri Bu ünitede öğrencilerin; Ekosistem, tür, popülasyon ve habitat kavramlarını
DetaylıÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 6 : İNSAN VE ÇEVRE
ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 6 : İNSAN VE ÇEVRE A EKOSİSTEMLER (5 SAAT) 1 Canlı ve Çevre İlişkisi 2 Tür 3 Popülâsyon 4 Habitat (Yaşam Alanı) 5 Ekosistem 6 Ekosistemi Oluşturan Canlı Varlıkların
DetaylıEkosistemi oluşturan varlıklar ve özellikleri
On5yirmi5.com Ekosistemi oluşturan varlıklar ve özellikleri Bir bölgedeki canlı varlıklarla cansız varlıkların oluşturduğu bütünlüğe ekosistem denir. Ekosistemdeki canlı ve cansız varlıklar birbiriyle
DetaylıMadde ve Isý. Maddeyi oluþturan taneciklerin hareketleri ýsý alýþ-veriþinden etkilenir. Aþaðýda yapýlan deneyler bu etkiyi göstermektedir.
Maddeler tanecikli yapýdadýrlar. Bu tanecikler görülmeyecek kadar küçüktür. Fakat maddeyi oluþturan tüm taneciklerin hareketli olduðunu görmüþtük. Aþaðýda katý, sývý ve gaz hâllerinde bulunan maddelerin
DetaylıDOÐADAKÝ ÜÇ UNSUR: SU, TOPRAK, BÝTKÝ
SU KAYNAKLARI Su çevrimi, yeryüzünde, yer altýnda ve atmosferde suyun bulunmasýný ve hareketlerini anlatýr. Yeryüzündeki ve atmosferdeki su sürekli hareket halindedir. Buz halden sývý hale, sývý halden
DetaylıTEST 1. Ekosistem Ekolojisi ÜNİTE 3. faktörlerinden biri değildir? DÜNYAMIZ
Soru Aşağıdakilerden hangisi faktörlerinden biri değildir? B) İklim D) Su 2. abiyotik 5. Çay r l k a l a n O rm a n l k a la n C) Ayrıştırıcılar DÜNYAMIZ A) Sıcaklık ekosistemin ÜNİTE 3 1. TEST 1 E) Işık
DetaylıÝ Ç Ý N D E K Ý L E R
ÝÇÝNDEKÝLER A. BÝRÝNCÝ ÜNÝTE: ÞEKÝLLER VE SAYILAR Nokta...9 Düzlem...10 Geometrik Cisimler ve Modelleri...12 Geometrik Cisimler ve Yüzeyleri...14 Haftanýn Testi...16 Veri Toplama - Þekil Grafiði...18 Tablo...20
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
4 puanlýk sorular 1. Dünyanýn en büyük dairesel pizzasý 128 parçaya bölünecektir. Her bir kesim tam bir çap olacaðýna göre kaç tane kesim yapmak gerekmektedir? A) 7 B) 64 C) 127 D) 128 E) 256 2. Ali'nin
DetaylıGeometriye Y olculuk. E Kare, Dikdörtgen ve Üçgen E Açýlar E Açýlarý Ölçme E E E E E. Çevremizdeki Geometri. Geometrik Þekilleri Ýnceleyelim
Matematik 1. Fasikül ÜNÝTE 1 Geometriye Yolculuk ... ÜNÝTE 1 Geometriye Y olculuk Çevremizdeki Geometri E Kare, Dikdörtgen ve Üçgen E Açýlar E Açýlarý Ölçme Geometrik Þekilleri Ýnceleyelim E E E E E Üçgenler
DetaylıFen ve Teknoloji 8. 6.Ünite : Canlılar ve Enerji İlişkileri 2.Madde Döngüleri
6.Ünite : Canlılar ve Enerji İlişkileri 2.Madde Döngüleri Anahtar Kavramlar: Oksijenli solunum Oksijensiz solunum Madde döngüleri ATP 1.8. Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için enerjiye ihtiyaç
DetaylıCANLILAR VE ENERJİ İLŞKİLERİ
CANLILAR VE ENERJİ İLŞKİLERİ Besin Zincirindeki Enerji Akışı Madde Döngüleri Enerji Kaynakları ve Geri Dönüşüm Hazırlayan; Arif Özgür ÜLGER Besin Zincirindeki Enerji Akışı Bütün canlılar yaşamlarını devam
DetaylıBesin Zinciri, Besin Ağı ve Besin Piramidi
Besin Zinciri, Besin Ağı ve Besin Piramidi Besin Zinciri, Besin Ağı ve Besin Piramidi Bir ekosistemde üreticilerden tüketicilere doğru besin aktarımı meydana gelir. Üreticilerden başlayarak bir trafik
Detaylı3. FASÝKÜL 1. FASÝKÜL 4. FASÝKÜL 2. FASÝKÜL 5. FASÝKÜL. 3. ÜNÝTE: ÇIKARMA ÝÞLEMÝ, AÇILAR VE ÞEKÝLLER Çýkarma Ýþlemi Zihinden Çýkarma
Ýçindekiler 1. FASÝKÜL 1. ÜNÝTE: ÞEKÝLLER VE SAYILAR Nokta Düzlem ve Düzlemsel Þekiller Geometrik Cisimlerin Yüzleri ve Yüzeyleri Tablo ve Þekil Grafiði Üç Basamaklý Doðal Sayýlar Sayýlarý Karþýlaþtýrma
Detaylı6. ÜNİTE: CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ
6. ÜNİTE: CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ Bir bölgede canlı ve cansızlardan oluşan sisteme ekosistem denir. Canlılar doğrudan veya dolaylı olarak beslenmek için, birbiriyle etkileşmesi sonucu besin zinciri
DetaylıEKOLOJİ EKOLOJİK BİRİMLER
EKOLOJİ EKOLOJİK BİRİMLER EKOLOJİK BİRİMLER *Ekoloji: Canlıların birbirleriyle ve yaşadıkları ortamla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. Ekolojik birimlerin küçükten büyüye doğru sıralaması: Ekoloji
DetaylıDoða ve Ýnsan DOÐA VE ÝNSAN. Coðrafyanýn Tanýmý ve Bölümleri. Coðrafyanýn incelediði doðal olaylar. Coðrafyanýn incelediði beþeri olaylar
Doða ve Ýnsan DOÐA VE ÝNSAN Doða ile insan sürekli etkileþim halindedir. Doða insanlarýn beslenmesinde, giyinmesinde ve barýnmasýnda etkilidir. Doðal koþullardan dolayý Sibirya daki insanlar kürklere sarýlmýþken
DetaylıENERJİ VE YAŞAM NEJLA ADA
ENERJİ VE YAŞAM 1 NEJLA ADA 2010282058 CANLILAR VE ENERJİ GÜNEŞ 2 Yakıt olarak kullandığımız kömür ve odun bitkilerden elde edilir. Petrol ise bitki ve hayvan artıklarından oluşur. O halde yakıtlarımızdaki
Detaylıa. 2 b. 3 c. 1 A 1. Andezit 2. Bazalt 3. Volkan camý B 1. Granit 2. Diyorit 3. Gabro Güvender Yayýnlarý 1. Tor topoðrafyasý 2.
Cevap Anahtarý 1. BÖLÜM: TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR 1. Doðru 2. Doðru 4. Doðru 5. Doðru 6. Yanlýþ 7. Doðru 8. Yanlýþ 9. Doðru 10. Yanlýþ 11. Doðru 12. Doðru 1 1. tortul, püskürük 2. baþkalaþým, sýcaklýk 3.
DetaylıDersin Kodu 1200.9133
Çevre Bilimi Dersin Adı Çevre Bilimi Dersin Kodu 1200.9133 Dersin Türü Zorunlu Dersin Seviyesi Dersin AKTS Kredisi 3,00 Haftalık Ders Saati (Kuramsal) 3 Haftalık Uygulama Saati 0 Haftalık Laboratuar Saati
DetaylıÇEV 219 Biyoçeşitlilik. Edafik ve Biyotik Faktörler. Edafik Faktörler
ÇEV 219 Biyoçeşitlilik Edafik ve Biyotik Faktörler Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Edafik Faktörler İklimsel faktörleri değiştirebilen veya bu faktörlerin yerini alabilen faktörler.
DetaylıDedegöl Daðlarý. AKD034 Ýzlenmesi Gerekli Ayný (0)
Dedegöl Daðlarý AKD034 Ýzlenmesi Gerekli Ayný (0) Dedegöl Daðlarý Ali Ýhsan Gökçen Yüzölçümü : 138568 ha Yükseklik : 820 m - 2992 m Boylam : 31,25ºD Ýl(ler) : Isparta, Konya Enlem : 37,74ºK Ýlçe(ler) :
DetaylıEKOSİSTEM EKOLOJİSİ KONU ÖZETİ EKOSİSTEMİN YAPISI EKOSİSTEMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜNİTE 3 DÜNYAMIZ
Bölüm 1 KONU ÖZETİ I. EKOSİSTEM EKOLOJİSİ EKOSİSTEMİN YAPISI Canlıların birbirleri ve çevreleri ile ilişkilerini inceleyen bilim dalına ekoloji denir. Ekoloji bilimi canlıları tek bir birey olarak incelemekten
DetaylıLYS COÐRAFYA. Doðal Unsurlar I - Ýklimin Etkisi Doðal Unsurlar II - Yerþekillerinin Etkisi Dünya'nýn Þekli ve Sonuçlarý
LYS COÐRAFYA Soru Çözüm Dersi Kitapçığı 1 (TM-TS) Doðal Unsurlar I - Ýklimin Etkisi Doðal Unsurlar II - Yerþekillerinin Etkisi Dünya'nýn Þekli ve Sonuçlarý Bu yayýnýn her hakký saklýdýr. Tüm haklarý bry
Detaylıünite VÜCUDUMUZUN BÝLMECESÝNÝ ÇÖZELÝM Fen Bilimleri TEST 1
ünite 1 TEST 1 1. Proteinler, vücutta yapýcý ve onarýcý görevdedir. Karbonhidratlarýn görevi enerji vermektir. Vitaminler, vücuttaki faaliyetleri düzenler. Görevleri verilen besin maddeleri ile ilgili
DetaylıFENERBAHÇE SPOR KULÜBÜ EĞİTİM KURUMLARI ANADOLU LİSESİ 11. SINIFLAR COĞRAFYA İZLEME SINAVI
1. Aşağıdakilerden hangisi küresel ısınmaya bağlı olarak yaşanabilecek olaylar arasında gösterilemez? A) Deniz seviyesinin yükselmesi B) Buzulların erimesi C) Volkanik olayların artması D) Erozyonun şiddetlenmesi
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2015
3 puanlýk sorular 1. Hangi þeklin tam olarak yarýsý karalanmýþtýr? A) B) C) D) 2 Þekilde görüldüðü gibi þemsiyemin üzerinde KANGAROO yazýyor. Aþaðýdakilerden hangisi benim þemsiyenin görüntüsü deðildir?
Detaylı1. Merkezi ve çevresel sinir sistemini oluþturan sinir hücrelerine ne ad verilir?
Soru - Yanýt 3 1. Merkezi ve çevresel sinir sistemini oluþturan sinir hücrelerine ne ad verilir? Yanýt: Nöron 2. Merkezi sinir sistemini oluþturan organlar nelerdir? Yanýt: Beyin, beyincik, omurilik soðaný
DetaylıÝÇÝNDEKÝLER. 1. ÜNÝTE Canlýlarda Üreme, Büyüme ve Geliþme. 2. ÜNÝTE Kuvvet ve Hareket
ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÜNÝTE Canlýlarda Üreme, Büyüme ve Geliþme CANLILIÐIN TEMELÝ: HÜCRE... 12 Ölçme ve Deðerlendirme... 16 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1... 17 ÝNSANLARDA ÜREME, BÜYÜME ve GELÝÞME... 19 Ölçme
DetaylıAkdeniz iklimi / Roma. Okyanusal iklim / Arjantin
Akdeniz iklimi / Roma Okyanusal iklim / Arjantin Savan iklimi/ Meksika Savan iklimi/ Brezilya Okyanusal iklim / Londra Muson iklimi/ Calcutta-Hindistan 3 3 Kutup iklimi/ Grönland - - - - - - -3-4 -4 -
DetaylıADI: DÜNYA ĠKLĠMLERĠ
ADI: DÜNYA ĠKLĠMLERĠ DERS : SOSYAL BĠLGĠLER SINIF : 6 YAKLAġIK SÜRE : 2 DERS SAATĠ ÖĞRENME ALANI : ĠNSANLAR YERLER VE ÇEVRELER ÜNĠTE : YERYÜZÜNDE YAġAM KAZANIMLAR : 3.Dünyanın farklı doğal ortamlarındaki
DetaylıÝlknur Menlik TGDF Kurumsal Ýletiþim Direktörü TGDF 24 sektörel üye dernek Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayisinin Üretim, Ýstihdam, Ýhracat ve ithalatýnýn %95 ni temsil etmekte Food Drink Europe TGDF 2006
Detaylı10. SINIF KONU ANLATIMI. 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar
10. SINIF KONU ANLATIMI 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tatlı su ve tuzlu su biyomları
Detaylı1. ÜNİTE: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ...10
İçindekiler 1. ÜNİTE: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ...10 1. BÖLÜM: BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI ve BİYOLOJİ... 12 A. BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ... 12 1. Bilim İnsanı ve Bilim... 12 B. BİLİMSEL YÖNTEMİN AŞAMALARI...
DetaylıBölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(marmara iklimi)
YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ Matematik ve özel konum özelliklerinin etkisiyle Dünya nın çeşitli alanlarında farklı iklimler ortaya çıkmaktadır. Makroklima: Çok geniş alanlarda etkili olan iklim tiplerine
DetaylıTaşların fiziksel etkiler sonucunda küçük parçalara ayrılmasına denir. Fiziksel çözülme, taşları oluşturan minerallerin kimyasal yapısında herhangi
TOPRAK Yer kabuğunu oluşturan çeşitli kaya ve minerallerin fiziksel ve kimyasal yoldan ayrışmasıyla meydana gelen, içinde son derece zengin flora, hayvan varlığı barındıran ve inorganik maddeler ile hava,
DetaylıBİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA
BİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak üzere iki kısımda incelenir.
DetaylıBitki ve Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Geliþme
BÝTKÝ VE HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME ve GELÝÞME Bu ünitede hayvanlarýn ve bitkilerin nasýl ürediklerini öðreneceðiz. Ancak kýsa bir tekrarla hayvanlarý kaç grupta incelediðimizi hatýrlayalým. HAYVANLAR ALEMÝ
DetaylıÇevre Biyolojisi
Çevre Biyolojisi 115-02 Bölüm 03-01 Temel Ekolojik Kavramlar ve Süreçler Çağatay Tavşanoğlu 2018-2019 Güz Canlıların ve habitatların çeşitliliğine karşın tüm ekosistemlere ve ekosistemlerin bileşenlerinin
DetaylıYaþamýmýzdaki Elektrik
ÇALÞMA KÂÐD 1 6. sýnýfta öðrendiklerinizin ne kadarýný hatýrlýyorsunuz? Aþaðýdaki sorularý cevaplayarak bunu kontrol edin. 1. Aþaðýda verilen devrelerden ýþýk verenlerin yanýndaki kutucuklarý iþaretleyiniz.
DetaylıFen ve Teknoloji 7 6. ÜNİTE: İNSAN ve ÇEVRE
6.1 EKOSİSTEMLER Anahtar Kavramlar Tür Habitat Popülasyon Ekosistem Canlı Öğeler EKOSİSTEM Cansız Öğeler Kazanım 6.1: Tür, habitat, popülasyon ve ekosistem kavramlarını örneklerle açıklar. 6.2: Bir ekosistemdeki
Detaylı4- Biyo-jeokimyasal Döngüler. Aslı Sade Memişoğlu kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu
4- Biyo-jeokimyasal Döngüler Aslı Sade Memişoğlu kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu Biyojeokimyasal döngüler Bir biyojeokimyasal döngü bir maddenin (Ör: su, karbon, azot, fosfor) biyotik ve abiyotik çevreler
DetaylıTÜRKÝYE NÝN TOPRAK, SU ve BÝTKÝ VARLIÐI
TÜRKÝYE DE TOPRAK TÝPLERÝ ve TOPRAK KULLANM Türkiye de Baþlýca Toprak Tipleri Zonal Topraklar Kahverengi orman topraklarý Kýrmýzý Renkli Akdeniz topraklarý (Terra-rossa) Kahverengi bozkýr topraklarý Kestane
DetaylıEKOLOJİ= *Ekoton: İki ekosistemin kesişim noktasıdır. Örnek: Nehirin denize döküldüğü bölge ekotondur.
EKOLOJİ= Canlıların birbirleriyle ve yaşadıkları ortamla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. *Ekoton: İki ekosistemin kesişim noktasıdır. Nehirin denize döküldüğü bölge ekotondur. Ekolojik birimlerin
DetaylıÖtrifikasyon. Ötrifikasyonun Nedenleri
Ötrifikasyon Ötrifikasyon, göllerin olgunlaşma aşamalarında meydana gelen dogal bir olay. Genç göller düşük oranlarda besin içermekte dolayısıyla biyolojik aktivite az..oligotrofik göller Yaşlı göller,
DetaylıİKLİM TİPLERİ. Yıllık ortalama sıcaklık 25 C dolayındadır. Yıllık ve günlük sıcaklık farkı 2-3 C yi geçmez. Yıllık yağış miktarı 2000 mm den
İKLİM TİPLERİ Dünya'nın hemen her bölgesinin kendine özgü bir iklimi bulunmaktadır. Ancak, benzer iklim kuşaklarına sahip alanlar büyük iklim kuşakları oluştururlar. Yüzlerce km 2 lik sahaları etkileyen
DetaylıÖğretmen. Ekosistemlerde işleyiş ve Enerji akışı
Öğretmen Ekosistemlerde işleyiş ve Enerji akışı Belli bir bölgede yaşayan ve birbirleriyle sürekli etkileşim içinde bulunan canlılar (biyotik) ile bunların cansız çevrelerinin (abiyotik) oluşturduğu bütüne
DetaylıT.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi
T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi LİSANS YERLEŞTİRME SINAVI-3 COĞRAFYA-1 TESTİ 18 HAZİRAN 2017 PAZAR Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının
Detaylı* Okuyalım: * Akıl Oyunları: * Matematik: * El Becerisi: * Alıștırma-Bulmaca: * Bilim ve Teknoloji: * Gezelim-Görelim:
3. SINIF 1.ta haf * Okuyalım: Eșek * Matematik: Çevremizdeki Üçgenler * Alıștırma-Bulmaca: Sözcük Avı * Gezelim-Görelim: Doğal Yașam Parkı * Alıștırma-Bulmaca: Sıradaki Șekil Hangisi * Doğa: Karıncaların
DetaylıEKOLOJI NEDIR? BIYOLOJIK HIYERARŞI. Birey. Gelişen katman kuşlar, omurgasızlar, yarasalar. EKOLOJIK YAYıLıM MODELLEMELERI.
KARMAŞıK BIR SISTEMIN DAVRANıŞıNı BELIRLEYEN KURALLAR, BU SISTEMIN PARÇALARıNı BELIRLEYEN KURALLARDAN NITELIK OLARAK FARKLıDıR VICSEK 2002 BIR BÜTÜN, PARÇALARıNıN TOPLAMıNDAN FARKLıDıR ILKESI EKOLOJI NEDIR?
DetaylıGenel Yetenek Testi Örnek Soru Çözümleri
Genel Yetenek Testi Örnek Soru Çözümleri Genel Yetenek Testi Örnek Soru Çözümleri 1 2 1 1 2 Çok Sýcak Soðuk Sýcak Çok Soðuk D B C Çorba Kutuplar Yanardað Sonbahar Yukarýda yer alan 1. ve 2. kutudakiler
DetaylıİKLİM TİPLERİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ ÇALIŞMA TESTİ
İKLİM TİPLERİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ ÇALIŞMA TESTİ A. Aşağıdaki soruları yandaki şekle bakarak cevaplayınız. 1. Yağış rejimi. 2. Burası. Kuşakta bulunur. 3. Yarımküresi 4. Bitki örtüsü. 5. Yaz kuraklığı isteyen
DetaylıÖn Hazýrlýk Geometrik Þekiller
Ön Hazýrlýk Geometrik Þekiller 1 4 7 10 5 2 3 11 6 8 9 Noktalý kâðýtta bazý geometrik þekiller verilmiþtir. Bu þekillere göre aþaðýdaki ifadelerden doðru olanlarýn yanýna D yanlýþ olanlarýn yanýna Y harfini
DetaylıEKOLOJİ. EKOLOJİ: Canlıların yaşadıkları dış ortama çevre denir. Canlıların çevreyle ve birbirleriyle ilişkisini inceleyen bilim dalına Ekoloji denir.
EKOLOJİ EKOLOJİ: Canlıların yaşadıkları dış ortama çevre denir. Canlıların çevreyle ve birbirleriyle ilişkisini inceleyen bilim dalına Ekoloji denir. * Ekolojinin kapsamına giren biyolojik sistemler küçükten
DetaylıBİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 26 ŞUBAT 2014
BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM DOÇ. DR. YASEMEN SAY ÖZER 26 ŞUBAT 2014 1 19.02.2014 TANIŞMA, DERSLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER, DERSTEN BEKLENTİLER 2 26.02.2014 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 3 05.03.2014 DOĞAL
DetaylıÖZEL EGE LİSESİ İKLİM
ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM Rehber Öğretmen : Şule Yıldız Hazırlayanlar : Bartu Çetin Burak Demiral Nilüfer İduğ Esra Tuncer Ege Uludağ Meriç Tekin 2000-2001 İZMİR TEŞEKKÜR Bize bu projede yardımda bulunan başta
Detaylı2 - Konuþmayý Yazýya Dökme
- 1 8 Konuþmayý Yazýya Dökme El yazýnýn yerini alacak bir aygýt düþü XIX. yüzyýlý boyunca çok kiþiyi meþgul etmiþtir. Deðiþik tasarým örnekleri görülmekle beraber, daktilo dediðimiz aygýtýn satýlabilir
Detaylı18. Amonyum (NH 4 ÖRNEK
18. Amonyum (NH 4 + ) ve nitrat (NO3 ) iyonlarýndaki azot atomlarýnýn yükseltgenme basamaklarý sýrasýyla aþaðýdakilerin hangisinde doðru olarak verilmiþtir? ( 1 H, 7 N, 8 O) A) +3, 5 B) 3, +5 C) 3, 5 D)
DetaylıBİYOMLAR KONU ÖZETİ A. BİYOMLARIN YERYÜZÜNDE DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER B. BİYOM VE EKOSİSTEM ARASINDAKİ İLİŞKİ
BİYOMLAR KONU ÖZETİ Bölüm 2 Biyosfer içerisinde canlı türlerinin dağılışını ve bu dağılışa etki eden faktörleri inceleyen bilim dalına biyocoğrafya denir. Yeryüzünün belli başlı bölgelerinde yaşamaya adapte
Detaylıünite1 Sosyal Bilgiler Verilenlerden kaçý sosyal bilimler arasýnda yer alýr? A. 6 B. 5 C. 4 D. 3
ünite1 Sosyal Bilgiler Sosyal Bilgiler Öðreniyorum TEST 1 3. coðrafya tarih biyoloji fizik arkeoloji filoloji 1. Ali Bey yaþadýðý yerin sosyal yetersizlikleri nedeniyle, geliþmiþ bir kent olan Ýzmir e
DetaylıÇEVRE KORUMA ÇEVRE. Öğr.Gör.Halil YAMAK
ÇEVRE KORUMA ÇEVRE Öğr.Gör.Halil YAMAK 1 Çevre Kirlenmesi İnsanoğlu, dünyada 1,5 milyon yıl önce yaşamaya başlamıştır. Oysa yer küre 5,5 milyar yaşındadır. Son 15 yıl içinde insanoğlu, doğayı büyük ölçüde
DetaylıMEKÂNSAL BÝR SENTEZ: TÜRKÝYE
MEKÂNSAL BÝR SENTEZ: TÜRKÝYE 4. Bölüm TÜRKÝYE DE COÐRAFÝ BÖLGELERÝN OLUÞTURULMASI COÐRAFÝ BÖLGELERÝN TESPÝTÝ 56 57 1 COÐRAFÝ BÖLGELERÝN TESPÝTÝ K o n u y a B a þ l a r k e n Yaþadýðýnýz coðrafi bölgeyi
DetaylıÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 6 : İNSAN VE ÇEVRE
ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 6 : İNSAN VE ÇEVRE C ÇEVRE SORUNLARI VE ETKİLERİ (5 SAAT) 1 Ekosistemlerin Bozulma Nedenleri (Çevre Sorunları) 2 Çevre Kirliliğine Neden Olan (İnsan Kaynaklı) Faktörler
DetaylıTÜRKÝYE / Fabrika SWITZERLAND. Tel : ( 0090 ) 246 281 29 29 - ( 0090 ) 246 281 29 30 Fax : ( 0090 ) 246 281 29 31 Gönen / ISPARTA
TÜRKÝYE / Fabrika Tel : ( 0090 ) 246 281 29 29 - ( 0090 ) 246 281 29 30 Fax : ( 0090 ) 246 281 29 31 Gönen / ISPARTA SWITZERLAND Tel : ( 0041 ) 56 610 48 43 Cep Natel : ( 0041 ) 79 605 72 93 E-mail : tuerkel@dplanet.ch
DetaylıÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum
ÇEVRE VE TOPLUM 11. Bölüm DOÐAL AFETLER VE TOPLUM Konular DOÐAL AFETLER Dünya mýzda Neler Oluyor? Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum Volkanlar
Detaylı1. Yer kabuðunun yapý gereði olan bir veya birkaç mineralden oluþan kütlelere ne ad verilir?
Soru - Yanýt 15 1. Yer kabuðunun yapý gereði olan bir veya birkaç mineralden oluþan kütlelere ne ad verilir? Yanýt: Yer kabuðunun yapý gereði olan bir veya birkaç mineralden oluþan kütlelere kayaç denir.
DetaylıTEST. 8 Ünite Sonu Testi m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 K 25 6 L 30 5 M 20 7
TEST 8 Ünite Sonu Testi 1. 40 m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 2. A noktasýndan harekete baþlayan üç atletten Sema I yolunu, Esra II yolunu, Duygu ise III yolunu kullanarak eþit sürede B noktasýna
Detaylı